ΤΟ ΠΑΡΘΕΝΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΘΩΡΗΚΤΟΥ «ΑΒΕΡΩΦ»

*Καρτ ποστάλ των Βαλκανικών Πολέμων με το θρυλικό θωρηκτό "Αβέρωφ" και επάνω δεξιά την εικόνα του εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ.

 Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

                Το θωρακισμένο καταδρομικό (Θ/Κ ), ακριβέστερα θωρακισμένο εύδρομο, «ΑΒΕΡΩΦ» είναι ιστορικό πλοίο της νεότερης Ελλάδας. Παρά το γεγονός ότι αναφέρεται ως θωρηκτό, είναι θωρακισμένο καταδρομικό κλάσης ΠΙΖΑ. Ήταν ακριβές αντίγραφο του παλαιότερου θωρακισμένου καταδρομικού «Pisa», που είχε ναυπηγηθεί το 1907 με βάση σχέδιο του ναυπηγού Ιωσήφ Ορλάντο.

                Το «ΑΒΕΡΩΦ» ναυπηγήθηκε την περίοδο 1908-1911 στα ναυπηγεία του Ορλάντο στο Λιβόρνο της Ιταλίας και εντάχθηκε στο Ελληνικό Βασιλικό Ναυτικό. Η τότε Κυβέρνηση του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη δαπάνησε το ποσό των 23.650.000 χρυσών δραχμών για την απόκτησή του. Το ποσό των 8.000.000 χρυσών δραχμών προερχόταν από κληρονομιά του Εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ και το υπόλοιπο ποσό των 15.650.000 χρυσών δραχμών καλύφθηκε από το Ταμείο του Εθνικού Στόλου. Είχε εκτόπισμα 10.118 τόννων, 19.000 ίππους, διέθετε πυροβόλα, ταχυβόλα και αντιαεροπορικά πολυβόλα διαφόρων τύπων, τρεις τορπιλοσωλήνες κ.ά. και ανέπτυσσε μεγίστη ταχύτητα 23 κόμβων.

*Ο Παύλος Κουντουριώτης, ο άνθρωπος που συνέδεσε το όνομά του με το θρυλικό πλοίο

ΚΑΘΕΛΚΥΣΗ-ΠΡΩΤΟ ΤΑΞΙΔΙ

                Το πλοίο καθελκύσθηκε στις 12 Μαρτίου 1910 και μετά από δοκιμές διάρκειας ενός έτους παραλήφθηκε τη 16η Μαΐου του 1911, οπότε και απέπλευσε με κυβερνήτη τον Πλοίαρχο Ιωάννη Δαμιανό για το παρθενικό του ταξίδι για την Αγγλία. Εκεί στο στενό του Σπίτχεν, που χωρίζει το νησί Γουάϊτ, στην Μάγχη, από τις Βρετανικές ακτές του Πόρτσμουθ είχαν συγκεντρωθεί πολεμικά πλοία από διάφορα κράτη, προκειμένου να συμμετάσχουν στις εορτές στέψης του Βασιλέως Γεωργίου Ε΄.

                Στην Ελλάδα το περίμεναν με λαχτάρα. Σύννεφα μαύρα, απειλητικά είχαν σκεπάσει τα Βαλκάνια. Πλησίαζε η ώρα της αναμέτρησης με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τα χριστιανικά κράτη, η Ελλάδα, η Σερβία, η Βουλγαρία και το Μαυροβούνιο, ενωμένα θα επιχειρούσαν να διώξουν τον Ασιάτη τύραννο από την Ευρώπη. Όμως για να νικήσουν θα έπρεπε να εξασφαλίσουν τον έλεγχο του Αιγαίου, να απαγορεύσουν τον Σουλτάνο να μεταφέρει ενισχύσεις, στρατεύματα και πολεμικό υλικό, από τα Μικρασιατικά παράλια στη Μακεδονία και στη Θράκη. Και την απόκτηση της κυριαρχίας στο Αρχιπέλαγος μόνο το θωρηκτό «ΑΒΕΡΩΦ» μπορούσε να την εξασφαλίσει. Μόνο αυτό μπορούσε να αντιμετωπίσει την Τουρκική ναυαρχίδα, το «Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα».

*Η αναγγελία του ατυχήματος του "Αβέρωφ" στον Τύπο

                Μέσα σ' αυτό το κλίμα της ανήσυχης αναμονής έπεσε σαν κεραυνός η τρομακτική είδηση: «22 Ιουνίου 1911. Το θωρηκτόν «ΑΒΕΡΩΦ» πλέον εκ Πόρτσμουθ εις Ντέβενπορτ, εντός του κόλπου του Πλύμουθ, προσέκρουσε περί την ενδεκάτην νυκτερινήν ώραν προχθές, εις ύφαλον...». Η ταραχή στην Αθήνα ήταν απερίγραπτη. Οι πιο θερμόαιμοι ζητούσαν να τουφεκισθεί ο κυβερνήτης.

