ΠΟΜΑΚΟΙ: ΜΙΑ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΗ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

*Εχίνος, πομακικό κεφαλοχώρι στο νομό Ξάνθης

*Ο κίνδυνος αλλοτρίωσής τους

από την Τουρκία

Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

             Ένα από τα βασικά θέματα, που χαρακτηρίζουν την Ελληνική Θράκη, δηλαδή τους Νομούς Έβρου, Ροδόπης και Ξάνθης, είναι η διαμένουσα σε αυτή μουσουλμανική μειονότητα, η οποία συχνά αποτελεί αντικείμενο συζήτησης τόσο σε κοινωνικό, όσο και σε πολιτικό επίπεδο.

            Στο άρθρο 45 της Συνθήκης της Λωζάννης [24 Ιουλίου 1923] ρητά αναφέρονται και αναγνωρίζονται μουσουλμανικές μειονότητες στην Ελληνική Θράκη, οι οποίες ανέκαθεν ήταν οι Πομάκοι, οι Αθίγγανοι [Ρομά] και οι τουρκογενείς. Δυστυχώς και με ευθύνη της πολιτείας, μετά την υπογραφή της Συνθήκης, ακολούθησαν διάφορα μορφωτικά πρωτόκολλα και πολλές συμφωνίες, με τις οποίες Πομάκοι, Αθίγγανοι και τουρκογενείς έγιναν μία μειονότητα, η γνωστή ως μουσουλμανική μειονότητα. Η Τουρκία αποκαλεί αυθαίρετα και παράνομα, κατά παράβαση της Συνθήκης της Λωζάννης, την μειονότητα τουρκική, στο πλαίσιο της επεκτατικής πολιτικής της στη Βαλκανική Χερσόνησο.

            Το 1923 η μουσουλμανική μειονότητα της Ελληνικής Θράκης αριθμούσε 86.000 άτομα. Η τελευταία απογραφή του 2011 κατέγραψε 103.000 άτομα, ποσοστό 31 %  του συνολικού πληθυσμού της Ελληνικής Θράκης. Από τα άτομα αυτά το 50 %  είναι τουρκικής καταγωγής,35 % Πομάκοι και 15 %  Αθίγγανοι. Κάθε μία από τις κατηγορίες αυτές διατηρεί τη δική της γλώσσα και τις παραδόσεις της και για τον λόγο αυτό οι συντάκτες της Συνθήκης της Λωζάννης καθόρισαν μουσουλμανικές μειονότητες και όχι τουρκική. Στις Ευρωεκλογές του 2014,με ενεργό ανάμειξη του Τουρκικού Προξενείου Κομοτηνής, το Κόμμα Ισότητας Ελευθερίας και Φιλίας [Κ Ι Ε Φ] των τουρκόφωνων έλαβε 41,68 %  στο Νομό Ροδόπης και 25,87 %  στο Νομό Ξάνθης, ποσοστά που θα πρέπει να προβληματίσουν και να ανησυχήσουν την πολιτεία.

*Πομάκοι της δεκαετίας του 1960 (Αρχείο Πέτρου Θεοχαρίδη)

Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΠΟΜΑΚΩΝ

            Στην οροσειρά της Ροδόπης, τόσο από την πλευρά της Ελλάδας, όσο και από την πλευρά της Βουλγαρίας, ζει από την αρχαιότητα μία ιδιόμορφη και παρεξηγημένη φυλή, οι Πομάκοι. Οι ίδιοι αυτοαποκαλούνται Α(γ)ρέν ή Α(χ)ρέν και πιστεύουν ότι είναι γηγενείς κάτοικοι της Θράκης και έλκουν την καταγωγή τους από τους Αγριάνες. Διάφοροι συγγραφείς, Έλληνες και ξένοι, με τεκμηριωμένα στοιχεία θεωρούν τους σημερινούς Πομάκους απόγονους αρχαίου Θρακικού φύλου.

            Από τον καθηγητή Ν. Ξυροτήρη η προέλευση της λέξης Πομάκος αποδίδεται με επιφύλαξη στην αρχαιοελληνική λέξη πόμαξ, πότης, δεδομένου ότι ήταν γνωστή η αγάπη των αρχαίων Θρακικών φύλων προς την οινοποσία. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή η λέξη Πομάκος είναι παραφθορά της λέξης απόμαχος, που καθιερώθηκε, όταν επέστρεψαν στην πατρίδα τους από την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία οι Αγριάνες πολεμιστές, ως απόμαχοι. Οι Πομάκοι αργότερα με την κατάληψη της Θράκης από τους Τούρκους, εξισλαμίσθηκαν, πιθανόν για να αποφύγουν την ειδική φορολογία του κεφαλικού φόρου [τζιζγιέ],που επιβάλλονταν στους μη μουσουλμανικούς υπηκόους.

