Λ. Μαβίλης και Cl. Harris, δυο ευγενικές μορφές, το 1897

*Ο Λορέντζος Μαβίλης σε ηλικία 30 ετών στη Γερμανία

*Πώς γλύτωσε ο Μαβίλης την αυτοκτονία.
*Ο θάνατος του Άγγλου φιλέλληνα Cl. Harris

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Ο Λορέντζος Μαβίλης, είναι μια από τις ευγενέστερες και ηρωικότερες μορφές της νεώτερης Ελλάδας. Ποιητής, πολιτικός, αλλά και εθελοντής στις δύσκολες στιγμές του Έθνους καθαγιάστηκε στην εθνική συνείδηση με τον ένδοξο θάνατό του στη μάχη του Δρίσκου του 1912.

          Πολέμησε στην επανάσταση της Κρήτης το 1896. Πήρε μέρος στον πόλεμο του 1897 ως εθελοντής. Εξελέγη βουλευτής στην Α΄ Αναθεωρητική Βουλή του 1910. Πολέμησε εθελοντικά με τους Γαριβαλδινούς στους βαλκανικούς πολέμους, αν και ήταν πρώην βουλευτής και ηλικίας 52 ετών. Με άλλα λόγια υπήρξε ένα φωτεινό παράδειγμα φιλοπατρίας και εθελοντισμού. Ένα παράδειγμα, από αυτά που λείπουν στις μέρες μας.

          Σήμερα, θα γνωρίσουμε μια σχετικά άγνωστη σελίδα από τη ζωή του Μαβίλη, όταν ήταν έτοιμος να τινάξει στα μυαλά του στον αέρα, για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων το 1897, στη μάχη των Πέντε Πηγαδιών. Στην ίδια μάχη έχασε τη ζωή του και ένας φίλος του Άγγλος φιλέλληνας.

          Πράγματι, σχετικά άγνωστη πτυχή της περιπετειώδους ζωής του Λορέντζου Μαβίλη, είναι η συμμετοχή του στον ατυχή πόλεμο του 1897 και μάλιστα με έξοδά του.  Είχε εξοπλίσει σώμα 70 Κερκυραίων εθελοντών, που πολέμησαν στην Ήπειρο. Ήταν μέλος της Εθνικής Εταιρείας, στην οποία τον μύησε ο Παύλος Μελάς. Σχετικές πληροφορίες διέσωσε ο φίλος του πεζογράφος Κώστας Πασαγιάννης στο περιοδικό «Γράμματα» το 1913.

          Και αυτό, μετά την εθελοντική συμμετοχή του στην Κρητική Επανάσταση του 1896, όπου για πρώτη φορά συνάντησε και τον Ελευθέριο Βενιζέλο.

*Ο Λορέντζος Μαβίλης το 1912

          Τα Πέντε Πηγάδια είμαι μια στενωπός μεταξύ Άρτας- Ιωαννίνων, μεγάλης στρατηγικής σημασίας. Έχει μήκος 8-10 χλμ. και περιβάλλεται ανατολικά από τα υψώματα του Ξεροβουνιού και δυτικά από τα υψώματα του Πύργου και της Μπουράτσας. Εκεί έγιναν σκληρές μάχες, αλλά οι Έλληνες αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, χωρίς να φτάσουν στα Γιάννενα.

          Στα Πέντε Πηγάδια, πολεμώντας ο Μαβίλης, κόντεψε να πέσει ζωντανός στα χέρια των Τούρκων. Πολεμούσε με τους εθελοντές του σε μια πλαγιά ενός απότομου βουνού, όταν οι Τούρκοι επιχείρησαν μια αιφνιδιαστική επίθεση μετά από καθήλωση από τις σφαίρες των Ελλήνων. Όλοι ήταν ταμπουρωμένοι πίσω από ένα μεγάλο βράχο και πολεμούσαν αποφασιστικά. Ξαφνικά ο Μαβίλης προσπάθησε να μετακινηθεί, αλλά μπερδεύτηκαν τα πόδια του σε ένα θάμνο. Έπεσε φαρδύς πλατύς κάτω και άρχισε να κατρακυλάει στον κατήφορο, ενώ οι Τούρκοι ανέβαιναν προς τα επάνω επιτιθέμενοι. Προσπάθησε να σταματήσει, αλλά δεν μπορούσε. Τότε τράβηξε το πιστόλι του σκεφτόμενος ακόμα και να αυτοκτονήσει για να μην πέσει ζωντανός στα χέρια των Τούρκων.

*Πίνακας του Φάουστο Ζονάρο. Η μάχη του Δομοκού, 1897. Βρίσκεται στο ανάκτορο του Ντολμάμπαχτσε

          Τον πρόλαβε όμως ένας από τους πιστούς εθελοντές του ο Γιώργος Βλάσσης. Έτρεξε ξοπίσω του, τον πρόλαβε, τον άρπαξε όπως ήταν χειροδύναμος από το χέρι την ώρα που σήκωνε το πιστόλι για να το βάλει στο «ριζαύτι του» κατά την περιγραφή του Κώστα Πασαγιάννη, το έστριψε με δύναμη και του πήρε το πιστόλι. Μαζί του ήταν ο επίσης κερκυραίος Κώστας Βουκελάτος. Τον τράβηξε στον ώμο του τον σήκωσε και έτρεξε στον ανήφορο ενώ οι Τούρκοι πυροβολούσαν… Ο Βλάσσης τον είχε σώσει διπλά. Και από την αυτοκτονία και από τους πυροβολισμούς των Τούρκων.

          Σε εκείνο τον άδοξο πόλεμο ο Μαβίλης τραυματίσθηκε σε μάχη που έγινε αργότερα στον ποταμό Λούρο. Πολεμούσε ορθός, όταν μια σφαίρα τον βρήκε στο χέρι. Τον μάζεψαν σχεδόν με το ζόρι και τον μετέφεραν στο νοσοκομείο, ενώ ο ίδιος επέμεινε να μείνει και να συνεχίσει να μάχεται.

*Ο Cl. Harris σε σκίτσο (Ευχαριστώ τον Δημοσθένη Κούκουνα)

          Τον είχε συγκινήσει όμως βαθύτατα, ο θάνατος στα Πέντε Πηγάδια του νεαρού Άγγλου φίλου του Cl. Harris, o οποίος εντελώς παρορμητικά και παρά την απαγόρευση του Μαβίλη, βρέθηκε να πολεμάει εθελοντικά μαζί με τους Έλληνες. 

          Ο θάνατος του Cl. Harris πίκρανε πολλαπλά τον ποιητή. Εκτός από τη λύπη που του προκάλεσε το τραγικό γεγονός. Γιατί ήταν αγαπημένος φίλος του… Η εξέλιξη της υπόθεσης αυτής, τον τραυμάτισε ψυχικά γιατί μερικές αγγλικές εφημερίδες έγραφαν διάφορες αθλιότητες. Όπως, ότι ο Cl. Harris βρήκε το θάνατο από… ελληνική σφαίρα για να τον ληστέψουν!!!

          Το χειρότερο όμως ήταν άλλο. Η οικογένειά του Άγγλου ευπατρίδη, ξεκάθαρα φιλότουρκη, και με εμπορικές συναλλαγές με Τούρκους στην ευρύτερη περιοχή του Μαρόκου, απέφευγε να διαψεύσει τα ψεύδη των αγγλικών εφημερίδων, παρά τις αξιόπιστες πληροφορίες που έλαβε κατά διαστήματα, για το ποιοι πραγματικά σκότωσαν το γιό της και ποιοι τον λήστεψαν.

