Η φοβερή πολιορκία της Αδριανούπολης το 1912-13

*Η οχύρωση Hadirlik, μια από τις περιμετρικές οχυρώσεις της Αδριανούπολης, 

μετά την κατάληψη από τους Βουλγάρους

*Περιγραφές από τον Ιωάννη Αποστολίδη,

ο οποίος κρατούσε λεπτομερές ημερολόγιο

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Η Αδριανούπολη κατά τους Βαλκανικούς πολέμους, υπέστη τα πάνδεινα. Ειδικά κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο, όταν πολιορκήθηκε στενά από τους Βούλγαρους και τους Σέρβους, δοκιμάστηκε από σφοδρούς βομβαρδισμούς, δοκιμάστηκαν οι κάτοικοι της από φοβερή πείνα και λιμούς, ενώ τα κυρίως θύματα υπήρξαν οι Χριστιανοί (Έλληνες και Βούλγαροι) από το εξαγριωμένο πλήθος φανατικών και από την κρατική διοίκηση.

                Όταν κηρύχθηκε ο Βαλκανικός Πόλεμος εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τα συμμαχικά κράτη Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο, η Θράκη αποτέλεσε αντικειμενικό πολεμικό στόχο της Βουλγαρίας, η οποία ενισχύθηκε και από Σερβικές δυνάμεις. Ο βουλγαρικός στρατός διέθεσε για την Ανατολική και Δυτική Θράκη 10 μεραρχίες.

                Οι Τούρκοι, αρχικά είχαν πρόθεση να αμυνθούν σταθερά στην περιοχή των Σαράντα Εκκλησιών. Η πόλη μετονομάστηκε σε Λόζενγκραντ. Η οργάνωση του τουρκικού στρατού δεν ήταν καλή και οι Βούλγαροι επέτυχαν να καταλάβουν αυτή την πόλη, που ήταν η δεύτερη μετά την Αδριανούπολη οχυρωμένη πόλη. Οι Τούρκοι συμπτύχθηκαν προς το Λουλέ Μπουργκάς. Οι μάχες που έγιναν ήταν αιματηρές.

*Το οχυρό "Αϊβάζ Μπαμπά"

                Οι βουλγαρικές δυνάμεις που επιτέθηκαν εναντίον της Αδριανούπολης, αρχικά δεν είχαν μεγάλες επιτυχίες, κατόρθωσαν όμως να καθηλώσουν και να κυκλώσουν τις τουρκικές δυνάμεις, από τις αρχές Οκτωβρίου. Η Αδριανούπολη τελικά έπεσε στα χέρια τους στις 13 Μαρτίου 1913, μετά από μακρά, αιματηρή και σκληρή πολιορκία. Η μεγάλη θρακική πόλη, ήταν σημαντικό κέντρο του Ελληνισμού. Οι Έλληνες κάτοικοί της υπέστησαν τα πάνδεινα κατά την διάρκεια της βουλγαρικής πολιορκίας.

*Η διαφήμιση της δημοσίευσης του ημερολογίου του Ιωάννη Αποστολίδη

                Τις μέρες εκείνες, ένας Έλληνας Αδριανουπολίτης, ο Ιωάννης Αποστολίδης κρατούσε λεπτομερές ημερολόγιο των δραματικών γεγονότων, που αργότερα, τον Απρίλιο του 1913 παραχώρησε στην εφημερίδα των Αθηνών «Πατρίς» η οποία το δημοσίευσε σε συνέχειες. Το ημερολόγιό του αρχίζει από τον Σεπτέμβριο του 1912. Με βάση αυτό το ημερολόγιο, θα παρακολουθήσαμε την σχεδόν τρίμηνη πολιορκία της ιστορικής θρακικής μητρόπολης.

Αρχίζει ο πόλεμος…

                Η κινητοποίηση των τουρκικών στρατευμάτων άρχισε από τις αρχές Σεπτεμβρίου και ήταν εμφανής. Σε όσους ρωτούσαν ανήσυχοι τι συμβαίνει οι Τούρκοι αξιωματικοί απαντούσαν ότι θα γίνουν μεγάλα γυμνάσια στην πεδιάδα του Διδυμοτείχου.

