Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης
Η Μικρασιατική Καταστροφή, η μεγαλύτερη
καταστροφή της χώρας μας από την εποχή της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης, έχει
καταγραφεί με επάρκεια, έχουν καταλογισθεί ευθύνες πολιτικές και στρατιωτικές,
έχει αναλυθεί και συνεχίζει να αναλύεται από ιστορικούς και άλλους μελετητές
και δεν θα πάψει ποτέ να αποτελεί ανοιχτή πληγή στη συλλογική μνήμη του έθνους.
Κορυφαία γεγονότα, παραμένουν η κατακρεούργηση του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομου, η πυρπόληση της Σμύρνης και η αντίδραση του στρατού. Μαζί μ’ αυτά υπάρχει η τραγωδία της προσφυγιάς, οι σφαγές αμάχων, τα βάσανα των αιχμαλώτων, οι βιασμοί γυναικών, η εγκατάλειψη περιουσιών και τόσα άλλα περιστατικά, ατομικά, οικογενειακά ή συλλογικά.
Σήμερα, όλοι γνωρίζουμε τι συνέβη στη Σμύρνη και στα πέριξ τον Αύγουστο και το Σεπτέμβριο του 1922. Η αντεπίθεση των Τούρκων είχε αρχίσει από τις 13 Αυγούστου και οδήγησε στη διάσπαση και τελικώς στην κατάρρευση του μετώπου. Στις 27 Αυγούστου η πόλη Σμύρνης παραδόθηκε στο καταστροφικό μένος των Τούρκων και οι άμαχοι κάτοικοί της υπέστησαν τρομερές σφαγές. Η Μικρασιατική Καταστροφή ήταν μια απίστευτη εθνική τραγωδία, που εκτός των άλλων οδήγησε στον οριστικό ξεριζωμό του ελληνικού πληθυσμού της Ιωνίας.
Το άρθρο αυτό δεν φιλοδοξεί να περιγράψει το σύνολο εκείνης της τραγωδίας. Επιχειρεί όμως να ρίξει μια διαφορετική ματιά σε εκείνο το δράμα του Ελληνισμού, με βάση άγνωστες αναφορές αμερικανών διπλωματών, οι οποίες βρίσκονται σήμερα στα Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι αναφορές των διπλωματών εκείνες τις τραγικές μέρες, γιατί και αυτές με τον τρόπο τους μας δίνουν μια εικόνα της μεγάλης περιπέτειας κυρίως των αμάχων, που ουσιαστικά εγκαταλείφθηκαν ανυπεράσπιστοι στην Τουρκική εκδικητικότητα.
Θα επιχειρήσουμε να δούμε τα γεγονότα, ημερολογιακά.
Στις 24 Αυγούστου ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Κωνσταντινούπολη Χένρυ Μοργκεντάου προειδοποίησε με την ακόλουθη ξεκάθαρη δήλωση, η οποία δημοσιεύθηκε και σε εφημερίδες της Αθήνας: