ΤΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΥ ΦΟΡΕΪΝ ΟΦΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 1980

*Ο Ανδρέας Παπανδρέου

Όπως εθιμικά συμβαίνει κάθε χρόνο, αποδεσμεύθηκαν και εφέτος οι  προ τριακονταετίας αναφορές των Βρετανών διπλωματών. Στα βρετανικά αρχεία καταγράφονται οι εκτιμήσεις  των διπλωματών για τα συμβαίνοντα  στην Ελλάδα το 1980. Επίκεντρο των αναφορών  της εποχής  εκείνης είναι  ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ Ανδρέας Παπανδρέου, καθώς εμφανίζονταν τότε ως ανερχόμενος πολιτικός με μεγάλες όμως ιδεολογικές  διαφορές με τη Δύση και το ΝΑΤΟ. Οι διπλωμάτες της Βρετανίας μιλούσαν τότε για  την «διφορούμενη αλλά χαρισματική», προσωπικότητα του Ανδρέα Παπανδρέου. Στο πρόσωπό του διέκριναν  την ραγδαία πολιτική άνοδο του ΠΑΣΟΚ και την απήχηση που είχε στις λαϊκές μάζες.  Αλλά και για τους αξιωματούχους του βρετανικού υπουργείου των Εξωτερικών στο Λονδίνο, το ΠΑΣΟΚ υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου ήταν όπως προκύπτει, η ανερχόμενη πολιτική δύναμη στην Ελλάδα.

Πάντως για άλλη μια φορά πρέπει να υπογραμμισθεί, πώς στην Ελλάδα δίνουμε εκ των υστέρων μεγάλη σημασία στα έγγραφα αυτά, είτε για να αγιογραφήσουμε προσωπικότητες που συμπαθούμε είτε για να απαξιώσουμε άλλες που αντιπαθούμε. Έτσι πολλές φορές παραβλέπουμε ακόμα και γελοιότητες που έγραφαν άκριτα διάφοροι διπλωμάτες. Και σε κάθε περίπτωση λησμονούμε πως τα σημαντικότερα έγγραφα που μπορεί να αποκαλύπτουν δολιότητες και εγκλήματα εις βάρος άλλων χωρών εξακολουθούν να αποκρύπτονται και δεν βλέπουν ποτέ το φως της δημοσιότητας.

Επικίνδυνη εξέλιξη για τη Δύση…

Ο Τίμοθι Ντοντ, προϊστάμενος της Διεύθυνσης Νότιας Ευρώπης στο Φόρεϊν  Όφις σχολιάζοντας την έκθεση (12 Ιουνίου 1980) του Βρετανού πρέσβη στην Ελλάδα Ίαν Σάδερλαντ με τίτλο «Tο ΠΑΣΟΚ και η Αριστερά στην ελληνική πολιτική» σημείωνε:  «Συμφωνούμε με την εκτίμηση ότι παρά τους υπαινιγμούς για μετριασμό της πολιτικής αντιπαράθεσης, μια νίκη του ΠΑΣΟΚ στις επόμενες εκλογές θα είναι μια επικίνδυνη εξέλιξη για τα συμφέροντα της Δύσης». Ο Ντοντ σημείωνε ότι, κατά τον Σάδερλαντ, το ΠΑΣΟΚ ήταν πιθανό να κερδίσει τις κοινοβουλευτικές εκλογές–  «που το αργότερο πρέπει να γίνουν τον Νοέμβριο του 1981». Από την άλλη μεριά, δεν απέκλειε ο Βρετανός πρέσβης στις επερχόμενες εκλογές κανένα κόμμα να μη συγκέντρωνε την απαραίτητη πλειοψηφία για τον σχηματισμό αυτοδύναμης κυβέρνησης. «Ο πρωταρχικός κίνδυνος μιας κυβέρνησης υπό τον Παπανδρέου είναι να προκληθεί αναστάτωση» υποστήριζε.

Ο Ίαν Σάδερλαντ αναφέρει το ενδεχόμενο να εκδηλωθεί ένα νέο στρατιωτικό πραξικόπημα, δεν επεκτείνεται όμως στο θέμα αυτό, διαβάζουμε στην απόρρητη αναφορά του Ντοντ προς τον υφυπουργό των Εξωτερικών Γιούεν Φέργκιουσον (Ewen Fergusson) (FCO9/2959, 2 Ιουλίου 1980).