                Μετά τα μέσα Σεπτεμβρίου και την κλήση στα όπλα εφέδρων, ο κόσμος καταλαβαίνει ότι επίκειται πόλεμος. Ο τουρκικός όχλος εξαγριώνεται εναντίον των Ελλήνων, ενώ όσοι Χριστιανοί έχουν δυνατότητα φεύγουν στο εξωτερικό.

                Στις 21 του μηνός φτάνει στην Αδριανούπολη ο Αμπούκ Πασάς, ο οποίος σε συγκέντρωση αξιωματικών επιχειρεί να τονώσει το ηθικό τους, σε κλειστή ομιλία του.

*Οθωμανική προπαγανδιστική καρτ ποστάλ με τον Σουκρή Πασά

                Δύο μέρες αργότερα άρχισε να καταφτάνει με τα τρένα, πεζικό από τη Μικρά Ασία. Και λίγο αργότερα κατέφθασε και ο Σουκρή Πασάς, γνώριμος της Αδριανούπολης, αφού το 1896-98 διετέλεσε στρατιωτικός διοικητής της πόλης. Ο «Ντελή Σουκρή» κατά τους Τούρκους προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό, αφού μαζί του έφτασε και δύναμη 13.000 ανδρών.

                Από τις 27 του μηνός, τα τρένα που μεταφέρουν στρατό και πυρομαχικά περιέρχονται διοικητικά στον στρατό, στον άξονα Κωνσταντινούπολη- Αδριανούπολη και Δεδέαγατς (σημερινή Αλεξανδρούπολη)- Μουσταφά Πασά (το σημερινό Σβίλεγκραντ της Βουλγαρίας).

                Οι στρατιωτικές προετοιμασίες εντείνονται, ενώ κατασκοπεύονται στενά οι Έλληνες και Βούλγαροι κάτοικοι. Στις 30 του μηνός συνελήφθησαν 13 Χριστιανοί, που μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη για να δικασθούν για κατασκοπεία. Άλλοι τρεις Έλληνες στην περιοχή Κουμ Μαχαλά ληστεύθηκαν στα χωράφια τους και δολοφονήθηκαν από στρατιώτες.

                Ο Οκτώβριος του 1912 μπήκε με περισσότερες στρατιωτικές προετοιμασίες στην Αδριανούπολη και εντονότερες απειλές και καταπιέσεις εναντίον των Χριστιανών, που περιγράφονται στο ημερολόγιο του Αποστολίδη.

*Οχυρώσεις πέριξ της Αδριανούπολης

                Η 5^η Οκτωβρίου είναι μια κρίσιμη μέρα. Οι αξιωματικοί διατάσσονται να βρίσκονται στις θέσεις τους γιατί επιδόθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία η νότα των συμμάχων χωρών της Βαλκανικής. Αναγγέλλεται ότι έγινε η πρώτη σύγκρουση Βουλγάρων και Τούρκων στην περιοχή των Σαράντα Εκκλησιών και έληξε με νίκη των Τούρκων. Ο ενθουσιασμός των Τούρκων είναι μεγάλος. Περιφέρονται στην Αδριανούπολη πετώντας τα φέσια τους στον αέρα, κραυγάζοντας: «Σε τρείς μέρες θα πίνουμε καφέ στη Σόφια»!

                Την επομένη έγινε η πρώτη μάχη στα περίχωρα της Αδριανούπολης και συγκεκριμένα στο Κιρετζλή Χάσκιοϊ, 23 χιλμ. μακρύτερα. Κατά τον Αποστολίδη, οι Βούλγαροι αιφνιδίασαν τους Τούρκους που δεν περίμεναν εκεί επίθεση και είχαν στείλει δύο συντάγματα από ανεκπαίδευτους Τούρκους και Χριστιανούς, οι οποίοι τράπηκαν σε φυγή εγκαταλείποντας τα πολεμοφόδιά τους. Σε άλλη σύγκρουση Σέρβων και Τούρκων στο Μουσταφά Πασά, οι Τούρκοι δοκίμασαν μια ακόμα ήττα εκείνη την ημέρα. Οι Τούρκοι υποχωρώντας κατέστρεψαν τη γέφυρα επί του ποταμού Έβρου.

