Ποιος θυμάται την Πολίτισσα Αικατερίνη Δοσίου;

*Η Αικατερίνη Δοσίου

*190 χρόνια από την γέννησή της.

*Σύζυγος υπουργού Παιδείας.

*Μητέρα του αντιεξουσιαστή Αρ. Δόσιου, 

που αποπειράθηκε να δολοφονήσει 

την βασίλισσα Αμαλία.

Γράφει ο συγγραφέας Γιώργος Λεκάκης, www.lekakis.com (*)

Η Αικατερίνη Δοσίου, που εφέτος συμπληρώνονται 190 χρόνια από την γέννησή της, αφού εγεννήθη στην Κωνσταντινούπολη, στο Φανάρι, το 1820, ήταν μια σπουδαία Ελληνίδα λογία.

Η λογία προερχόταν από περιφανή οίκο του Βυζαντίου: Πατέρας της ήταν ο Αλέξανδρος Γ. Μαυροκορδάτος και μητέρα της η Σμαράγδα Μουρούζη! Αυτοί φρόντισαν και έδωσαν στην θυγατέρα τους τέλεια εκπαίδευση: Σπούδασε όχι μόνον την αρχαία ελληνική φιλολογία, αλλά γνωρίζοντας άριστα την γαλλική, την γερμανική και την αγγλική, έγινε «κυρία και των ευρωπαϊκών φιλολογιών»!

Το 1837 κατέρχεται με την μητέρα της εν Αθήναις. Τότε αρχίζει την ιδαίτερη σχέση της με την φιλολογία και δη με την αγάπη της, την ποίηση. 


Ήταν η εποχή που στα φιλολογικά χρονικά κυριαρχούσε ο λόρδος Βύρων και η Αικατερίνη – πριν ακόμη υπανδρευθεί τον Κωνσταντίνο Δόσιο - ασχολείτο με την μετάφραση του αφηγηματικού ποιήματος «Γκιαούρ»[1] του ρομαντικού ποιητή. Όταν την επεράτωσε, την απέστειλε στην μητέρα της, που είχε πάει και διέμενε στην Μολδαβία, η οποία εθέλχθη τόσο πολύ από τους ωραίους στίχους και την φιλοκαλλία της, ώστε το 1843 αποφάσισε την εκτύπωση του έργου! Αλλά την έκδοση αναχαίτισε η ίδια η μεταφράστρια, γράφοντας στην μητέρα της ότι έκρινε την μετάφρασή της αναξία τέτοιας τιμής! Ακολούθως, την ξανα-επιθεώρησε και την ξανα-επιδιόρθωσε! Έτσι, η νέα μετάφραση, εκδόθηκε από τον σύζυγό της, το 1857, αλλά η Δοσίου είχε προ έτους πεθάνει… Την ίδια μετάφραση, άνευ ουδεμίας αλλαγής, εξέδωσε και ο γιος της, Αριστείδης Δόσιος, το 1873 (τύποις Ανδρέου Κορομηλά), με μόνη προσθήκη τον πρόλογο του συζύγου της και πατέρα του.

*Η μετάφραση του "Γκιαούρ" από την Αικατερίνη Δοσίου

Σ’ αυτό το μεταφραστικό έργο της Δοσίου, ως μεταφράστια κατόρθωσε και εφύλαξε τον ίδιο αριθμό στίχων και τον ίδιο τρόπο των ομοιοκαταληκτούντων στίχων του πρωτοτύπου, κάτι που κάνει την απόδοση ενός έργου ακόμη δυσκολότερη! Τέλος, μεταχειρίσθηκε την κρατούσα καθαρεύουσα των χρόνων της, σε όλην της την γλαφυρότητα…

«Εγερθείτε! εγερθείτε! ανακτήσατε γενναίως

τη γην ταύτην, της οποίας είναι άφθαρτον το κλέος,

εις την τέφραν των προγόνων εύρατε τινάς σπινθήρας

και ανάψατ' εις τα στήθη ενθουσιασμού κρατήρας»…

Η Αικατερίνη Δοσίου απέθανε πολύ νέα, στην πόλη των Αθηνών, στις 16 Ιουλίου 1856.

Ο σύζυγος-υπουργός

Ο Μακεδόνας σύζυγός της, Κωνσταντίνος Δόσιος, ήταν επίσης ένας Έλληνας λόγιος, και κατήγετο από το Μοναστήρι. Γεννήθηκε στην Βλάντη/Βλάτση/Βλάστη Εορδαίας, το 1809/1810. Έτυχε ευρυτάτης παιδείας, σε Μόναχο, Χαϊδελβέργη, Βάδη, Βιέννη και Παρισίους, και ασχολήθηκε με τις κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες. Στην Ελλάδα κατήλθε το 1834. Και συνέβαλε μεγάλως στην παρασκευή της διοικητικής νομοθεσίας, αφού έγινε σύμβουλος του υπ. Εσωτερικών και εισηγητής στο Συμβουλίου Επικρατείας. Αναμείχθηκε στα Σεπτεμβριανά (Κίνημα της 3^ης Σεπτεμβρίου 1843), εξελέγη πληρεξούσιος των Μακεδόνων στην εν Αθήναις Εθνική των Ελλήνων Συνέλευση της 3^ης Σεπτεμβρίου 1843, και πληρεξούσιος Αττικής στην εν Αθήναις Β΄ Εθνική των Ελλήνων Συνέλευση, του 1862. Επί κυβερνήσεως Ζην. Βάλβη (Φεβρουάριος-Μάρτιος 1863) έγινε και υπ. Παιδείας-Εκκλησιαστικών. 

