Σοβιετικοί αντάρτες στις δυνάμεις του ΕΛΑΣ

*Αντάρτες της Εθνικής Αντίστασης εν δράσει, κατά την Κατοχή

           Σήμερα 7/4/2014 βρίσκομαι στην ευχάριστη θέση να εμπλουτίσω το θέμα αυτό που μπορείτε να διαβάσετε στην συνέχεια, με νεώτερα στοιχεία. Πρόκειται για κατάλογο Σοβιετικών στρατιωτών και αξιωματικών που πολέμησαν 

στις γραμμές του ΕΛΑΣ και έπεσαν πολεμώντας στην Ελλάδα εναντίον των κατακτητών, κατά την κατοχή 1941-1944. Ο πίνακας αυτός έχει συνταχθεί από τον μόνιμο ιστοριογράφο της ΔΙΣ/ΓΕΣ, κ. Νικόλαο Σολ. Δεπάστα.

1)    Τσερκάσοφ Γκεόργκυ, έπεσε στη Στυλίδα στις 6-11-1942

2)    Γκόλικοφ Νικολάϊ, έπεσε στα Κρούσια

3)    Σοκόλοφ Μιχαήλ, από το Λένινγκραντ

4)    Σαουζντάλτσεφ Ανατόλι, από το Χήμκι

5)    Πολίμπιν Ολέγκ , από την Ουκρανία

6)    Μαρτίνοφ Ολέγκ, από το Λένινγκραντ

7)    Αμπράμοφ Αλεξάντερ, από το Λένινγκραντ

8)    Καζακόφ Πιότρ, Διοικητής του ρωσικού λόχου του 30^ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ

9)    Παραμόνοφ Ιβάν, από το Σμολένσκ

10)                       Κριβένκο Ιβάν, από το Κίεβο

11)                       Ναζαρένκο Γιούρι Ντμιτρίεβιτς, από την Πολτάβα

12)                       Νοβιζίλοφ Πάβελ, από το Ιζέβσκ

13)                       Γκάνιν Αλεξέι, από τη Μόσχα

14)                       Γιούντιν Νικολάι, από την Καρέλια

15)                       Μπελαβνίτσεφ Ιάκοβ, από την Τούλα

16)                       Λιβάτοφ Βασίλη, από το Μαρλαμπτήλ- Ρωσία

17)                       Αμπάτοδ Αλεξέι, από το Ροστόβ

18)                       Μιχαΐλοβιτς Ιβάν, έπεσε στην Αγία Τριάδα Καλοσκοπής

19)                       Ζιμαγκόρεφ Αλεξέι,  έπεσε στην Αγία Τριάδα Καλοσκοπής

20)                       Νικολάι, άλλο στοιχείο δεν υπάρχει, παρά μόνο ότι έπεσε στην Άνω Υδρούσα

21)                       Νικίτιν, έπεσε στην μάχη της Φλώρινας

22)                       Άγνωστος. Αναγράφεται η θυσία του στο μνημείο της Στυμφαλίας σαν Σοβιετικός Κομσομόλ

23)                       Σέβελ Νικολάι, είναι θαμμένος στο βρετανικό νεκροταφείο του

24)                       Σοροκόφ Πιότρ, είναι θαμμένος στο σερβικό νεκροταφείο Θεσσαλονίκης

25)                       Πανόφ Ιβάν, είναι θαμμένος στο σερβικό νεκροταφείο Θεσσαλονίκης

26)                       Πατόκα Πάβελ, είναι θαμμένος στο σερβικό νεκροταφείο Θεσσαλονίκης

27)                       Ποπόφ Πάβελ, είναι θαμμένος στο σερβικό νεκροταφείο Θεσσαλονίκης

28)                       Στουκατσεόφ Ντμίτρι, είναι θαμμένος στο σερβικό νεκροταφείο Θεσσαλονίκης