                Ο Σερβικός στρατός, ενώθηκε με τον Βουλγαρικό και έφτασαν στα πρώτα φρούρια της Αδριανούπολης περί τα 5 χιλμ. δηλαδή. Ο Σουκρή Πασάς, κάνει αναδιάρθρωση των δυνάμεών του. Ήδη υποχρεώθηκαν να αναχωρήσουν οι πρόξενοι της Ελλάδας και της Βουλγαρίας, αναθέτοντας την προστασία των υπηκόων τους στο Ρώσο πρόξενο.

*Πρόσφυγες κατακλύζουν την Αδριανούπολη

                Στις 7 Οκτωβρίου είχαμε νέα μάχη στο τουρκικό χωριό Σοφουλάρ 4 χιλμ. ΝΔ των περιμετρικών φρουρίων της Αδριανούπολης. Και η μάχη αυτή ήταν καταστρεπτική. Περί τους 3000 οι νεκροί και οι τραυματίες. Η Αδριανούπολη έχει περικυκλωθεί και πολιορκείται από Σέρβους και Βούλγαρους. Μόνο η Ανατολική πλευρά της είναι ελεύθερη και από εκεί γίνεται η επικοινωνία με τους σιδηροδρόμους. Στους δρόμους τοιχοκολλούνται ανακοινώσεις που καλούν τους γέροντες που δεν έχουν να τραφούν, να φύγουν «για να μην διαμαρτύρονται αργότερα»!!!  Οι τράπεζες και οι εταιρείες μεταφέρουν εσπευσμένα τα θησαυροφυλάκια τους στην Κωνσταντινούπολη. Αρχίζουν να σημειώνονται και λιποταξίες αξιωματικών. Η κατάσταση εκτραχύνεται εις βάρος των Χριστιανών.

*Ο Μητροπολίτης Αδριανουπόλεως Πολύκαρπος Βαρβάκης. 

Αρχείο Θρακικής Εστίας Θεσσαλονίκης

Στο προσκήνιο ο Μητροπολίτης Πολύκαρπος

                Την επομένη, ο μητροπολίτης Πολύκαρπος Βαρβάκης, βλέποντας την κατάσταση μεταβαίνει στο Ρώσο πρόξενο, στον νομάρχη, στο φρούραρχο και τον διευθυντή της Αστυνομίας και τους ενημερώνει για τους κινδύνους του ποιμνίου του, από τους φανατικούς. Διαβεβαιώσεις στον Πολύκαρπο έδωσε και ο ίδιος ο Σουκρή Πασάς. Οι Χριστιανοί όμως φοβισμένοι, όσοι μπορούσαν εγκατέλειπαν την πόλη. 

                Στις 10 Οκτωβρίου 1912 τα τηλεβόλα ακούγονταν πιο κοντά στην Αδριανούπολη, Ο μητροπολίτης τρέχει συνεχώς στις αρχές για να προστατεύσει το ποίμνιό του. Ο Αποστολίδης στο ημερολόγιό του τον χαρακτηρίζει νεώτερο άγιο και σημειώνει:  «Δύναται να θυσιασθή χάριν του ποιμνίου, αλλά γνωρίζει και πότε πρέπει να θυσιασθή. Δεν παίζει τον παλληκαράν, παρά μόνον όταν χρειάζεται. Εις τας τουρκικάς αρχάς γνωρίζει να επιβάλλεται άλλως: Δια του λόγου, της συζητήσεως, της πειθούς». Εν τω μεταξύ στην Αδριανούπολη αρχίζουν να καταφθάνουν πρόσφυγες από τα γύρω χωριά. Η πρώτη φουρνιά είναι 7000 άτομα, από τα οποία οι 2000 είναι Χριστιανοί (αυτούς τους φρόντισε η Μητρόπολη).

