ΟΙ ΥΠΟΔΟΥΛΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ "ΠΛΗΡΩΝΑΝ" ΤΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ- ΑΡΘΡΟ 2ο !

*Οθωμανοί στρατιώτες της εποχής εκείνης

Γράφει  ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

            Ο βαρόνος Χιρς ήταν ο ξένος μεγαλοεπενδυτής, που είχε αναλάβει την κατασκευή των σιδηροδρόμων και άλλων έργων στην Ευρωπαϊκή Τουρκία. 

Πρόσφυγες στην Καλλίπολη περιέθαλψε και ο Αντωνάκης Σιδερίδης πρόξενος της Αυστρίας και πράκτορας του Λόυδ.

          Αξίζει να σημειωθεί, ότι εξ αιτίας των κακών συνθηκών που επικρατούσαν στις πόλεις και την ύπαιθρο, στις αρχές Μαρτίου 1878 ενέσκηψε στην Αδριανούπολη επιδημία τυφοειδούς πυρετού, από τον οποία πέθαιναν κάθε μέρα 10-15 άτομα. Στο Ορτάκιοϊ έπεσε δυσεντερία, εξανθηματικός πυρετός και τύφος. Επιδημία τύφου έπεσε και στη Ραιδεστό.

          Η Θράκη, όταν επήλθε η Ρωσική κατοχή δέχθηκε στα εδάφη της πολλά στρατεύματα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

*Ο βαρώνος Χιρς

          Ο υποπρόξενος στην Φιλιππούπολη Αθανάσιος Ματάλας έδωσε μια ζοφερή εικόνα φρικαλεοτήτων για την κατάσταση που επικράτησε εκεί, από τότε που άρχισαν να υποχωρούν τα τουρκικά στρατεύματα. Σε έκθεσή του στις 2 Φεβρουαρίου 1878[1] αναφέρει ότι κατά την υποχώρηση των τουρκικών δυνάμεων, για ένα φόνο που διέπραξε Τούρκος στρατιώτης και για κάποιες απόπειρες λεηλασιών με διαταγή του Σουλεϊμάν Πασά, τρεις στρατιώτες απαγχονίστηκαν, τρεις τουφεκίστηκαν και ένας αποκεφαλίσθηκε! Τα πτώματά τους έμειναν άταφα για όσο καιρό διέβαιναν από εκεί τουρκικά στρατεύματα, για παραδειγματισμό. Η καθημερινότητα στη Θράκη εκείνα τα χρόνια, ήταν αναμφισβήτητα πολύ άγρια.

          Αντίθετα τα ρωσικά στρατεύματα κατοχής, επέδειξαν αχαρακτήριστη συμπεριφορά, στην πεδιάδα της Φιλιππούπολης, διαψεύδοντας τις ελπίδες των Χριστιανών.

          «Εισερχόμενα εις τας οικίας αφήρουν παν το πρόχειρον, σκεύη, έπιπλα, ζώα. Επιτέλους καταλαμβάνοντες τας οικίας ως καταλύματα, υπεχρέουν τους κατοίκους εις τροφήν της ορέξεώς των, μεθύοντες δε, ήρπαζον τα οινοβάρελά των και τα έχυναν. Επί τέλους καίτοι υπαρχόντων ξύλων προς θέρμανσιν, επροτίμουν να καίουν τας θύρας και τα παράθυρα. Οι δυστυχείς κάτοικοι παραπονούμενοι προς τους ανωτέρους αξιωματικούς, ουδεμίαν ελάμβανον ικανοποίησιν».

*Σχεδίασμα από τον Ρωσοτουρικό πόλεμο

          Ο Ματάλας περιγράφει επίσης φοβερές σφαγές Οθωμανών από Ρώσους και Βουλγάρους μέσα στη Φιλιππούπολη. Ο ίδιος ως πρόεδρος της Προξενικής Επιτροπής, φρόντισε να σταλεί ψωμί στους λιμοκτονούντες Τούρκους, πολλοί από τους οποίους πέθαναν και από την πείνα.            

Στις 21 Μαρτίου 1878[2] εξάλλου, μετέδιδε, ότι κατά τους υπολογισμούς των Ρώσων, στη Θράκη εισήλθε δύναμη 190.000 ανδρών. Από αυτούς έχασαν τη ζωή τους από τύφο, τραυματίσθηκαν ή προσβλήθηκαν από άλλες ασθένειες περί τους 25.000 άνδρες. Άλλοι 15.000 άνδρες πέθαναν από το κρύο κατά τη διάβαση του Αίμου.

          Η κατοχή της Αδριανούπολης, είχε και μια άλλη απροσδόκητη συνέπεια. Άρχισαν να καταφθάνουν εκεί που υπήρχαν τόσα στρατεύματα «αοιδοί, συμφωνηθείσαι αδρώς υπό κερδοσκόπων» όπως έγραψαν οι εφημερίδες.

*Η Αδριανούπολη

          Τον τρόμο όμως των κατοίκων της Θράκης, επέτειναν όχι μόνο η προέλαση των Ρώσσων, αλλά οι συνέπειές της, που ήταν οι διάφοροι άτακτοι και οι Κιρκάσιοι ή γνωστότεροι ως Τσερκέζοι. Οι οποίοι από πολύ νωρίτερα είχαν καταντήσει το φόβητρο των κατοίκων της Βόρειας και της Ανατολικής Θράκης κυρίως. Την κακοποιό δράση των Κιρκασίων θα τη δούμε διεξοδικότερα σε άλλο κεφάλαιο. Εδώ περιοριζόμαστε σε μερικά μόνο περιστατικά ενδεικτικά της κατάστασης ανασφάλειας, που δημιούργησε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος.

          Οι καταστροφές, οι θάνατοι και οι λεηλασίες, έχουν καταγραφεί στις εφημερίδες της εποχής.

*Κιρκάσιοι

          Ο «Νεολόγος» της Κωνσταντινούπολης σε αλλεπάλληλες ανταποκρίσεις του από την Αδριανούπολη διεκτραγωδεί με ζοφερά χρώματα την κατάσταση, κάνοντας λόγο για «κράμα ζεϊμπέκων, βασιβουζούκων και Κιρκασίων» που έσπερναν παντού τον τρόμο και την απόγνωση.

          Η «Παλιγγενεσία»[3] των Αθηνών δημοσίευσε μια εκτενή ανταπόκριση, για τις συνέπειες του Ρωσσοτουρκικού πολέμου, σημειώνοντας:

          «Ολόκληρα χωρία κατεστράφησαν υπό της πυρκαϊάς και της μαχαίρας του βασιβουζούκου. 43 περίπου εισίν τα καταστραφέντα χωρία και αι κωμοπόλεις μεταξύ των οποίων πλείσται καλλιπύργωτοι και αριθμούσαι χιλιάδας κατοίκων, δεν έχουσι πλέον μίαν οικοδομήν ούτε ένα κάτοικον ζώντα. Ούτω π.χ. το Στακτοχώριον, χωρίον καθαρώς ελληνικόν απέχον 3-4 ώρας του Πύργου και αριθμόν περί τας 200 οικίας, έχει επιζώντα πέντε μόνον άτομα, ών αι αφηγήσεις είναι σπαρακτικώταται. Οι κάτοικοι αυτού ίνα σωθώσιν εκλείσθησαν εις τον ναόν του χωρίου, όπου μετά βάσανον δύο όλων ημερών κατεκάησαν πάντες.

          Ο Αετός, έτερον χωρίον 5 ώρας του Πύργου απέχον με 1.200 οικίας καθ’ ά λέγουσι κατεστράφη υπό της πυρκαϊάς, οι δε κάτοικοι ατιμασθέντες και ληστευθέντες κατεσφάγησαν πάντες. Το Καρναβάτ υπέστη την αυτήν τύχην. Είς δυστυχώς κάτοικος αυτού περισωθείς Βυσοκαστρίτης καλούμενος απώλεσε 22 ψυχάς. ‘Έτερον χωρίον Σουμαλήκιοϊ κατεστράφη ολοτελώς υπό 50 Αλβανών, οίτινες αφού πρώτον εκόρεσαν τα αισχρά αυτών πάθη επί των κατοίκων, κατέσφαξαν έπειτα ανηλεώς αυτούς και κατεκρεούργησαν ανηλεώς. Είς ιερεύς Παπά Βασίλειος ονόματι, θελήσας να σώση την κόρην του από την ατιμίαν, διεμελίσθη οικτρώς υπό των τεράτων εκείνων, της δε δυστυχούς κόρης η τύχη διατελεί όλως άγνωστος».     

***

          Η ευρύτερη περιοχή της Βορειανατολικής  Θράκης, είχε υποστεί τα πάνδεινα κατά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο.

          Χαρακτηριστικά ο υποπρόξενος του Πύργου Μιχαήλ Νομικός στις 14 Ιανουαρίου 1878[4] ανέφερε προς την ελληνική πρεσβεία της Κωνσταντινούπολης, ότι «άπαντα τα περί την Σωζόπολιν χωρία ηρημώθησαν, εκ δε των κατοίκων οι πλείστοι απωλέσθησαν, άλλοι επλανήθησαν εις τα όρη και έτεροι εν οικτρά καταστάσει κατέφυγον εις την Σωζόπολιν ήτις όμως διατηρείται εν πλήρει ανησυχία».

          Για την περιοχή του Πύργου έχει διασωθεί η αναφορά του υποπρόξενου Μιχ. Π. Νομικού, ο οποίος στις 2 Φεβρουαρίου 1878 περιέγραφε με ζωντάνια την κατάσταση, που δημιούργησε η κατάληψη της περιοχής από τους Ρώσους, οι οποίοι συγκρότησαν αμέσως στις πόλεις και τα χωριά, τοπικά Διοικητικά Συμβούλια και Πολιτοφυλακή για την τήρηση της τάξης. Επικεφαλής όλων ετίθετο πάντα Ρώσος αξιωματικός. Παρ’ όλα αυτά κατά την αναφορά του Νομικού «εις το εσωτερικόν μεγίστη πάντοτε επικρατεί αταξία, των κατοίκων Βουλγάρων προβαινόντων εις αντεκδικήσεις, οι οποίοι μη νοούντες και θρασυνθέντες μ’ όλην την αυστηρότητα της στρατιωτικής αρχής λεηλατούσι και αυτούς τους Χριστιανούς γραικούς. Επί παραδείγματι Βούλγαροι εξεγύμνωσαν και έκαυσαν το τζιφλίκι του υπηκόου Έλληνος Α. Κοκκίνου, Βούλγαροι επίσης αρπάζουσι παν ό,τι έμεινεν εις τα τζιφλίκια του Κυρίου Ζαφειροπούλου. Και οι εναπομείναντες όμως Τούρκοι καθ’ ομάδας, ιδίως προς το μέρος της Μεσεμβρίας εξακολουθούσι τας επιδρομάς των και λεηλασίας, καθ’ ών αποστέλλονται προς καταδίωξιν στρατιωτικά αποσπάσματα. Μόνον αι καθαρώς Ελληνικαί πόλεις Μεσεμβρία, Αγχίαλος, Σωζόπολις, Βασιλικοί και Αγαθούπολις, δι’ αυστηράς επαγρυπνήσεως των κατοίκων δια του χαρακτηρίζοντος αυτούς γενναίου Ελληνικού φρονήματος εσώθησαν μέχρι σήμερον».

    *Κιρκάσιοι ή Τσερκέζοι

          Ο Νομικός με έκδηλη δυσαρέσκεια αναφέρει, ότι και ορισμένοι Έλληνες έκαναν επιθέσεις εναντίον των Οθωμανών που είχαν παραμείνει στην περιοχή «προς λεηλασίαν και σφαγήν και τινές αυτών εφονεύθησαν».

          Στο χωριό Άγιος Νικόλαος κοντά στη Σωζόπολη, οι Βούλγαροι κάτοικοι έκαιγαν και υλοτομούσαν το δάσος της Μονής της Αγίας Αναστασίας θέλοντας να το σφετερισθούν.

          Επίσης αναφέρει ότι «Βούλγαροι τινές αυστηρώς ετιμωρήθησαν διά μαστιγώσεως προχθές, διότι οι άθλιοι ούτοι εμίανον το τζαμίον των Οθωμανών».

          Η μεγάλη ιστορική προσφορά πάντως του Νομικού, είναι ο αναλυτικός κατάλογος που συνέταξε για τα χωριά που επλήγησαν και λεηλατήθηκαν από τους Κιρκάσιους στις επαρχίες Σωζόπολης, Αγαθούπολης και Πύργου.

          Ας δούμε τον κατάλογο αυτόν με τα χωριά:

          Άγιος Νικόλαος: Στο χωρίο αυτό οι Κιρκάσιοι κατέκλεψαν τα πάντα και καταβασάνισαν τους κατοίκους «σουβλίζοντες δια πεπυρακτωμένων σιδήρων και κατακαίοντες αυτούς».

