Η ITAΛΙΚΗ ΕΑΡΙΝΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΚΑΙ Η ΤΙΤΑΝΟΜΑΧΙΑ ΣΤΟ ΥΨΩΜΑ 731.

 *Η αναγραφή του θρυλικού υψώματος 731 στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη

 Γράφει ο Αντιστράτηγος ε.α.  Κωνσταντίνος  Πατιαλιάκας

            Η εκτοξευθείσα την 28η Οκτωβρίου 1940 επίθεση της Ιταλίας κατά της Ελλάδας, καθ’ όλο το μήκος σχεδόν της Ελληνο-Αλβανικής Μεθορίου αποκρούσθηκε με επιτυχία. Την 14η Νοεμβρίου 1940 ο Ελληνικός Στρατός, μετά την αποκατάσταση του εθνικού εδάφους, άρχισε τις επιθετικές επιχειρήσεις για την καταστροφή του εχθρού και την απελευθέρωση της Βορείου Ηπείρου.

            Οι πόλεις της Βορείου Ηπείρου η Κορυτσά, η Μοσχόπολη, οι Άγιοι Σαράντα, το Αργυρόκαστρο κ.ά. η μία μετά την άλλη απελευθερώθηκαν από τον Ελληνικό Στρατό μέσα σε πανδαιμόνιο χαράς, αγαλλίασης, πανηγυρισμών και εθνικής έξαρσης των Βορειοηπειρωτών.

            Στις αρχές του Ιανουαρίου 1941 το μέτωπο, λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών, που επικρατούσαν στην περιοχή, όπως βροχοπτώσεις, ομίχλη, πολικές θερμοκρασίες, χιονοθύελλες, σταθεροποιήθηκε στα υψώματα της διάβασης Κλεισούρας, από την οποία διέρχεται η δημοσία οδός Κλεισούρα- Βεράτι- Τίρανα.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ

            Το ύψωμα 731 βρίσκεται 20 χιλιόμετρα Βόρεια της Κλεισούρας. Αποτελεί εδαφικό εφαλτήριο για την εκτόξευση επιθετικής ενέργειας από Νότου προς Βορρά, στην περιοχή του Αυλώνος, και κομβικό σημείο ανάσχεσης για τον επιχειρούντα από Βορρά προς Νότο, στον κεντρικό τομέα της Αλβανίας. Βρίσκεται μεταξύ των ορεινών συγκροτημάτων Τρεμπεσίνας και Τόμορι των Αλβανικών Άλπεων.

            Για τον επιτιθέμενο από Βορρά προς Νότο, στον κεντρικό τομέα της Αλβανίας, η μόνη κατεύθυνση, η οποία επιτρέπει ανάπτυξη δυνάμεων, είναι η κατεύθυνση από την κοιλάδα του Ντέσνιτσα, παραπόταμου του Αώου, που αρχίζει από το ύψωμα 731 και τις βόρειες καταπτώσεις της Τρεμπεσίνας και καταλήγει στο ύψος της Κλεισούρας, όπου συμβάλλει στον Αώο ποταμό. Το κλειδί της όλης τοποθεσίας αποτελεί το ύψωμα 731.Όπως ήταν φυσικό η εχθρική επίθεση περιέλαβε και τα εκατέρωθεν του 731 υψώματα, σε μια προσπάθεια να το υπερκεράσει. Η κατοχή και η διατήρηση του υψώματος 731 από τις Μονάδες του Ελληνικού Στρατού καταδίκαζε κάθε προσπάθεια του επιτιθεμένου προς Νότο, προς την Ελλάδα.

            Στα υψώματα 731 και Μπρέγκου Ραπίτ, κατά των οποίων εκτιμάτο ότι θα εφαρμοζόταν η κυρία προσπάθεια της εχθρικής επίθεσης, κατασκευάσθηκαν ανθεκτικά σκέπαστρα από κορμοξυλεία. Τα σκέπαστρα αυτά άντεξαν στις επαναλαμβανόμενες, καθ’ όλη τη διάρκεια της εαρινής επίθεσης των Ιταλών, βολές Πυροβολικού και Αεροπορίας και αποδείχθηκαν σωτήρια για τους αμυνόμενους.

