16-17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1948. ΚΑΤΑΔΡΟΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΠΟ 1η ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ ΚΑΤΑΔΡΟΜΩΝ ΓΙΑ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΟΥ ΒΙΤΣΙ

*Οι Λόχοι Ορεινών Καταδρομών σε φάση μάχης...

Γράφει ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας   

                 Η αποτυχία της κατάληψης των υψωμάτων Μάλι Μάδι, Μπούτσι και Ραμπατίνας του ορεινού συγκροτήματος Βέρνου κατά την επίθεση του Β΄ Σώματος Στρατού, που εκτοξεύθηκε στις 30 Αυγούστου 1948, η αντεπίθεση των ανταρτικών δυνάμεων στις 10 Σεπτεμβρίου κατά των κατεχομένων θέσεων των Μονάδων της ΧV Μεραρχίας, η οποία δεν ευοδώθηκε εξαιτίας έλλειψης εφεδρειών, αλλά προκάλεσε την άτακτη φυγή των Μονάδων της 22ας Ταξιαρχίας Πεζικού και την κάμψη του ήδη προβληματικού ηθικού των οπλιτών, και η επίθεση των ανταρτών στις 20 Σεπτεμβρίου για την κατάληψη της Καστοριάς, δημιούργησαν σοβαρά προβλήματα και ανησυχία στην κυβέρνηση της χώρας και κρίση στην στρατιωτική ηγεσία.

Εάν μάλιστα καταλαμβανόταν η Καστοριά θα άνοιγε ο δρόμος προς την κατάληψη της περιοχής της Κοζάνης, όπου υπήρχαν το στρατιωτικό αεροδρόμιο και οι αποθήκες καυσίμων, εφοδίων, πυρομαχικών και λοιπών υλικών για τις Μονάδες του Ελληνικού Στρατού. 
                                                     

                 Ήδη το ηθικό των Μονάδων του Β΄ Σώματος Στρατού, παρά την απόκρουση της επίθεσης των ανταρτών και τη λήψη σκληρών μέτρων, είχε καμφθεί ανεπανόρθωτα. Αντικαταστάθηκε ο Διοικητής του Β΄ Σώματος Στρατού Αντιστράτηγος Στυλιανός Κιτριλάκης και έντονη ανησυχία και προβληματισμός επικρατούσε στην στρατιωτική ηγεσία. Εκτός από τις ενέργειες της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της δραματικής κατάστασης, η στρατιωτική ηγεσία διέταξε την εκτέλεση τοπικών επιθέσεων περιορισμένης έκτασης, προκειμένου ο Ελληνικός Στρατός να αποκτήσει την πρωτοβουλία των επιχειρήσεων. Παράλληλα ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού Αντιστράτηγος Δημήτριος Γιαγτζής αποφάσισε τη διάθεση στο Β΄ Σώμα Στρατού της 1ης Ταξιαρχίας Καταδρομών, ενός επίλεκτου Σχηματισμού, που θα εντάσσονταν κατά τμήματα στις Μονάδες του Β΄ Σώματος Στρατού, στη γραμμή αντιπαράταξης, προς ενίσχυση και εξύψωση του ηθικού των Αξιωματικών και Οπλιτών των Μονάδων. Προς το σκοπό αυτόν ο Αρχηγός του ΓΕΣ κάλεσε στις αρχές Οκτωβρίου 1948 στην Αθήνα το Διοικητή της 1ης Ταξιαρχίας Καταδρομών (Α΄ και Β΄ Μοίρες Καταδρομών) Αντισυνταγματάρχη Κυριάκο Παπαγεωργόπουλο και διέταξε να μεταβεί αμέσως στην Καστοριά με πλήρη

μυστικότητα και μετά από αναγνωρίσεις του εδάφους να εισηγηθεί το τρόπο χρησιμοποίησης της Ταξιαρχίας, ενώ την ίδια στιγμή προωθείτο από την περιοχή Στερεάς Ελλάδας- Θεσσαλίας, όπου ενεργούσε η Ταξιαρχία, στην περιοχή Καστοριάς.