Τελικά όπως όλοι γνωρίζουμε, τίποτα απολύτως δεν συνέβη και οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν κινήθηκαν ποτέ εναντίον του Παπανδρέου. Παρά τις δύο αστείες κινητοποιήσεις που είχε προκαλέσει ο τότε υπουργός Εθνικής Άμυνας Αντώνης Δροσογιάννης, που έβλεπε παντού φάντάσματα.

 «Δεν υπάρχει σοσιαλδημοκρατική παράδοση στην Ελλάδα. Η πολιτική επιλογή από την εποχή του εμφυλίου πολέμου ήταν μεταξύ των συντηρητικών κομμάτων και του φιλελεύθερου Κέντρου, με τους κομμουνιστές να έχουν αποκλεισθεί από την εξουσία. Επτά έτη στρατιωτικής δικτατορίας οδήγησαν το παλαιό Κέντρο σε περισσότερο ριζοσπαστικές θέσεις και δημιούργησαν τις συνθήκες για την εμφάνιση στην πολιτική σκηνή του κόμματος του Ανδρέα Παπανδρέου, ένα κόμμα που ανήκει στον χώρο της Αριστεράς», αυτή ήταν η εκτίμηση της βρετανικής πρεσβείας στην Αθήνα το καλοκαίρι του 1980, όπως γίνεται σαφές από την έκθεση του Ιαν Σάδερλαντ (FCO9/2959, 12 Ιουνίου 1980).

«Το ΠΑΣΟΚ παραμένει ένα κόμμα του ενός», γράφει ο Σάδερλαντ. «Κανείς από τους “υπολοχαγούς” του Παπανδρέου δεν είναι σε θέση να μοιρασθεί μαζί του τους προβολείς της δημοσιότητας», σημειώνει. Κατά τον Βρετανό πρέσβη, τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ έδιναν την εντύπωση ότι δεν ήταν σε θέση να επιλύσουν τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η χώρα στην περίπτωση που θα συμμετείχαν σε μια κυβέρνηση υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου.

*Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής

Στις 14 Αυγούστου του 1974, η  κυβέρνηση Εθνικής  Ενότητας του Κωνσταντίνου Καραμανλή απέσυρε όπως είναι γνωστό, την Ελλάδα από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ μετά τον «Αττίλα 2» στην Κύπρο. Έξι χρόνια αργότερα και 70 ημέρες πριν από την είσοδο της Ελλάδας στην ΕΟΚ, η κυβέρνηση Γεωργίου Ράλλη αποφασίζει την επάνοδο της χώρας στο ΝΑΤΟ στις 19 Οκτωβρίου 1980 (Συμφωνία Ρότζερς). Η απόφαση έγινε ευμενώς δεκτή από τις δυτικές κυβερνήσεις.

Στο εσωτερικό της χώρας, ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ εκφράζουν την πλήρη και έντονη αντίθεσή τους στην επανένταξη της χώρας μας στις δομές της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας και διοργανώνουν μαχητικά συλλαλητήρια. Ήταν η εποχή του γνωστού συνθήματος του Ανδρέα Παπανδρέου «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο». «Η Τουρκία είναι πλήρες μέλος της Συμμαχίας ενώ η Ελλάδα από το 1974 έχει επιλέξει να μην είναι. Για γεωγραφικούς λόγους η στρατηγική σημασία της Τουρκίας στη νότια πτέρυγα είναι μεγαλύτερη απ’ ό,τι της Ελλάδας, κι αυτό έγινε σαφές στις πρόσφατες εξελίξεις στο Ιράν και το Αφγανιστάν. Η εσωτερική πολιτική κατάσταση στην Τουρκία ανησυχεί ιδιαίτερα τον Λουνς (γ.γ. του ΝΑΤΟ), τις ΗΠΑ και τη Γερμανία. Σε αντίθεση, η κατάσταση στην Ελλάδα είναι σε πολύ λιγότερο βαθμό επικίνδυνη, παρά την παρουσία του Ανδρέα Παπανδρέου και του ΠΑΣΟΚ. Η Τουρκία για λόγους στρατιωτικούς έχει ισχυρά επιχειρήματα για να αλλάξουν τα όρια του επιχειρησιακού ελέγχου στη νοτιοανατολική πτέρυγα, ενώ η Ελλάδα έχει κάθε λόγο από πολιτική άποψη να μη θέλει καμία αλλαγή» (FCO9/2965, 19 Μαΐου 1980). Αυτά υπογράμμιζε στην αναφορά του προς τον Ρότζερ Μάρτιν της Διεύθυνσης Νότιας Ευρώπης του Φόρεϊν Οφις ο Κρίστοφερ Χαλς (Christopher Hulse) της βρετανικής αποστολής στο ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες.

