Από το Διδυμότειχο στην O.S.S. στην Κατοχή

*Η κεντρική πλατεία του Διδυμοτείχου στην Κατοχή. Μαύρα χρόνια.... 

Στον ιστό κυματίζει η σβάστικα

*Δίκτυα κατασκοπείας περνάνε από

Διδυμότειχο- Αδριανούπολη

και καταλήγουν στην Μέση Ανατολή.

*Ιωάννης Δεμερτζής, Αλέκος Γεωργιάδης

και Λάμπρος Αντωνίου, πρωταγωνιστούν

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Με έδρα του το Διδυμότειχο, ένας ριψοκίνδυνος υπενωμοτάρχης της Χωροφυλακής, δημιούργησε στην Κατοχή, τρεις φορές μυστικές αντιστασιακές οργανώσεις κατασκοπείας, υπηρετώντας τον κοινό συμμαχικό αγώνα εναντίον του Ναζισμού και των άλλων δυνάμεων του Άξονα. Οι Αμερικανοί εκτίμησαν τις υπηρεσίες του και τις ικανότητές του και τον κάλεσαν δύο φορές στο Κάιρο όπου τον εκπαίδευσαν στον μυστικό πόλεμο και στο τέλος τον έστειλαν στην Δυτική Ελλάδα.

                Πρόκειται για τον Λάμπρο Αντωνίου του Δημοσθένη και της Πολυξένης, που είχε γεννηθεί το 1912 στο Θέρμο Τριχωνίδας. Η Κατοχή τον βρήκε να υπηρετεί στην υποδιοίκηση Χωροφυλακής Διδυμοτείχου, με τον βαθμό του υπενωμοτάρχη.

                Τον Ιούλιο του 1942, έλαβε μια έγγραφη εντολή…

                Ήταν από τον διευθυντή της Υπηρεσίας Πληροφοριών του Ελληνικού Προξενείου Αδριανούπολης, τον έφεδρο λοχαγό Ιωάννη Δεμερτζή, ο οποίος στα κατοπινά χρόνια ζούσε στο Σουφλί, δικηγορώντας.  Ο Δεμερτζής παράγγειλε στον υπαξιωματικό της Χωροφυλακής Λάμπρο Αντωνίου, που ήταν στο Διδυμότειχο, να προχωρήσει  στη συγκρότηση οργάνωσης συλλογής πληροφοριών, με σκοπό να παρακολουθούνται οι κινήσεις των γερμανικών στρατευμάτων Κατοχής στον Έβρο, καθώς και των Βουλγάρων οι οποίοι είχαν πατήσει πόδι στην Ανατολική Μακεδονία και από τη Θράκη στους νομούς Ξάνθης και Ροδόπης.

*Ναζιστές αξιωματικοί στο Διδυμότειχο. Αρχείο Γιώργου Αγγέλη 

Κωδική ονομασία, το 55

                Η οργάνωση θα βοηθούσε επίσης στη φυγάδευση ελλήνων πατριωτών στη Μέση Ανατολή μέσω Τουρκίας για να ενταχθούν στις εκεί ελληνικές ένοπλες δυνάμεις. Βασική αποστολή όμως θα ήταν η συγκέντρωση πάσης φύσεως στρατιωτικών πληροφοριών χρήσιμων στο Συμμαχικό Στρατηγείο. Τις πληροφορίες προωθούσε στον Δεμερτζή, ο οποίος τις διαβίβαζε στις συμμαχικές και ελληνικές υπηρεσίες στη Μέση Ανατολή. Για την επικοινωνία με τον Δεμερτζή είχε την συνθηματική ονομασία 55.

                Ο Λάμπρος Αντωνίου μεταξύ άλλων χρησιμοποίησε ως πληροφοριοδότες του, τον Κωνσταντίνο Λαζαρίδη, διερμηνέα της Γκεστάπο Διδυμοτείχου. Τον γερμανό λοχία Γκραντ Άλμπερτ, πολωνικής καταγωγής και τον βούλγαρο αντισυνταγματάρχη Τυμπανώφ Ντμίτρι.

                Ο Λαζαρίδης ως διερμηνέας των Γερμανών του έδινε πολύτιμες πληροφορίες για επικείμενες συλλήψεις πατριωτών, για πληροφοριοδότες των γερμανών, για πράκτορες που έστελναν στη Μέση Ανατολή οι αρχές κατοχής καθώς και σειρά άλλων χρήσιμων πληροφοριών, που ενδιέφεραν τις συμμαχικές δυνάμεις.

                Ο λοχίας Γκραντ, που υπηρετούσε στην γερμανική υπηρεσία πληροφοριών «Μπέρτα» του έδινε πληροφορίες στρατιωτικής φύσεως. Τον Φεβρουάριο του 1943 αποκαλύφθηκε η δραστηριότητά του λοχία, τον συνέλαβαν οι ναζιστές και τον εκτέλεσαν με τουφεκισμό.

                Ο αντισυνταγματάρχης Τυμπανώφ έδινε στρατιωτικές πληροφορίες στον Έλληνα Απόστολο Δημητρίου, που έμενε στο Ορτάκιοϊ (Σ.Σ. Σήμερα ονομάζεται Ιβαΐλοβγκραντ) και αυτός χρησιμοποιώντας συνδέσμους τις προωθούσε στον Αντωνίου στο Διδυμότειχο. Από τις ομολογίες όμως του Γκραντ όταν αυτός συνελήφθη, αποκαλύφθηκε η οργάνωση και ο Αντωνίου αναγκάσθηκε να διαφύγει το Φεβρουάριο του 1943 στη Μέση Ανατολή.

                Στο διάστημα αυτό, που δρούσε και είναι χαρακτηριστικό αυτό το γεγονός, δεν διαχειρίσθηκε χρήματα.

*Ουΐλλιαμ Ντόνοβαν: Το μεγάλο αφεντικό της O.S.S.

Η προσχώρηση στις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες

                Τον Αύγουστο του 1943 ο Αντωνίου ευρισκόμενος στη Μέση Ανατολή προσχώρησε στην αμερικανική μυστική υπηρεσία O.S.S.  Έτσι σε συντομογραφία λέγονταν το Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών (στα αγγλικά Office of Strategic Services). Επρόκειτο για υπηρεσία πληροφοριών που σχηματίστηκε από τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Υπήρξε ο πρόγονος της CIA και σχηματίστηκε ως συντονιστικό όργανο των κατασκοπευτικών δραστηριοτήτων πίσω από τις εχθρικές γραμμές για την απόκτηση κυρίως στρατιωτικής φύσεως πληροφοριών.

                Η υπηρεσία αυτή εκπαίδευσε το Λάμπρο Αντωνίου σε ειδική σχολή πάνω σε θέματα δολιοφθορών, συλλογής πληροφοριών κ.λπ. και αργότερα τον ξαναέστειλε εκπαιδευμένο πλέον κατάσκοπο στον νομό Έβρου. Αυτή τη φορά είχαν γίνει πολλές αλλαγές στο ελληνικό προξενείο της Αδριανούπολης, όπου έκανε την εμφάνισή του ο αμερικανός αξιωματικός της O.S.S.  Αλέκος Γεωργιάδης (δωδεκανησιακής καταγωγής). Στο Διδυμότειχο ο Αντωνίου, ήρθε σε επαφή με τα παλαιά στελέχη της οργάνωσής του και συγκρότησε νέα αντιστασιακή ομάδα, στην οποία προστέθηκαν και νέα μέλη.

