Πέμπτη 23 Οκτωβρίου 2014

Μια νηφάλια αποτίμηση για τον Ελευθέριο Βενιζέλο

*Ο χάρτης της «Μεγάλης Ελλάδος των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών», μετά τη Συνθήκη των Σεβρών του 1920.

Γράφει ο κ. ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΠΑΠΑΡΣΕΝΟΣ*


ΠΑΥΛΟΣ Ν. ΤΖΕΡΜΙΑΣ
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η πολυτάραχη εποχή του
εκδ. Ι. Σιδέρης, 2014, σελ. 683

            O Παύλος Τζερμιάς, κορυφαίος ελληνιστής, που ζει εδώ και 65 χρόνια στη Ζυρίχη, ανήκει στην κατηγορία των ιστορικών που αποφεύγουν τον προσωποκεντρισμό και τη μυθοποίηση.
            Έτσι και στο τελευταίο βιβλίο του για τον Ελευθέριο Βενιζέλο προσεγγίζει τον πολυδιάστατο «φραγκοφορεμένο» Κρητικό με «κριτική διάθεση αλλά και κρητική αγάπη», μια και ο ίδιος έλκει την καταγωγή του από την Κρήτη. Στο ογκώδες βιβλίο του, προϊόν επισταμένης έρευνας, διεισδύει σε άγνωστες πτυχές της πολυτάραχης ζωής και της εποχής του εθνάρχη, βασιζόμενος σε πλούσια βιβλιογραφία αλλά και στα κατάλοιπα του πατέρα του Νικολάου Τζερμιά (1887-1975), που πολιτεύθηκε στον χώρο του βενιζελισμού, «χωρίς τα δεινά της μισαλλοδοξίας».
            Αποτιμώντας με νηφαλιότητα το έργο του Βενιζέλου, που ο Τσώρτσιλ αποκάλεσε «μεγάλη μορφή μιας ελληνικής τραγωδίας», σημειώνει ότι ο χαρισματικός πολιτικός έβαλε τη σφραγίδα στην εποχή του, έφτιαξε ιστορία, αφού «οι τρομεροί καιροί» στους οποίους έζησε, σφράγισαν τη ζωή του, αλλά και ο ίδιος σφράγισε εκείνους τους καιρούς. Σκιαγραφώντας την προσωπικότητα του Βενιζέλου χωρίς «ρομαντική ηρωοποίησή» του, επιχειρεί επίσης να απαντήσει στα δύσκολα «αν» της Ιστορίας, π.χ. θα είχε διπλασιασθεί η Ελλάδα αν ο Βενιζέλος δεν ήταν ριψοκίνδυνος, θα είχε αποφευχθεί η Μικρασιατική Καταστροφή ή θα είχε περιορισθεί η εθνική ζημιά, αν δεν είχε ηττηθεί στις εκλογές του 1920;
*Ο Ελευθέριος Βενιζέλος

            Ο Τζερμιάς χαρακτηρίζει τον Βενιζέλο οραματιστή και συνάμα ρεαλιστή. Το όραμά του συμβάδιζε συνήθως με τη στάθμιση της διεθνούς συγκυρίας και την αξιοποίηση του διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων προς όφελος της χώρας του. Ο Βενιζέλος δεν ήταν αλάθητος, δεν φοβόταν να παίρνει ρίσκα, αλλά διέθετε την ικανότητα να συμβιβάζεται και να προσαρμόζεται στην εκάστοτε συγκυρία. Όπως ο ίδιος είχε παραδεχθεί στον περίφημο πολιτικό επικήδειό του το 1932, «ήταν αληθινός άνδρας με μεγάλο θάρρος. Ίσως έκανε πολλά σφάλματα, αλλά ποτέ δεν του απέλειψε το θάρρος και ποτέ δεν υπήρξε μοιρολάτρης».
            Μαέστρος της τέχνης του εφικτού μπορούσε να λέει όχι στη «βοή του πλήθους», όπως το 1910 όταν έκρινε ότι ο συμβιβασμός με τον θρόνο ήταν θεμελιώδης προϋπόθεση για την εθνική ολοκλήρωση στους δύο βαλκανικούς πολέμους, όταν διπλασιάσθηκε η ελληνική επικράτεια.
            Η υποβόσκουσα αντιζηλία του με το παλάτι οδήγησε λίγο αργότερα σε ανοικτή ρήξη στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν ο Βενιζέλος επεδίωξε την είσοδο της Ελλάδος στο πλευρό της Entente με στόχο να διευρύνει τα κέρδη των δύο βαλκανικών πολέμων, φθάνοντας με τη Συνθήκη των Σεβρών το 1920 «στην Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών». Αυτός ο εθνικός διχασμός είχε οδυνηρές συνέπειες για την Ελλάδα επί δεκαετίες, καθώς η εξωτερική πολιτική έγινε αντικείμενο της εσωτερικής διαμάχης.
*Ο Βενιζέλος στη Βουλή