*Ο Ζηνόβιος Βάλβης

Συντάχθηκε με τον Θ. Φαρμακίδη και αρθρογράφησε θερμώς υπέρ της ανακηρύξεως του αυτοκεφάλου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Έτσι Φαρμακίδης και Δόσιος οδήγησαν στην απόφαση της Αντιβασιλείας για ανεξαρτητοποίηση της Εκκλησίας της Ελλάδος. Επί Όθωνος είχε διορισθεί δημοτικός σύμβουλος Αθηνών. Ήταν μέλος της «Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας». Μαζί με άλλους, ίδρυσε τον «Σύλλογο προς διάδοσιν των Ελληνικών Γραμμάτων» και την «Εταιρεία Φίλων του Λαού». Δημοσίευσε πολλές πολιτικές και δημοσιολογικές μελέτες, αλλά μία έκανε πολύ κρότο: Η μελέτη του με τίτλο «Ελληνισμός ή ρωσσισμός, ήτοι η μεταξύ Αγγλίας και Ρωσσίας απόρρητος και εμπιστευτική διαπραγματεία περί του Ανατολικού Ζητήματος, το 1854», την οποία εξέδωσε ανωνύμως, το 1855. Σ’ αυτήν εξέθετε τους κινδύνους του υπόδουλου ελληνισμού εκ των κινδύνων της ρωσικής πολιτικής. Δημοσίευσε επίσης (το 1868) δριμεία πολεμική κατά της πανεπιστημιακής ερμηνείας του εκλογικού νόμου (με τον τίτλο «Ανταπάντησις εις την περί των δύο εκλογικών ζητημάτων απάντησιν των τεσσάρων»). Επίσης, συνεχίζοντας το έργο της συζύγου του, ασχολήθηκε και με την ξένη λογοτεχνία, φιλοπονώντας μεταφράσεις του «Λάρα», του «Μαμφρέδου» και του «Πειρατή» του Βύρωνος. Ο Κωνσταντίνος Δόσιος απέθανε εν Αθήναις, καταλίποντας σημαντικά κληροδοτήματα προς εκπαιδευτικούς σκοπούς.

Τα παιδιά τους

Ο γιος του Κωνσταντίνου και της Αικατερίνης, Αριστείδης Δόσιος (1844-Αθήναι 1881) ήταν πολύ νέος όταν ανεμείχθηκε στην αντι-οθωνική κίνηση της εποχής του (μέλος της Χρυσής Νεολαίας). Μαζί με τους Επ. Δεληγιώργη, Οδ. Ιάλεμο και Α. Βαρέττα εξέδιδαν την επαναστατική εφημερίδα «Μέλλον της Πατρίδος» (1859-1861), στα γραφεία της οποίας «εκόχλαζον οι λέβητες των αντιβασιλικών παθών». Ήταν αυτός που, όντας αντιβασιλικός, έγινε ο δράστης της δολοφονικής απόπειρας κατά της βασίλισσας Αμαλίας (στις 21.00 της 6ης/18ης Σεπτεμβρίου 1861), η οποία έγινε πλησίον των ανακτόρων, όταν η βασίλισσα γύριζε έφιππη από περίπατο. Ο Αρ. Δόσιος την πυροβόλησε ανεπιτυχώς. Την δολοφονία είχε οργανώσει μια συνωμοσία φοιτητών. Ο Δόσιος συνελήφθη και οδηγήθηκε στο υπ. Στρατιωτικών. 

*Ο Όθων και η Αμαλία, έφιπποι

Μαζί του συνελήφθησαν και οι Αναστάσιος Γεννάδιος, Αριστείδης Γλαράκης, Λεωνίδας Δεληγιώργης (αδελφός του Επαμεινώνδα), Άγις Κλεομένης, Αχιλλεύς Παράσχος, Θεόδωρος Φλωγαΐτης, κ.ά. Στα κελιά της Αστυνομίας βασανίσθηκαν αγρίως. Ο αξιωματικός της Αστυνομίας Aγαμέμνων Σκαρβέλης, προσπάθησε να απελευθερώσει τον Αρ. Δόσιο, αλλά συνελήφθη, φυλακίσθηκε και καθαιρέθηκε. Ο Δόσιος ομολόγησε πως θέλησε να σκοτώσει την βασίλισσα – την οποία απεκάλεσε «ύαινα» - για να απαλλάξει την πατρίδα του από την τυραννία. Καταδικάσθηκε σε θάνατο, αλλά την ποινή του μετρίασε σε ισόβια δεσμά ο ίδιος ο Όθων. Μετά την εξέγερση του 1862 και την εκθρόνιση του Όθωνος, ο Δόσιος απελευθερώθηκε, έλαβε αμνηστεία και μετέβη στην Ιταλία (ίσως πρώτα στο Μόναχο), προς εκπαίδευση. Εκεί ασχολήθηκε με τα οικονομολογικά και δημοσίευσε σχετικές μελέτες:

·        «Κρίσεις και σκέψεις περί της ελληνικής ατμοπλοΐας», Αθήναι, 1869,

·        “Les limites de l’  economies politique” - «Τα όρια της πολιτικής οικονομίας», Παρίσιοι, 1867, μια έκθεση πεπραγμένων της Ναυτικής Τράπεζας, με τίτλο «Ο Αρχάγγελος», 1877, κ.ά.