29)                       Αρχίποφ Πιότρ,  είναι θαμμένος στο σερβικό νεκροταφείο Θεσσαλονίκης

30)                       Εφρέμοφ Κούζμου, είναι θαμμένος στο σερβικό νεκροταφείο Θεσσαλονίκης

31)                       Πανίτκιν Σεγκέι, είναι θαμμένος στο σερβικό νεκροταφείο Θεσσαλονίκης

32)                       Τσερβερκόφ Ιβάν,  είναι θαμμένος στο σερβικό νεκροταφείο Θεσσαλονίκης

33)                       Ρατούσνι Βασίλη- Ρομάνοβιτς, είναι θαμμένος στο σερβικό νεκροταφείο Θεσσαλονίκης

34)                       Ορλαμένκο Αλεξέι

35)                       Μπαρσούκοφ Ιβάν

36)                       Γκολένκοφ Νικολάι, πέθανε από τραύματα στο χωριό Αξιούπολη.  

*Λόχοι Ρώσων αυτομόλων

σε Πελοπόννησο και Μακεδονία

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

         Η εθνική μας Αντίσταση, είναι εν πολλοίς χαρτογραφημένη και καταγεγραμμένη. Ορισμένες πτυχές της ωστόσο, μένουν ακόμα άγνωστες στο ευρύ κοινό, είτε διότι οι αναμνήσεις των πρωταγωνιστών της δεν εστιάστηκαν επάνω τους, είτε διότι το κλίμα της εποχής, δεν ευνοούσε την ανάδειξή τους. Μια τέτοια πτυχή, είναι και η συμμετοχή Ρώσων στρατιωτών στον ΕΛΑΣ.

          Από τις ελληνικές αντιστασιακές ομάδες, δεν έλειψε η επαφή με το εξωτερικό. Από την αρχή της γερμανοχιτλερικής Κατοχής, ο ελληνικός λαός έκρυψε, φιλοξένησε και φυγάδευσε Άγγλους στρατιώτες, που είχαν βρεθεί αγωνιζόμενοι στο ελληνικό έδαφος. Δίκτυα αποστολής εθελοντών στη Μέση Ανατολή χρησιμοποιήθηκαν και γι' αυτόν το σκοπό, ενώ παρόντες υπήρξαν αργότερα, Άγγλοι και Αμερικανοί στρατιωτικοί που συμβούλευαν, καθοδηγούσαν ή και υποδείκνυαν στόχους στις ελληνικές οργανώσεις Αντίστασης. 

             Πλέον γνωστές είναι οι περιπτώσεις του Κρις Γουντχάους και του Έντυ Μάγιερς στην Κεντρική Ελλάδα, του Πάτρικ Λη Φέρμορ στην Κρήτη, του ταγματάρχη Μίλερ (Guy Micklethwait) στην Ανατολική Μακεδονία, του αντισυνταγματάρχη Χιλς (Leslie Frederic Sheppard) στη Θεσσαλία, του Ελληνοαμερικανού Τζιμ Κέλλυς στον νομό Έβρου κ.ά. αλλά και του Ρώσου συνταγματάρχη Ποπώφ, επικεφαλής σοβιετικής αποστολής, χωρίς όμως ουσιώδη δράση. Σαμποτέρ διεκπεραίωσαν κρίσιμες ανατινάξεις γεφυρών και σιδηροδρομικών γραμμών, με την στήριξη των Ελλήνων ανταρτών.