*Τουρκικά κανόνια, λάφυρα των Βουλγάρων

                Στις 3.30’  την νύχτα η Αδριανούπολη άρχισε να σείεται από εκρήξεις βλημάτων Πυροβολικού. Οι Σέρβοι έκαναν σφοδρή επίθεση στο φρούριο Καζάν Τεπέ. Η νύχτα ήταν φρικτή, αλλά όταν ξημέρωσε η 11^η Οκτωβρίου όλοι πληροφορήθηκαν ότι οι Σέρβοι αποκρούσθηκαν. Αν και η αλήθεια ήταν, ότι οι Σέρβοι δημιούργησαν μια κατάσταση πανικού στους Τούρκους και τους έκαναν να κανονιοβολούν, χωρίς οι ίδιοι να πραγματοποιήσουν επίθεση…

*Οι Βούλγαροι εισέρχονται στις παρυφές της Αδριανούπολης

                Η πολιορκία συνεχίζονταν. Το τελευταίο τρένο έφυγε από την Αδριανούπολη για την Κωνσταντινούπολη στις 11 Οκτωβρίου, αλλά την επομένη έγινε γνωστό ότι το τρεένο αυτό το κατέλαβαν οι Βούλγαροι στο Κούλελι Μπουργκάς (σημερινό Πύθιο) και το οδήγησαν στο Δεδέαγατς (Αδριανούπολη). 

                Οι μέρες περνούν με σκληρές μάχες σε όλες τις οχυρές τοποθεσίες πέριξ της Αδριανουπόλεως. Στην πόλη αρχίζει να γίνεται αισθητή η έλλειψη τροφίμων και άλλων αγαθών. Λείπει ακόμα και το αλάτι.

                Ο κόσμος ανεβαίνει στο λόφο του Αρμενικού Νεκροταφείου και παρακολουθεί από ψηλά τις συγκρούσεις των στρατών. Ο Σουκρή Πασάς με αυτοκίνητο περιτρέχει τα οχυρά για να ενθαρρύνει τους στρατιώτες και τους αξιωματικούς του. Και σε ορισμένες περιπτώσεις δεν παραλείπει και να τους απειλεί, βλέποντας την απροθυμία τους να πολεμήσουν και άλλο.

*Η επίσημη είσοδος των Βουλγάρων στην Αδριανούπολη

Δεν προλάβαιναν να θάψουν τους νεκρούς…

                Έτσι περνούσαν οι μέρες, αλλά στις 28 Οκτωβρίου ένας αγγελιοφόρος του διοικητή της Μεραρχίας που μάχονταν στον τομέα Μαρασίων- Παπάζ Τεπές, έφερε δραματικό μήνυμα στον στρατηγό Σουκρή: Οι νεκροί, είναι αδύνατον να συλλεχθούν από το πεδίο της μάχης και να ταφούν!!! Τα άταφα μάλιστα πτώματα άρχισαν να αναδίδουν δυσοσμία και να απειλούν την περιοχή και το στράτευμα με ασθένειες. Η κατάσταση χειροτερεύει. Στο στρατό δεν είχαν πλέον ρύζι για το καθημερινό πιλάφι των στρατιωτών…

                Εν τω μεταξύ οι Βούλγαροι καταλαμβάνουν το Λουλέ Μπουργκάς και οι Τούρκοι σε πλήρη αταξία καταφεύγουν στην Τυρολόη.

                Μια ραγδαία βροχή χειροτερεύει περισσότερο τα πράγματα. Το κρύο γίνεται δριμύτερο. Οι Τούρκοι στρατιώτες κατάκοποι, αναγκάζονται να παραμένουν στα ορύγματα, γιατί το Σερβικό Πυροβολικό χτυπάει με ευστοχία. Τα ορύγματα όμως είναι πλημμυρισμένα από τη βροχή. Τραγωδία…

*3 Νοεμβρίου 1912. Κίνηση του Βουλγαρικού στρατού. Εικόνα από βουλγαρικό ιστότοπο

                Στις 3 Νοεμβρίου με ενέργειες του Μητροπολίτη Πολύκαρπου απελευθερώνονται Χριστιανοί κρατούμενοι, αν και κάποιοι ήδη είχαν πεθάνει στις απαίσιες φυλακές κοντά στο φημισμένο τέμενος του Σουλτάν Σελήμ. Περίπου 40.000 πρόσφυγες ‘Ελληνες και Βούλγαροι βρίσκουν φαγητό με ενέργειες της Μητρόπολης, της Δημογεροντίας και πλουσίων Ελλήνων.

