Θρακιώτες πρόσφυγες στα Κύθηρα κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο

*Επάνω στην κορυφή είναι η Χώρα Κυθήρων

  Ο φίλος Γιώργος Λαμπρόγλου, μου υπέδειξε το άρθρο που ακολουθεί, δημοσιευμένο το Μάιο του 2009,  στην εφημερίδα "Κυθηραϊκά" (φ. 236). Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον κείμενο, που σχετίζεται με τις πτυχές του "Μαύρου Πάσχα" των Θρακών και τους φοβερούς διωγμούς των Νεοτούρκων κατά των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης κυρίως. Αφορά κυρίως διωγμένους κατοίκους του σημερινού Πυθίου (πρώην Κούλελι Μπουργκάς). 

Γράφει η κ. Ελένη Χάρου - Κορωναίου

  Εις το ληξιαρχικό βιβλίο του ενοριακού ναού Εσταυρωμένου Χώρας Κυθήρων των ετών 1915- 1950 είναι καταχωρημένη η παρακάτω πράξη: «Κύθηρα την ἡμέραν εἰκοστήν πέμπτην τοῦ μηνός Ἰανουαρίου τοῦ ἕτους χιλίων ἑννεακοσιοστοῦ δεκάτου πέμπτου, δυνάμει του ἰσχύοντος νόμου ὁ ὑπογεγραμμένος ἐφη­μέριος τῆς ἐκκλησίας τοῦ Ἐσταυρωμένου Χριστοῦ κειμένης ἐν τῆ πόλει πρωτευούση τῆς νή­σου Κυθήρων διαδηλοῖ ὅτι ἐνεφανίσθη ὁ κ. Στρατῆς Δανελάκης πρόσφυξ, ἐτών τριάκοντα, γεν­νημένος εἰς χωρίον Κουλελή Βουργά, (σ.σ. η σωστή ονομασία του Πυθίου επί Τουρκοκρατίας ήταν Κούλει Μπουργκάς) ἐπαρχίας Δυμότιχων και κάτοικος προσωρινώς εἰς ταύτην τήν πόλιν, ὄστις τῶ ἐπαρουσίασε βρέφος θηλυκοῦ φύλ­ου, ἐκδηλών ὄτι τό αὐτό νήπιον ἐγεννήθη ἐκ τῆς συζύγου του Ξανθής, θυγατρός Ἰωάννου Μιχαλάκη έτών τριάκοντα….τοῦ ὀποίου ἐδόθη τό ὄνομα Πίνα ἀπό τήν ἀνάδοχον Μάρθα Λαμπράκη- Ρίζου….».
  Το Φεβρουάριο του ί­διου έτους «…ἐνεφανίσθη ὀ κ. Δημήτριος Μπουτσόκλους, πρόσφυξ ἐτών εἵκοσι γεννημένος εἰς χωρίον Κουλελή Βουργά ἐπαρχίας Δημότιχων….» ο οποί­ος παρουσίασε βρέφος αρσενι­κό που γεννήθηκε από τη γυναί­κα του Σαραντούλα Χατζόου και το ονόμασαν Λάμπρο, με ανάδοχο την Καρυοφυλιά Δημολάου. 

 *Εικόνα του Πυθίου το 1924

Τον ίδιο μήνα βαφτίστηκε το βρέφος του Δημητρίου Ρίζου και της συζύγου του Μαγδαληνής Δηλιγιαννάκη. 
         Το Μάρτιο γεννήθηκε στη Χώρα το βρέφος του Βασιλείου Βούρκου και της συζύγου του Χρυσαυγής Γραμματίου, του οποίου εδόθη το όνομα Βάγια από την ανάδοχο Ξανθή Σουρματζή. 
  Το Μάιο, ο Ευάγγελος Δημητρίου και η σύζυγός του Αθηνά Μιχαήλ βάφτισαν το βρέφος τους και το ονόμασαν Σπυρίδωνα με ανάδοχο την Κυθηρία Σοφία Κασιμάτη.

*Το Καψάλι Κυθήρων

  Τον Ιούλιο πέθανε η Μαρία Ευαγγέλου, παιδί προσφύγων που διέμεναν στο Καψάλι. 
  Τον Αύγουστο ο Απόστο­λος Καπουσούζης και η σύζυγός του Αναστασία Σαλερόγλου βάφτισαν το βρέφος τους στο σπίτι τους στο Καψάλι και το ονόμασαν Ιωάννη. 
  Συνολικά από τον Ιανουάριο μέχρι τον Αύγουστο του 1915 οκτώ ληξιαρχικές πράξεις έχουν καταχωρηθεί, που αφορούν σε πρόσφυγες από το Κουλελή Βουργά Θράκης, εγκατεστημέ­νους προσωρινά στη Χώρα και στο Καψάλι.