*Ο Άρης Βελουχιώτης στην Πελοπόννησο

          Μια άλλη πτυχή της εθνικής Αντίστασης ωστόσο, αφορούσε τη συμμετοχή αλλοεθνών μαχητών στους κόλπους της. Ειδικά σε ό,τι αφορά τον ΕΛΑΣ, η διεθνιστική ιδεολογία της πολιτικής του ηγεσίας, αλλά και η μεγάλη γεωγραφική διασπορά των σχηματισμών του, επέτρεψε την συνύπαρξη στους κόλπους του, όχι μόνον Ελλήνων και μειονοτικών (Αρμενίων, Εβραίων, Σλαβομακεδόνων και ολίγιστων Μουσουλμάνων), αλλά και ξένων ανταρτών από διάφορες χώρες. Ανάμεσά τους, συναντούμε αυτόμολους Γερμανούς και Ιταλούς αλλά και Ρώσους- αιχμαλώτους από το Ανατολικό Μέτωπο, οι οποίοι μεταφέρονταν σε ελληνικό έδαφος, που κατάφεραν να αποδράσουν από τα γερμανικά στρατόπεδα και να βρουν καταφύγιο στα φιλόξενα, αντάρτικα ελληνικά βουνά.

          Η προσπάθεια του ΕΑΜ να προσεγγίσει τους όποιους αντιναζιστές βρίσκονταν στα γερμανικά στρατόπεδα, ώστε να εξασφαλίσει πληροφορίες, να οργανώσει εξεγέρσεις και να ενορχηστρώσει μια αντιχιτλερική προπαγάνδα που θα έκαμπτε το ηθικό του στρατού Κατοχής, είναι μία πτυχή που θα έχρηζε ενός ξεχωριστού αφιερώματος. Η περίπτωση των ρώσων ανταρτών ωστόσο, είναι διαφορετική, αλλά όχι λιγότερο ενδιαφέρουσα.

*Ο στρατηγός του ΕΛΑΣ Νίκ. Σταματιάδης με Ρώσους αξιωματικούς, 
αλλά της αποστολής Ποπώφ

Παρέμβαση του Βελουχιώτη για τους Ρώσους

          Η παρουσία Ρώσων στρατιωτών στις τάξεις των ανταρτών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, δεν πέρασε απαρατήρητη, αλλά απασχόλησε τον πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ, Άρη Βελουχιώτη και το Γενικό Στρατηγείο των ανταρτών. Σώζεται μάλιστα μια διαταγή του Άρη της 19ης Αυγούστου του 1944, από την εποχή που βρισκόταν στην Πελοπόννησο ως επικεφαλής του κλιμακίου του Γενικού Στρατηγείου. Την απηύθυνε προς την ΙΙΙ Μεραρχία Πελοποννήσου (αριθμ. Ε.Π. 314) υπενθυμίζοντας προηγούμενες διαταγές, με τις οποίες είχε απαγορευθεί η προώθηση Ρώσων στρατιωτών στο εξωτερικό και η χρησιμοποίησή τους για την ενίσχυση των επιχειρήσεων του ΕΛΑΣ.

         «Έχω την τιμήν, τόνιζε ο Βελουχιώτης, να παρακαλέσω όπως εκδόσητε τας αναγκαιούσας Διαταγάς διά την ταχείαν συγκέντρωσιν απάντων των εις τας Μονάδας της Μεραρχίας υπηρετούντων Ρώσσων εις το Σταθμόν Διοικήσεως της Μεραρχίας. Μετά την άφιξίν των και μερίμνη σας θα συγκροτηθή αμιγές τμήμα Ρώσσων, με επικεφαλής τον Σμηναγόν Ανατόλι και με κατώτερα στελέχη επίσης εκ των ιδίων».

          Ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ, διέτασσε επίσης, μετά την συγκρότησή του το τμήμα  των Ρώσων να ενταχθεί στο 11ο Σύνταγμα Πεζικού ως μάχιμο τμήμα του και για αποστολές ανάλογες των αναγκών κατά την κρίση του Συντάγματος, υπό την απαραίτητη προϋπόθεση να διατηρηθεί η αμιγής σύνθεση του ρωσικού τμήματος. Οι μονάδες του ΕΛΑΣ στις οποίες κοινοποιούνταν η διαταγή αυτή, διατάσσονταν να αποστέλλουν όλους τους τυχόν παρουσιαζόμενους Ρώσους αυτομόλους εις το 11ον Σ.Π. για την κατάταξή τους  στο συγκροτούμενο τμήμα των Ρώσων.

*Η ομάδα του Πάτρικ Λη Φέρμορ, που έκανε την απαγωγή 

του Γερμανού στρατηγού Κράιπε στην Κρήτη

          Πιθανότατα οι Ρώσοι αυτοί, δεν ήταν όλοι κομμουνιστές- και η παρουσία τους στις ελληνικές αντιστασιακές ομάδες δεν οφειλόταν σε κάποια αίσθηση καθήκοντος διεθνιστικής αλληλεγγύης. Από τις σωζόμενες διηγήσεις εξάγουμε το συμπέρασμα, πως ανάμεσά τους βρίσκονταν και αντισταλινικοί, ή ανεξέλεγκτοι- ή τουλάχιστον στρατιώτες που με λίγη ενθάρρυνση, απεκάλυπταν μια πραγματικότητα για τη Σοβιετική Ρωσία, πολύ διαφορετική από εκείνην που φαντάζονταν οι 'Ελληνες κομμουνιστές. Η ελληνική φιλοξενία και η ελευθερία των ελληνικών βουνών, μάλλον βοηθούσαν προς την κατεύθυνση αυτή...

          Έγγραφο της 26ης Αυγούστου του 1944, από την ΙΙΙ Μεραρχία του ΕΛΑΣ προς το Γενικό του Στρατηγείο, μεταφέρει τα παράπονα Σοβιετικών στρατιωτών εναντίον συμπατριωτών τους. Ειδικότερα οι Ρώσοι αντάρτες Σαλουνόφ Αλέξανδρος, Γιανιουσκενέμ Γρηγόριεμ και Κασλόφ Νικολάι καταγγέλλονται ως «στοιχεία ταραχής εις τον λόχον και προσέβαλον όλη την ομάδα των Ρώσσων ανταρτών και την ιδική μας πατρίδα Ρωσία και τους Έλληνας αντάρτες του ΕΛΑΣ».

*Τηλεγράφημα του ελληνοαμερικανού πράκτορα της OSS Κ. Κουβαρά από την Εύβοια το 1944, ότι προσχώρησαν στους αντάρτες  δέκα Ρώσοι στρατιώτες που φορούσαν γερμανικές στολές (Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ)

          Αναλυτικότερα, ο Σαλουνόφ Αλέξανδρος καταγγέλλεται ότι μέθυσε, έσκισε το πουκάμισο ενός συντρόφου του και επετέθη εναντίον του για να τον χτυπήσει. Ακόμα περισσότερο, (διατηρείται η σύνταξη και ορθογραφία), «κακολογή ημάς τους ρώσσους αντάρτες ότι η εθνικότης μας μεταξύ ρώσσων, εβραίων και καυκάσεων δεν έχουν καμία συνενόησι μεταξύ των και κακολογή όλες τις εθνικότητες της ρωσσίας και εις τα πρόσωπα των εθνικοτήτων αυτών έλεγε αισχρά λόγια».

          Τον αρχηγό του Σοβιετικού λαού τον σύντροφο Στάλιν και τον καλλίτερον εξ`όλων των προλεταρίων ολοκλήρου του κόσμου τον κατέκρινε με τα πιο αισχρά λόγια («αυτά τα λόγια τα νομίζουμε ημείς ότι είναι εις τοιούτον βαθμόν αισχρότητος που δεν δύναται να τα`αναφέρωμε εις την αίτησιν» έγραφαν οι Ρώσοι παραπανούμενοι).

      Και συνέχιζαν:

      "Αυτός είπε ότι ο Στάλιν πρόδωσε την Ουκρανία στους γερμανούς.

      Όλους τους ρώσσους αντάρτες και τους Έλληνας αντάρτες ονόμασε προδότας της Πατρίδος.