*Χάρτης της περιοχής των επιχειρήσεων. Δεξιά η κορυφή του Βέρνου

ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΚΑΤΑΔΡΟΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ- ΑΠΟΦΑΣΗ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ

                Αμέσως ο Διοικητής της Ταξιαρχίας Καταδρομών αναχώρησε για την περιοχή της Καστοριάς και μετά από λεπτομερείς αναγνωρίσεις μελέτησε τρεις καταδρομικές ενέργειες προς κατάληψη υψωμάτων σπουδαίας τακτικής σημασίας, μεταξύ των οποίων η κατάληψη της κορυφής του Βίτσι, υψοδείκτη 2128 μέτρα, του ορεινού όγκου Βέρνου. Ο κατέχων την κορυφή του Βίτσι εύκολα μπορούσε να εκδηλώσει επίθεση κατά των εγγύς ευρισκομένων πόλεων της Φλώρινας, όπως συνέβη στις αρχές του Φεβρουαρίου 1949, και της Καστοριάς. Ήταν η πρώτη φορά που μια τόσο μεγάλη δύναμη Καταδρομών, επιπέδου Ταξιαρχίας, θα ενεργούσε μαζικά. Μέχρι τότε οι Δυνάμεις Καταδρομών ενεργούσαν κατά τμήματα Διμοιρίας, Λόχου και μόνο μία ή δύο φορές ενήργησε ολόκληρη η Μοίρα Καταδρομών. Ήταν κάτι που προβλημάτισε το Διοικητή της Ταξιαρχίας στις προτάσεις του προς τη στρατιωτική ηγεσία για τον τρόπο χρησιμοποίησής της. Στην έδρα του Β΄ Σώματος Στρατού στην Καστοριά πραγματοποιήθηκε στις 11 Οκτωβρίου 1948 σύσκεψη, παρουσία του Αρχηγού ΓΕΣ, του Διοικητού του Β΄ Σώματος Στρατού, του Αρχηγού της Αμερικανικής Στρατιωτικής Αποστολής Στρατηγού Βαν Φλητ, αρμοδίων επιτελών και του Διοικητού της Ταξιαρχίας Καταδρομών.

*Ο Αμερικανός στρατηγός Βαν Φλήτ

     Με την έναρξη της σύσκεψης ο Επιτελάρχης του Β΄ Σώματος Στρατού εισηγήθηκε τη κατάτμηση της Ταξιαρχίας Καταδρομών και τη διάθεση των τμημάτων της στις εμπρός Μεραρχίες. Ακολούθως ο Διοικητής της Ταξιαρχίας Καταδρομών εισηγήθηκε τη διεξαγωγή νυκτερινής καταδρομικής ενέργειας προς κατάληψη της κορυφής του Βίτσι του ορεινού όγκου Βέρνου. Μετά από αντιρρήσεις τελικά:

                1. Εγκρίθηκε η νυκτερινή καταδρομική ενέργεια τη νύκτα της 15ης προς 16η Οκτωβρίου 1948, που λόγω των καιρικών συνθηκών διεξήχθη την επόμενη νύκτα 16η προς 17η Οκτωβρίου, για την κατάληψη της κορυφής του Βίτσι και του ανατολικότερα ευρισκόμενου υψώματος Μάγκοβιτς.

                 2. Δεν θα εκδίδονταν καμιά έγγραφη διαταγή για την επιχείρηση αυτή και δεν θα ελάμβαναν γνώση άλλοι, που δεν συμμετείχαν στη σύσκεψη, προς αποφυγή διαρροής πληροφοριών και αποκάλυψης της.

                 3. Η προπαρασκευή, η μέθοδος και η εκτέλεση της καταδρομής θα γινόταν κατά την απόλυτη κρίση και πρωτοβουλία του Διοικητού της Ταξιαρχίας.

                4. Προς αποφυγή απώλειας του αιφνιδιασμού το Πυροβολικό θα υποστήριζε την Ταξιαρχία μετά την κατάληψη του Βίτσι, για την αντιμετώπιση των αντεπιθέσεων των ανταρτών προς ανακατάληψη του Βίτσι.

                 5. Στις προηγούμενες ημέρες η Πολεμική Αεροπορία και το Πυροβολικό θα συνέχιζαν τις συνήθεις ενέργειές τους, ενώ οι Μονάδες του Β΄ Σώματος Στρατού θα διεξήγαγαν επιθέσεις περιορισμένης έκτασης για τη διατήρηση της φυσιογνωμίας της μάχης και την αναπτέρωση του ηθικού τους.