                Και κατά την περίοδο αυτή, η δράση του ήταν σημαντική. Μέσω του διερμηνέα Κωνσταντίνου Λαζαρίδη απόχτησε δύο νέους πληροφοριοδότες. Τον αυστριακής καταγωγής υπολοχαγό Φρανς Μίσερτ και τον βούλγαρο λοχαγό Νίκωφ. Ο Νίκωφ εκείνη την εποχή εκτελούσε χρέη συνδέσμου μεταξύ του βουλγαρικού γενικού επιτελείου και της γερμανικής διοικήσεως, που έδρευε στο Διδυμότειχο. Και στους δύο αυτούς, για τις πληροφορίες που παρείχαν «κατεβάλλοντο σεβαστά χρηματικά ποσά». Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ο βούλγαρος λοχαγός παρέδωσε στον Αντωνίου και το σχέδιο άμυνας των αρχών κατοχής από την Χαλκιδική μέχρι τον Έβρο. Και αυτός, όταν αποκαλύφθηκε η δράση του, με τη  βοήθεια του Αντωνίου φυγαδεύθηκε στη Μέση Ανατολή στις 18 Ιανουαρίου 1944.

*Ο ελληνοαμερικανός ταγματάρχης Αλέκος Γεωργιάδης 
με τον διοικητή του 81ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, Βαγγέλη Κασάπη ή Κρίτωνα

                Στη φάση αυτή οι πληροφορίες που συγκέντρωνε ο Αντωνίου, στέλνονταν στην Αδριανούπολη, όπου είχε την έδρα του ο ελληνικής καταγωγής ταγματάρχης του αμερικανικού στρατού Αλέκος Γεωργιάδης, ο οποίος με την κάλυψη του ελληνικού ονόματος, και τη γνώση της ελληνικής γλώσσας, εργάζονταν ως υπάλληλος του ελληνικού προξενείου, αλλά στην πραγματικότητα έστηνε δίκτυα πληροφοριών της O.S.S. έως τον Δούναβη. 
                Ο Γεωργιάδης έφτασε στην Αδριανούπολη με διπλωματικό διαβατήριο, μετά την έγκριση της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης του Καΐρου. Ο τότε διευθυντής του προξενείου Γ. Καλούτσης, με τον οποίο ο Γεωργιάδης ήρθε πολλές φορές σε ρήξη, σε έγγραφό του προς τον έλληνα πρεσβευτή Π. Ραφαήλ στην Άγκυρα, τόνιζε: «Ο διορισμός ούτος εγένετο ίνα διευκολυνθή η εγκατάστασις πράκτορος της Ο.Σ.Σ. πλησίον των τουρκικών συνόρων προς Ελλάδα και Βουλγαρίαν ίνα καταστή δυνατή εκ της επικαίρου εκείνης θέσεως, η οποία άλλως θα ήτο απρόσιτος εις αμερικανικήν υπηρεσίαν, δοθέντος ότι η Τουρκία δεν στέργει την ίδρυσιν νέων προξενείων εν Θράκη, η συλλογή πληροφοριών περί της εν Νομώ Έβρου και Βουλγαρία καταστάσεως!..».
               Ο Γεωργιάδης (που είχε και σημαντική ανάμιξη στην ενίσχυση των ανταρτών του ΕΛΑΣ στο νομό Έβρου) διαβίβαζε τις πληροφορίες του Αντωνίου στο Συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής. Η οργάνωση του Αντωνίου έδρασε έως τον Φεβρουάριο του 1944, όταν αυτός ανακλήθηκε και πάλι στο Κάιρο, γιατί η περιοχή του Έβρου έπαψε να έχει για τις συμμαχικές δυνάμεις το ίδιο ενδιαφέρον, αφού το θέατρο των πολεμικών συγκρούσεως, είχε μεταφερθεί στην Ιταλία, όπου οι σύμμαχοί αποβιβάσθηκαν και προωθούνταν πιέζοντας τις δυνάμεις του Άξονα.

*Έγγραφο από τα αρχεία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας 

για τις μυστικές οργανώσεις του Λάμπρου

                Το Μάρτιο του 1944 ευρισκόμενος ο Αντωνίου στο Κάιρο εισήχθη για άλλη μία φορά σε ειδική αμερικανική στρατιωτική σχολή για εκπαίδευση. Όταν ολοκληρώθηκε και η νέα εκπαίδευσή του εστάλη με υποβρύχιο στις ακτές της Ηπείρου, όπου έφτασε στις 3 Μαΐου 1944, φέρνοντας μαζί του και ασύρματο με ασυρματιστή.   