          Ο νεώτερος αυτός αφιχθείς εις τους ρώσσους αντάρτες κατά το μεθύση το οποίον έκανε ομολογούσε ότι περνούσε εις τους γερμανούς καλά, είπε αυτός ότι τετράκις βγήκε με τους γερμανούς κατά των ανταρτών του ΕΛΑΣ. Με όλας αυτάς τας ενοχλήσεις τας οποίας  έκανε χθές στο χωριό ενώπιον του λαού χαρακτηρήσθη πολύ αντίθετος από ότι είναι ένας άνδρας της Σοβιετικής ενώσεως».

    

          Μάλλον Ουκρανός ο "συναγωνιστής Σαλούνοφ Αλέξανδρος", υπηρέτησε κατά τους καταγγέλλοντες 17 μήνες στις γερμανικές δυνάμεις της Ελλάδας, και είχε την ευκαιρία να καταφύγει ενωρίτερα στους Έλληνες αντάρτες, αλλά περίμενε το τέλος του πολέμου- και καταλαβαίνοντας ότι ο πόλεμος θα είναι υπέρ της Σοβιετικής Ένωσης αυτομόλησε με τη βοήθεια του "σύντροφου Κατσιούριν". Από τότε όμως που κατέφυγε στα βουνά με τους αντάρτες έδειξε ότι δεν είναι καθόλου ευχαριστημένος με την αντάρτικη ζωή.

      «Ημείς η ρωσσική ομάς ανταρτών- συνέχιζαν- λογαριάζουμε τας ενοχλήσεις αυτάς, αυτόν ταραχοποιόν και τον ίδιον ως ένοχο. Γι’ αυτό λογαριάζουμε για της ταραχές που είχε κανομένες και παρακαλούμεν να λάβετε τα μέτρα τα οποία λαμβάνετι και εις τους Έλληνας αντάρτες».

*Από αριστερά, ο Κρίς Γουντχάους με τον Ναπολεοντα Ζέρβα, αρχηγό του ΕΔΕΣ στη μέση.

          Οι αντάρτες Γιανιουσκενέμ Γρηγόριεμ και Κασλόφ Νικολάϊ, καταγγέλλονταν ως ένοχοι μέθης και χτυπημάτων. «Αυτοί- κατά το σωζόμενο έγγραφο- στις προηγούμενες μάχες κατά των Γερμανών ήχον δίξει τον εαυτόν τους φοβισμένον και πανικόβλητον.Σε κάθε μάχη άφινον τους συντρόφους τους και τα όπλα τους κι έφευγον από το πεδίον της μάχης. Ο Γρηγόρης Γιάνουσκενέμ και ο Κασλωφ Νικολάι είναι η αιτία και σπέρνουν τη διχόνοια μεταξύ της».

          Οι Σοβιετικοί αντάρτες, είχαν σχηματίσει "ρωσική διμοιρία" με βάση τις διαταγές του ΕΛΑΣ και ζητούσαν να ληφθούν αυστηρότατα μέτρα εναντίον των ταραχοποιών: «...Να της αποσπάσετε από την διμηρία της διότι δεν της θέλουμε. Χωρίς τιμωρία αυτών είναι φύση αδύνατον να γίνη πιθαρχία και εις άλους στρατιώτας και σε μάχην» αναφέρει ο αξιωματικός της ρωσικής διμοιρίας, Μαγκομέτοφ.

 *Αντάρτες του ΕΛΑΣ στον Έβρο

Και άλλοι Ρώσοι στη Βόρεια Ελλάδα

        

          Παρουσία Ρώσων ανταρτών, απαντούμε ωστόσο και στη Βόρειο Ελλάδα και ειδικότερα στον νομό Κιλκίς.

