Όταν η Δανία κυνήγησε τη χούντα

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ https://www.kathimerini.gr/1063902/gallery/politismos/vivlio/otan-h-dania-kynhghse-th-xoynta

*Δανία, Νορβηγία, Σουηδία και Ολλανδία κατέθεσαν στις 20 και 27 Σεπτεμβρίου 1967 προσφυγές, ζητώντας την αποπομπή της Ελλάδας λόγω παραβίασης πληθώρας θεμελιωδών δικαιωμάτων. Στη φωτογραφία, ξημερώματα 17ης Νοεμβρίου 1973, το τανκ λίγο πριν από την εισβολή του στο Πολυτεχνείο. ΑΠΕ-ΜΠΕ/Α. ΣΑΡΡΗΚΩΣΤΑΣ

Γράφει ο κ. ΣΠΥΡΟΣ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ*

Οι μελέτες που πραγματεύονται διεθνείς διαστάσεις της νεότερης και σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας, επικεντρώνονται συνήθως στις σχέσεις της χώρας μας με τις μεγάλες δυνάμεις. Ήδη, λοιπόν, από την άποψη της θεματολογίας αποκτά ιδιαίτερη σημασία το παρουσιαζόμενο βιβλίο, το οποίο φωτίζει σημαντικές πτυχές των σχέσεων δύο μικρών κρατών που δεν γειτνιάζουν καν γεωγραφικά, της Ελλάδας και της Δανίας, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών.

Η κατάλυση της δημοκρατίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων στη χώρα μας με την εγκαθίδρυση της απριλιανής δικτατορίας, προκάλεσε πολλές και ζωηρές αντιδράσεις σε πολλές δυτικοευρωπαϊκές χώρες. Αυτό ήταν κάτι μάλλον αναμενόμενο, αν αναλογιστεί κανείς το ιστορικό φορτίο της Ελλάδας ως «κοιτίδας της δημοκρατίας» και τη δημοκρατική και δικαιοκρατική εικόνα που ήθελαν πάση θυσία να διαφυλάξουν οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες την περίοδο του «Ψυχρού Πολέμου». Αυτό, όμως, που προκαλεί εντύπωση είναι ο πρωταγωνιστικός ρόλος στις αντιδράσεις από μια μικρή χώρα, όπως η Δανία, σε ρόλο «παγκόσμιου καλού Σαμαρείτη».

Πρόκειται για ένα αξιοπρόσεκτο φαινόμενο που οφείλεται σε ένα συνδυασμό παραγόντων και κυρίως στην κινητοποίηση της κοινής γνώμης της Δανίας, η οποία ενδιαφερόταν έντονα και έμπρακτα (ακόμη και με μαχητικές διαδηλώσεις) για τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα, όχι ασφαλώς μόνο λόγω του γάμου του τότε βασιλιά Κωνσταντίνου με την πριγκίπισσα της Δανίας Άννα-Μαρία αλλά και λόγω πολλών άλλων γεγονότων που την κινητοποίησαν, όπως της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη και της δίωξης των πολιτικών αντιπάλων στο μετεμφυλιακό κράτος.

Η Δανία προσπάθησε να απομονώσει το ελληνικό δικτατορικό καθεστώς σε δύο διεθνή fora, στο ΝΑΤΟ και στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Όσον αφορά το ΝΑΤΟ, η προσπάθεια απέτυχε αφού επικράτησαν τα στρατηγικά συμφέροντα των μελών της Συμμαχίας σε ένα τεταμένο διεθνές περιβάλλον και όχι οι αξίες της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Το Συμβούλιο της Ευρώπης, αντίθετα, αποτέλεσε περισσότερο πρόσφορο έδαφος για τέτοιες προσπάθειες. Δανία, Νορβηγία, Σουηδία και Ολλανδία κατέθεσαν στις 20 και 27 Σεπτεμβρίου 1967 προσφυγές, ζητώντας την αποπομπή της Ελλάδας λόγω παραβίασης πληθώρας θεμελιωδών δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

*Στο βιβλίο φιλοξενούνται κείμενα των Morgens Pelt, Αντώνη Κλάψη, Kristine Kjaersgaard, Έφης Πενταλιού, Ευάνθη Χατζηβασιλείου.

Η δικτατορική κυβέρνηση επικαλέστηκε για μία ακόμη φορά τον «επαναστατικό» της χαρακτήρα και το «δίκαιο της ανάγκης» λόγω του υποτιθέμενου κομμουνιστικού κινδύνου. Έκτοτε ξεκίνησε μια διαδικασία, η οποία ανέδειξε την κατάλυση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ακόμα και τα βασανιστήρια του δικτατορικού καθεστώτος. Τελικά, όταν η χούντα συνειδητοποίησε ότι τουλάχιστον τα δύο τρίτα των μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης θα ψήφιζαν υπέρ της αποπομπής της, αποφάσισε να αποχωρήσει η ίδια «οικειοθελώς» στις 12 Δεκεμβρίου 1969 προκειμένου να αποφύγει την ταπείνωση της αποπομπής. Και ναι μεν με τον τρόπο αυτόν δεν ανατράπηκε η δικτατορία, επλήγησαν όμως καίρια η διεθνής θέση της και η όποια επίφαση νομιμοποίησης προσπαθούσε να αποκτήσει.

Η ιστορία της Ελλάδας στο Συμβούλιο της Ευρώπης δεν αφορά μόνο τη χώρα μας, αφού αποτέλεσε ένα σημαντικό ρήγμα σε διεθνές επίπεδο στην αρχή της μη ανάμειξης στα εσωτερικά των κρατών. Έκτοτε, οι μηχανισμοί προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε επίπεδο του Συμβουλίου της Ευρώπης αναπτύχθηκαν ακόμη περισσότερο, έτσι ώστε σήμερα ο κάθε πολίτης να διαθέτει το δικαίωμα ατομικής προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Συμπερασματικά, πρόκειται για ένα βιβλίο, το οποίο αξίζει να διαβαστεί όχι μόνο λόγω της θεματολογίας του, αλλά και λόγω των ποιοτικών και τεκμηριωμένων κειμένων που περιέχονται σε αυτό και στηρίζονται ακόμη και σε πρωτογενή αρχειακή έρευνα.

* Ο κ. Σπύρος Βλαχόπουλος είναι καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ.