Τι γνώριζαν οι Αμερικανοί από το 1966, για τη χούντα που ετοίμαζε ο Παπαδόπουλος και δεν ειδοποίησαν κανέναν;

*Η κεφαλίδα του αποκαλυπτικού αμερικανικού εγγράφου

 

 

* Γνώριζαν τη σύνθεση

της ομάδας συνωμοτών

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

               Τι ήξεραν οι Αμερικανοί το 1967 για το πραξικόπημα που ετοίμαζαν στην Ελλάδα οι αξιωματικοί της ομάδας Παπαδόπουλου;  Ίσως δεν γνωρίζουμε διάφορες επιμέρους λεπτομέρειες αν και εκ των υστέρων ήρθαν στην επιφάνεια διάφορα περί των προσωπικών σχέσεων του Γεώργιου Παπαδόπουλου με επιφανή στελέχη των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών. Άλλωστε οι σχέσεις της τότε ΚΥΠ με την CIA ήταν θεσμοθετημένες. Πάντως το 1967 όταν επικράτησε το πραξικόπημα τα μέλη της χούντας κομπορρημονούσαν ότι επέτυχαν στο κίνημα… χωρίς να το γνωρίζουν οι Αμερικανοί και ότι… τους έπιασαν στον ύπνο!!! Οι Αμερικανοί όμως γνώριζαν σχεδόν τα πάντα για την ομάδα του Παπαδόπουλου και τους στόχους της. Ανεξήγητο παραμένει, γιατί δεν ειδοποίησαν τότε τον βασιλέα Κωνσταντίνο ή την ελληνική κυβέρνηση.

               Όμως τι ακριβώς γνώριζαν οι Αμερικανοί για την ομάδα των ακροδεξιών αξιωματικών του Παπαδόπουλου;

               Στα Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ υπάρχει ένα αποκαλυπτικό έγγραφο, με ημερομηνία 7 Μαρτίου 1967, που δείχνει ότι οι Αμερικανοί γνώριζαν πολλά, αλλά για δικούς τους λόγους δεν εμπόδισαν την επιβολή δικτατορίας στην Ελλάδα. Πρόκειται για μια έκθεση πληροφοριών κυρίως για το διάστημα από τον Αύγουστο του 1965 έως 23 Φεβρουαρίου 1966. Θέμα της έκθεσης όπως αναγράφεται σ’ αυτήν είναι: «Δεξιά Ελληνική Στρατιωτική Συνωμοτική Ομάδα». Οι πηγές της έκθεσης που δεν αποχαρακτηρίστηκαν έως σήμερα, θεωρήθηκαν αξιόπιστες. Πάντως περίπου 1,5 αράδα του κειμένου δεν αποχαρακτηρίστηκε.

               Η αφήγηση  είναι εξόχως ενδιαφέρουσα (σ.σ. σήμερα για λόγους ιστορικούς) και αρχίζει από τα τέλη του 1963 και τις αρχές του 1964 όταν «μια ομάδα δεξιών συνταγματαρχών του Ελληνικού Στρατού (αναφέρονταν εκείνη την εποχή ως η στρατιωτική συνωμοτική ομάδα) οργανώθηκε για να πραγματοποιήσει στρατιωτικό πραξικόπημα, εάν ο Γεώργιος Παπανδρέου δεχόταν την υποστήριξη της Ενωμένης Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ). Μετά την εκλογή Παπανδρέου, η ομάδα διαλύθηκε με μεταθέσεις στην Κύπρο και τη Βόρεια Ελλάδα». Οι αξιωματικοί αυτοί- κατά τους Αμερικανούς-  είχαν ολοκληρώσει την υπηρεσία τους στους τόπους των μεταθέσεων και είχαν αρχίσει να επιστρέφουν σταδιακά σε βασικές θέσεις διοίκησης στην Αθήνα, με τη βοήθεια του αντισυνταγματάρχη Γεώργιου Βαγενά, Διευθυντή του Γραφείου Γενικού Επιτελείου Στρατού (ΓΕΣ) που ήταν αρμόδιο για τις μεταθέσεις των αξιωματικών.