          Ο καπετάνιος του Λόχου Μηχανημάτων του 13ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ και πρώην έφεδρος αξιωματικός του ελληνικού Στρατού, Κώστας Τσανικλίδης, αναφέρει στο βιβλίο του «Το 13ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ», κάποιες λεπτομέρειες για τη συγκρότηση ενός ρωσικού- αποκλειστικά- λόχου.

           Η αρχή έγινε από τρεις Ρώσους δραπέτες του στρατοπέδου "Παύλος Μελάς" στη Θεσσαλονίκη.

            «Ο πιο ηλικιωμένος ήταν ο Ιβάν Μπορσούκωφ. Εργάτης στο επάγγελμα και μέλος του ΚΚΣΕ. Ο άλλος ήταν ο Σάσα, ένας γιγαντόσωμος Μοσχοβίτης, τανκίστας, με κάτι χέρια σαν τανάλιες που όταν σου έπιανε το δικό σου χέρι να σε χαιρετίσει και σου το έσφιγγε, γονάτιζες απ' τον πόνο. Ήταν ο πιο εύθυμος από τους τρεις. Λέγανε για τον Σάσα ότι έσπασε τις χειροπέδες με τις οποίες τον είχαν δεμένο. Και επειδή ο καρπός του ήταν χοντρός, οι χειροπέδες τον έσφιγγαν και τα σημάδια τους ακόμη ήταν ολοφάνερα.

          Ο τρίτος λεγόταν Βάνιας. Ένα παιδί γύρω στα 22 χρόνια, ξανθός και όμορφος σαν αγγελούδι. Δεν μιλούσε πολύ και ήταν μελαγχολικός. Διαδόθηκε ότι κατά την αιχμαλωσία του δεν κράτησε και πολύ καλή στάση και ένιωθε ένοχος γι' αυτό.

*Ο γιατρός Αποστολάκης εξετάζει κάπου στα βουνά του Έβρου, ασθενή αντάρτη του ΕΛΑΣ

          Διψασμένοι για πληροφορίες από τη Σοβιετική Ένωση, βομβαρδίζαμε τον Ιβάν με ερωτήσεις για τη ζωή, τη δουλειά, τη μόρφωση, τη διασκέδαση, το γάμο, την ιατρική περίθαλψη, την ανάπτυξη της γεωργίας και γενικά για κάθε δραστηριότητα της ανθρώπινης ζωής στην πρώτη χώρα του σοσιαλισμού. Εγώ τον ρωτούσα και για τις δίκες και εκκαθαρίσεις που έγιναν στο ΚΚΣΕ. Πάντα είχα απορίες για το πώς άνθρωποι που θυσίασαν τη ζωή τους στον αγώνα ενάντια στην καταπίεση του εργαζόμενου λαού, κατάντησαν στο τέλος να προδώσουν, όπως τουλάχιστον έλεγαν, αυτό το λαό και τους αγώνες του. Στα ερωτήματα αυτά δεν ήταν σε θέση να δώσει απάντηση διαφορετική από κείνη την επίσημη, που όμως μου ήταν γνωστή. Εντύπωση μας έκανε το γεγονός ότι αυτός, ένας εργάτης βιομηχανίας, είχε για γυναίκα τη διευθύντρια του εργοστασίου. Ακόμη, σ' αντίθεση μ' αυτό που γινόταν εδώ, ο εργάτης αμείβονταν καλύτερα από έναν γιατρό, ή έναν δικηγόρο ή δάσκαλο. Σ' αντίθεση με ό,τι διαδίδονταν εδώ, το διαζύγιο ήταν πολύ πιο δύσκολο απ' ό,τι στις καπιταλιστικές χώρες».