*Οι Εμβέρ Πασάς και Ταλαάτ Μπέης, οι κύριοι υπεύθυνοι για τη Γενοκτονία των Ελλήνων

Από τις τραγωδίες του Ελληνισμού

  Πίσω από αυτές τις λιτές, τυπικές αναγραφές του εφημερίου κρύβεται μια από τις τραγωδίες του Ελληνισμού. Είναι η συστηματική προσπάθεια των Νεοτούρκων να εξοντώσουν τον Ελληνισμό της Θράκης. Για το σκοπό αυτό επινόησαν τις πιο απάνθρωπες μεθόδους και κατέστρωσαν ένα σατανικό σχέδιο που περιελάμβανε εμπορικό αποκλεισμό, βαριά φορολογία, λεηλασίες περιουσιών, δολοφονικές επιθέσεις, τρομοκρατία, υποχρεωτική στράτευση, ατιμώσεις, ομαδικές σφαγές, εκτοπισμούς, τάγματα εργασίας. 
  Κατά την περίοδο 1913-1917 περισσό­τεροι από 200.000 Θρακιώτες α­ναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πανάρχαιες εστίες τους και να καταφύγουν στην ελεύθερη Ελλάδα. Οι Έλληνες της Θράκης φανερά η καλυμμένα είχαν κηρυχθεί σε διωγμό. 
  Η 6η Απριλίου 1914, το "Μαύρο Πάσχα" της Θράκης, ήταν η ημέρα που επέλεξαν οι Νεότουρκοι για να εκδιώξουν τους Έλληνες από πολλά Θρακιώτικα χωριά. Χιλιάδες εκτοπίστηκαν και πήραν τον επώδυνο δρόμο της προσφυγιάς. Η περιφέρεια Διδυμοτεί­χου ήταν Τουρκοκρατούμενη μέχρι το Σεπτέμβριο του 1915. Με την Τουρκοβουλγαρική συνθήκη 24 Αυγούστου/6 Σεπτεμβρίου 1915 δόθηκε στους Βουλγάρους. Η εμπόλεμη κατάσταση έδωσε τη δικαιολογία στους Τούρκους για τις εκτοπίσεις των Ελλήνων. Πολλοί Έλληνες για να γλυτώσουν τη θητεία τους στον Τουρκικό στρατό, που ήταν υποχρεωτική, γίνονταν φυγόστρατοι, με αποτέλεσμα οι οικογένειές τους να εξορίζονται από τους Τούρκους και να δημεύεται η περιουσία τους. Άλλους πάλι οι Τούρκοι τους εκτόπιζαν με τη δικαιολογία ότι έπρεπε να εκκενωθούν οι περιοχές που βρίσκονταν κοντά στην εμπόλεμη ζώνη. Αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα τον οικονομικό μαρασμό της Θράκης. 
  Έτσι βρέθηκαν στα Κύθηρα πρόσφυγες από το χωριό Κου­λελή Βουργά της Θράκης, το σημερινό Πύθιον στη δεξιά όχθη του Έβρου. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο άκρο του χωριού πάνω σε γήλοφο της ανατ. Ροδόπης χτίστηκε το 14ο αι. από τον Ιω. Καντακουζηνό το πασίγνωστο για τα απόρθητα τείχη του Βυζαντινό κάστρο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές σαν Βυζ. Αυτοκρατορικό καταφύγιο. Το κάστρο αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα δείγματα Βυζ. φρουριακής αρχιτεκτονι­κής στην Ελλάδα.
  Εκτός από το ληξιαρχικό βιβλίο του ενοριακού ναού του Εσταυρωμένου οι παραπάνω πράξεις έχουν καταχωρηθεί και στο ληξιαρχικό αρχείο του Δήμου Κυθήρων, πολύτιμες μαρτυρίες από εκείνη την ταραγμένη περίοδο.
  Τα βάσανα του Θρακιώτικου Ελληνισμού διεκτραγωδούνται παραστατικότατα στη λαϊκή στιχουργική:

"Θέλω να σας διηγηθώ τα βάσανά μας όλα

Μα αν τα γράψω στο χαρτί, δεν θα τα πάρει η κόλλα.

Να ήταν ο ουρανός χαρτί κι η θάλασσα μελάνη

Να έγραφα τα πάθη μας και πάλι δε με φθάνει.

Τα πάθη μας αν βουληθεί κανείς για να τα λέγει

Πρέπει η γλώσσα να λαλεί και η καρδιά να κλαίγει.

Πρώτη σας κάνω την αρχή τα πάθη μας να λέγω

Πήρα κοντύλι και χαρτί να γράφω και να κλαίγω.

Αν σας ειπώ καταλεπτώς όλη την ιστορία

Θα μείνετε εκστατικοί όλοι με απορία..."

ΠΗΓΕΣ
*Ληξιαρχικό Αρχείο Εσταυρω­μένου Χώρας Κυθήρων
*Ληξιαρχικό Αρχείο Δήμου Κυθήρων
*Ιστορία Ελλην. Έθνους τ. ΙΕ. Σελ. 89-90
*Θρακικά. Έκδοση Θρακικού Κέντρου, Αθήνα 1931.


ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
*Για το "Μαύρο Πάσχα" των Θρακών βλέπετε στο https://sitalkisking.blogspot.com/2017/08/1914.html