Κατά τον Χαλς, παρά τις πιέσεις που δεχόταν η κυβέρνηση Καραμανλή λόγω του Κυπριακού και του προβλήματος της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, η Επιτροπή Στρατιωτικού Σχεδιασμού του ΝΑΤΟ είχε την τάση να δίνει μεγαλύτερη έμφαση στον στρατιωτικό ρόλο της Τουρκίας παρά στη στρατιωτική σπουδαιότητα της Ελλάδας. «Μπορώ να αναφέρω δύο περιπτώσεις που αποδεικνύουν ότι οι Έλληνες είναι οι χειρότεροι εχθροί του εαυτού τους στους κόλπους του ΝΑΤΟ. Η πρώτη είναι ο τρόπος που χειρίσθηκαν τις λιμενικές διευκολύνσεις που παρέχονται στη Σοβιετική Ένωση στα Ναυπηγεία Νεωρίου στη Σύρο. Και η δεύτερη είναι ότι έχουν δοθεί οδηγίες στην αντιπροσωπεία τους εδώ να μη συμμετέχει ενεργά στις διάφορες επιτροπές», αναφέρει ο Χαλς.

Οι αμερικανικές βάσεις που δεν… έφευγαν

Το φθινόπωρο του 1980 αρχίζουν και πάλι οι διαπραγματεύσεις για το καθεστώς των αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα. Η πρώτη συνάντηση μεταξύ των Ελλήνων και Αμερικανών αξιωματούχων πραγματοποιείται στις 29 Οκτωβρίου. Της ελληνικής αντιπροσωπείας ηγείται ο γ.γ. του υπουργείου των Εξωτερικών Στ. Ρούσος, ενώ επικεφαλής της αμερικανικής είναι ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα Ρόμπερτ Μακλόσκι. Τα ελληνικά αιτήματα που δίνονται στη δημοσιότητα όπως προκύπτουν από τις διαπραγματεύσεις είναι: ισορροπία στρατιωτικών δυνάμεων στο Αιγαίο (αναλογία 7:10), εγγύηση συνόρων προς Ανατολάς, λειτουργία των βάσεων στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, «Eλληνoπoίηση» (Ελληνας διοικητής), χορήγηση ικανοποιητικού ποσού αντί ενοικίου (FCO9/2966, 4 Νοεμβρίου 1980): «Η ελληνική κυβέρνηση έχει κάνει σαφές ότι δεν προτίθεται να διαπραγματευθεί με βάση το προσχέδιο που παρουσίασε ο Μακλόσκι τον Σεπτέμβριο», πληροφορεί το Φόρεϊν  Όφις ο Σάδερλαντ. «Η ελληνική πλευρά», συνεχίζει ο Βρετανός πρέσβης, «είχε προτείνει να υποβάλλει το δικό της σχέδιο, πρόταση που δεν έγινε δεκτή από τους Αμερικανούς που κατέστησαν σαφές ότι δεν ήταν σε θέση να αποδεχθούν το ελληνικό σχέδιο ως τη μοναδική βάση των συνομιλιών. Έχει συμφωνηθεί τα δύο σχέδια να μελετηθούν από κοινού μαζί με ένα ξεχωριστό μνημόνιο που έχει συντάξει η αμερικανική πλευρά για τη συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών στους τομείς της στρατιωτικής τεχνολογίας και της πολεμικής βιομηχανίας, κάτι που η ελληνική κυβέρνηση θα ήθελε να συμπεριληφθεί στην τελική συμφωνία».

Ο Σάδερλαντ στην αναφορά του εκείνη προς το Φόρεϊν  Όφις υπογράμμιζε ότι η αμερικανική αντιπροσωπεία ανέμενε να αντιμετωπίσει δυσκολίες όσον αφορά το ελληνικό αίτημα για αναλογία 7:10 της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας προς την Ελλάδα και την Τουρκία αντίστοιχα. «Από την άλλη μεριά», γράφει ο Σάδερλαντ, «οι Αμερικανοί έχουν βάλει ως στόχο την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων στο τέλος του χρόνου και έχουν ενημερώσει γι’ αυτό τον Τύπο. Παραδέχονται όμως ότι η εκπλήρωση του στόχου τους ίσως να μην είναι εφικτή. Εκτιμούν ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν θα ήθελε ο χρόνος των σχετικών συνομιλιών να παραταθεί μέχρι την περίοδο που θα διεξαχθούν οι επόμενες εκλογές. Οι εκλογές αυτές πρέπει να γίνουν πριν από την 21η Νοεμβρίου του 1981. Δεν νομίζω ότι ο Ράλλης έχει αποφασίσει πότε θα προκηρύξει εκλογές, αλλά ένα μεγάλο ποσοστό των μελών της Ν.Δ. υποστηρίζει τη διεξαγωγή των εκλογών το φθινόπωρο παρά την άνοιξη».