            «...Λέγαμε πως στο αντάρτικο η πειθαρχία είναι συνειδητή και αρνούνταν πολλοί να μπουν στη γραμμή, όταν π.χ. πήγαιναν για φαγητό. Αυτό έλεγαν, είναι υπόλειμμα του αστικού στρατού. Όταν αργότερα ήρθαν οι τρεις πρώτοι Ρώσοι δραπέτες και όχι μόνον έμπαιναν στη γραμμή για το συσσίτιο, μα και χτυπούσαν τα τακούνια τους, όπως όταν έπαιρναν στάση προσοχής, τους πείραζα και τους έλεγα ότι ο Κόκκινος Στρατός έχει ακόμη γερά υπολείμματα του τσαρικού στρατού...» αναφέρει ο Κ. Τσαλικίδης.

       

           Στη συνέχεια κατάφεραν και άλλοι Ρώσοι να δραπετεύσουν απ' το στρατόπεδο του «Παύλου Μελά»: «Συγκροτήθηκε μια διμοιρία Ρώσων με στρατιωτικό τον Ιβάν Μπορσουκώφ, καπετάνιο τον Βασίλη Μασμανίδη από την Αντιγόνια, και πολιτικό δεν θυμάμαι ποιον. Η διμοιρία αυτή αποτέλεσε μια από τις τρεις διμοιρίες του πρώτου λόχου και γι' αυτό τον έλεγαν και λόχο των Ρώσων. Αργότερα ήρθαν και άλλοι Ρώσοι και τότε συγκροτήθηκε ένας Λόχος μόνον από Ρώσους εκτός από τον καπετάνιο του, που ήταν πάλι ο Μασμανίδης (...)

             Στο Πευκωτό γιορτάσαμε και την Πρωτομαγιά του '44. Εκεί έγινε και αναδιοργάνωση του Συντάγματος (...) Στο Πευκωτό ο ρούσικος λόχος ζήτησε να πάει με τους Γιουγκοσλάβους γιατί μαζί τους είχε πιο πολλές πιθανότητες να ενωθεί με τον Κόκκινο Στρατό. Ο μόνος που δεν θέλησε να φύγει ήταν ο Σάσα, ένας από τους τρεις πρώτους Ρώσους, που ήρθε στην Κρούσα. "Στο 13ο Σύνταγμα πρωτοβγήκα στο βουνό και στο 13ο Σύνταγμα θα μείνω ώσπου να τελειώσει ο πόλεμος", είπε. Και πραγματικά έμεινε μέχρι το τέλος. Τον συνάντησα όταν πια οι Γερμανοί είχαν εγκαταλείψει την Ελλάδα και έγινε η Βάρκιζα, τυχαία, στη Θεσσαλονίκη, κοντά στο εργοστάσιο, το παλιό εργοστάσιο ΑΒΕΖ, πριν φύγει για την πατρίδα του.

        

          - "Γειά σου Κώσια" μου είπε και μου έσφιξε δυνατά το χέρι. "Γιπί ο ματ όλο φασίστ" μου είπε. Και χωρίσαμε».

    *Το βιβλίο του Γιώργου Εχέδωρου     

           Στην "Ιστορία του Κιλκίς" του Γιώργου Εχέδωρου, διαβάζουμε επίσης, πως «εκτός από τους Άγγλους αξιωματικούς που βρίσκονταν στις γραμμές του ΕΛΑΣ, (σ.σ. πρόκειται για άνδρες της Συμμαχικής Αποστολής που είχαν λάβει μέρος στην επίθεση του 30ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ κατά φρουρούμενης γερμανικής πυριτιδαποθήκης στα μεταλλεία Μαύρου Δένδρου στο όρος Πάικο) είχαν προστεθεί και Ρώσοι στρατιώτες που αιχμαλωτίστηκαν τραυματισμένοι στο Ανατολικό Μέτωπο και μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδο αιχμαλώτων στη Θεσσαλονίκη.

       

           Έπειτα από πολλές απόπειρες, κατάφεραν να δραπετεύσουν μερικοί. Τρεις απ' αυτούς βαδίζοντας προς βορρά, έφθασαν κοντά στη Νέα Σάντα- Κιλκίς. Από εκεί μέσω της οργάνωσης του ΕΑΜ, στάλθηκαν στην οργάνωση του χωριού Περιστέρι κι από εκεί στο χωριό Γερακαριό, όπου από εκεί προωθήθηκαν στο Αρχηγείο ΕΛΑΣ Κρουσίων.

