Οι πράκτορες της OSS γύρω από τον νομό Έβρου, κατά την Κατοχή

*Το βιβλίο της   Σούζαν Χιουκ Άλεν «Classical Spies- American archaeologists 

with the OSS in World War ΙΙ Greece»  

Γράφει ο ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΣΤΕΦ. ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ

                Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, ο νομός Έβρου βρέθηκε στο επίκεντρο των μυστικών υπηρεσιών, λόγω της γεωστρατηγικής του θέσης. Από το νομό Έβρου διέρχονταν η μοναδική σιδηροδρομικής γραμμή, που με επίκεντρο την Κωνσταντινούπολη, συνέδεε την Ευρώπη, αλλά επεκτείνονταν και προς τη Μοσούλη.

                Στην ουσία, ο νομός Έβρου είχε κυκλωθεί από δακτύλιο πρακτόρων Αμερικανών και Άγγλων, στον άξονα Κωνσταντινούπολη- Αδριανούπολη- Σόφια. Η Τουρκία είναι γνωστό ότι απέφυγε να εισέλθει στον Β΄  Παγκόσμιο Πόλεμο τηρώντας μια παμπόνηρη και επιτήδεια ουδετερότητα. Έτσι, ενώ προμήθευε με πρώτες ύλες την πολεμική βιομηχανία του ναζιστικού καθεστώτος, τηρούσε χαλαρή στάση στη δράση των Αμερικανών και Άγγλων πρακτόρων στο έδαφός της. Επίσης πολλοί Τούρκοι των υπηρεσιών ασφαλείας συνεργάσθηκαν με τις μυστικές υπηρεσίες των δύο μεγάλων χωρών.

                Από στοιχεία που έχουν δημοσιευθεί (Φωτεινή Τομαή) προκύπτει ότι η Τουρκία, οκταπλασίασε τα αποθεματικά της σε ξένο συνάλλαγμα από 37 σε 292.000.000 δολάρια και τα αποθέματά της σε χρυσό έφτασαν τα 213.941 κιλά στην Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας και στις ΗΠΑ και τον Καναδά, χάρη στις εξαγωγές πρώτων υλών προς τη χιτλερική Γερμανία, που ξεκίνησαν με την υπογραφή της Clodius Agreement. Και φυσικά την ίδια ώρα, η Ελλάδα λιμοκτονούσε και οι κατακτητές απορροφούσαν κάθε ικμάδα της καταρρακωμένης από τον πόλεμο οικονομίας της με το περίφημο αναγκαστικό δάνειο, που δεν το πλήρωσαν ποτέ έως σήμερα οι Γερμανοί!

*Ο Άρτσιμπαλ Γουώκερ

Η ναζιστική Γερμανία πέτυχε για παράδειγμα το 1943, τη μεγαλύτερη δυνατή μεταφορά χρωμίου, που της ήταν απαραίτητο στην πολεμική βιομηχανία,  με 117 σιδηροδρομικές αποστολές και 1.250 φορτηγά. Ταυτόχρονα η δυνατότητα της Τουρκίας βάσει της Συνθήκης του Μοντρέ να ελέγχει τη ναυσιπλοΐα στα Στενά εν καιρώ πολέμου, και όσο η ίδια παρέμενε ουδέτερη, επέτρεπε στα πλοία του Άξονα να καταπλέουν στα λιμάνια της  για τον ανεφοδιασμό με πολύτιμες πρώτες ύλες για την πολεμική μηχανή του. Μία από τις αποστολές των πρακτόρων ήταν να εμποδίσουν την  μεταφορά χρωμίου από την Τουρκία στη Μικρά Ασία. Κάτι που δεν φαίνεται να το επέτυχαν παρά τα κατά καιρούς σαμποτάζ των ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων στη σιδηροδρομικό κομμάτι του νομού Έβρου.

Ονόματα πρακτόρων

Ονόματα των Αμερικανών πρακτόρων, γνωρίζουμε σήμερα χάρη στις έρευνες της Αμερικανίδας πανεπιστημιακού Susan Heuck Allen η οποία εξέδωσε σχετικό το βιβλίο επικεντρώνοντας στη δράση των αρχαιολόγων, που λόγω του πολέμου εντάχθηκαν στην OSS (Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών) την προκάτοχο δηλαδή της CIA. Την κατασκοπευτική δράση των αμερικανών– και όχι μόνο– αρχαιολόγων στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής στην Ελλάδα περιγράφει και αναλύει η Σούζαν Χιουκ Άλεν στο βιβλίο της «Classical Spies- American archaeologists with the OSS in World War ΙΙ Greece» όπως είναι ο πλήρης τίτλος του,  φωτίζοντας μια σημαντική πτυχή της σύγχρονης ιστορίας μας, που ήταν σχεδόν άγνωστη.