*Η εξόρμηση των Ελλήνων από τα σύνορα, στην περιοχή της Μελούνας

          Ας δούμε όμως, τι προηγήθηκε και βρέθηκε στην Κέρκυρα ο Cl. Harris.

          Τρεις μήνες πριν από τον πόλεμο του 1897 είχε καταφθάσει στην Κέρκυρα ο Harris, νέος, μορφωμένος, συμπαθητικός Άγγλος και από καλή οικογένεια. Ήρθε αρχικά για λίγες μέρες και έμεινε στο ξενοδοχείο «Ωραία Βενετία». Αλλά του άρεσε η Κέρκυρα και παρέτεινε την παραμονή του. Δείχνοντας την αγάπη του για την Ελλάδα, αμέσως αναζήτησε ένα δάσκαλο για να μάθει Ελληνικά. Βρήκε τον δημοτικιστή γυμνασιάρχη και αργότερα και βουλευτή Ανδρέα Κεφαλληνό, φίλο του Μαβίλη. Έτσι γνώρισε τον Κώστα Πασαγιάννη και τον Λορέντζο Μαβίλη.

*Ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Ζαΐμης. Η κυβέρνησή του  ήταν αυτή που διαπραγματεύθηκε τη συνθήκη ειρήνης με την Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά τον άτυχο πόλεμο του 1897, επιτυγχάνοντας να κρατήσει η Ελλάδα, τα εδάφη της Θεσσαλίας, που είχαν καταλάβει οι Τούρκοι. 

          Όταν έγινε η επιστράτευση ενόψει του πολέμου, ο Μαβίλης άρχισε να σχηματίζει το σώμα των εθελοντών Κερκυραίων. Ο νεοφερμένος Άγγλος παρακολουθούσε με ενθουσιασμό την προετοιμασία των Ελλήνων. Μόλις όμως έμαθε ότι ο Μαβίλης ετοιμάζεται να πάει στον πόλεμο εθελοντής με δικό του σώμα, πήγε τον βρήκε και του είπε ότι θέλει και αυτός να πολεμήσει μαζί του για την Ελλάδα. Ο ποιητής  συγκινήθηκε από την ευγενική προσφορά του Άγγλου, αλλά επιχείρησε να τον αποτρέψει επισημαίνοντας τις δυσχέρειες του πολέμου, την πείνα, την απλυσιά, τις ψείρες, τις στερήσεις… Ο Άγγλος όμως επέμενε πεισματικά, πως θέλει να πολεμήσει. Και άλλοι κοινοί φίλοι, προσπάθησαν να τον μεταπείσουν, αλλά το πείσμα του ήταν αμετακίνητο. Ο Μαβίλης αναγκάσθηκε να του πει χωρίς περιστροφές, πως δεν μπορεί να πάρει ευθύνη και δεν επιθυμεί να τον πάρει μαζί του στον πόλεμο. Ο Άγγλος απάντησε ότι θα πάει μόνος του στον πόλεμο.

*Δημοσίευμα του 1900, για την επίσκεψη της οικογένειας του πεσόντος στα Πέντε Πηγάδια (Ευχαριστώ τον Δημοσθένη Κούκουνα).

          Και την ημέρα που επρόκειτο να επιβιβασθεί στο πλοίο ο Μαβίλης με τους Κερκυραίους εθελοντές του, εμφανίσθηκε στο λιμάνι ο Cl. Harris με τον οπλισμό του έτοιμος να ταξιδέψει για την Ήπειρο.

          Ο Μαβίλης μπροστά στη επιμονή του φίλου του λύγισε και τον πήρε μαζί του. Στην μάχη των Πέντε Πηγαδιών, εκεί που ποιητής κόντεψε να τινάξει τα μυαλά του στον αέρα, ο Άγγλος φιλέλληνας έχασε τη ζωή του! Η θλίψη ήταν απερίγραπτη.