*Το τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής, στην οδό Ιώνων

ΕΠΙΔΙΩΞΗ ΠΟΔΗΓΕΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ

            Παρά τη διακηρυχθείσα ρήση του Μουσταφά Κεμάλ περί ειρήνης στη χώρα και ειρήνης στον κόσμο ,ο ίδιος έδωσε εντολή τα σύνορα της Τουρκίας να είναι ο ποταμός Νέστος. Μια εθνική πολιτική που ακολούθησαν πιστά μέχρι σήμερα όλες οι κυβερνήσεις της Τουρκίας. Ο σημερινός Τούρκος Πρόεδρος, ο ισλαμιστής Ταγίπ Ερντογάν, τον Ιανουάριο του  2014 δήλωσε ότι για την Τουρκία η Θράκη έχει ιδιαίτερη σημασία, η Ελληνική Θράκη ταυτόχρονα είναι Θεσσαλονίκη, Κομοτηνή, Ξάνθη, Δοβρουτσά, Κίρτζαλι, Βαρδάρης, Σκόπια κ.ά. Οριοθετεί ο Ερντογάν μια πολύ μεγάλη περιοχή της Βαλκανικής Χερσονήσου, πέραν των καθορισθέντων ορίων από τον Κεμάλ.

            Για την υλοποίηση αυτής της πολιτικής η Τουρκία από το 1923 επιδιώκει την ολοκλήρωση του εκτουρκισμού της μουσουλμανικής μειονότητας μέσω της επιχειρούμενης ομογενοποίησης του Τουρκικού, Πομακικού και Αθιγγανικού στοιχείου με όχημα μια τεχνηέντως καλλιεργούμενη κοινή μειονοτική Τουρκική εθνοτική συνείδηση, με απώτερο σκοπό την αυτονομία της Ελληνικής Θράκης, σε συνδυασμό και με την μουσουλμανική μειονότητα, που διαβιώνει στη Νότια Βουλγαρία, ανάλογη με την περίπτωση του Κοσόβου. Την πολιτική αυτή καθημερινά υλοποιεί εδώ και πολλά χρόνια το Τουρκικό Προξενείο Κομοτηνής, που ενεργεί ως πολιορκητικός κριός, με πολλούς και διαφόρους τρόπους και έναν σημαντικό προϋπολογισμό. Χρησιμοποιεί δε διάφορες μεθόδους για τον εκτουρκισμό των Πομάκων, αλλά και των τουρκογενών και των Αθιγγάνων, της Ελληνικής Θράκης, όπως:

            1. Με την θρησκεία ,τη βασικότερη μέθοδο, μέσα από την οποία οι ψευτομουφτήδες και ιμάμηδες περνούν τα μηνύματά τους. Η κοινή θρησκεία των αποτελεί ένα μεγάλο πλεονέκτημα για την Τουρκία, γιατί επικρατούν οι εξισώσεις: Οι Έλληνες είναι χριστιανοί και οι μουσουλμάνοι Τούρκοι. Είναι γεγονός ότι στο τζαμί οι μουσουλμάνοι ακούν προεκλογικές ομιλίες υποψηφίων δημάρχων, περιφέρειας και βουλευτών. Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις μοιράζονται ψηφοδέλτια υποψηφίων, τους οποίους στηρίζει το Τουρκικό Προξενείο Κομοτηνής. Συνηθισμένο ήταν και είναι το διχαστικό σύνθημα Τούρκος ψηφίζει Τούρκο. Εδώ έγκειται και η τεράστια ευθύνη της Ελληνικής πολιτείας, που δεν αντιδρά και αφήνει αγράμματους τους Πομάκους, βορά στον πολύ σημαντικό ρόλο της θρησκείας.

            2. Με την άμεση ή έμμεση οικονομική ενίσχυση, ιδιαίτερα σήμερα, που η πατρίδα μας βιώνει μια πρωτόγνωρη οικονομική και κοινωνική κρίση. Είναι γνωστό σε όλους μας ότι το Τουρκικό Προξενείο Κομοτηνής διατηρεί εκατοντάδες κατ’ όνομα άμισθους συνεργάτες, ανθρώπους δηλαδή, που πληρώνονται για να επηρεάζουν συντοπίτες τους και να τους πείθουν ότι είναι Τούρκοι. Στο παιγνίδι σοβαρό ρόλο διαδραματίζει και η Τουρκική Τράπεζα ZIRAΑT, η οποία χρηματοδοτεί για διάφορους σκοπούς, ιδίως για αγορά γης, με το χαμηλό επιτόκιο του 3 %.

