Μια άλλου... τύπου ιστορία της Ελλάδος

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 

http://www.kathimerini.gr/797212/article/politismos/vivlio/mia-alloy-typoy-istoria-ths-ellados

*Ασκήσεις της ΙΙΙ Ορεινής Ταξιαρχίας στη Βόρεια Αφρική, την περίοδο 1941-1944. Γενικά Αρχεία του Κράτους.

ΙΩΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΦΛΩΡΑΤΟΣ
Η ιστορία του Ελληνικού Στρατού,
1833-1949,
Δύο τόμοι, σελ. 870 και σελ. 817
εκδ. Σάκκουλα

Γράφει ο κ. ΗΛΙΑΣ ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ

          Το εμβληματικό έτος 1949, ολοκληρώνεται αυτή η μνημειώδης ιστορία του Ελληνικού Στρατού (Ε.Σ.) από τον καθηγητή και συγγραφέα Ιωάννη Σ. Παπαφλωράτο.

          Ουσιαστικά, με το δίτομο αυτό πόνημά του, ο κ. Παπαφλωράτος εξιστορεί με μια εντυπωσιακή σχολαστικότητα και λεπτομέρειες που ξαφνιάζουν, τη γένεση και την εξέλιξη του Ε.Σ., κυρίως όμως την εμπόλεμη περίοδό του, η οποία καλύπτει ολόκληρο το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, εκκινώντας από το «άτυχο» 1897 και καταλήγοντας στο Βίτσι και τον Γράμμο το 1949. Ως γνωστόν, με εξαίρεση τις πολεμικές επιχειρήσεις του Ελληνικού Εκστρατευτικού Σώματος στην Κορέα (1950-1953) και τις μάχες που δόθηκαν στην Κύπρο αργότερα, κατά το δεύτερο ήμισυ του εικοστού αιώνα, ευτυχώς, ο Ε.Σ. δεν χρειάστηκε να αναμειχθεί σε εκστρατείες και άλλες επιχειρήσεις.
          Επί των ανά χείρας τόμων τώρα, μπορεί να σφάλλω αλλά έχω την αίσθηση πως αυτή είναι η πρώτη φορά που μας παραδίδεται μια όσο το δυνατόν πιο πλήρης και, πάνω απ’ όλα, τεκμηριωμένη, νηφάλια ιστορική αφήγηση της πορείας και των περιπετειών του Ε.Σ., η οποία συμπίπτει, και διαπλέκεται συνεχώς, με τη γένεση και εξέλιξη, τις περιπέτειες που έζησε το νεώτερο ελληνικό κράτος, όπως αυτό προέκυψε μετά τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας κατά τη δεκαετία του 1820.

*Το δίτομο έργο του κ. Ι. Παπαφλωράτου

          Ούτε ο παρών χώρος επαρκεί και ούτε ο γράφων έχει τη δέουσα εποπτεία επί του τεράστιου αυτού θέματος προκειμένου να παρουσιαστεί σε βάθος ένα έργο όπως αυτό. Θα μπορούσαμε όμως να σταθούμε στα εξής: πέρα από τη γόνιμη εμμονή του συγγραφέως στην έρευνα και στην ανάδειξη μιας ευρύτατης γκάμας τεκμηρίων και ντοκουμέντων (αυτονόητο για ιστορική εργασία, θα πει κάποιος, όχι όμως ως και προς την ορθή διαχείρισή τους, πράγμα που εξόχως γίνεται εδώ), η γραφή του κ. Παπαφλωράτου διατηρεί αμείωτη τη ζωντάνια και τη γλαφυρότητά της παρά την τεράστια έκταση της εξιστόρησής του. Επιπροσθέτως, ο συγγραφέας κινείται σαφώς εντός του πεδίου της στρατιωτικής ιστορίας (από τους πλέον παρεξηγημένους τομείς στη χώρα μας), ωστόσο δεν περιορίζεται εκεί: γνωρίζοντας καλά και σε βάθος πως το στράτευμα προήλθε από τους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας, καθώς επίσης ότι διαδραμάτισε κομβικό ρόλο σε πλήθος κοινωνικών και πολιτικών ζητημάτων (συχνά με αρνητικό τρόπο), η ματιά του είναι πολύπλευρη: οι οικονομικές συνθήκες, οι κοινωνικές μεταλλάξεις και οι πολιτικές ανατροπές, τόσο στην εγχώρια όσο και στη διεθνή αρένα, διατρέχουν το σύνολο του έργου προσφέροντας στον αναγνώστη μια πιο πλατιά οπτική και αντίληψη των γεγονότων και των προσώπων, των τάσεων και των ρευμάτων.

*Ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος.....

          Όπως γράφηκε και στην αρχή, μέγα μέρος του έργου εδράζεται στην πλέον πολεμική περίοδο της χώρας, το πρώτο μισό του προηγούμενου αιώνα. Θίξαμε το μοιραίο 1897, ωστόσο τα πολύ μεγάλα στρατιωτικά γεγονότα κατακλύζουν την ιστορία της Ελλάδας κυρίως από το 1912 και μετά, έπειτα δηλαδή από το ξέσπασμα του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου. Βεβαίως, προτού εισέλθουμε στο κατ’ εξοχήν πολεμικό κομμάτι της προ του 1940 περιόδου, βαρύνουσας σημασίας ρόλο παίζει και το Κίνημα του Στρατιωτικού Συνδέσμου το 1909 στο Γουδί. Σύμφωνα με κάποιους, γεγονός που συνέβαλε στον εκσυγχρονισμό του ελληνικού στρατεύματος γενικότερα, κατ’ άλλους εκείνο που οδήγησε στη βίαιη ανάμειξη του στρατεύματος στα πολιτικά πράγματα της χώρας (ή και προανάκρουσμα του Διχασμού που θα ακολουθήσει κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου), το Γουδί, καλώς ή κακώς, στέκει σαν ένα είδος αφετηρίας ειδικά για τον Ε.Σ. του εικοστού αιώνα. Από κει και πέρα, η εξιστόρηση του κ. Παπαφλωράτου είναι μια κατ’ εξοχήν πολεμική αφήγηση – διανθισμένη με πολύ ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες, γραμμένη με το απαραίτητο «κρύο αίμα» όχι όμως δίχως ενσυναίσθηση της βαθύτερης, και πολύ ανθρώπινης, σημασίας των συμβάντων που καταγράφει.

*Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-13. Η ένδοξη πλευρά του στρατού...

          Κορυφαίες πολεμικές δεκαετίες επί του προκειμένου είναι φυσικά η δεκαετία 1912-1922 (Βαλκανικοί, Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και Εθνικός Διχασμός, Εκστρατεία στην Ουκρανία, Μικρασιατική Εκστρατεία) και εκείνη του 1940-1949 (Ελληνοϊταλικός και Ελληνογερμανικός πόλεμος, Κατοχή και Αντίσταση, Μέση Ανατολή, Βόρεια Αφρική, Ιταλία και νησιά του Αιγαίου, Δεκέμβριος 1944, Εμφύλιος 1946-1949). Και οι δύο αυτές δεκαετίες διαμόρφωσαν καθοριστικά τη χώρα, με όλα τα θετικά και τα αρνητικά τους.

*Ελ Αλαμέϊν

          Εν κατακλείδι: στους δύο τόμους του κ. Παπαφλωράτου βρίσκει κάποιος συγκεντρωμένη, τακτοποιημένη την ιστορία του Ε.Σ. (ο συγγραφέας καταπιάνεται με την ιστορία του Στρατού και όχι ολόκληρου του στρατεύματος- ας το τονίσουμε αυτό, διότι πολύ συχνά στην Ελλάδα χρησιμοποιούμε καταχρηστικά τον όρο «στρατός»), βρίσκει απαντήσεις σε πλήθος αποριών και, κυρίως, έχει στα χέρια του μια άλλου τύπου ιστορία της νεώτερης Ελλάδας: μέσα από τον μικρόκοσμο του Στρατού ο συγγραφέας φωτίζει τον ελληνικό μακρόκοσμο: πτυχές, νοοτροπίες, πολιτισμικά και ανθρωπολογικά σχήματα, που κυριάρχησαν (και εν πολλοίς συνεχίζουν να κυριαρχούν) στη χώρα τα τελευταία διακόσια χρόνια περίπου.

Ηλίας Μαγκλίνης