Τετάρτη 4 Νοεμβρίου 2015

Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΤΟ 1886

*Σχολική αίθουσα, από το "Αλφαβητάριον Μικρόν Αλφαβητάριον Μικρόν, προς εύκολον μάθησιν των παιδιών, Βιέννη, τυπογραφία Δ. Δαβιδοβίκη, 1820. 




Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης


                Η Παιδεία, υπήρξε πάντα ο μεγάλος στόχος και μια από τις εθνικές προτεραιότητες των αλύτρωτων Ελλήνων, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.
                Από το λεγόμενο «Κρυφό Σχολειό» των μικρών χωριών, έως τα ονομαστά εκπαιδευτήρια των μεγάλων κέντρων του Ελληνισμού (Θεσσαλονίκη, Σμύρνη, Αδριανούπολη, Φιλιππούπολη, Ιωάννινα κ.λπ.), οι Έλληνες υπηρέτησαν την ιδέα της εκπαίδευσης με ποικίλους τρόπους, ειδικά μάλιστα από την εποχή των Τανζιμάτ, δηλαδή των εκτεταμένων μεταρρυθμίσεων, που επέβαλαν οι Μεγάλες Δυνάμεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία του 19ου αιώνα. Τα Τανζιμάτ υπήρξαν η μεγάλη ελπίδα των υπόδουλων λαών, αλλά δεν απέδωσαν συνολικά, τα αναμενόμενα, κυρίως λόγω της διολίσθησης των Σουλτάνων, αλλά και του κατεστημένου της Τουρκίας προς τον αυταρχισμό.
                Εκείνη την εποχή, άρχισαν να δραστηριοποιούνται διάφοροι φιλεκπαιδευτικοί σύλλογοι, που δρούσαν έξω από τα όρια του νεοπαγούς ελληνικού κράτους, ωθώντας τον υπόδουλο Ελληνισμό προς την κατεύθυνση της Παιδείας. Οι σύλλογοι αυτοί, αλλά και η φιλογένεια των κατοίκων υποκατέστησαν στις αλύτρωτες περιοχές το αδύναμο ελληνικό κράτος. Ηγετικό ρόλο στην Παιδεία των αλύτρωτων Ελλήνων, κατείχε τότε το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
                Είναι χαρακτηριστική μια στατιστική της εκπαιδευτικής κίνησης στη Μακεδονία κατά το έτος 1886. Η στατιστική αυτή είχε δημοσιευθεί στο Ημερολόγιο του Σκόκου, του 1887 και μας δίνει μια εικόνα της αγάπης των υπόδουλων Ελλήνων προς τα γράμματα.
*Η Θεσσαλονίκη του παρελθόντος

                Σύμφωνα με αυτή τη στατιστική στο σαντζάκια της Θεσσαλονίκης υπήρχαν 271 εκπαιδευτήρια με 15.837 μαθητές. Επρόκειτο για 1 διδασκαλείο, 1 γυμνάσιο, 7 ημιγυμνάσια, 8 ελληνικά σχολεία, 103 δημοτικά σχολεία, 195 γραμματοδιδασκαλεία, 34 νηπιαγωγεία και 12 παρθεναγωγεία.
                Στο σαντζάκι των Σερρών 160 σχολεία με 7.479 μαθητές. Δηλαδή 1 διδασκαλείο, 1 γυμνάσιο, 17 ελληνικά σχολεία, 64 δημοτικά σχολεία, 45 γραμματοδιδασκαλεία, 16 νηπιαγωγεία και 16 παρθεναγωγεία.
*Η Δράμα της Οθωμανικής εποχής