                 6. Μετά την κατάληψη της κορυφής Βίτσι και του υψώματος Μάγκοβιτς από τη Ταξιαρχία Καταδρομών αυτά θα επανδρώνονταν από μία Ταξιαρχία Πεζικού, που θα ακολουθούσε, γιατί οι δυνάμεις καταδρομών δεν φέρουν πυρομαχικά για διεξαγωγή αγώνων πολλών ημερών.

                 7. Θα λαμβάνονταν αυστηρά μέτρα, ώστε να αποφευχθούν υποκλοπές ή ενημερώσεις, με τις οποίες θα γινόταν γνωστή η καταδρομική επιχείρηση και θα χανόταν ο αιφνιδιασμός, επάνω στον οποίο θα βασιζόταν η επιχείρηση.

*Απόσπασμα ανακοίνωσης του Γεν. Επιτελείου για την πρώτη μέρα των επιχειρήσεων

ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΔΡΟΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

                Στις 11 Οκτωβρίου 1948 αφίχθησαν στην περιοχή της Καστοριάς οι Α΄ Μοίρα Καταδρομών με Διοικητή τον Λοχαγό Ι. Μανέτα και η Β΄ Μοίρα Καταδρομών με Διοικητή τον Ταγματάρχη Χρ. Παπαδάτο και στρατοπέδευσαν σε χωριό Δυτικά της Καστοριάς, ως Τάγματα Εθνοφρουράς, προς αποφυγή αποκάλυψης τους ως δυνάμεις καταδρομών, γιατί στην περιοχή κυκλοφορούσαν ομοϊδεάτες των ανταρτών και αυτονομίτες, που πρόθυμα θα πληροφορούσαν τους αντάρτες για παρουσία στην περιοχή Μονάδων Καταδρομών. Μέχρι την 15η Οκτωβρίου τα στελέχη ασχολήθηκαν με αναγνωρίσεις των υψωμάτων, στα οποία θα διεξαγόταν η καταδρομική επιχείρηση, και τα τμήματα με την προπαρασκευή τους. Η 1η Ταξιαρχία Καταδρομών αποφάσισε να επιχειρήσει με την Α΄ Μοίρα προς κατάληψη του υψώματος Μάγκοβιτς και τη Β΄ Μοίρα προς κατάληψη της κορυφής του Βίτσι. Η όλη επιχείρηση παρουσίαζε σοβαρές δυσκολίες, γιατί τα υψώματα ήταν ενισχυμένα με παθητικά και ενεργητικά έργα, όπως πολυβολεία, πυροβολεία, ναρκοπέδια κ.ά. και τα υψώματα απόκρημνα και βραχώδη. Οι καταδρομείς όμως, ο φόβος και ο τρόμος των ανταρτών, με τις κομψές μπλούζες και τους γούνινους γιακάδες, μετά από τις αναγνωρίσεις και τις ενημερώσεις, που είχαν γίνει, ήταν βέβαιοι ότι τα δύο υψώματα θα καταλαμβάνονταν μέσα στη νύκτα.

*Η ολοκλήρωση της κατάληψης στον Τύπο

                Στις 16 Οκτωβρίου 1948 και ώρα 23.00, μετά την αποχώρηση των στοιχείων ασφαλείας των ανταρτών, οι Μοίρες με επικεφαλής τους Διοικητές τους ξεκίνησαν για τη ριψοκίνδυνη αποστολή τους και στις 03.45 της επομένης έπεφταν οι φωτοβολίδες της νίκης, της κατάληψης των αντικειμενικών σκοπών, δηλαδή της κορυφής του Βίτσι και του υψώματος Μάγκοβιτς.

