Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΟΝ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

*Έκπληκτη και ανήσυχη η διεθνής κοιμή γνώμη πληροφορείται την ναζιστική επίθεση εναντίον του Πολωνίας. Είναι η αρχή του κακού...

Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

            Στις 9 Μαΐου 2015 συμπληρώνονται 70 χρόνια από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ένας πόλεμος που άρχισε την 1η Σεπτεμβρίου 1939 με την επίθεση της Γερμανίας εναντίον της Πολωνίας και την κήρυξή του στις 3 Σεπτεμβρίου 1939 κατά της πρώτης από την Βρετανία και την Γαλλία. Ένας αιματηρός και καταστροφικός πόλεμος με εκατομμύρια απώλειες μαχητών, αλλά και αμάχων, και με ανυπολόγιστες οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες.

            Η Βαλκανική Χερσόνησος, η πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης, χώρος αντιπαράθεσης ανταγωνιστικών εθνικών ομάδων και Ευρωπαϊκών συνασπισμών, που αποτέλεσε την εστία ανάφλεξης του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, διατηρήθηκε για 14 μήνες, μετά την έναρξη του Β ΄ Παγκοσμίου Πολέμου, έξω από το πεδίο της ένοπλης διαμάχης.

            Η στάση της Ελλάδας είχε προσδιορισθεί με σαφήνεια πριν την έναρξη του πολέμου. Δεν επιθυμούσε να εμπλακεί στην σύρραξη και η Εξωτερική Πολιτική της προσαρμόσθηκε στην τήρηση αυστηρής ουδετερότητας. Η διατήρηση όμως της ουδετερότητας εξαρτάται περισσότερο από εκείνον που θέλει να την παραβιάσει, παρά από εκείνον που επιθυμεί να τη διατηρήσει. Όμως παρ' όλο που η Ελλάδα απέφυγε κάθε προκλητική ενέργεια εναντίον του Άξονα, ώστε να μην προκαλέσει την εμπλοκή της στην παγκόσμια σύρραξη, είχε αποφασίσει ότι η θέση της ήταν στο πλευρό των παραδοσιακών της συμμάχων.

         Συνεπής προς την απόφασή της αυτή απέρριψε στις 28 Οκτωβρίου 1940 το τελεσίγραφο της Ιταλίας, δηλώνοντας ότι θα προασπίσει την ανεξαρτησία και εδαφική της ακεραιότητα. Με ακλόνητη πίστη για το δίκαιο του αγώνα της, δεν υπολόγισε τις σκληρές δοκιμασίες και τις οδυνηρές θυσίες, που θα υφίστατο.

*Γερμανικά αεροπλάνα επάνω από το Μέγαρο της Βουλής

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ

            Η Ελλάδα ήταν η μόνη Βαλκανική χώρα, που στάθηκε στο πλευρό των Συμμάχων από την αρχή έως στο τέλος του πολέμου. Η συμμετοχή αυτή δεν ήταν συμβολική, αλλά ουσιαστική και σημαντική. Συγκεκριμένα:

            1. Στις 28 Οκτωβρίου 1940 δέχθηκε απρόκλητα την επίθεση της Ιταλίας. Η απόκρουση της εχθρικής επίθεσης στα βουνά και όρη της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας και η νικηφόρος αντεπίθεση, που επακολούθησε, είχε ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση της Βορείου Ηπείρου και την κατάληψη μέρους της Αλβανίας. Η νίκη του Ελληνικού Στρατού κατά των Ιταλικών στρατευμάτων αποτέλεσε την πρώτη ήττα των δυνάμεων του Άξονα, κατέρριψε το αήττητό τους, εξέπληξε τους πάντες, εξύψωσε το χαμηλό ηθικό των Συμμάχων από τις κεραυνοβόλες επιθετικές επιχειρήσεις των Γερμανικών στρατευμάτων και έδωσε θάρρος και δύναμη για συνέχιση του αγώνα κατά των δυνάμεων του Άξονα. Η απόκρουση της απέλπιδας προσπάθειας των Ιταλών κατά την εαρινή επίθεσή των την 9η Μαρτίου 1941 διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στην έκβαση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το γόητρο του Στρατού, των εμπνευστών της επίθεσης και του ίδιου του Μουσολίνι καταρρακώθηκε και επέβαλε την επίθεση της Γερμανίας κατά της Ελλάδας

            2. Την 6η Απριλίου 1941 η Ελλάδα δέχθηκε απροειδοποίητα επίθεση των Γερμανικών στρατευμάτων κατά μήκος της Ελληνο-Βουλγαρικής Μεθορίου, της Γραμμής των Οχυρών Μεταξά. Οι υπερασπιστές τους αναγκάσθηκαν μετά από σκληρό τετραήμερο αγώνα να παραδοθούν μόνο όταν, λόγω της κατάρρευσης της Γιουγκοσλαβίας και της υπερκέρασης της αμυντικής τοποθεσίας, μέσω της κοιλάδας του Στρούμνιτσα, παραποτάμου του Στρυμόνα, ο εχθρός κατέλαβε τη Θεσσαλονίκη και ο αγώνας κατέστη μάταιος. Η εκστρατεία των Γερμανών εναντίον της Ελλάδας απέδειξε μεν την τελειότητα της Γερμανικής στρατιωτικής μηχανής, πλην όμως αποκάλυψε την αδυναμία διεξαγωγής ταυτόχρονων επιχειρήσεων σε πολλά μέτωπα.