*Ο αρχίατρος Πέτρος Αποστολίδης γνωστός με το ψευδώνυμο Παύλος Νιρβάνας

                 Ένας από τους λίγους, που τόλμησαν να υπερασπισθούν τον ατυχήσαντα Πλοίαρχο, ήταν και ένας Αρχίατρος του Ναυτικού. Ο Πέτρος Αποστολίδης, ο κατοπινός λογοτέχνης, χρονογράφος και ακαδημαϊκός, πιο γνωστός με το ψευδώνυμο Παύλος Νιρβάνας. «Κανένα ναυπηγείον δεν είναι εις θέσιν να σας κατασκευάσει έναν Νέλσωνα, με όλα τα εκατομμύρια του κόσμου», έγραψε στο περιοδικό «Παναθήναια». Ευτυχώς, το σκάφος δεν είχε πάθει σοβαρές ζημιές. Οι επισκευές στο Ντέβενπορτ περατώθηκαν περί τα μέσα Αυγούστου και το «ΑΒΕΡΩΦ» έβαλε πλώρη για τον Βισκαϊκό Κόλπο. Στην γέφυρα του πλοίου όμως δεν βρισκόταν πια ο Ι. Δαμιανός, τον είχε αντικαταστήσει ο Παύλος Κουντουριώτης, ένα σημαντικό ιστορικό πρόσωπο στα επόμενα χρόνια.

 *Το πλήρωμα, ετοιμοπόλεμο

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ Θ/Κ «ΑΒΕΡΩΦ» ΣΤΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ

                Το πλοίο έλαβε μέρος στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο ως ναυαρχίδα του Στόλου υπό τον Υποναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, με Κυβερνήτη τον Πλοίαρχο Σοφοκλή Δούσμανη. Το Θ/Κ «ΑΒΕΡΩΦ» συμμετείχε στις επιχειρήσεις απελευθέρωσης των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στις νικηφόρες ναυμαχίες της Έλλης (3 Δεκεμβρίου 1912) και της Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913) απέναντι στον Οθωμανικό Στόλο, αξιοποιώντας την ανώτερη ταχύτητά του και το μέγιστο βεληνεκές των οπλικών συστημάτων του, σε συνδυασμό και με την εφαρμοσθείσα τακτική του Παύλου Κουντουριώτη. Επέτυχε την αδιαμφισβήτητη κυριαρχία του Αιγαίου, απαγορεύοντας την μεταφορά ενισχύσεων, στρατευμάτων και πολεμικού υλικού, από τα Μικρασιατικά παράλια στη Μακεδονία και στη Θράκη καθ΄ όλη τη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου. Είχε μεταβληθεί μαζί με τον Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη σε ζωντανό μύθο, ήταν ο «Τυχερός μπάρμπα-Γιώργης» για τους Έλληνες και το «Διαβολοβάπορο» (Σεϊτάν Παπόρ) για τους Τούρκους.

*Ο "Αβέρωφ" στην Κωνσταντινούπολη το 1918. Πίνακας του Λυκούργου Κογεβίνα

                Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι υπηρεσίες του ήταν ελάχιστες, γιατί ο Τουρκικός Στόλος παρέμεινε κλεισμένος στα Δαρδανέλια, λόγω της ναυτικής κυριαρχίας των Συμμάχων στο Αρχιπέλαγος και όχι μόνο. Στις επιχειρήσεις δε στην Μικρά Ασία μετέφερε στρατεύματα και πολεμικό υλικό, ενώ κάλυψε τις αποβατικές επιχειρήσεις στην Ανατολική Θράκη.

                Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά την εισβολή και ραγδαία προέλαση των Γερμανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941, το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού σχεδίαζε να το βυθίσει, αλλά το πλήρωμά του εξεγέρθηκε και με δική του πρωτοβουλία διέφυγε στην Αλεξάνδρεια, όπου διασώθηκε. Στη συνέχεια έκανε περιπολίες στον Ινδικό Ωκεανό. Στις 17 Οκτωβρίου 1944 επικεφαλής για άλλη μια φορά του Στόλου μετέφερε την τότε Ελληνική Κυβέρνηση στην απελευθερωμένη Αθήνα.

*Ακόμα και σήμερα στο Παλαιό Φάληρο διακρίνονται στα κανόνια του "Αβέρωφ" 

τα "τραύματα τιμής" από τη συμμετοχή του στους αγώνες του Έθνους

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

                Το Θ/Κ «ΑΒΕΡΩΦ» αποσύρθηκε το 1952 και μέχρι το 1983 ήταν αγκυροβολημένο στον Πόρο. Τέλος το 1984 το Πολεμικό Ναυτικό αποφάσισε να το μετατρέψει σε πλωτό μουσείο και είναι πλέον αγκυροβολημένο στο Φάληρο. Εκεί βρίσκεται από τότε και τιμά με την παρουσία του το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό και την ναυτική κληρονομιά της Ελλάδας.

Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

ΠΗΓΕΣ

«Εθνικές Επάλξεις» αρ. τεύχους 79 του 2007.