Από το Στρατηγείο του Β΄ Σώματος Στρατού στην Καστοριά ο Υπουργός Στρατιωτικών Γ. Στράτος, η στρατιωτική ηγεσία και ο Αρχηγός της Αμερικανικής Αποστολής πληροφορούνταν την κατάληψη της κορυφής του Βίτσι, που οι αντάρτες θεωρούσαν άπαρτο κάστρο. Η καταδρομική επιχείρηση επέτυχε πλήρως με ελάχιστες απώλειες, χάρις στον αιφνιδιασμό, γιατί οι αντάρτες δεν περίμεναν την ενέργεια αυτή στη δύσκολη εκείνη περιοχή. Από της πρωίας όμως άρχισαν οι αντεπιθέσεις δύο ανταρτικών Ταγμάτων και στα υψώματα επί ένα 3ήμερο, μέχρι να αντικατασταθεί η Ταξιαρχία Καταδρομών από τη Ταξιαρχία Πεζικού, όπως είχε σχεδιασθεί, συνήφθησαν από τους καταδρομείς ηρωικές μάχες για τη διατήρηση των καταληφθέντων υψωμάτων. Οι Μοίρες άρχισαν να έχουν σοβαρές απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες (νεκροί 1 Αξιωματικός και 17 Οπλίτες, τραυματίες Αξιωματικοί 3 και Οπλίτες 85), κυρίως από τα βλήματα των Όλμων και του Πυροβολικού των ανταρτών. Μεταξύ των νεκρών ήταν και ο Έφεδρος Καταδρομέας Ανθυπολοχαγός Ψαρρός, ανεψιός του ηρωικού Συνταγματάρχη Δημητρίου Ψαρρού, που ο Ελασίτης Ταγματάρχης Ευθύμιος Ζούλας δολοφόνησε εν ψυχρώ, παρότι ήταν αιχμάλωτος. Ήταν γραπτό φαίνεται ο θείος και ο ανεψιός της δημοκρατικής αυτής οικογένειας να πέσουν από σφαίρες Ελλήνων, που πολεμούσαν να τους επιβάλουν τη δική τους ψευδοδημοκρατία, τη «Λαϊκή Δημοκρατία».

*Λοκατζήδες με σύγχρονο εξοπλισμό για την εποχή εκείνη

                 Ο Διοικητής του Β΄ Σώματος Στρατού Αντιστράτηγος Γ. Παπαγεωργίου σε ημερήσια διαταγή του μεταξύ των άλλων έγραφε: «Την νύκτα της 16- 17ης Οκτωβρίου αι Μοίραι υπό την Διοίκησιν του Αντισυνταγματάρχου Κ. Παπαγεωργοπούλου κινηθείσαι εκ των θέσεων εξορμήσεως κατά τρόπον αριστοτεχνικόν, με ορμήν και τόλμην απαράμιλλον κατέλαβον αιφνιδιαστικώς, εντός ελαχίστου χρόνου, τας οχυρωμένας και ισχυρώς κατεχομένας εχθρικάς θέσεις επί του όρους Βέρνου, Μάγκοβιτς υψομέτρου 1867, Βίτσι υψ. 2128 και εν συνεχεία Γκλαβάτα υψ. 1881. Επί εξήκοντα συνεχείς ώρας απέκρουον νικηφόρως αλλεπαλλήλους ισχυράς εχθρικάς αντεπιθέσεις». Στους Καταδρομείς Αξιωματικούς και Οπλίτες η κυβέρνηση απένειμε ηθικές αμοιβές για την επιτυχή επιχείρησή των. 

*Απόσπασμα ανακοινωθέντος του Γενικού Επιτελείου για την κατάληψη

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

                Κατ΄ αυτόν το τρόπο έληξε νικηφόρα η νυκτερινή καταδρομική επιχείρηση της 1ης Ταξιαρχίας Καταδρομών προς κατάληψη της κορυφής του Βίτσι και του υψώματος Μάγκοβιτς του ορεινού όγκου του Βέρνου, κατά την οποία για πρώτη φορά μέχρι τότε έγινε μαζική χρησιμοποίηση των Δυνάμεων Καταδρομών. Η επιτυχής αυτή επιχείρηση επέφερε σοβαρά αποτελέσματα στο τακτικό και στρατηγικό χώρο, όπως την κατάληψη της κορυφής του Βίτσι, που παρέμεινε στην κατοχή του Ελληνικού Στρατού μέχρι τέλους του πολέμου, την εξύψωση του ηθικού των Μονάδων, που είχε καμφθεί το τελευταίο καιρό, την ανάκτηση από τον Ελληνικό Στρατό της πρωτοβουλίας των επιχειρήσεων στο τακτικό πεδίο, την συνέχιση της εμπιστοσύνης των ΗΠΑ προς την Ελλάδα για τη τελική νίκη και την πρόκληση ανησυχίας και προβληματισμού στις δυνάμεις των ανταρτών και στην ηγεσία του ΚΚΕ, μετά την κατάληψη του  «άπαρτου κάστρου» της κορυφής του Βίτσι.

Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας   

ΠΗΓΕΣ

-Μνήμες Πολέμου και Ειρήνης του Αντιστρατήγου Κυριάκου Παπαγεωργόπουλου.