            Δύο μήνες μετά, με έγκριση του ΕΛΑΣ συγκρότησαν αντάρτικο τμήμα, αφού στο μεταξύ είχαν συγκεντρωθεί και άλλοι ξένοι αντιφασίστες. Το τμήμα αυτό αποτελούνταν από 3 διμοιρίες: Δύο ρωσικές και μια ελληνική, με σύνολο 56 ανδρών. Διοικητής του λόχου τοποθετήθηκε ο Ρώσος υπολοχαγός Ιβάν Βασιλίεβιτς Μπουρσουκώφ».

          Επίσης, υπήρξαν και Βούλγαροι στις Εαμικές δυνάμεις, όπως προκύπτει από το παρατιθέμενο ειδησάριο στην αντιστασιακή εφημερίδα "Ελληνική Φωνή" στις 2 Δεκεμβρίου 1943.

*Από την "Ελληνική Φωνή"

      

          Η συμμετοχή Ρώσων και άλλων ξένων μαχητών στον ΕΛΑΣ, ήταν μοιραίο να περάσει στην αφάνεια. Όχι μονάχα διότι οι Έλληνες σύντροφοί τους δεν είχαν την πλήρη ευχέρεια συνεννόησης μαζί τους ώστε να αφήσουν πιο λεπτομερείς περιγραφές των επαφών τους, αλλά και γιατί στα χρόνια που ακολούθησαν, η ιστορική συγκυρία δεν επέτρεπε την ανάδειξή της. Μία παράταξη που κατηγορείτο ότι «λειτουργούσε για λογαριασμό της Μόσχας» δεν θα ήταν δυνατόν να αναφερθεί στη συμμετοχή αγωνιστών από τη Σοβιετική Ένωση στις τάξεις της, ούτε να υπερηφανευθεί για την συνεργασία της με τους Γιουγκοσλάβους παρτιζάνους του Τίτο ενάντια στα βουλγαροφασιστικά κατοχικά τάγματα. Οι Ρώσοι δραπέτες άλλωστε, όπως και οι Άγγλοι απεσταλμένοι της Μέσης Ανατολής, δεν προσέτρεξαν στην Ελλάδα ως κλασσικοί φιλέλληνες, ούτε καν με τα ιδεολογικά κριτήρια των Διεθνών Ταξιαρχιών του Ισπανικού Εμφυλίου. Πολέμησαν στην Ελλάδα για τη δική τους πατρίδα, όπως πολέμησαν οι Έλληνες για την ελευθερία όλου του κόσμου- και της Ρωσίας.

          Σε ανάμνηση όμως της μεγάλης αντιφασιστικής νίκης, θα θυμηθούμε όλους όσοι αντιτάχθηκαν στην πλέον απάνθρωπη ιδεολογία, που γνώρισε η πολιτισμένη ανθρωπότητα, και όσοι βεβαίως κινδύνευσαν σηκώνοντας τα όπλα για την εκδίωξη του βάρβαρου κατακτητή από το ελληνικό έδαφος. Και σε μια εποχή που βλέπει σαρωμένα τα σιδερένια παραπετάσματα και τα συρματοπλέγματα που χώριζαν τους λαούς επί δεκαετίες, μπορούμε και σήμερα να θυμηθούμε, πιο άφοβα από ποτέ, το σύνθημα που ένωσε όλους τους φίλους της Ελευθερίας και πριν από εβδομήντα χρόνια: "Ποτέ πια Φασισμός!".

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ

-Ευχαριστώ θερμά για την πρόθυμη και αποφασιστική βοήθειά του, τον φίλο και συνάδελφο Ανδρέα Μακρίδη.