Έλληνας στην Πλέβνα με λάφυρο την Τουρκική σημαία (1877)

*Εικόνα από τον ρωσοτουρκικό πόλεμο 1877-78. Πίνακας του Victor Mazurofski

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Η Πλέβνα (σημερινό Πλέβεν) είναι μια ορεινή πόλη στη Βόρεια Βουλγαρία, που έμεινε στην ιστορία, από τη μεγάλη μάχη που έγινε κατά τη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου το 1877. Η μάχη ήταν άκρως αιματηρή και έκρινε μαζί με άλλες μάχες την έκβαση αυτού του πολέμου (διάβαση της Σίπκας κ.λπ.).

Στη μάχη αυτή, ανιχνεύονται σημάδια ελληνικής παρουσίας, υπέρ των Ρώσων, που συνήθως μας είναι άγνωστη, πέραν της γνωστής ιστορικής πραγματικότητας, ότι η Ελλάδα δίστασε να βγει στον πόλεμο εκείνο στο πλευρό των Ρώσων, που ήταν οι νικητές. Μαζί με τους Ρώσους πολέμησαν τότε οι Ρουμάνοι (οι ελληνικές εφημερίδες τους αποκαλούσαν Ρωμούνους) οι οποίοι έμπρακτα κατοχύρωσαν την ανεξαρτησία τους από τους Οθωμανούς.

   Η Πλέβνα, με μεγάλη δυσκολία, χρονική καθυστέρηση και τεράστιες απώλειες σε ζωές, καταλήφθηκε από τους Ρώσους προς τα τέλη του 1877, που έτσι μπόρεσαν να προελάσουν και να καταλάβουν διαδοχικά τη Σόφια και τη Φιλιππούπολη και τον Ιανουάριο του 1878 να καταλάβουν την Αδριανούπολη.

*Οι Ρώσοι πολεμούν στην Πλέβνα (Γκραβούρα της Γενναδείου Βιβλιοθήκης) 

Για τη σπουδαιότητα αυτής της μάχης έγραφαν οι εφημερίδες στην Αθήνα: «Κατά τα τηλεγραφήματα Ρώσσοι και Τούρκοι μάχονται εν Πλέβνα απεγνωσμένως, επειδή αμφότεροι συνοίδασιν ότι η μάχη αύτη μεγάλης λογίζεται σημασίας και σπουδαίας έξει συνεπείας» (εφημερίδα «Παλιγγενεσία»).

Για τις συνέπειες αυτής της τρομερής μάχης, θα καταφύγουμε πάλι σε δημοσιεύματα εφημερίδων. Τα μετόπισθεν των μαχών στην τουρκική πλευρά, είχαν μεταβληθεί σε τόπους θανάτου.  Σε εφημερίδες της Βιέννης είχε δημοσιευθεί στα μέσα Σεπτεμβρίου 1877 επιστολή Αυστριακού γιατρού, που υπηρετούσε στον Τουρκικό στρατό, ο οποίος ισχυρίζονταν ότι τα υγειονομικά μέτρα ήταν σχεδόν ανύπαρκτα με αποτέλεσμα η θνησιμότητα  στους τραυματίες να φτάνει στο 85-90%. Δεν υπήρχαν τραυματιοφορείς και κινητά νοσοκομεία. Πολλοί πέθαιναν από τυφοειδή πυρετό και διάρροιες «διότι, αμελούσι του στοιχειωδεστάτου παραγγέλματος του Μωϋσέως, καθ’ ό έκαστος εν  τω στρατοπέδω οφείλει να έχη φτυάρι, δι΄ ού να κατορρύττη εις την γην την ιδίαν κόπρον»!!! Οι Τούρκοι τραυματίες δεν δέχονταν να πάρουν φάρμακα από χριστιανό γιατρό γιατί φοβούνταν ότι αυτός… θα τους μολύνει. Στις περιπτώσεις ανάγκης ακρωτηριασμών οι Τούρκοι δεν συμφωνούσαν γιατί πίστευαν ότι ενδεχομένως στον παράδεισο που θα πάνε θα είναι ακρωτηριασμένοι!!! Έτσι οι περισσότεροι πέθαιναν ή από αιμορραγία ασταμάτητη ή από διαπύηση ή από γάγγραινα…

                Οι Ρουμάνοι πολέμησαν γενναία μαζί με τους Ρώσους. Μια στατιστική που δημοσιεύθηκε ανέφερε ότι 1500 άνδρες, ανάμεσά τους και 40 αξιωματικοί είχαν χάσει τη ζωή τους ως τις 11 Σεπτεμβρίου 1877, ενώ όσο περνούσαν οι μέρες οι απώλειες μεγάλωναν αισθητά.