          Μεμέτζ- Κιοϊ: Λεηλατήθηκαν όλα τα σπίτια. Οι κάτοικοι διέφυγαν στα βουνά. Κάηκε η εκκλησία και μερικά σπίτια.

          Σαρίμουσα: Λεηλατήθηκε η εκκλησία και πολλά σπίτια πυρπολήθηκαν.

          Τζανακτζή: Λεηλατήθηκε και πυρπολήθηκε.

          Καριά- Κιοϊ: Λεηλατήθηκε. Η εκκλησία του βεβηλώθηκε και πυρπολήθηκε. Θανατώθηκαν και κάποιοι κάτοικοι.

          Κήρ Χαρμάν: Λεηλατήθηκε και κάηκε το χωριό.

          Δουλγκερλή: λεηλατήθηκε το χωριό και οι κάτοικοί του χάθηκαν.

          Τζεμερένι: Έγιναν εκτεταμένες διαρπαγές. Η τύχη των κατοίκων άγνωστος.

          Καϊνάρτζα: Λεηλατήθηκε και πυρπολήθηκε.

          Αλά Γκιουνού: Εκτεταμένες διαρπαγές. Οι κάτοικοί του χάθηκαν στα βουνά.

          Ρουμ- Κιοϊ: Λεηλατήθηκε το χωριό. Οι κάτοικοί του χάθηκαν στα βουνά. Πολλοί δολοφονήθηκαν.

          Κονάκ: Σημειώθηκαν εκτεταμένες διαρπαγές και ολοσχερής αφανισμός του.

          Γκιοκ Τεπέ: Λεηλατήθηκε. Ορισμένοι κάτοικοί του τραυματίσθηκαν και «γυναίκες ευρέθησαν με καϋμένους μαστούς».

Σαρμασίκι: «Εφθάρη επίσης».

          Στοϊλοβον: Παρομοίως.

          Ζάμπερνον: Επίσης. Οι κάτοικοί του πάγωσαν στα βουνά.

          Κάλλοβον: Ωσαύτως.

          Βίβιτζα: Μετά τη διαρπαγή πυρπολήθηκε.

          Μούρτζοβον: Λεηλατήθηκε. Κάτοικοι φονεύθηκαν.

          Γραμματίκοβον: Παρομοίως και επιπλέον πυρπολήθηκε.

          Βούλγαρι: Διαρπαγή και πυρπόληση.

          Μπροτίβο (χωριό Ελληνικό): Διαρπαγή. Πάνω από τριάντα άνδρες και γυναίκες θανατώθηκαν.

Επαρχία Πύργου

          Αθανάσ- Κιοϊ (μισή ώρα μακριά από τον Πύργο): Λεηλατήθηκε και αποτεφρώθηκε.

          Στακτοχώριο (χωριό Ελληνικό): «Διηρπάγη. Αριθμός των κατασφαγέντων πολύς. Υπολογίζονται υπέρ τους εκατόν πεντήκοντα. Κλεισθέντες προς ασφάλειαν αυτών εντός της εκκλησίας εξηπατήθησαν υπό του Νουρή Μπέη αρχηγούντος συμμορίας Κιρκασίων και Αλβανών και παραδοθέντες υπό την σκεπήν του διήλθον άπαντες εν στόματι μαχαίρας, εξαγοράσαντες πρότερον το αίμα αυτών για 500 λιρών, άς εμέτρησαν του Μπέη Νουρή».

          Τσιφλίκια Ζαρίφη: Πυρπολήθηκαν.

          Ρουσόκαστρον: Επίσης.

          Και συμπερασματικά τόνιζε ο Νομικός: «Εν συνόλω όλα τα χωρία της επαρχίας Σωζοαγαθουπόλεως και Πύργου ερημώθησαν των κατοίκων αυτών εκγυμνωθέντων, φονευθέντων, βασανισθέντων, υπό τους ψύχους εις τα όρη καταψυγέντων και μύρια όσα υποστάντων».   

               Αλλά θα συνεχίσουμε...

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

---

[1] ΙΑΥΕ 1878 φάκ. ΑΑΚ/ΙΕ΄

[2] ΙΑΥΕ 1877 φάκ. ΑΑΚ/Γ΄

[3] 24 Ιανουαρίου 1878

[4] ΙΑΥΕ 1878 φάκ. ΑΑΚ/ΙΕ΄