          Όταν τελείωσε ο πόλεμος του 1897 ο Μαβίλης πάσχοντας από φοβερούς ρευματισμούς ήρθε στην Αθήνα για δύο λόγους. Ο ένας ήταν η θεραπεία. Ο άλλος λόγος ήταν να υποδεχτεί τους Κερκυραίους και άλλους Έλληνες που είχαν συλληφθεί αιχμάλωτοι και μετά την υπογραφή της ειρήνης θα επέστρεφαν από την Κωνσταντινούπολη. Έμενε στο ξενοδοχείο «Αθήναι» όπου τον επισκέπτονταν οι φίλοι του ποιητές, Πασαγιάννης και Καμπύσης.

*Λαϊκή λιθογραφία για τον πόλεμο του 1897

          ‘Όταν ήρθαν οι αιχμάλωτοι, ρώτησε και έμαθε ότι τον Άγγλο φίλο του οι Τούρκοι τον συνέλαβαν ζωντανό στα Πέντε Πηγάδια και τον σκότωσαν για να τον ληστέψουν. Το χρυσό ρολόι του Cl. Harris βρέθηκε αργότερα στα Γιάννινα σε τουρκικά χέρια, μαζί με ένα τσέκ και το διαβατήριό του, υπογεγραμμένο μάλιστα από τον ίδιο το Βρετανό υπουργό Εξωτερικών Σώλσμπερυ και διάφορα άλλα έγγραφα.

          Μόλις το έμαθε ο Μαβίλης, αν και άρρωστος, σηκώθηκε και πήγε στον Άγγλο πρόξενο Hill και του εξήγησε τι ακριβώς συνέβη. Έτσι ικανοποιημένος γιατί έκανε το καθήκον του έναντι του φιλέλληνα φίλου του, μπόρεσε να επιστρέψει στην Κέρκυρα. Και όταν του ζητήθηκαν πληροφορίες από τον ανταποκριτή στην Αθήνα, των «Τάϊμς» του Λονδίνου, έστειλε σχετική επιστολή.

*Ο Κώστας Πασαγιάννης

          Αργότερα η οικογένεια του Cl. Harris παρέλαβε το ρολόι, το διαβατήριο και τα άλλα έγγραφά του. Πείσθηκε, ότι πήγε στο μέτωπο εθελοντικά και προσπάθησε η αγγλική οικογένεια να εξαγνισθεί για την προηγούμενη φιλοτουρκική στάση της. Έτσι μια αδερφή του Cl. Harris πήγε στην Κέρκυρα συναντήθηκε με το Μαβίλη και προσπάθησε να δικαιολογήσει τη στάση της οικογένειάς της. Χωρίς όμως να δημοσιευθεί τότε οτιδήποτε, που θα αποκαθιστούσε την αλήθεια, που τραυμάτισαν βάναυσα οι αγγλικές εφημερίδες. «Ίσως για να μην παραβλαφτούν τα συμφέροντα του Μαρόκου» έγραψε το 1913 ο Κώστας Πασαγιάννης.

          Ο Cl. Harris όταν ήταν στην Κέρκυρα πριν σκοτωθεί, είχε και μια ρομαντική ιστορία. Ερωτεύθηκε την Καλλιόπη Δεμέστιχα, αδελφή αξιωματικού του Ναυτικού. Της είχε υποσχεθεί να την νυμφευθεί. Την πραγματοποίηση όμως αυτής υπόσχεσης, δεν επέτρεψε ο Χάρος που καραδοκούσε στα Πέντε Πηγάδια…

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ

Μια ευγενική φίλη, μου κοινοποίησε ένα υπέροχο βίντεο με το σονέτο του Λορέντζου Μαβίλη "Η Λήθη" συνοδευμένο με ωραία μουσική

Υπάρχει όμως και μια άλλη αξιόλογη ανάγνωση της υπέροχης "Λήθης" από την ηθοποιό Ηωάννα Σπανού. Απολαύστε την....