            3. Με τον τουρκόφωνο τοπικό τύπο και με τις διχαστικές και προπαγανδιστικές εκπομπές των Ραδιοτηλεοπτικών Σταθμών της Τουρκίας, αλλά και το διαδικτυακό χώρο για τους νεότερους.

            4.  Με την τρομοκρατία. Πομάκοι δημοσιογράφοι παρουσιάζονται στη κοινή γνώμη ως προδότες του Μεγάλου Τουρκικού Έθνους, ως άνθρωποι, που δηλώνουν Έλληνες Πομάκοι μόνο και μόνο, επειδή πληρώνονται από το Ελληνικό παρακράτος. Υπήρξαν μάλιστα περιπτώσεις Πομάκων, των οποίων τα ονόματα τοιχοκολλήθηκαν σε όλα τα τζαμιά και παρουσιάζονταν ως προδότες, ως άνθρωποι πληρωμένοι από το Ελληνικό κράτος.

*Παρέλαση σε εθνική επέτειο στα πομακοχώρια

ΠΑΙΔΕΙΑ  ΚΑΙ  ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ  ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

            Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα Ελληνόπουλα τα παιδιά των Πομάκων είναι αναγκασμένα να φοιτούν σε μειονοτικό δημοτικό σχολείο, το οποίο τους παρέχει τα πάντα εκτός από μόρφωση. Συγκεκριμένα οι Πομάκοι μαθητές μέχρι στα 6 χρόνια τους ομιλούν μόνο την μητρική τους γλώσσα, δηλαδή την Πομακική και ξαφνικά στην Α΄ δημοτικού καλούνται να διδαχθούν τέσσερις διαφορετικές γλώσσες, τις οποίες δεν είχαν μιλήσει μέχρι τότε. Την Ελληνική, την οποία ασφαλώς πρέπει να μάθουν, γιατί είναι η γλώσσα της χώρας, που ζουν, αλλά μέχρι εκείνη την ώρα δεν την έχουν μιλήσει σχεδόν καθόλου, την Τουρκική, γιατί αυτό αποφάσισε αδικαιολόγητα η πολιτεία, την Αραβική, λόγω των θρησκευτικών και της ανάγκης να κατανοούν το Κοράνι, και την Αγγλική, όπως προβλέπεται από το εθνικό σύστημα παιδείας. Δηλαδή από το πουθενά πρέπει να μάθουν τέσσερις διαφορετικές γλώσσες, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να μάθουν καμιά από αυτές, όπως πρέπει.

            Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που πολλοί Πομάκοι και όχι μόνο, έχουν ζητήσει πολλές φορές την ίδρυση και τη λειτουργία δημόσιων Ελληνόφωνων δημοτικών σχολείων και στα χωριά τους, γιατί τέτοια σχολεία υπάρχουν μόνο στις πόλεις, με αποτέλεσμα οι Πομάκοι, που ζουν στα χωριά να μην έχουν πρόσβαση σε αυτά για οικονομικούς λόγους. Επί Υπουργού Παιδείας του Θρακιώτη Ευρυπίδη Στυλιανίδη άρχισε μια πολύ σοβαρή προσπάθεια για την ίδρυση και λειτουργία τεσσάρων Ελληνόφωνων δημοτικών σχολείων στα Πομακοχώρια της Ξάνθης, αλλά δυστυχώς εγκαταλείφθηκε από τους επόμενους Υπουργούς.

             Όσο για τη γλώσσα, τα ήθη, τα έθιμα και γενικότερα την πολιτιστική  ταυτότητα των Πομάκων έχουν γίνει, παρά τις αντιδράσεις των πληρωμένων οργάνων του Τουρκικού Προξενείου Κομοτηνής, από τους ίδιους αρκετά βήματα ως προς την καταγραφή και διάσωσή τους, πλην όμως χρειάζεται πολλά ακόμα να γίνουν. Αλλά και η Ελληνική πολιτεία οφείλει να ενδιαφερθεί σοβαρά, για να μην χαθεί κάποια στιγμή, τόσο η γλώσσα, όσο και η πολιτιστική ταυτότητα των Πομάκων.