                Αναφέρονταν μάλιστα ως παράδειγμα γενναιότητας ο Ρουμάνος υπολοχαγός Βάλτερ (μολδαβικής καταγωγής) , ο οποίος σε μια μάχη με τα στρατεύματα του Οσμάν πασά, ενώ προσπαθούσε να στήσει την τρίχρωμη Ρουμανική σημαία σε ένα Τουρκικό οχύρωμα, πυροβολήθηκε και κόπηκε το χέρι του. Με το άλλο χέρι την άρπαξε επιμένοντας να την αναστηλώσει. Τον πυροβόλησαν και του αχρήστευσαν και το άλλο χέρι. Αυτός την έσυρε επάνω στο σώμα του αλλά και πάλι πυροβολήθηκε και έπεσε νεκρός. Οι Ελληνικές εφημερίδες τον παρουσίαζαν με τον ήρωα της Μάχης του Μαραθώνα, Κυναίγειρο. Ο Ρώσος αυτοκράτορας Αλέξανδρος, παρασημοφόρησε τότε 50 Ρουμάνους στρατιώτες με το παράσημο του Αγίου Γεωργίου.

*Ο 'Ελληνας Γρηγόριος Ιωάννου ("Εφημερίς")

Η έμμεση ελληνική παρουσία

                Η Ρουμανική κυβέρνηση, βρέθηκε σε οικονομική δυσπραγία λόγω του πολέμου. Έτσι ζήτησε από τους δήμους να συνδράμουν την προσπάθεια αγοράς όπλων. Από τις εφημερίδες της εποχής πληροφορούμαστε ότι  οι Έλληνες της Ρουμανίας προσφέρθηκαν να δώσουν γενναία συνδρομή για τον σκοπό αυτό.

                Σε μια από τις πολλές συγκρούσεις Ρώσων και Τούρκων, αναδείχθηκε η ελληνική παλληκαριά. Ένα Ρουμανικό τάγμα, υπό τον ταγματάρχη Καντιάνου Ποπέσκου πολεμούσε στην τοποθεσία Γρίβιτσα και επιχειρούσε να καταλάβει ένα τουρκικό οχύρωμα. Ο αγώνας ήταν πλέον στήθος με στήθος, όταν ένα μαχητής από το Ρουμανικό τάγμα, κατόρθωσε να αρπάξει τη σημαία των Τούρκων. Αυτός ο γενναίος μαχητής, ήταν ο Γρηγόριος Ιωάννου, όπως έγραψε η «Εφημερίδα» του Δημητρίου Κορομηλά (18 Σεπτεμβρίου 1877) χωρίς να παραθέτει άλλες λεπτομέρειες.

                Ρώσοι και Ρουμάνοι τίμησαν τον Γρηγόριο Ιωάννου. Ο Δήμος του Βουκουρεστίου του χάρισε ένα χρυσό ρολόι. Επίσης τον φωτογράφισε, παρήγαγε μεγάλο αριθμό αντιτύπων τα οποία πουλούσε για να έχει έσοδα για την περίθαλψη των τραυματικών. Ο Ποπέσκου μετέφερε τη σημαία στη Ρουμανική πρωτεύουσα, για να τη δει ο λαός.

*Η περιγραφή της σημαίας

                Ο Γρηγορίου κρατούσε τη σημαία επικεφαλής στρατιωτικής πομπής με μουσική μπάντα, που παρήλαυνε στους μεγάλους δρόμους, ενώ ο κόσμος από τα πεζοδρόμια τον επευφημούσε και τον έραινε με άνθη. Η πομπή πέρασε και από τη λεωφόρο Πανεπιστημίου. Μπροστά στον ανδριάντα του Μιχαήλ του Γενναίου (Σούτσου) ο Γρηγορίου έκλινε με σεβασμό τη σημαία τρείς φορές μπροστά στον ήρωα, κάτι που ενθουσίασε το πλήθος.

                Η «Παλιγγενεσία» έγραψε: «Σύμπασα η πόλις του Βουκουρεστίου συνωθείτο προ ημερών εις τας οδούς, όπως ίδη την υπό των Ρωμούνων κυριευθείσαν προ της Πλέβνας τουρκικήν σημαίαν. Την σημαίαν ταύτην εκόμισε, διαταγή του ηγεμόνος, εις Βουκουρέστιον ο συνταγματάρχης Κανδιάνος Ποπέσκος πληγωθείς εν Γριβίτσα. Η δε εις το οπλοστάσιον κατάθεσις εγένετο μετά μεγάλης στρατιωτικής πομπής. Κατ’ αυτάς περιμένονται εις Βουκουρέστιον και τα κυριευθέντα τουρκικά τηλεβόλα».