Ο Αρ. Δόσιος, όμως, μετά την αποφυλάκισή του υπέφερε, από έντονη μελαγχολία και πνευματικές διαταραχές. Έπαθε εγκεφαλική παράκρουση και κλείσθηκε στο φρενοκομείο, όπου κι απέθανε το 1881, νεώτατος κι αυτός, όπως κι η μάνα του, σε ηλικία 37 χρόνων[2]…

Αδελφός του Αριστείδη, ήταν ο γαριβαλδινός Aλέξανδρος Δόσιος.

Ο άλλος τους γιος, Λέανδρος, σπούδασε χημικός στην Ζυρίχη και έγινε υφηγητής Χημείας (1869) και τμηματάρχης μεταλλαίων. Έγραψε κι αυτός διάφορα έργα, όλα σχετικά με την Χημεία.

Ο εγγονός τους, Κωνσταντίνος Δόσιος, έγινε κι αυτός δρ. Φυσικών Επιστημών και διηύθυνε από το 1921 την Χημική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού. Δημοσίευσε πολλές σχετικές μελέτες. Άρθρα του δημοσίευσαν και τα «Πρακτικά» της Γαλλικής Ακαδημίας των Επιστημών.

ΠΗΓΕΣ:

• Αποστολοπούλου Γ. «Οι Έλληνες μαθητές του Schelling, μια σύντομη περισκόπηση», Ιωάννινα, 1991.
• Ευστρατιάτης Σωφρ. «Ο εν Βιέννη ναός».
• Κουτσοβίλης “Die Griechische Studenten”.
• Λεκάκης Γ. "Ο Τύπος την εποχή του Πλ. Δρακούλη", εισήγηση στο συνέδριο για τον Πλ. Δρακούλη, Ιθάκη, 2009.
• Μπόντιεκ Ρ. «Ελληνική κοινότητα του Μονάχου», διπλωματική εργασία, ΑΠΘ-Θεολογική Σχολή, Θεσσαλονίκη, 2010.
• Νοταρίδης Ν. Γ. «Η κατά την έκτην Σεπτεμβρίου 1861 υπό Αριστείδου Δοσίου Μακεδόνος απόπειρα φόνου της Αμαλίας», Αθήνησι, εκ του τυπογραφείου Αγαθή Τύχη, 1863.
• Δ. Τ.  «Ιστορία του αναρχικού κινήματος» - «Οι Κοινωνικοί Αγώνες 1830-1875 / Η απόπειρα δολοφονίας κατά της βασίλισσας Αμαλίας», Μελβούρνη, 2008.

(*) Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Πολίτης» των Κωνσταντινουπολιτών, στο φ. του Νοεμβρίου 2010.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

[1] Ποίημα που έγραψε ο Byron μετά την επιστροφή του από το πρώτο του ταξείδι στις μεσογειακές χώρες και την Ανατολή (1809-1811). Από τις αντιπροσωπευτικότερεςφιλελληνικές συνθέσεις του ποιητή. Συνετέλεσε μεγάλως στην μεταστροφή της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης υπέρ της ελληνικής υποθέσεως. Στην Αγγλία αγαπήθηκε τόσο, που μόνον μέσα σε δύο χρόνια (1814-1815) έκαμε… 15 εκδόσεις! Μεταφράσθηκε επίσης στα ιταλικά, τα γερμανικά και τα ρωσικά. Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε και από την τυπογραφία του Γεωργίου Πολυμέρη στην Ερμούπολη Σύρου, με τίτλο «Ο Γκιαούρης»  του Λόρδου Βύρωνος στα αγγλικά, με αναλυτικότατο «Λεξικόν των εμπεριεχομένων λέξεων». Τέλος, στα νεώτερα χρόνια επανεξεδόθη σε επιμέλεια Ευγ. Κεφαλληναίου, εκδ. «Παρασκήνιο», 1997.

[2] «Όταν γύρισε στην Ελλάδα βλέποντας ότι τίποτε δεν άλλαξε και ότι  η πολιτική κατάσταση ήταν η ίδια, έπεσε σε μελαγχολία. Είχε ένα τραύμα στο κεφάλι από τα βασανιστήρια που έπαθε στην φυλακή. Το τραύμα άνοιξε και ο Δόσιος έπαθε εγκεφαλική παράκρουση και κλείστηκε στο φρενοκομείο, όπου πέθανε» - βλ. σχ. Κορδάτος Δ’, σημ. σελ. 27.