Στην αλληλογραφία μεταξύ της βρετανικής πρεσβείας στην Αθήνα και του Φόρεϊν  Όφις ξεχωρίζει η επίσκεψη στο Λονδίνο τού Ανδρέα Παπανδρέου, ως αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Όπως αναφέρεται σε εμπιστευτική έκθεση, ο τότε Βρετανός πρέσβης στην Αθήνα, Ιαν Σάδερλαντ, είχε εισηγηθεί στο Φόρεϊν να προσκληθεί ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ στο Λονδίνο, «προκειμένου, εν όψει των εκλογών, να δημιουργηθούν γέφυρες με το ΠΑΣΟΚ και με την βοήθεια του βρετανικού εργατικού κόμματος».

Όπως σημείωνε, μεταξύ άλλων, ο πρέσβης Σάδερλαντ στην επιστολή του: «Οι προοπτικές του ΠΑΣΟΚ για τις προσεχείς εκλογές έχουν βελτιωθεί, αλλά ακόμα οι πιθανότητες να κερδίσει τις εκλογές είναι εναντίον του, λιγότερες από το 50%. Γι αυτό ακριβώς ο Ανδρέας Παπανδρέου πασχίζει να αποβάλει το προφίλ του ανεύθυνου Μαρξιστή, προκειμένου να κερδίσει ψήφους από το κέντρο. Έχει εκφράσει την πρόθεση να συνεργαστεί με το σοσιαλιστικό γκρουπ στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο».

Στόχος των Βρετανών οι εμπορικές συμφωνίες

Η επίσκεψη του Ανδρέα Παπανδρέου στο Λονδίνο (τέλος Νοεμβρίου 1980), χαρακτηρίστηκε από τους Βρετανούς πολύ επιτυχής, ενώ αντίστοιχα ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ δήλωσε στον πρέσβη στην Αθήνα ότι ήταν «πολύ ευχαριστημένος από την επίσκεψη του στο Λονδίνο και ιδιαίτερα για την ειλικρίνεια, που είχαν οι συνομιλίες εκεί». Στη βρετανική πρωτεύουσα ο Ανδρέας Παπανδρέου συναντήθηκε με την πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ και με στελέχη του Εργατικού Κόμματος, και έδωσε διάλεξη στην αίθουσα του Τσάταμ Χάουζ, στο βασιλικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων.

*Η Μάργκαρετ Θάτσερ

Όπως αποκαλύπτουν εμπιστευτικά έγγραφα, τον Σεπτέμβριο του 1980 επισκέφθηκε την Αθήνα η πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ έχοντας στην ατζέντα της ως προτεραιότητα να κλείσει εμπορικές συμφωνίες για λογαριασμό βρετανικών εταιρειών. Το ενδιαφέρον της ήταν η αναβάθμιση των ελληνικών σιδηροδρόμων, η οργάνωση πανεπιστημιακών νοσοκομείων στην Ελλάδα, η κατασκευή συγκροτήματος ενέργειας με λιγνίτη, το συγκρότημα πετροχημικών στο Μεσολόγγι, η πώληση στην Ελλάδα αμυντικών συστημάτων, όπως πυραύλου Ράπιερ, τανκς Βίκερς και φρεγάτες.

Ο Χαρίλαος Φλωράκης

Άλλο εμπιστευτικό έγγραφο της βρετανικής πρεσβείας στην Αθήνα αναφέρεται στη συνάντηση του Βρετανού διπλωμάτη Λιούελιν Σμιθ με τον γγ του ΚΚΕ, Χαρίλαο Φλωράκη. Ο Βρετανός πρέσβης τον χαρακτηρίζει «ήρεμο» και «επαγγελματία» και αναφέρει στην έκθεσή του, ότι τον ρώτησε για το ενδεχόμενο συνεργασίας του ΚΚΕ με το ΠΑΣΟΚ. Ο Χαρίλαος Φλωράκης απέκλεισε να γίνει αυτό προεκλογικά, αλλά πρόσθεσε ότι το ΚΚΕ δεν έχει πρόβλημα με τις θέσεις του Ανδρέα Παπανδρέου για τα θέματα της ΕΟΚ- να γίνει δημοψήφισμα- του ΝΑΤΟ και των αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες

Τα εμπιστευτικά έγγραφα του Φόρεϊν  Όφις αποκαλύπτουν, επίσης, ότι το 1980 ο τότε πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Καραμανλής, είχε αναλάβει πρωτοβουλία για τη μόνιμη διεξαγωγή των ολυμπιακών αγώνων στην Ελλάδα. Μάλιστα, είχε επισκεφθεί γι αυτόν το σκοπό τη χώρα ο Βρετανός υπουργός Αθλητισμού, Ντένις Χάουελ, ο οποίος έβλεπε με συμπάθεια την πρόταση του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ο Ντένις Χάουελ, σύμφωνα με έγγραφο της βρετανικής πρεσβείας στην Αθήνα, έβλεπε δύο μεγάλα προβλήματα για την υλοποίηση της ελληνικής πρότασης. Το μεγάλο κόστος για να κατασκευαστούν οι απαραίτητες υποδομές, και τη δυσκολία να πεισθούν τα μέλη της ΔΟΕ.

Παπανδρέου και εφοπλιστές

Εμπιστευτική αναφορά του Βρετανού πρέσβη στην Αθήνα, Ίαν Σάδερλαντ, προς το Φόρεϊν  Όφις, αναφέρεται στη συνομιλία που είχε κατά τη διάρκεια γεύματος με τον Ανδρέα Παπανδρέου όσον αφορά τις σχέσεις του με τους Έλληνες εφοπλιστές. «Ο Ανδρέας Παπανδρέου μου είπε, ότι έχει καλές σχέσεις με την Ένωση των Ελλήνων εφοπλιστών και ότι εάν το ΠΑΣΟΚ αναλάβει την κυβέρνηση θα τους δώσει περισσότερα κίνητρα για να τους προσελκύσει να κάνουν επενδύσεις στην Ελλάδα», αναφέρει ο Άγγλος πρέσβης προσθέτοντας πως ο Ανδρέας Παπανδρέου αναγνώριζε ότι η γραφειοκρατία ήταν το μεγάλο εμπόδιο για τις επενδύσεις και θα την αντιμετώπιζε με μεγάλη αποκέντρωση, κατάργηση των νομαρχιών και μεταβίβαση της εξουσίας στις περιφέρειες.

Για την Κύπρο

Από τις αρχές του 1980 η βρετανική κυβέρνηση, είχε πληροφορίες ότι ο τότε ηγέτης των Τουρκοκυπρίων κ. Ραούφ Ντενκτάς θα προχωρούσε σε ανακήρυξη του λεγόμενου κράτους. Αυτό αναφέρεται σε έγγραφο του βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών, το οποίο μαζί με άλλα απόρρητα για 30 χρόνια έγγραφα, δόθηκαν στη δημοσιότητα.

Το απόρρητο αυτό έγγραφο που παρουσιάζει την Άγκυρα ανέτοιμη τότε για την ανακήρυξη του ψευδοκράτους, χωρίς να αποκλείει αλλαγή αυτής της στάσης σαν αποτέλεσμα κατάλληλων εκ μέρους του κ. Ντενκτάς χειρισμών, παραθέτει σειρά λόγων, για τους οποίους με τέτοια ενέργεια θα ήταν εναντίον των βρετανικών συμφερόντων. Τονίζει ιδιαίτερα και τη δέσμευση της Βρετανίας από την Συμφωνία Εγγύησης «να απαγορεύει οποιαδήποτε δραστηριότητα, που αποβλέπει στην προώθηση, κατά άμεσο ή έμμεσο τρόπο, στην ένωση με οποιαδήποτε χώρα ή τη διχοτόμηση της νήσου». Το απόρρητο αυτό έγγραφο του Φόρεϊν Όφις κατέληγε με τη θέση ότι αν τελικά ανακηρυσσόταν το λεγόμενο κράτος «η βρετανική κυβέρνηση θα έπρεπε να εκδώσει ανακοίνωση που θα έλεγε ότι αποδοκιμάζει έντονα την ενέργεια του Ντενκτάς και ότι δεν τίθεται θέμα αναγνώρισης του κράτους» και επίσης να καλέσει και άλλες χώρες να πράξουν το ίδιο.

Άντε τώρα, να δούμε τι θα μας πουν το χρόνου οι Βρετανοί διπλωμάτες!!!