                Στην  Ήπειρο συναντήθηκε με τον αρχηγό του ΕΔΕΣ στρατηγό Ναπολέοντα Ζέρβα, ο οποίος τον κατατόπισε για την κατάσταση που επικρατούσε στην Δυτική Ελλάδα και τον εφοδίασε με φύλλο πορείας και ειδικό σημείωμα για να διευκολύνουν τον Αντωνίου και τον ασυρματιστή του, οι κατά τόπους οργανώσεις του ΕΔΕΣ. Λίγο καιρό πριν ο Ζέρβας είχε αντιμετωπίσει σφοδρές επιθέσεις από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ, που ήθελε να τον εκτοπίσει.

                Ο Αντωνίου κατέληξε στο Αγρίνιο, όπου προχώρησε στη συγκρότηση νέας οργάνωσης, η οποία είχε 18 μέλη. Αυτή η οργάνωση  ασχολήθηκε μόνο με την συλλογή στρατιωτικών πληροφοριών, καθώς και με τις δραστηριότητες του ΚΚΕ. Τις πληροφορίες τις διαβίβαζε με τον ασύρματο στη Μέση Ανατολή.

                Για τη δράση του αυτή συνελήφθη από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ και καταδικάσθηκε σε θάνατο από ανταρτοδικείο. Τελικά με έγκαιρη παρέμβαση της συμμαχικής αποστολής που δρούσε στην κατεχόμενη Ελλάδα, η απόφαση αυτή δεν εκτελέσθηκε και ο Αντωνίου γλίτωσε την εκτέλεση.

                Όταν τελείωσε ο πόλεμος, ο Αντωνίου διέθετε για τις υπηρεσίες του στον συμμαχικό αγώνα βεβαίωση της αμερικανικής μονάδας εκπαίδευσης Α.Ρ.Ο. V.S. APMV με ημερομηνία 10-8-1945 ότι εργάσθηκε για τον συμμαχικό αγώνα κάτω από επικίνδυνες συνθήκες στον τομέα της συλλογής και αποστολής πληροφοριών και ότι «η αποστολή του εξεπληρώθη μετά καταφανούς επιτυχίας».

*Κάπως έτσι ήταν οι άνδρες της Χωροφυλακής κατά την Κατοχή

                Διέθετε επίσης πιστοποιητικό του αμερικανού υποστράτηγου Ουίλιαμ Ντόνοβαν, αρχηγού της O.S.S.  με ημερομηνία 8-8-1947 με το οποίο πιστοποιούνταν ότι ο Αντωνίου υπηρέτησε τις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ από 18-8-1943 ως την 1-12-1944 και ότι «εξετέλεσεν ικανοποιητικώς τα καθήκοντά του».

                Επίσης διέθετε, με χρονολογία 21-6-1949, πιστοποιητικό του αμερικανού στρατιωτικού ακόλουθου της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα συνταγματάρχη Σμιθ, με το οποίο πιστοποιούσε  ότι ο Αντωνίου ήταν κατά την Κατοχή αρχηγός ομάδας εσωτερικής αντίστασης, ότι η ομάδα του τελούσε κάτω από τις οδηγίες της αμερικανικής οργάνωσης ειδικών υπηρεσιών O.S.S. και ότι η υπηρεσία της ομάδας του διήρκεσε από 18-8-1943 μέχρι 1-12-1944.

                Μετά τον πόλεμο, έζησε στην Αθήνα, όπου και αργότερα συνταξιοδοτήθηκε. Οι οργανώσεις που είχε ιδρύσει στην Κατοχή σε Διδυμότειχο και Αγρίνιο, αναγνωρίσθηκαν από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Βοηθήματα:

-Αρχεία Ιστορίας Στρατού