                Η σημαία αυτή ήταν πράσινη, μεταξωτή και διακοσμημένη με χρυσοκέντητα ρητά από το Κοράνιο. Από την πάλη κατά την αρπαγή, είχε και ένα σχίσιμο στην άκρη. Οι εφημερίδες είχαν γράψει τότε, ότι το σχίσιμο έγινε όταν 20 Ρώσοι στρατιώτες επιχείρησαν να την αρπάξουν από τον Γρηγορίου, αλλά έσπευσαν άλλοι 8 Ρουμάνοι στρατιώτες, έγινε μια μικρή συμπλοκή, έπεσαν γρονθοκοπήματα, ενώ οι τούρκοι πυροβολούσαν, αλλά η σημαία έμεινε στους Ρουμάνους ως λάφυρο. 
                  Κατά την εφημερίδα «Βυζαντίς» της Κωνσταντινούπολης  η σημαία φαίνεται πως ανήκε σε σύνταγμα (αλάι σαντζάκ). Στο μέσον είχε χρυσή ημισέληνο. Η εφημερίδα «Μηνύτωρ» είχε γράψει ότι οι Ρουμάνοι είχαν κυριεύσει στην ίδια μάχη και δύο τηλεβόλα.        

*Η περίπτωση του γενναίου ναύτη Α. Σπυρόπουλου 

                Ένας άλλος Έλληνας πρόσφερε τις υπηρεσίες του στους Ρώσους. Ήταν ο Α. Σπυρόπουλος, ναύτης που υπηρέτησε εθελοντικά στο ρωσικό πλοία «Εστία». Για τη γενναιότητα που επέδειξε, τιμήθηκε το παράσημο του Αγίου Γεωργίου και χρηματική αμοιβή 600 ρουβλίων. Ο Σπυρόπουλος με επιστολή του προς τον κυβερνήτη της «Εστίας» πλοίαρχο Βαρανώφ, του γνωστοποίησε ότι δεν επιθυμεί να δεχθεί τη χρηματική αμοιβή και ζητούσε να παραδοθούν τα χρήματα στο ναύαρχο Αρκάς, πρόεδρο του Ερυθρού Σταυρού στη Οδησσό για να χρησιμοποιηθεί στην περίθαλψη των τραυματιών. Αλλά και ο ναύαρχος Αρκάς- κατά τα δημοσιεύματα των εφημερίδων- ήταν Έλληνας!!!

*Και η περίπτωση του συνταγματάρχη Ν.Ι. Παπαρηγόπουλου

                Υπάρχει όμως και μια ακόμα περίπτωση Έλληνα, που πολέμησε με τους Ρώσους εναντίον των τούρκων. Όπως έγραψαν οι ρωσικές εφημερίδες, ο αυτοκράτορας των Ρώσων Αλέξανδρος εξέφρασε την «υψηλήν του ευαρέσκειαν» προς τον συνταγματάρχη Ν. Ι. Παπαρηγόπουλο, διοικητή του 11^ου σώματος για την εξαιρετική γενναιότητα με την οποία πολέμησε εναντίον των Τούρκων.

Φέσι, φουστανέλα και... αναξυρίδες!!!

                Στο άλλο μέτωπο, εκτός της Βαλκανικής, στον Καύκασο, όπου διεξήχθησαν φοβερές μάχες, έχουμε επίσης ελληνική παρουσία. Εκεί σχηματίσθηκε … ελληνικός λόχος. Και κατά τη μαρτυρία Ρώσου ανταποκριτή οι άνδρες του λόχου φορούσαν παράδοξη στολή. Κόκκινη εσθήτα, με κόκκινες ταινίες, φουστανέλα, «μελαίνας αναξυρίδας» (Σ.Σ. φαρδιά μαύρα παντελόνια σαν σαλβάρια) κόκκινα παπούτσια και «επί της κεφαλής ερυθρόν μικρόν πίλον εν είδει φεσίου».

                Δυστυχώς, όπως όλοι ξέρουμε η σύντομη παραμονή των νικητών Ρώσων στα Βαλκάνια, είχε αποβεί μόνο προς όφελος των Βουλγάρων. Η παραμονή τους ήταν για τους Έλληνες, διάψευση όλων των ελπίδων τους για απελευθέρωση από «ξανθό γένος»…

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

-«Εφημερίς», «Παλιγγενεσία», «Ώρα», "Βυζαντίς", "Μηνύτωρ"