            Έτσι ο συγγραφέας περιγράφει τη μικρασιατική εκστρατεία ως μια τυχοδιωκτική περιπέτεια και πιστεύει ότι αν ο Βενιζέλος είχε κερδίσει τις εκλογές του 1920 με το διεθνές κύρος που διέθετε θα μπορούσε να απεμπλακεί με λιγότερο οδυνηρές για το έθνος συνέπειες. Αποδοκιμάζει την πολύκροτη «δίκη των Έξι» τον Νοέμβριο 1922 ως μία αδικαιολόγητη και ασύνετη δίκη σκοπιμότητας, αφού με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας οι πολιτικές ή στρατιωτικές ευθύνες μετατράπηκαν σε ποινικές, οξύνοντας έτσι τον εθνικό διχασμό και δηλητηριάζοντας το πολιτικό κλίμα για πολλά χρόνια. Τη Συνθήκη της Λωζάννης που ακολούθησε το 1923 χαρακτηρίζει ως τεράστια επιτυχία της Τουρκίας, αλλά τη θεωρεί μία ειρήνη που επέτρεψε στην Ελλάδα να αφοσιωθεί στο έργο της εσωτερικής περισυλλογής.
            Υπογραμμίζει ότι με τις κυβερνήσεις Βενιζέλου, ιδίως στη δεκαετία 1910-1920, μπήκε ο θεμέλιος λίθος για την κυριαρχία της αστικής τάξης και τον εκσυγχρονισμό μιας χώρας «έτοιμης να γεννοβολήσει». Τότε έγιναν προοδευτικές αλλαγές στη διοίκηση, δικαιοσύνη, παιδεία, στρατό, με αναθεώρηση του συντάγματος, αγροτικές και εργατικές μεταρρυθμίσεις. Τότε με την επιδέξια διπλωματία του επετεύχθη η εντυπωσιακή γεωγραφική μεγέθυνση της Ελλάδας.
*Αγόρευση του Βενιζέλου στη Βουλή

            Στα λάθη του Βενιζέλου καταγράφει το ιδιώνυμο του 1929, ένα νόμο απαράδεκτο για μία φιλελεύθερη δημοκρατία, καθώς και την προσκόλλησή του στην καθαρεύουσα, που αντέβαινε τόσο στο προοδευτικό πνεύμα όσο και στη δημοκρατική ιδεολογία. Μάλιστα θεωρεί μία από τις ευτυχέστερες καινοτομίες του συντάγματος του 1975 την κατάργηση της συνταγματικής διάταξης που από το 1911 κατοχύρωνε την καθαρεύουσα ως την επίσημη γλώσσα του κράτους.
            Ο Τζερμιάς υποστηρίζει ότι η μεγαλύτερη αξία του Βενιζέλου έγκειται στο ότι παρουσιάσθηκε στο πολιτικό προσκήνιο την κατάλληλη στιγμή. Διαβάζοντας το βιβλίο του διερωτάται κανείς αν η σημερινή Ελλάδα είναι έτοιμη να εμπιστευθεί τις τύχες της σε έναν νέο Βενιζέλο, που θα την βγάλει από την κρίση και παρακμή, όπως έπραξε ο «Λευκορείτης» έναν αιώνα ενωρίτερα.

* Ο κ. Αχιλλέας Παπαρσένος υπηρέτησε ως προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας της Ελλάδος σε Ουάσιγκτον, Λονδίνο, Μελβούρνη και Γενεύη.

5 σχόλια:

  1. Νίκος Παπαδιονυσίου
    Απόλυτα σύμφωνος με την σύντομη αποτίμηση Παντελή μου...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Emmanouil Simos
    ΜΟΥ ΑΡΕΣΕΙ. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ιωαννης Μιχελιουδακης
    Επειδή μετά τη Μικρασιατική Τραγωδια ακολουθεί ενας Εμφύλιος....Τραγωδία της Κύπρου....τα Ιμια....Ο Σημερινος Διωγμός του Ελληνισμού.....Η ίδια η Ελλάδα δεν ανακηρύσσει (διεκδικεί )τα δικαίωματα της που προβλέπονται στο Διεθνές Δίκαιο Θαλασσης.....η παραβίαση της Κυπριακής ΑΟΖ απο την Τουρκία....καθόσον προηγήθηκαν οι απειλές του Ερντογαν....κάτι δεν παει καλα με τον Ελληνισμό....πρέπει να βρει ποιοι τον αναγκάζουν σε φάλτσο πορεία.....!!!!!!!! (ο ρόλος του Ε. Βενιζέλου στην Μικρασιατική Καταστροφή δημιουργεί πολλα ερωτηματικά με τον ομόλογο του Κεμαλ ατα Τουρκ...;;;;;;;;;;)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Σύρος 25 Οκτωβρίου 2014.Ώρα 14.00
    Ας μου επιτραπεί να αναφερθώ και στα λάθη και εσφαλμένες εκτιμήσεις του Ελευθερίου Βενιζέλου,από το 1910 μέχρι και του θανάτου του το 1936.
    1.Η επιμονή του,βάσει της Ελληνο-Σερβικής συμφωνίας,να αποσταλεί δύναμη 150.000 ανδρών[1914-1915] για βοήθεια της Σερβίας,η οποία δεχόταν επίθεση από τις Κενρικές Αυτοκρατορίες,ενώ δεν είχε αποσαφηνισθεί η θέση της Βουλγαρίας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
    2.Η παραχώρηση της Καβάλας,δηλαδή της Ανατολικής Μακεδονίας,από τους Δυτικούς Συμμάχους στην Βουλγαρία,κατά τις μυστικές συζητήσεις Ε.Βενιζέλου και Δυτ. Συμμάχων,προκειμένου να εισέλθει η Ελλάδα στον πόλεμο στο πλευρό τους.
    3.Οι προσπάθειες για συμμετοχή,παρά το πλευρό των Συμμάχων,στην αποβατική επιχείρηση των στην Καλλίπολη-Κόλπο Σάρου,παρά την αντίθετη εισήγηση των επιτελών του.Μία επιχείρηση,η οποία,όπως αποδείχθηκε,απέτυχε παταγωδώς.
    4.Η λήψη σκληρών μέτρων κατά των αντιπάλων του,των οπαδών της βασιλείας,'οπως εξορίες,ανοχή σε δολοφονίες,διώξεις κ.α, όταν ανέλαβε το 1917 τη διακυβέρνηση της χώρας.Ένας Εθνάρχης ενώνει τους πολίτες της χώρας,που κυβερνά, και δεν διαχωρίζει αυτούς.
    5.Η αποστολή,στο πλευρό των Γάλλων,ενός Σώματος Στρατού στην Ουκρανία κατά των Μπολσεβίκων.Αργότερα η Γαλλία και η Σοβιετική Ένωση θα ενισχύσουν τον Μ.Κεμάλ κατά των Ελλήνων,με οπλισμό,πυρομαχικά,εφόδια και χρήματα.
    6.Η μη εξασφάλιση από τους Συμμάχους επαρκών εγγυήσεων για την κατάληψη στις 2 Μαίου 1919 της περιοχής της Σμύρνης.Από τους φόνους των πρώτων Ευζώνων εφαίνοντο οι κίνδυνοι από την στάση και τις αντιδράσεις των Τούρκων.
    7.Η υποτίμηση και η αποστασιοποίηση του από το Ποντιακό θέμα.Απέφυγε να φέρει ακόμα στο Συνέδριο Ειρήνης τις σφαγές,τις διώξεις,τις εξορίες κ.α του Κεμάλ το 1919 στη Σαμψούντα.
    8.Η υπογραφή της Συμφωνίας των Σεβρών,ένα κενό γράμμα,χωρίς επαρκείς εγγυήσεις και δεσμεύσεις των Συμμάχων για τη πιστή εφαρμογή των όρων της.
    9.Η διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών την 1η Νοεμβρίου 1920,ενώ φαινόταν ότι θα τις χάσει.Ποιός τον εμπόδιζε να παρατείνει τη διακυβέρνηση της χώρας,μέχρι να εφαρμοσθεί πλήρως η Συνθήκη των Σεβρών,αφού η θητεία της Βουλής,η επονομαζόμενη των Λαζάρων,είχε λήξει τον Μάιο του 1919;
    10.Η αδράνειά του να πείσει και να επηρεάσει τους Αρχηγούς της Επαναστάσεως του 1922,αλλά και άλλους Βενιζελικούς Αξιωματικούς, να προβούν σε άμεση αναδιοργάνωση και εφοδιασμό της Στρατιάς Θράκης,ώστε να διασωθεί η Ανατολική Θράκη.Δυστυχώς τον απασχολούσαν θέματα μικροπολιτικής.
    11.Η πολιτική στήριξη των Βενιζελικών Αξιωματικών στα κινήματα του 1933 και 1935.Τα κινήματα αυτά,όπως και άλλα,στο χρονικό διάστημα 1923 έως 1935 διέβρωσαν το δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας και έστρωσαν το δρόμο προς τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου.
    Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας
    Αντιστράτηγος ε.α

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Στα λάθη του Βενιζέλου θα πρέπει να προστεθούν:
    α. "Τα ανταλλάξιμα" Χάριν της Ελληνοτουρκικής φιλίας, Χάρισε 100 δις περίπου στην Τουρκία που έπρεπε να δώσει στην Ελλάδα για τις Περιουσίες που άφησαν οι έλληνες το 1922 με την ανταλλαγή των Πληθυσμών και βάσει της Συνθήκης της Λοζάνης.
    β. Πρότεινε να δοθεί το ΝΟΒΕΛ ειρήνης στον Μουσταφά Κεμάλ τον Αρχησφαγέα Ελλήνων
    γ. Στους Βαλκανικούς πολέμους δεν υπολόγιζε καθόλου τους Εγκλωβισμένους Θρακιώτες και τη Γενοκτονία τους,

    ΑπάντησηΔιαγραφή