*Η πείνα της Κατοχής, στην Ελλάδα...

            3. Ο Ελληνικός Λαός συνέβαλε κατά πολύ στην σύμπτυξη των Συμμαχικών Δυνάμεων, που είχαν μεταφερθεί στην Κεντρική Μακεδονία για την ενίσχυση της άμυνας εναντίον των Γερμανικών στρατευμάτων, ώστε να υλοποιηθεί με εξαιρετική επιτυχία. Με τη βοήθεια και των κατοίκων κατέστη δυνατή η διάσωση μάχιμων τμημάτων, που μεταφέρθηκαν στη Κρήτη και στη Μέση Ανατολή.

            4. Η συμβολή Μονάδων του Ελληνικού Στρατού και του Κρητικού Λαού ήταν ουσιαστική στο πλευρό των Συμμαχικών Δυνάμεων στον δεκαήμερο αγώνα κατά των Γερμανικών στρατευμάτων στη Μάχη της Κρήτης. Το τίμημα για τους Γερμανούς ήταν βαρύ. Εκτός από τη δέσμευση επίλεκτων μονάδων, την καταπόνηση τους και τις δυσανάλογες απώλειες, δεν αποτόλμησαν ξανά τη διεξαγωγή αεραποβατικών επιχειρήσεων. Η Κρήτη πράγματι ήταν ο τάφος των Γερμανών Αλεξιπτωτιστών, διαψεύδοντας τον Γκαίριγκ,  που είχε δηλώσει στον Χίτλερ ότι η από αέρος κατάληψή της θα ήταν εύκολη και ανώδυνη.

            5. Η συμμετοχή της Ελλάδας με την 1η Ταξιαρχία στις επιχειρήσεις της Βορείου Αφρικής [Μάχη του Ελ Αλαμέιν], τον Ιερό λόχο στα εδάφη της Λιβύης και της Τυνησίας, την ΙΙΙ Ορεινή Ταξιαρχία στην κατάληψη της Κεντρικής Ιταλίας [Μάχη Ρίμινι] και τα πλοία του Πολεμικού και Εμπορικού Ναυτικού στο Αιγαίο Πέλαγος και στη Μεσόγειο Θάλασσα συνέβαλε κατά πολύ στον αγώνα των Συμμάχων.

            6. Η ανάπτυξη του ισχυρού αντιστασιακού κινήματος εντός της χώρας και οι αγώνες του Ιερού Λόχου, στο πλευρό των Ειδικών Δυνάμεων των Συμμάχων στο Αιγαίο Πέλαγος και στα Δωδεκάνησα δέσμευσαν 8-9 Μεραρχίες, με σημαντικές απώλειες, μεγάλο αριθμό μαχητικών αεροσκαφών και πολεμικών πλοίων, σε βάρος άλλων Θεάτρων Επιχειρήσεων, όπου η παρουσία τους ήταν αναγκαία και επιβεβλημένη.

*Η αρχή του δράματος, αλλά και της εποποιίας για την Ελλάδα 

            7. Στη διάρκεια του πολέμου οι απώλειες, σε μαχητές και αμάχους, που γνώρισε η Ελλάδα, ήταν δυσανάλογες με το μέγεθος και τον πληθυσμό της. Αλλά και οι καταστροφές σε στρατιωτικό υλικό, σε πλοία διαφόρων κατηγοριών του Πολεμικού και Εμπορικού Ναυτικού και αεροσκάφη της Πολεμικής Αεροπορίας υπήρξαν ανυπολόγιστες. Η Ελλάδα κατά τη διάρκεια του πολέμου και της τριπλής κατοχής υπέστη τεράστιες υλικές καταστροφές και αβάστακτες για τους κατοίκους πληθωριστικές πιέσεις. Σύμφωνα με στατιστικές εκτιμήσεις του ΟΗΕ στις ζημιές από τον πόλεμο, σε σύγκριση με το ετήσιο εισόδημα, η Ελλάδα έρχεται πρώτη με συντελεστή 170%, ενώ η ηττημένη Γερμανία δεύτερη με συντελεστή 135%.

*Ο σοβιετικός στρατός καταλαμβάνει το ερειπωμένο Βερολίνο...