*Η Οργάνη, πομακοχώρι στο νομό Ροδόπης

ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΙΣ  ΚΑΙ  ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ  ΤΗΣ  ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ

            Η πολιτεία μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980 απουσίαζε και αδιαφορούσε για την μουσουλμανική μειονότητα, αφήνοντας την Τουρκία να παρεμβαίνει και να  την επηρεάζει. Η συμπεριφορά και στάση προς τους Πομάκους, αλλά και προς τους άλλους μουσουλμάνους, δεν διαπνέονταν από τις αρχές της ισότητας, της ισονομίας και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αδικαιολόγητοι περιορισμοί στην άσκηση ορισμένων ατομικών δικαιωμάτων, απειλές και αυθαίρετες μεταχειρίσεις των Πομάκων από όργανα της πολιτείας, αντί του ενδιαφέροντος, της συμπαράστασης και της στοργής, που θα χρησίμευαν ως ψυχολογική άγκυρα. Ακόμα και το φυλετικό όνομα Πομάκος, που χρησιμοποιούνταν με απαξιωτικό και μειωτικό τρόπο, ωθούσε τους Πομάκους στην αποποίηση και των τελευταίων υπολειμμάτων της φυλετικής και εθνικής ταυτότητας των.

            Παρηγοριά αντλούσαν από την κοινή θρησκεία, τον Μωαμεθανισμό, με αποτέλεσμα να είναι τρωτοί στην προπαγάνδα της Άγκυρας, μέσω του Γενικού Προξενείου της Κομοτηνής, και να επηρεάζονται από αυτήν. Από την άνοδο του Μεντερές στην εξουσία εμφανίσθηκε εντονότερα ένας εθνικισμός με κυρίαρχη τη θρησκευτική διάσταση και προσπάθεια εθνικοποίησης της θρησκευτικής συνείδησης των μουσουλμάνων της Ελληνικής Θράκης, που καταβάλλεται μέχρι και σήμερα με διαφόρους τρόπους και μεθόδους από τους κύκλους της Τουρκίας

            Από τις αρχές της δεκαετίας του1990 και μέχρι σήμερα οι εκάστοτε κυβερνήσεις έχουν λάβει σημαντικά μέτρα για την αποκατάσταση πλήρους ισότητας, ισονομίας και προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Πομάκων, καθώς και των λοιπών μουσουλμάνων, και για την αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής των [Εκπαίδευση, απασχόληση, υγεία, έργα υποδομής κ.ά.], ώστε να παύσει ο επηρεασμός και η χαλιναγώγησή τους από την Τουρκία. Ακόμα και στον ευαίσθητο χώρο των Ενόπλων Δυνάμεων σημειώθηκαν ευνοϊκές μεταχειρίσεις για τους στρατευμένους Πομάκους, όπως μεταθέσεις στην περιοχή της Ξάνθης- Κομοτηνής, ονομασία σε Εφέδρους Αξιωματικούς κ.ά. κάτι τέτοιο που μέχρι τότε απαγορεύονταν.

            Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κενά στην παιδεία, στην υγεία, στην απασχόληση, που πρέπει άμεσα να αντιμετωπισθούν, ώστε να παύσει εντελώς ο επηρεασμός και η ποδηγέτηση των Πομάκων, αλλά και όλης της μουσουλμανικής μειονότητας, από την Τουρκία. Η Ελλάδα ας έχει υπόψη της ότι δεν δικαιολογείται καμιά αδιαφορία και αδράνεια στην Ελληνική Θράκη, όπου πιθανόν τα προβλήματα να οδηγήσουν σε μια μειονοτική έκρηξη, κατ΄ αναλογία προς την περίπτωση του Κοσόβου, της Βαλκανικής πυριτιδαποθήκης.

*Στιγμιότυπο από την καθημερινότητα των Πομάκων

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

            Η επιθυμητή τελική κατάσταση θα πρέπει να είναι μία μειονότητα ευημερούσα, ισότιμα εντεταγμένη στην Ελληνική κοινωνία με πλήρη διασφάλιση των μειονοτικών δικαιωμάτων της. Το κράτος οφείλει να την αγκαλιάσει, ώστε τα μέλη της να αισθάνονται την φροντίδα και την προστασία του. Θα πρέπει να αναγνωρισθεί, να προβληθεί και να στηριχθεί η πολιτισμική ιδιαιτερότητα των Πομάκων και των Αθιγγάνων, αλλά και των τουρκογενών μη τουρκοφρόνων, με διαφορετικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά.

Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

 ΠΗΓΕΣ

 1.Συνθήκη της Λωζάννης του 1923.

 2.Μουσουλμανική Μειονότητα, του Ναθαναήλ Παναγιωτίδη

 3.Προβληματισμοί, Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών, Τεύχος υπ.αριθ.76/2014

Για τους Πομάκους βλέπετε επίσης:

http://sitalkisking.blogspot.gr/2015/03/blog-post_9.html

http://sitalkisking.blogspot.gr/2011/04/blog-post_21.html