                Μεγάλη μάχη έγινε στις 4 Νοεμβρίου στη θέση Καρτάλ Τεπέ, όπου Σέρβοι και Βούλγαροι ανάγκασαν τους Τούρκους να υποχωρήσουν, ενώ οι ίδιοι προωθήθηκαν προς το χωριό Τσουρέκιοϊ.

*Εικόνα της βομβαρδισμένης Αδριανούπολης, δημοσιευμένη στην εφημερίδα των Αθηνών "Χρόνος" στις 27 Νοεμβρίου 1912.

Σφαγές αμάχων Χριστιανών στο Τσουρέκιοϊ

                Τα μεσάνυχτα η Αδριανούπολη αναστατώνεται από φωνές στρατιωτών και αξιωματικών, που κατέφθαναν από τα πεδία των μαχών και ζητούσαν να κρυφτούν, γιατί δεν άντεχαν άλλο… Ο Σουκρή Πασάς αντεπιτίθεται και ανακαταλαμβάνει το Τσουρέκιοϊ όπου γίνονται σφαγές άμαχων κατοίκων, από τουρκαλβανικές συμμορίες, που τις ενθάρρυνε ο φανατικός νομάρχης Χαλήλ Μπέης. Από το Αχήρ Κιοϊ απήχθησαν παρθένες.

                Στα ανώτερα κλιμάκια του στρατού κατά τον Αποστολίδη, σημειώνεται το πρώτο ρήγμα μεταξύ Νεότουρκων και φιλελεύθερων αξιωματικών, γιατί οι Νεότουρκοι που κατείχαν αναπαυτικές και ασφαλείς θέσεις δεν ήθελαν να μεταβούν στο μέτωπο να πολεμήσουν.

                Στις 7 Νοεμβρίου απαγχονίζονται στο κέντρο της πόλης 3 ελληνικής καταγωγής στρατιώτες του τουρκικού στρατού. Η πράξη αυτή ερέθισε τους Έλληνες, που σε μια και μόνη μέρα αυτομόλησαν περίπου 800, που υπηρετούσαν στον τουρκικό στρατό, στους Βούλγαρους και τους Σέρβους.

                ‘Ένα κρούσμα ευλογιάς, προκάλεσε νέο πανικό στην Αδριανούπολη. Στο στρατό μειώνεται το ψωμί. Από ένα κιλό που έπαιρνε ημερησίως κάθε φαντάρος, η μερίδα κατέβηκε στα 750 γραμμάρια.

*Μετά την κατάληψη της Αδριανούπολης, Βούλγαροι αξιωματικοί γλεντάνε

                Στις 8 Νοεμβρίου οι Βούλγαροι που προωθήθηκαν άρχισαν να βομβαρδίζουν την Αδριανούπολη, με κύριο στόχο τους στρατώνες της. Αργότερα άρχισαν να πλήττουν και την τουρκική συνοικία Κιγίκι.

                Στις 8 Νοεμβρίου, ο βομβαρδισμός γίνεται σφοδρότερος. Κατά την αφήγηση του Αποστολίδη «οικοδομαί ολόκληροι καταρρέουν και σωρεύονται εις το έδαφος». Τα βλήματα πλέον από τις 10 του μηνός, έχουν στόχο τη Σχολή Ευελπίδων, που πριν λίγες μέρες είχε μετατραπεί σε στρατιωτικό νοσοκομείο. Οι μουσουλμάνοι θρησκευτικοί ηγέτες καταφεύγουν στη συνοικία Ιλδιρίμ, όπως και ο μητροπολίτης Πολύκαρπος, που διανυκτερεύει σε ένα δωμάτιο της «Φιλομούσου Αδελφότητος».

                Επί ημέρες συνεχίζονταν ο βομβαρδισμός της Αδριανούπολης. Οι κάτοικοι καταφεύγουν στο Ιλδιρίμ. Κάτι που έκανε τελικά στις 11 Νοεμβρίου και ο φανατικός νομάρχης Χαλήλ Μπέης, αλλά κανένας Έλληνας δεν δέχτηκε να τον φιλοξενήσει και κατέλυσε στο αστυνομικό τμήμα. Κοιμήθηκε στο κρεβάτι ενός ενωμοτάρχη!!!