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

            Ο ένδοξος αγώνας της Ελλάδας στα Βορειοηπειρωτικά βουνά συνεχίσθηκε με την αντίσταση στη Γερμανική επίθεση. Η μείωση της μαχητικής ισχύος των Γερμανικών στρατευμάτων, λόγω των απωλειών και της πτώσης του ηθικού τους, η ανάγκη ανασυγκρότησης των στρατευμάτων, που χρησιμοποιήθηκαν στη Βαλκανική εκστρατεία, πριν τη μεταφορά τους στο Ανατολικό Μέτωπο, και η αναβολή κατά πέντε εβδομάδες της επίθεσης εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης, μειώνουν δραστικά τα επιχειρήματα των κακόπιστων αναλυτών για την συμβολή της Ελλάδας στην εξέλιξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

            Η Ελλάδα, αν και δεν έλαβε την απαραίτητη βοήθεια, στρατιωτική και οικονομική, τήρησε απαρέγκλιτη συνέπεια στον συμμαχικό αγώνα. Σε αντίθεση με την Τουρκία, που τήρησε καιροσκοπική στάση και κήρυξε τον πόλεμο κατά του Άξονα το 1945,όταν το αποτέλεσμα είχε κριθεί, η Ελλάδα πολέμησε με ανδρεία και αρετή και υπέστη σοβαρότατες ανθρώπινες απώλειες και ανυπολόγιστες οικονομικές καταστροφές.

*Η απελευθέρωση της Αθήνας, γιορτάζεται στην πλατεία Συντάγματος στις 18 Οκτωβρίου 1944. Φωτογραφία από αγγλικά αρχεία

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

            Οι Έλληνες, διχασμένοι ακόμα από τα χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, κάτω από τη διακυβέρνηση ενός καθεστώτος, που δεν είχε απαλύνει τις αντιθέσεις, ενώθηκαν σε ένα σώμα και σε μια ψυχή για τον νυν υπέρ πάντων αγώνα. Νίκησαν μια αυτοκρατορία, που για να σωθεί από την συντριβή απαιτήθηκε η επέμβαση μιας άλλης. Η έκπληξη που προκλήθηκε στους τρομοκρατημένους λαούς της Ευρώπης και ο κλονισμός στην πίστη του αήττητου των δυνάμεων του Άξονος, ίσως αποτελεί τη μεγαλύτερη συνεισφορά της Ελλάδας από οποιαδήποτε αποδεδειγμένη επιχειρησιακή ωφέλεια.

            Η τριπλή κατοχική περίοδος, που ακολούθησε, δεν κατέβαλε το φρόνημα του Έλληνα. Το έπος της Εθνικής Αντίστασης, η σημαντική στρατιωτική παρουσία στο Θέατρο Επιχειρήσεων της Βορείου Αφρικής, στο Αιγαίο Πέλαγος και στα Δωδεκάνησα και η συμμετοχή στην κατάληψη της Κεντρικής Ιταλίας, δεν εκτιμήθηκαν από τους Συμμάχους, όταν επέβαλαν τους όρους τους στους ηττημένους. Η Βόρειος Ήπειρος, παρότι είχε απελευθερωθεί από τον Ελληνικό Στρατό για τρίτη φορά, δεν αποδόθηκε στην Ελλάδα, εξαιτίας των αντιδράσεων της Ιταλίας, και η Βουλγαρία απέφυγε οποιασδήποτε μορφής εδαφικές ή οικονομικές επιβαρύνσεις για τα εγκλήματά της, μετά την προσχώρησή της στα συμφέροντα της Σοβιετικής Ένωσης. Με μοναδικό κέρδος την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων, που μαζί με τα νησιά του Αιγαίου και τις Κυκλάδες, είχαν απελευθερωθεί με αγώνες του Ιερού Λόχου, η χώρα έβγαινε από την παγκόσμια σύρραξη διαλυμένη και εξουθενωμένη.

            Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος κληρονόμησε στην Ελλάδα τον Εθνικό Διχασμό και ο Β΄ έναν παρατεταμένο Εμφύλιο Πόλεμο. Σε αντιδιαστολή με τους γείτονές της και στους δύο πολέμους επέλεξε το στρατόπεδο των νικητών. Και στους δύο πολέμους η γεωστρατηγική και η γεωπολιτική αξία του Ελλαδικού χώρου και η αρχέγονη συνήθεια της αναζωπύρωσης των εσωτερικών ερίδων σε κρίσιμες καμπές της ιστορίας, επέβαλαν την πληρωμή επιπρόσθετου τιμήματος σε ανθρώπινο δυναμικό και σε οικονομικό και κοινωνικό πεδίο.

                             Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

ΠΗΓΕΣ

1. Δημοσιεύσεις για Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού.

2. Προσωπικό Ημερολόγιο Ι. Μεταξά.

3. Έγγραφα Υπουργείου Εξωτερικών  Ελλάδας και Βρετανίας.