                Στα σαντζάκια της Δράμας και Καβάλας υπήρχαν 81 σχολεία με 3.797 μαθητές. Ειδικότερα λειτουργούσαν το 1886 12 ελληνικά σχολεία, 44 δημοτικά σχολεία, 5 γραμματοδιδασκαλεία, 15 νηπιαγωγεία και 5 παρθεναγωγεία.
                Στο σαντζάκι  των Βιτωλίων (Μοναστήρι) λειτουργούσαν 158 εκπαιδευτήρια στα οποία φοιτούσαν 9.651 μαθητές. Υπήρχαν εκεί, που ήταν σημαντικό κέντρο του Ελληνισμού 1 διδασκαλείο, 1 γυμνάσιο, 4 ημιγυμνάσια, 14 ελληνικά σχολεία, 31 δημοτικά σχολεία, 73 γραμματοδιδασκαλεία, 18 νηπιαγωγεία, 12 παρθεναγωγεία και 1 ιερατική σχολή.
                Στα σαντζάκια Κορυτσάς- Καστοριάς παρείχαν παιδεία 181 σχολεία με 8.071 μαθητές. Αναλυτικά, λειτουργούσαν εκεί το 1886, 2 ημιγυμνάσια, 9 ελληνικά σχολεία, 41 δημοτικά σχολεία, 103 γραμματοδιδασκαλεία, 13 νηπιαγωγεία και 13 παρθεναγωγεία.
*Ελληνικό σχολείο των Σκοπίων, μεταγενέστερο του 1886.

                Στο σαντζάκι των Σκοπίων (Σκοπείων τα έγραφαν τότε...) λειτουργούσαν 9 σχολεία με 379 μαθητές. Υπήρχαν εκεί το 1886, δύο ελληνικά σχολεία, 3 δημοτικά σχολεία, 2 νηπιαγωγεία και 2 παρθεναγωγεία.
                Συνολικά δηλαδή στη Μακεδονία το 1886, λειτουργούσαν 857 εκπαιδευτήρια με σύνολο 45.242 μαθητές.
Συνοπτικός πίνακας από το Ημερολόγιο του Σκόκου (1887)

                Για την αξία της παιδείας των αλύτρωτων αξίζει να αναφέρουμε ότι έως τον 19ο αιώνα, υπήρχαν πολλοί Έλληνες, που ήξεραν ανάγνωση και γραφή στη γλώσσα τους, έστω και με τα ελάχιστα «κολλυβογράμματα» ενώ, αντίθετα, ήταν σπάνιο να βρεθεί Τούρκος, πέραν των αξιωματούχων της Οθωμανικής ελίτ, που να ήταν εγγράμματος.
                 Αξίζει να τονίσουμε ότι η ύπαρξη ποικίλων ελληνικών σχολείων στη Μακεδονία,σε χαλεπούς καιρούς αποτέλεσε αναμφισβήτητα το ουσιωδέστερο τεκμήριο για την υπεροχή του ελληνικού στοιχείου και πολιτισμού, διαχρονικά. 



Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης


13 σχόλια:

  1. Konstantinos Moustakas
    Αγαπητε Παντελη Επικαιρο το αρθρο αυτο..... σημερα Δυστυχως η Παιδεια τα τελευταια χρονια εσκεμμενα εχει περιελθει σε χερια ανιδεων, αγραμματων ανιστορητων τσαρλατανων !! το αποκορυφωμα σημερα , ο ανεκδιηγητος Φιλης να απαξιωνει την αναγνωρισμενη απ το κρατος που εκπροσωπει Γενοκτονια ενος ολοκληρου Λαου των Ποντιων

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Νίκος Παπαδιονυσίου
    Καλησπέρα Παντελή. Kαι αυτά παρόλες τις καταστάσεις από τους κομιτατζήδες που είχαν πρώτο στόχο την Ελληνική Παιδεία και τους Πατριαρχικούς Έλληνες και Γραικομάνους. Η φωτό από την «Ελληνική Αστική Σχολή Σκοπείων» μου φαίνεται παράξενη. Η αντιπαλότητα ήταν μεγάλη στην περιοχή. Πάντως πρέπει να είναι νεώτερη από την έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα οπότε θα ήταν παρακινδυνευμένη!..
    Πολύ καλό..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Fanì Giota
    Εκεινη την εποχη δινοταν μεγαλη αξια στην μορφωση, το αντιθετο απο οτι συμβαινει σημερα.... Γι αυτο ο Ελληνισμος επεζησε απο διωγμους, πολεμους, γεννοκτονιες ενω σημερα, σε καιρο ειρηνης επιφανειακα τουλαχιστον, κινδυνευει να εξαφανιστει...! Αλλοι καιροι, αλλοι πολιτικοι, αλλο ηθος, αλλοι πολιτες.... δυστυχως....


    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Παντελής Στέφανος Αθανασιάδης
    Πόση αλήθεια κρύβουν τα λόγια σου....