*Ο συνταγματάρχης Βάλα Μοκάρσκι 

  

Οι αρχαιολόγοι που είχαν δουλέψει στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή επελέγησαν γιατί είχαν αναπτύξει προσωπικές επαφές, γνώριζαν τις γλώσσες των περιοχών, την ψυχοσύνθεση των κατοίκων, τα ήθη και τα έθιμα, αλλά και το έδαφος. Η χρησιμοποίηση διάφορων αρχαιολογικών σχολών στο εξωτερικό για κατασκοπευτικούς λόγους αποτέλεσε συνήθη πρακτική από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και εξής. Η Susan Heuck Allen αποκαλύπτει στο βιβλίο της σημαντικές λεπτομέρειες σχετικά με τη δράση αυτών των ατόμων, με βάση συνεντεύξεις, επίσημα έγγραφα, ημερολόγια, επιστολές κ.λπ. Το βιβλίο της αποτελεί συναρπαστικό αφιέρωμα στους άνδρες και τις γυναίκες του OSS που έκαναν ό,τι μπορούσαν για να βοηθήσουν τους  Έλληνες να επιβιώσουν από τις κακουχίες και τις φρίκες του πολέμου και της κατοχής.

*Ο Αλέκος Γεωργιάδης 

Ο δακτύλιος των πρακτόρων

Τον δακτύλιο πέριξ του νομού  Έβρου και της Θράκης γενικότερα, αποτελούσαν οι ακόλουθοι πράκτορες:

*Arbutus. Επρόκειτο για τον Λύν Μπήλερ, που είχε έδρα στο Βουλγαρικό γραφείο της Αδριανούπολης.

*Basil. Αυτός ήταν ο Τζέρομ Σπέρλινγκ, διευθυντής της λεγόμενης Ελληνικής αλυσίδας γραφείων. Γεννήθηκε το 1908 και πέθανε το 1997. Σπούδασε αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο του Yale. Μεταξύ άλλων εργάστηκε ως μέλος της ομάδας John Caskey στην Τροία. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου υπηρέτησε στο Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών (OSS) μαζί με τον Jack Caskey.

*Bittwersweet. Ήταν ο Ντην Γούντραφ. Ο… γλυκόπικρος αυτός πράκτορας είχε έδρα στο Βουλγαρικό γραφείο.

*Cactus.  Ήταν ο Φράνκ Στίβενς, αξιωματικός στο Ρουμανικό γραφείο της OSS στην Κωνσταντινούπολη.

*Gander. Ο πολύ γνωστός μας ελληνοαμερικανός πράκτορας υπολοχαγός “Alekko” ο Αλέξανδρος Γεωργιάδης, διευθυντής της OSS στην Αδριανούπολη. Gander σημαίνει αρσενική ενήλικη χήνα. Ο Αλέκος, ηλεκτρολόγος- μηχανολόγος, είχε γεννηθεί στο χωριό Όθος της Καρπάθου στις 21 Μαρτίου 1898 μετανάστευσε μικρός στις ΗΠΑ και πέθανε στο Πίτσμπουργκ. Επελέγη, γιατί η μητρική του γλώσσα ήταν η ελληνική. Η εξόριστη κυβέρνηση του Εμμανουήλ Τσουδερού, τον είχε διαπιστεύσει ως γραμματέα και διερμηνέα του προξενείου μας της Αδριανούπολης. Ο Γεωργιάδης ενίσχυσε σημαντικά από κάθε άποψη το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ στο νομό Έβρου. Δεν κατόρθωσε όμως να αποτρέψει την εκτέλεση του ηγέτη αντιστασιακής οργάνωσης ταγματάρχη Γεώργιο Σταθάτο στη Δαδιά από τον επικεφαλής των ανταρτών καπετάν Οδυσσέα.  

*Happy. Επρόκειτο για τον Φίλιπ Γκουερίν διευθυντή του Γραφείου Επιχειρήσεων της OSS.

*Herman/Camelia. Δεν είναι γνωστό το όνομα του συγκεκριμένου πράκτορα, αλλά γνωρίζουμε ότι ήταν αξιωματικός για αντιχιτλερικές συνωμοσίες.

*Javelin. Ούτε το όνομα αυτού του πράκτορα γνωρίζουμε. Ανήκε στην OSS και το πεδίο δράσης του ήταν η Τουρκία.

*Jupiter. Συνταγματάρχης Βάλα Μοκάρσκι της OSS Καΐρου, ο οποίος ήρθε στην Κωνσταντινούπολη αρχές του 1944 για ειδικές συνομιλίες.

*Pansy. Ήταν Βούλγαρος αξιωματικός και έδινε αναφορές στην αμερικανική μυστική υπηρεσία από τη Σόφια.

*Paprika. Αυτό ήταν το ψευδώνυμο του διευθυντή των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών και ήταν γνωστός και με άλλο ψευδώνυμο η «Θεία Τζέιν» (Aunt Jane). Παρείχε στους Αμερικανούς πληροφορίες. Το όνομά του ήταν Νιαζί Μπέης και είχε έδρα στην Άγκυρα.

*Poinsetta. Πολωνός αγνώστου επωνύμου.

*Poppy.  Έλληνας «ταχυδρόμος» του Αλέκου Γεωργιάδη (Gander). Χωρίς άλλες πληροφορίες.