*Ο ανελέητος βομβαρδισμός

ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΕΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ

            Ο Μουσολίνι ,επικειμένης της Γερμανικής επίθεσης στις αρχές του Απριλίου 1941 κατά μήκος της Ελληνο-Βουλγαρικής μεθορίου, για να επιτύχει περίλαμπρες νίκες αποφάσισε να ενεργήσει τον Μάρτιο του 1941 μεγάλη επίθεση για τη διάσπαση του  μετώπου, την καταστροφή του Ελληνικού Στρατού και την κατάληψη της Ελλάδας ,ώστε να προλάβει έτσι τους Γερμανούς. Σε εκτέλεση των εντολών του με μία εργώδη και συντονισμένη προσπάθεια, από το τέλος του Ιανουαρίου μέχρι των αρχών του Μαρτίου του 1941,μεταφέρθηκαν στην Αλβανία 10 νέες Μεραρχίες και επί πλέον Ειδικά Συγκροτήματα και ενισχύθηκαν οι Μονάδες Πυροβολικού και Αεροπορίας με παντοειδές υλικό και μέσα, προκειμένου να αποκτήσουν επιθετικές δυνατότητες.

            Ο ίδιος ο Μουσολίνι αναχώρησε από την Ιταλία και έφθασε στην Αλβανία τη 2α Μαρτίου 1941,όπου επόπτευσε προσωπικά τις προετοιμασίες για τη διεξαγωγή των επιθετικών επιχειρήσεων και την εξύψωση του φρονήματος των στρατευμάτων. Την επίθεση οργάνωσε και διηύθυνε ο ίδιος ο Μουσολίνι από το προωθημένο παρατηρητήριο Κόμαριτ της Αλβανίας.

            Από Ελληνικής πλευράς  είχαν επισημανθεί έγκαιρα οι προπαρασκευαστικές κινήσεις του Ιταλικού Στρατού και λήφθηκαν τα αναγκαία μέτρα, όπως οργάνωση εδάφους, συμπληρώσεις των απωλειών και των ζημιών  των Μονάδων σε προσωπικό και υλικά αντίστοιχα, αναδιατάξεις Μονάδων, προωθήσεις εφεδρικών Μονάδων και πυρομαχικών κ.α.

*Η παρουσία του Μουσολίνι στα πεδία των μαχών, δεν τον ωφέλησε...

ΔΥΝΑΜΕΙΣ  ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ

            Στην Αλβανία στάθμευε το Ιταλικό Εκστρατευτικό Σώμα, επιπέδου Ομάδας Στρατιών, συνολικής δύναμης 40 Μεραρχιών, πολλών ανεξαρτήτων Ειδικών Συγκροτημάτων, με εκατοντάδες άρματα, χιλιάδες πυροβόλα διαφόρων διαμετρημάτων και εκατοντάδες μαχητικά αεροσκάφη διαφόρων τύπων. Διοικητής του ήταν ο Στρατηγός Καβαλλέρο από 11ης Ιανουαρίου 1941, μετά την αντικατάσταση των Στρατηγών του Πράσκα και Σοντού, που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για τις αποτυχίες του Ιταλικού Στρατού. Στην περιοχή της Κλεισούρας επιτέθηκαν διαδοχικά 10 Μεραρχίες και 4 έως 5 ανεξάρτητα Ειδικά Συγκροτήματα, υποστηριζόμενα από μεγάλο αριθμό πυροβόλων και πολεμικών αεροσκαφών.

            Από πλευράς Ελληνικού Στρατού στην περιοχή της Κλεισούρας καθώς και Βόρεια και Νότια αυτής ,αμύνονταν το Β΄ Σώμα Στρατού με 5 Μεραρχίες Πεζικού, υποστηριζόμενες από το προβλεπόμενο Πυροβολικό. Στη διάβαση της Κλεισούρας είχαν εγκατασταθεί αμυντικά οι Ι και V Μεραρχίες με ανάλογο αριθμό πυροβόλων. Τέλος στο ύψωμα 731 αμυνόταν το ΙΙ Τάγμα του 5ου Συντάγματος Πεζικού της Ιης Μεραρχίας με Διοικητή τον Ταγματάρχη Πεζικού Δημήτριο Κασλά.

*Ο Μουσολίνι... βλέπει την ήττα μέσα από την πυροβολαρχιακή διόπτρα...

ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΥΨΩΜΑΤΟΣ 731

            Την 06.30 της 9ης Μαρτίου 1941 εκτοξεύθηκε η αναμενόμενη Ιταλική εαρινή επίθεση. Από την εξιστόρηση της μάχης επί του υψώματος 731 του Ταγματάρχη Δημ. Κασλά διαβάζουμε:

            «Την 06.30 ώραν ήρξατο τρομακτικόν και καταιγιστικόν πυρ εχθρικού πυροβολικού και όλμων.400 πυροβόλα παντός διαμετρήματος εξεμούσαν πυρ και σίδηρον εφ’ ολοκλήρου του μετώπου της Ιης Μεραρχίας,  καθ 'ολον το πλάτος και βάθος. Η πρώτη ομοβροντία μιας πυροβολαρχίας βαρέος Πυροβολικού ακριβώς την 06.30 ώραν επί του υψώματος 731,όπου ο σταθμός διοικήσεως μου. Ήτο το σύνθημα ενάρξεως της βολής. Οι ημιονηγοί μετά των ημιόνων των, οι οποίοι ήλθον εκείνην την στιγμήν με εφόδια, ο σύνδεσμος του Τάγματος λοχίας Παπαθανασίου,είς μόνιμος Ανθυπολοχαγός του Ι /51 Τάγματος, όστις μετά την αντικατάστασιν του Τάγματος παρέμεινεν οικειοθελώς δια να φύγη την πρωίαν, διεμελίσθησαν. Ο βομβαρδισμός συνεχίζεται με αυξάνουσαν έντασιν. Σμήνη αεροπλάνων ρίπτουν συνεχώς τα φορτία των επί των υψωμάτων 731 και 717. Το ύψωμα 731,όπου το Τάγμα μου, σείεται συνεχώς. Σκόνη, φωτιά και καπνός, η ατμόσφαιρα είναι βαρειά, δύσκολα αναπνέει κανείς από τα αέρια των εκρήξεων, κόλασις πυρός, μας περιβάλλουν οι καπνοί και οι φλόγες, δεν μπορούμε να διακρίνωμεν τι γίνεται εις απόστασιν 10 μέτρων. Το ύψωμα 731 ήτο δασωμένον με δένδρα ύψους 4-5 μέτρων. Εντός διώρου έμεινε γυμνόν....Περί την 07.30 ώραν κατώρθωσα να επικοινωνήσω τηλεφωνικώς για λίγα λεπτά με τον Συνταγματάρχην Κετσέαν, επίσης μετά του Διοικητού του Συγκροτήματος Συνταγματάρχου Ν. Γεωργούλα, οι οποίοι αγωνιούσαν να πληροφορηθούν την κατάστασιν μας. Με ερώτησαν εάν οι άνδρες  του Τάγματος κρατούν τας θέσεις των, τους απήντησα ότι οι Λόχοι ευρίσκοντο ει τας θέσεις των. Πόσοι όμως εκ των ανδρών των είναι ζώντες δεν γνωρίζω. Μοι διεβίβασεν την εξής διαταγήν: Επί των θέσεων σας θα αμυνθείτε μέχρις εσχάτων, η Πατρίς, η Ανωτάτη Διοίκησις απαιτεί να κρατήσετε ψηλά την τιμήν των όπλων. Του απήντησα οτιδήποτε και αν συμβή δεν θα εγκαταλείψωμεν το ύψωμα 731 και έχω πεποίθησιν ότι δεν θα περάσουν οι Ιταλοί. Έκτοτε η τηλεφωνική επικοινωνία διεκόπη μέχρι το βράδυ».

            Την πρώτη ημέρα τρεις επιθέσεις αποκρούσθηκαν με σοβαρές απώλειες στους επιτιθεμένους ,ανερχόμενες στο 30% της δύναμης των Μονάδων. Οι επιθέσεις συνεχίσθηκαν με μεγαλύτερη ένταση και τις επόμενες ημέρες, χωρίς επιτυχία. Το ύψωμα 731 δέχθηκε από της 9ης Μαρτίου μέχρι της 25ης Μαρτίου 20 επιθέσεις. Η πλέον έντονη φάση διήρκησε από της 9ης μέχρι της 15ης Μαρτίου. Οι προσπάθειες συνεχίσθηκαν εξίσου φονικές, μέχρι της 25ης Μαρτίου και από τότε έφθιναν σε ένταση, συχνότητα και διάρκεια, έως της 14ης Απριλίου 1941, ημέρα έναρξης της σύμπτυξης των Μονάδων του Ελληνικού Στρατού από τις αμυντικές θέσεις τους ,λόγω της προέλασης των Γερμανικών στρατευμάτων στη Δυτική Μακεδονία, στα νώτα του Τμήματος Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας και του Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου.