                Ο ανελέητος βομβαρδισμός συνεχίζεται τις επόμενες μέρες. Στο Ιλδιρίμ παρουσιάζεται και έλλειψη τροφίμων. Τα νοσοκομεία υπερπλήρη δεν δέχονται άλλους τραυματίες, γιατί εκτός των άλλων δεν έχουν ούτε φάρμακα.

                Στις 15 Νοεμβρίου οι Σέρβοι εκτοπίζουν τους Τούρκους από τα προχώματα της  θέσης Σεχτάν Ταρλαά και οι Βούλγαροι από τα προχώματα του Αρναούτκιοϊ.

                Στην Κωνσταντινούπολη η κυβέρνηση, σκέφτεται να ζητήσει ανακωχή των εχθροπραξιών.

*Οι Βούλγαροι, δεν παρέλειψαν να καπνίσουν και ναργιλέ

                Την επομένη οι βομβαρδισμοί πλήττουν πολλά ελληνικά καταστήματα στην ιχθυαγορά (Μπαλούκ Παζάρ) και τα ξενοδοχεία Βεργίδη, Καταπόδη και Μήτσαινα. Μια οβίδα πλήττει το ελληνικό προξενείο.

                Στις 18 ξεσπούν και διάφορες πυρκαγιές.

                Την άλλη μέρα και ενώ έγιναν συναντήσεις Τούρκων επιτελών με Βουλγάρους για ανακωχή, δύο βουλγαρικά αεροπλάνα πετούν επάνω από την Αδριανούπολη και ρίχνουν προκηρύξεις γραμμένες σε Βουλγαρικά και Γαλλικά καλώντας το λαό να εξεγερθεί για να σωθεί. Οι συνεννοήσεις για ανακωχή συνεχίζονται και την ήσυχη και βροχερή μέρα, διαδέχεται μια άγρια νύχτα με βομβαρδισμούς από τις 9.30’. Περί τα μεσάνυχτα ήρθε τηλεγράφημα από την Κωνσταντινούπολη που διέτασσε παύση των εχθροπραξιών. Την επομένη υπεγράφη η ανακωχή.

Πείνα, χολέρα και ελλείψεις

                Τις επόμενες μέρες επικρατεί πείνα και δυστυχία μέσα στην Αδριανούπολη, ενώ στις 2 Δεκεμβρίου ανακοινώνεται ότι υπάρχουν κρούσματα χολέρας μέσα στην πόλη. Τα Χριστούγεννα η κατάσταση είχε γίνει απελπιστική. Αυξάνονται πλέον και οι θάνατοι από ασιτία. Η πείνα βασανίζει όλους τους κατοίκους. Στις 20 Ιανουαρίου 1913 η Κωνσταντινούπολη ειδοποιεί, ότι επιδιώκει παράταση της ανακωχής και διατάσσει σύλληψη των φιλελεύθερων Τούρκων αξιωματικών που δεν πειθαρχούν. Ο Σουκρή Πασάς αρνείται, φοβούμενος εξέγερση του στρατού υπέρ αυτών. Στις 21 Ιανουαρίου επαναλαμβάνονται οι ανελέητοι βομβαρδισμοί, ενώ η Οθωμανική κυβέρνηση διατάσσει να αφοπλισθούν οι Χριστιανοί στρατιώτες γιατί τους θεωρεί προδότες. Οι βομβαρδισμοί συνεχίζονται. Η πόλη ζει εφιαλτικές στιγμές. Υπάρχουν κάτοικοι που κατέβηκαν ακόμα και σε πηγάδια για να αποφύγουν τις βόμβες!!!

*Ο στρατηγός Βαζώφ, επιβαίνων στο αυτοκίνητο του αιχμάλωτου Σουκρή Πασά

                 Στις 25 Ιανουαρίου 1913, τη νύχτα, μια οβίδα έπεσε και κατέστρεψε τη γέφυρα Μιχάλ Κιοπρού. Από τις 30 Ιανουαρίου αρχίζει να βομβαρδίζεται και το Ιλδιρίμ. Ασφάλεια δεν υπάρχει πουθενά… Η πόλη είναι θεοσκότεινη. Ορισμένοι κατασκευάζουν από λίπος σκοτωμένων αλόγων και πουλάνε κάποια δυσώδη κεριά. Απελπισία παντού. Στις 2 Φεβρουαρίου πλέον, αρχίζει να πέφτει και πυκνό χιόνι… Στρατιώτες και πολίτες κατά δεκάδες πεθαίνουν από ψύξη.