*21 Απριλίου 1967. Κατάληψη της Βουλής. Οπλοπολυβόλο στον εξώστη του Μεγάρου επάνω από το Μνημείο του  Άγνωστου Στρατιώτη

Αν και ο Βαγενάς δεν ήταν μέλος της στρατιωτικής συνωμοτικής ομάδας, ήταν  φιλικά προσκείμενος σε πολλά από τα μέλη της και επηρεάζονταν από τον αντισυνταγματάρχη Γεώργιο Παπαδόπουλο, ο οποίος είχε τοποθετηθεί στην Α' Στρατιά στη Λάρισα, και τον αντισυνταγματάρχη Δημήτριο Σταματελόπουλο, και οι δύο εκ των οποίων ανταγωνίζονταν για την ηγεσία της ομάδας, που είχε αρχίσει να αναβιώνει. Από τον Σταματελόπουλο, επηρεάζονταν και ο συνταγματάρχης Ιωάννης Λάζαρης, που φέρονταν να έχει καλές σχέσεις με το Παλάτι. Ο Λάζαρης είχε επίσης βασικό ρόλο στις τοποθετήσεις των  αξιωματικών.

Στην έκθεση αυτή αναφέρεται ότι τα ακόλουθα μέλη της στρατιωτικής συνωμοτικής ομάδας, επέστρεψαν πρόσφατα σε καίριες θέσεις στην περιοχή της Αθήνας:

Ο αντισυνταγματάρχης Κώστας Παπαδόπουλος, αδελφός του Γεώργιου Παπαδόπουλου, τοποθετήθηκε ως διοικητής του τάγματος που έδρευε στο Διόνυσο από τις αρχές Φεβρουαρίου 1966.

Ο αντισυνταγματάρχης Δημήτριος Σταματελόπουλος, έγινε διοικητής του τάγματος Πεζοναυτών της Αγίας Παρασκευής από τα μέσα Οκτωβρίου 1965 (σ.σ. στη σημείο αυτό οι Αμερικανοί, είχαν μάλλον λανθασμένες πληροφορίες, αφού διοικητής στους Πεζοναύτες είχα τοποθετηθεί ο Κώστας Παπαδόπουλος).

Ο αντισυνταγματάρχης Αντώνιος Μέξης αναμένονταν σύντομα να αναλάβει διοίκηση τάγματος στην περιοχή της Αθήνας.

*Ο Λαδάς, που κατά λάθος αναφέρεται ως... Λέδης!!!

Ο αντισυνταγματάρχης Ιωάννης Λέδης (σ.σ. εδώ υπάρχει λανθασμένη αναγραφή ονόματος. Πρόκειται για τον Ιωάννη Λαδά)  Διευθυντής Στρατιωτικής Αστυνομίας.

Ο αντισυνταγματάρχης Δημήτριος Ιωαννίδης, αναμένονταν σύντομα να αναλάβει διοίκηση τάγματος στην περιοχή της Αθήνας.

Ο Αντισυνταγματάρχης Θεόδωρος Πατσούρος (;) αναμένονταν σύντομα να αναλάβει καθήκοντα διοίκησης επικοινωνιών στην Αθήνα.

Ο αντισυνταγματάρχης Μιχαήλ Ρουφογάλης, που διορίστηκε προσωρινά στις 23 Φεβρουαρίου 1966 ως επικεφαλής του Γραφείου Ασφαλείας της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών της Ελλάδας (ΚΥΠ), αναμένεται να μετακομίσει στο Παράρτημα «Α» της ΚΥΠ.

Στην έκθεση αυτή υπάρχει και υποσημείωση σύμφωνα με την οποία Έλληνας αξιωματούχος ασφαλείας, ανέφερε στα τέλη Φεβρουαρίου 1966, ότι ο Ρουφογάλης θα ενεργούσε στη θέση του Παπαδόπουλου, ενώ ο τελευταίος βρίσκονταν στη Λάρισα.

Ο αντισυνταγματάρχης Αντώνιος Λέκκας, αναμένονταν σύντομα να αναλάβει καίριο διοικητήριο στην περιοχή της Αθήνας.

Άλλες πληροφορίες των Αμερικανών ανέφεραν ότι υποστηρικτές του Σταματελόπουλου είναι ο Λαδάς, ο Ιωαννίδης, ο Πατσούρος, ο Λέκκας, ακόμα και ο Κώστας Παπαδόπουλος, ο οποίος ήταν σε κόντρα με τον αδερφό του. Ο Ρουφογάλης ήταν κοντά στον Παπαδόπουλο, αλλά ο Σταματελόπουλος προσπαθούσε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του.

*Η κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου στη Βουλή

Το μάτι τους ήταν στη συγκέντρωση της ΕΚ

 

Λίγο πριν την προεκλογική συγκέντρωση  της Ένωσης Κέντρου (ΕΚ) της 16ης Φεβρουαρίου 1966 στην πλατεία Κλαυθμώνος, ο αντισυνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος ήρθε στην Αθήνα για επαφή με άλλους συνταγματάρχες σε περίπτωση που κριθεί απαραίτητο ένα πραξικόπημα ώστε να αποτραπεί τη βία του όχλου που θα υποκινούσε η ΕΔΑ ή ο Γεώργιος Παπανδρέου στη συγκέντρωση. Ο Παπαδόπουλος είπε στις στρατιωτικές του επαφές, ότι τον είχε καλέσει στην Αθήνα ο αντιστράτηγος Γρηγόριος Σπαντιδάκης, Αρχηγός ΓΕΣ.