            Την 20η Μαρτίου 1941,μετά την αποτυχία των επιθέσεων ,ο Μουσολίνι συγκέντρωσε τους Ανώτερους Αξιωματικούς Διοικητές, προέβη σε κριτική των επιχειρήσεων του δευτέρου 10ημέρου του Μαρτίου 1941 και έδωσε κατευθύνσεις για επανάληψη της επίθεσης στις 28 Μαρτίου 1941.Μετά το πέρας της συγκέντρωσης σε ιδιαίτερη συνομιλία του με τον Πτέραρχο Πρίκολο, Αρχηγό και Υφυπουργό Αεροπορίας, από τους έμπιστους συνεργάτες του, είπε: «Απεφάσισα να επιστρέψω εντός της αύριον εις Ρώμην. Αηδίασα από το περιβάλλον αυτό. Δεν επροχωρήσαμε βήμα. Μέχρι τούδε με έχουν εξαπατήσει. Περιφρονώ βαθύτατα αυτούς τους ανθρώπους [προφανώς εννοούσε τους στρατηγούς]». Πράγματι την επομένη απογοητευμένος από την αδυναμία των στρατευμάτων του να επιτύχουν μια νίκη αναχώρησε για την Ρώμη.

            Ο επίλογος της τιτανομαχίας, που είχε αρχίσει την 9η Μαρτίου 1941, Κυριακή της Ορθοδοξίας, γραφόταν την 20ην Απριλίου 1941, Κυριακή του Πάσχα, με την υπογραφή ανακωχής από τον Γερμανό Στρατηγό Ντήτριχ και τον Έλληνα Στρατηγό Γ. Τσολάκογλου.

*Μεταφορά τραυματία

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

            Το ύψωμα 731,το Βερντέν του Αλβανικού Μετώπου, πεδίο μάχης, ανδρείας και ηρωισμού, ορόσημο θυσίας και προσφοράς, δεν έπεσε στον εχθρό, παρά τις λυσσαλέες επιθέσεις του. Οι απώλειες μάχης όμως της Ιης Μεραρχίας ανήλθαν κατά το εν λόγω χρονικό διάστημα της Ιταλικής επίθεσης σε 2.642,από τους οποίους 557 νεκροί. Βαρύ το τίμημα, αλλά και  απροσμέτρητο το μεγαλείο και η δόξα για τους Έλληνες μαχητές. Η θυσία των πεσόντων  και ο ηρωισμός όσων επέζησαν δεν διαγράφονται, ούτε παραγράφονται. Μένουν ως φωτεινά μετέωρα, αναζωογονητική δύναμη διαιώνισης και θωράκισης του μεγαλείου της Ελλάδας. Μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού στην Αλβανία κτίσθηκε στο ύψωμα 731 ένα λιτό και αναθηματικό μνημείο, αδιάψευστος μάρτυρας του αίματος των πεσόντων Αξιωματικών και Οπλιτών για να κρατά ζωντανή τη μνήμη των επερχόμενων γενεών.

            Και ας κλείσουμε το παρόν κείμενο με τους στίχους του Σπ. Παναγιωτοπούλου:

Το θρυλικό    Ύψωμα   731

Κόλασις φωτιάς  το  περιζώνει

το κτυπούν  ατσάλινα  σφυριά

πέτρες ,δέντρα γίνονται όλα σκόνη

μα η ελληνική παλληκαριά

το κρατεί  γερά και δεν αφήνει

τον Ιταλικό  στρατό να το μολύνει.

-------------

Πάνω στο Εφτακόσια Τριάντα Ένα

και στην πιο  τρανύτερη  κορφή

λίγα φανταράκια αντρειωμένα

σώσαν της Πατρίδας  την  τιμή.

Αντιστράτηγος ε.α.  Κωνσταντίνος  Πατιαλιάκας

 

ΠΗΓΕΣ:

  1.Ελληνο-Ιταλικός Πόλεμος της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού

  2.Ύψωμα 731, του Στρατηγού Μ. Τζουβαλά

  

*Για την τιτανομαχία στο ύψωμα 731 βλέπετε στο

http://sitalkisking.blogspot.gr/2011/10/1940.html