    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Fanì Giota
    Δεν αντεχω να βλεπω τη χωρα μου να αυτοκαταστρεφεται.... ειναι πολυ λυπηρο...



    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Παντελής Στέφανος Αθανασιάδης
    Είναι λυπηρό... Δυστυχώς!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Ariadnh Papadopoulou
    Εκείνη την εποχή τελειώνοντας το Γυμνάσιο οι άνθρωποι είχαν μόρφωση, σε αντίθεση με τα σημερινά παιδιά που παίρνουν μεταπτυχιακά και δεν ξέρουν ούτε να γράφουν στην γλώσσα τους!!!!!! Πολύ καλή η ανάλυση σας κύριε Αθανασιάδη! Ευχαριστώ!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Ευγενία Μάρκου Κυριαζή
    Δυστυχώς δεν συμβαίνει το ίδιο σήμερα.Ευχαριστώ Παντελή!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Maria Mpania
    Εξαιρετικά το άρθρο για τη Παιδεία των Ελλήνων στη Μακεδονία το 1886! Και τα σχόλια των αναγνωστών σου εύστοχα. Οι πληροφορίες που δίνεις για τα δεδομένα της εποχής στη παιδεία είναι πολύτιμες...και μας δείχνουν πόσο σημαντική και αναγκαία ήταν η μόρφωση για τους Έλληνες τότε... Σε αντίθεση με το σήμερα που προσπαθούν να την υποβαθμίσουν κατά κάποιον τρόπο ή τουλάχιστον δεν τη βοηθούν να εξελιχθεί. Πιστεύω ότι σαν χώρα, με τέτοια κληρονομιά, θα έπρεπε να μεσουρανούμε στο τομέα αυτό αλλά....τελοσπάντων... Υπάρχουν, βέβαια, και εξαιρέσεις που δεν πρέπει να αγνοούμε...Και πάλι μπράβο σου για το άρθρο!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Μια σημαντική δασκάλα και λόγια-ποιήτρια ήταν η Σκυριανή (Φροσύνη Μάρου) Ευφροσύνη Σαμαρτζίδου(1821-1877). Φοίτησε στο σχολείο της Σκοπέλου -ήταν η μοναδική κοπέλα- κι εκεί την γνώρισε ο Σαμαρτζίδης. Πέρασε ως Δ/ντρια από το Παρθεναγωγείου Θεσσαλονίκης (1863 -1870). Επίσης από τη Μυτιλήνη -προγενέστερα, καθώς και τη Λάρισα από το Παρθεναγωγείο που ίδρυσε ο σύζυγός της ο Λευκαδίτης γιατρός. Ίδρυσε η ίδια και διηύθυνε με πάθος επίσης τα Παρθεναγωγεία Άρτας και Σερρών, παρότι ήταν μητέρα πέντε θυγατέρων κι ενός γιου. Ήταν η εκδότρια του πρώτου γυναικείου περιοδικού «Κυψέλη» της Κων/πολης (1845) και γι’ αυτήν γράφει η Καλλιρρόη Παρρέν στην «Εφημερίδα των Κυριών» στο τχ. 195/13-1-1891.
    Τα τελευταία χρόνια της ήρθε στο Βόλο, όπου πέθανε και τάφηκε. Μέχρι πριν λίγα χρόνια πήρχε ο τάφος της στο παλιό νεκροταφείο Ταξιαρχών.
    Έγραψε και μια ποιητική συλλογή https://books.google.gr/books?id=mVAAAAAAcAAJ&printsec=frontcover&dq=false&hl=el#v=onepage&q&f=false
    Τέλος, ο γιος τής Σαμαρτζίδου Χριστόφορος -επίσης ποιητής , δίδαξε στο νέο διδασκαλείο Θεσ/νίκης στα 1876.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Ευδοκια Ποιμενιδου
    Ευχαριστώ πολύ για την ανάρτηση. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον άρθρο. Το κοινοποιώ άμεσα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Ιωάννης Καρατσιώλης
    Καλή η δημοσίευση .Μόνο που το σαντζάκι των Σκοπίων δεν ήταν στο γεωγραφικό χώρο της Μακεδονίας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Ελένη Τράϊου
    Πολύ ενδιαφέρον!

    ΑπάντησηΔιαγραφή