*Rose. Αυτός ήταν ο Άρτσιμπαλ Γουώκερ, διευθυντής της εταιρείας πετρελαιοειδών Socony Vacuum, ειδικευμένος σε βουλγαρικές υποθέσεις.

*Vervain. Πρόκειται για τον Εμμανουέλ Βόσκα, αξιωματικό της υπηρεσίας OWI (επρόκειτο για ειδικό γραφείο, μετά το διαχωρισμό άλλων υπηρεσιών πληροφοριών).

*Note. Πράκτορας αγνώστου επωνύμου. Ως πράκτορας της OSS στην Κωνσταντινούπολη ήλεγχε μια αλυσίδα Τούρκων και Βουλγάρων διπλωματών στο Τόκιο και υπαλλήλων των Ιαπωνικών πρεσβειών στη Σόφια και στην Άγκυρα.

*Ο Άρτσιμπαλ Κόλεμαν

                Άλλοι πράκτορες, προερχόμενοι από τις μυστικές υπηρεσίες και τις υπηρεσίες ασφάλειας της Τουρκίας, που δούλευαν για λογαριασμό των Αμερικανών ήταν:

        *Ο Ρετζάι Μπέης, συνταγματάρχης επικεφαλής της περιοχής Αιγαίου.

                *Ο Ταχσίν Μπέης, υπολοχαγός δρούσε στην περιοχή του Κουσάντασι.

                *Ο Τζελάλ Μπέης, ήταν επικεφαλής της αντικατασκοπείας.

                *Ο Τεβφίκ Μπέης επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών στην Κωνσταντινούπολη.

                *Ο Σαΐμ Μπέης, υπολοχαγός του τουρκικού στρατού, δρούσε κοντά στην περιοχή της Αδριανούπολης.

                *Ο Σεφκέτ Μπέης επικεφαλής στις περιοχές Τσεσμέ και Ρεσαντιγιέ (επαρχίας Τοκάτ) έδρασε στην περιοχή Τσανακκαλέ.

                *Ο Χαλίλ Μπέης πράκτορας στη Μαρμαρίδα.

                *Και ο Χαμντί Μπέης, επίσης πράκτορας στη Μαρμαρίδα. 

*Ο Ρόντνεϋ Γιανγκ

  

                Ένας άλλος σχεδιασμός των Αμερικανών που αφορούσε την Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Φλώρινα είχε ως μέλη της τους: Ρόντνεϋ Γιάνγκ (ψευδώνυμο Περιστέρι, αργότερα καθηγητής του Πανεπιστημίου της Πενσυλβανίας) Τζέρομ Σπέρλινγκ (Σπουργίτης) Φράνκλιν Ντάνιελ (Πάπια) Αλέκος Γεωργιάδης (Gander, που μετά την Κατοχή στα Δεκεμβριανά του 1944, βρέθηκε στην Αθήνα) Τζωρτζ Εμανουέλ (Ερωδιός) ασχολούμενος με ανακρίσεις, Τομ Στιξ (αξιωματικός μεταφορών).

                Άλλη ομάδα ήταν η Μάργκαρετ Κρόσμπυ, η Πωλίν Μάνος και προσωρινά ο Τομ Μπαρτολομέυ. Στην ασφάλεια ήταν ο υπολογαγός Νικλς και στα οικονομικά ο υπολοχαγός Ουίλλιαμ Περατίνο. Στις επικοινωνίες δούλευαν ο λοχαγός Τζωρτζ Χρυσοστομάς, ο Τζόζεφ Γκροςς, ο Τομ Λάντζας και ο Μάρτιν Ντίκσον. Στην παροχή γενικών υπηρεσιών ήταν ο Κρις Μελιδώνης. Τέλος υπήρχαν ο Τζέυ Σίλεϋ, ο Κωνσταντίνος Γιαβής και ο Τσάρλς Μόζες Χαντάς. 

*Ο Τζάκ Κάσκεϋ

                Από διάφορα ονόματα στα οποία αναφέρεται η συγγραφέας προκύπτει ότι πράκτορες της OSS κατά την Κατοχή υπήρξαν κορυφαίοι αρχαιολόγοι των ΗΠΑ, όπως ο Καρλ Μπλέγκεν, που δούλεψε στην Πύλο και το Χισαρλίκ (Τροία) , η Ντόροθι Κοξ, η Άλισον Φραντς (βοηθός του Μπλέγκεν στην Πύλο), η Βιρτζίνια Γκρέις, που πέθανε στο σπίτι της στην Αθήνα το 1994, και πολλοί άλλοι.  

                Και μιλάμε πάντα για κατασκόπους, που προέρχονταν από την κλάδο των αρχαιολόγων. Γιατί έδρασαν στην περιοχή και πολλοί άλλοι πράκτορες και όχι μόνο Αμερικανοί.

Ενδεικτικά, βλέπε και στη θέση https://sitalkisking.blogspot.com/2014/02/oss.html)

Ο νομός Έβρου ήταν πάντα στο μάτι πρακτόρων…..

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΣΤΕΦ. ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