                Οι μέρες περνούν χωρίς να σταματάνε οι κανονιοβολισμοί της Αδριανούπολης, χωρίς να υπάρχουν τρόφιμα, χωρίς θα υπάρχει θέρμανση και με ένα ψύχος δριμύτατο. Στις 11 Φεβρουαρίου το χιόνι είχε φτάσει το 1,23 μέτρο. Την ίδια μέρα, στα Μαράσια ένα τάγμα τουρκικού στρατού στασιάζει και αυτομολεί στους Σέρβους. Το βράδυ άλλο ένα τάγμα αυτομολεί.

                Η κατάσταση συνεχίζονταν μέσα σε αυτό το σκηνικό. Βομβαρδισμοί, πείνα, δυστυχία και παντού θάνατος.

                Η κατάληψης της Αδριανούπολης από τους Βουλγάρους πραγματοποιήθηκε τελικά στις 13 Μαρτίου 1913. Το αρχηγείο των βουλγαρικών δυνάμεων ήταν στο Διδυμότειχο απ’ όπου ξεκίνησε για να μπει θριαμβευτικά στην Αδριανούπολη. Ο θρίαμβος των πολιορκητών δεν επιτεύχθηκε χωρίς αίμα….

                Οι εφημερίδες έγραψαν τότε ότι στην Αδριανούπολη αιχμαλωτίσθηκαν 51.000 Τούρκοι. Μεταξύ τους υπήρχαν 17 Πασάδες, 12 Ταξίαρχοι και 1220 αξιωματικοί. Οι Βούλγαροι πήραν ως λάφυρα 54.000 όπλα και 620 τηλεβόλα. Ανάμεσα στους αιχμαλώτους υπήρχαν 64 Γερμανοί αξιωματικοί, 18 Ρουμάνοι και 6 Βέλγοι.

*Πέφτει η Αδριανούπολη στα χέρια των Βουλγάρων, το Μάρτιο του 1913

                Ο Σουκρή Πασάς συνελήφθη αιχμάλωτος από το 27^ο Βουλγαρικό Σύνταγμα και κρατήθηκε στο Διοικητήριο. Ο Βασιλεύς Φερδινάνδος αναχώρησε αμέσως από τη Σόφια και πήγε στην Αδριανούπολη όπου συναντήθηκε με τον Σουκρή Πασά, ο οποίος του παρέδωσε το ξίφος του. Ο Φερδινάνδος τιμώντας τον αντίπαλό του, το επέστρεψε σ’ αυτόν.

                Η Αδριανούπολη δεν έμεινε για πολύ στα χέρια των Βουλγάρων. Την ανακατέλαβαν οι Τούρκοι, αλλά τα μόνιμα θύματα ήταν και πάλι οι χριστιανικοί πληθυσμοί και κυρίως οι Έλληνες. Οι ελληνικές διπλωματικές υπηρεσίες στην Τουρκία, συγκέντρωσαν στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία ένοπλοι Τούρκοι έβαλαν φωτιά στα ελληνικά χωριά των περιοχών Μαλγάρων, Χαριούπολης, Μακράς Γέφυρας και Κεσσάνης. Η πυρπόληση και οι ποικίλες καταστροφές, αφορούσαν 48 αμιγώς ελληνικά χωριά, που λεηλατήθηκαν πρώτα από Τούρκους και στη συνέχεια πυρπολήθηκαν.

                Ο Ελληνισμός της Θράκης, αντιμετώπιζε πάντα σκληρές και απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης…

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Εφημερίδα «Πατρίς» Αθηνών, 1913

*Επίτομη Ιστορία των Βαλκανικών Πολέμων, έκδοση ΔΙΣ/ΓΕΣ

*Βουλγαρικός ιστότοπος ИЗГУБЕНАТА БЪЛГАРИЯ