Στην αμερικανική έκθεση υπάρχει ειδική υποσημείωση σύμφωνα με την οποία μια πηγή έκανε το ακόλουθο σχόλιο: Ο Σπαντιδάκης γνωρίζει γενικά τη δεξιά στρατιωτική συνωμοτική ομάδα, αλλά πιστεύει ότι είναι περισσότερο σύμφωνη με τη σκέψη του σε σχέση με τη στρατιωτική επέμβαση εάν χρειαστεί. δηλ. ότι ο βασιλεύς θα κυβερνούσε μέσω στρατιωτικού νόμου. Ως εκ τούτου, συγχωρούσε πολλές από τις μεταθέσεις αξιωματικών, που γίνονταν.

Στην ίδια έκθεση υπάρχει άλλη μια σημαντική υποσημείωση ότι ο Παπαδόπουλος είχε έρθει στην Αθήνα για να καθορίσει τι είδους υποστήριξη θα μπορούσε να περιμένει ο στρατός από την αστυνομία στην περίπτωση που θα υπήρχε πρόβλημα κατά τη διάρκεια της προεκλογικής συγκέντρωσης της ΕΚ της 16ης Φεβρουαρίου. Εάν δηλαδή τα πλήθη αποφάσιζαν να βαδίσουν εναντίον του Παλατιού ή της Βουλής, ο Παπαδόπουλος (σ.σ. εδώ σ’ αυτό το σημείο της έκθεση υπάρχει κείμενο σχεδόν μιας αράδας, που δεν αποχαρακτηρίστηκε) ότι ο στρατός θα αναλάμβανε.

*Οι επικεφαλής του πραξικοπήματος, Παττακός, Παπαδόπουλος, Μακαρέζος 

Οι στόχοι της ομάδας του Παπαδόπουλου

 

Οι στόχοι αυτής της δεξιάς ομάδας ήταν- κατά τους Αμερικανούς-  να αντιμετωπίσει ή να αποτρέψει την αριστερή διείσδυση στην κυβέρνηση και τον στρατό. Οι φόβοι της ότι μια εξέγερση παρόμοια με αυτή που συνέβη στις Ελληνικές Δυνάμεις στη Μέση Ανατολή κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αυξήθηκαν με την ανακάλυψη μιας άλλης στρατιωτικής συνωμοτικής ομάδας, του ΑΣΠΙΔΑ, για την οποία η δεξιά ομάδα των αξιωματικών πίστευε, ότι εμπνέονταν «από την ουδετεριστική τάση, της  Ένωσης Κέντρου και του βουλευτή της Ανδρέα Παπανδρέου». 

Μια αναφορά γίνεται και στον υποστράτηγο ε.α. Αλέξανδρο Νάτσινα πρώην διοικητής της ΚΥΠ, και στις προσπάθειές του να προμηθευτεί ένα άρθρο του Reader's Digest για τη Βραζιλία με τίτλο «Η χώρα που έσωσε τον εαυτό της», μεταφρασμένο και ευρέως διανεμημένο στην Ελλάδα. Η ομάδα Παπαδόπουλου έβλεπε έναν παραλληλισμό μεταξύ της κατάστασης στην Ελλάδα επί Γεωργίου Παπανδρέου και της κατάστασης που δημιουργήθηκε στη Βραζιλία από το καθεστώς Joao Belchior Marques Goulart. Οι Αμερικανοί στη έκθεσή τους έβλεπαν ταύτιση των δεξιών αξιωματικών της Ελλάδας με τη σκέψη και την πολιτική της βραζιλιάνικης στρατιωτικής  χούντας.

Σύμφωνα με τη έκθεση αυτή η ομάδα των δεξιών αξιωματικών είχε διχαστεί από το 1963, όταν ο Σταματελόπουλος ένιωσε ότι ο Παπαδόπουλος ήταν πρόθυμος να θυσιάσει ορισμένα πράγματα για πολιτικές σκοπιμότητες με τη βοήθειά του που παρείχε σε ορισμένους αξιωματικούς για την απόκτηση βασικών θέσεων στην ΚΥΠ και άλλων διοικητικών θέσεων. Οι ενέργειες του Παπαδόπουλου ήταν ως απάντηση στις πολιτικές πιέσεις και στην επιθυμία του να κατευνάσει τον στρατηγό Νάτσινα, τότε ανώτερό του, ο οποίος ήταν πολύ στενά ταυτισμένος με την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (EΡE). Η παράταξη Σταματελόπουλου προτίμησε να μην ευθυγραμμιστεί με κανένα πολιτικό κόμμα. Ο Παπαδόπουλος όμως χρησιμοποίησε τον Νάτσινα και τον Νικόλαο Φαρμάκη, πρώην βουλευτή της ΕΡΕ που διακρίνονταν για τις ακροδεξιές του πεποιθήσεις, για επαφές με δεξιούς πολιτικούς. Ο βασικός παράγοντας που πλέον κυριαρχούσε  στις παρατάξεις Παπαδόπουλου και Σταματελόπουλου ήταν  η κοινή τους επιθυμία να εξουδετερώσουν την εξουσία οποιωνδήποτε αξιωματικών είχαν οποιαδήποτε σχέση με τον ΑΣΠΙΔΑ. Έμφαση δίνονταν στον εντοπισμό αυτών των αξιωματικών που συνέχιζαν να κατέχουν δευτερεύουσες θέσεις στις στρατιωτικές διοικήσεις της Αθήνας και που ήταν σε θέση να μάθουν για τις δραστηριότητες της ομάδας. Ο ρυθμός αντικατάστασης αυτών των αξιωματικών αναμένονταν να αυξηθεί κατά τον Μάρτιο του 1966. Ως προσωπικότητα, η ομάδα Σταματελόπουλου έτεινε να ευνοεί τον υποστράτηγο ε.α. Γεώργιο Μπάλλα.

Η παράταξη Σταματελόπουλου είχε επαφή με τα Ανάκτορα μέσω ενός από τους βοηθούς του βασιλέως, του τότε αντισυνταγματάρχη Δημήτριου Ζαγοριανάκου. Ο προσωπικός γραμματέας του βασιλέως ταγματάρχη Μιχαήλ Αρναούτης δεν είχε την εμπιστοσύνη του Σταματελόπουλου, εκτιμούσαν οι Αμερικανοί της πρεσβείας. Ο Σταματελόπουλος πίστευε ότι εάν ο βασιλεύς επιλέξει εξωσυνταγματική στρατιωτική δραστηριότητα, θα προτιμούσε τον στρατιωτικό νόμο με διατάγματα- μια κατάσταση που ο Παπαδόπουλος και οι ανώτεροι στρατιωτικοί διοικητές (ιδιαίτερα ο Σπαντιδάκης, ο υποστράτηγος Χρήστος Παπαδάτος και άλλοι στρατηγοί προτιμούσαν τον στρατηγό ε.α. Κωνσταντίνο Ντόβα, πρώην Αρχηγό του Στρατιωτικού Οίκου του βασιλέως) θα έτειναν να δεχτούν. Η παράταξη του Σταματελόπουλου προτιμούσε μια στρατιωτική χούντα που θα επέτρεπε στον βασιλέα να έχει πολύ λίγα προνόμια. Αυτή η παράταξη κατηγορούσε τα Ανάκτορα για την πολιτική αστάθεια, αρχής γενομένης από την πτώση του πρώην πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή το 1963.

               Στην έκθεση αυτή υπάρχουν ενδεχομένως κάποια λάθη ή κάποια γεγονότα εξελίχθηκαν διαφορετικά από τις αρχικές πληροφορίες των ανθρώπων της πρεσβείας των ΗΠΑ.

               Γεγονός πάντως είναι, όπως αποδεικνύεται από την έκθεση αυτή, ότι οι Αμερικανοί γνώριζαν για τις κινήσεις του Παπαδόπουλου και άλλων συνωμοτών, αλλά δεν φαίνεται πουθενά, ότι έκαναν κάποια αποφασιστική κίνηση για να ειδοποιήσουν τουλάχιστον τον βασιλέα Κωνσταντίνο, ο οποίος κινητοποιούσε κρυφά τους δικούς του στρατηγούς για λογαριασμό του, αλλά τον πρόλαβαν τελικά οι συνταγματάρχες.  Άλλωστε είναι γνωστό ότι ο Κωνσταντίνος διατηρούσε στενές σχέσεις με τον Αμερικανό πρέσβη Φίλιπ Τάλμποτ, ενώ αντίθετα η κυβέρνηση των ΗΠΑ, δεν ήταν φιλικά διατεθειμένη προς την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Εθνικά Αρχεία ΗΠΑ (https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1964-68v16/d225)