Οι δραματικοί τοκετοί στα κάρα της εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης!!!

*Η μάννα με το αρτιγέννητο βρέφος (Αρχείο κινηματογραφικών επικαίρων της βρετανικής ΡΑΤΗΕ).

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Έχουν περιγραφεί τα δεινά που υπέστησαν οι Θράκες το 1922 κατά την άδικη εκκένωση της Ανατολικής Θράκης, που έγινε τον Οκτώβριο του 1922 με άκρως πιεστικές και ασφυκτικές προθεσμίες και με φοβερή κακοκαιρία.

               Εφέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από το ανοσιούργημα εκείνο, στο οποίο δυστυχώς συνήργησαν οι θεωρούμενες φιλικές κυβερνήσεις των μεγάλων Δυνάμεων, με τις εντολές που έδωσαν στους στρατηγούς τους, οι οποίοι έθεσαν τους όρους της ανακωχής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, στο Μουδανιά. Η μνήμη της επετείου αυτής, επιβάλλεται να τιμηθεί από τους κρατικούς, αυτοδιοικητικούς και συλλογικούς φορείς, με τον απαιτούμενο σεβασμό τόσο στη μνήμη των θυμάτων εκείνου του διωγμού, όσο και με τον απαιτούμενο θαυμασμό προς εκείνη τη γενιά, που προσφυγοποιήθηκε παρά τη θέλησή της, ήρθε στην ελεύθερη Ελλάδα, άρχισε να στεριώνει και να δημιουργεί από το μηδέν.

               Οι δραματικές συνθήκες της υποχρεωτικής φυγής των Ανατολικοθρακιωτών, έχουν  περιγραφεί επαρκώς στην ιστοσελίδα αυτή, με πολλά άρθρα.

               Σήμερα θα δούμε μια ιδιαίτερη από ανθρωπιστικής πλευράς πτυχή αυτού του δράματος, που είχε σαν θύματά της τους πάντες. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Ιδιαίτερα όμως τις γυναίκες… Ήταν μια πραγματική ανθρωπιστική κρίση. 

*Από το δράμα της προσφυγιάς ((Αρχείο κινηματογραφικών επικαίρων της βρετανικής ΡΑΤΗΕ).

Τοκετοί στους αραμπάδες και στο ύπαιθρο

 

               Μιλάμε για τους τοκετούς, που εξαιτίας των συνθηκών φυγής, γίνονταν επάνω στα βοϊδάμαξα της μεγάλης φυγής ή και στο ύπαιθρο, παρά την κακοκαιρία που επικρατούσε εκείνες τις θλιβερές ημέρες.  Και γι’ αυτές τις σκληρές συνθήκες υπάρχουν σημαντικές μαρτυρίες, είτε υπηρεσιακές είτε δημοσιογραφικές, πέρα από τις αφηγήσεις γιαγιάδων και παππούδων… Αριθμητικά στοιχεία για τοκετούς που έγιναν τις ημέρες του βάναυσου διωγμού των Ελλήνων, τον Οκτώβριο του 1922, δεν διαθέτουμε.  Πολύτιμες είναι οι ελάχιστες αναφορές, που σώθηκαν.

*Ντοκουμέντο για τους τοκετούς της εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης 

(Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών)

               Μια πρώτη αυθεντική μαρτυρία, έχουμε με την  έκθεση για τα γεγονότα της εκκένωσης, που συνέταξε ο συνταγματάρχης Βλάσιος Τσιρογιάννης διοικητής της ΙΙΙ Μεραρχίας. Αφορά την Τυρολόη (Τσορλού) και σ’ αυτή την απροσδόκητη γέννα, που έγινε στο ύπαιθρο, γεννήθηκαν δύο δίδυμα αγοράκια!!!

«Παρά τον σιδ. Σταθμόν γυνή τις χωρική εγέννησε δύο άρρενα υπό τας χειρίστας καιρικάς  συνθήκας, εκτεθειμένη εις το ύπαιθρον  και καλούσα πάντα διαβάτην διερχόμενον  έμπροσθέν της με φωνάς συγκινητικάς να καλέση ιατρόν όπως παράσχη τας βοηθείας του δια το δύσκολον του τοκετού, εν ώ είχον περικυκλώσει ταύτην τα τρία τέκνα της, άτινα βλέποντα την μητέρα των να κλαίη και να φωνάζη έκλαιγον και ταύτα συγκινούντα τους πάντας.

*Ο συνταγματάρχης Βλάσσιος Τσιρογιάννης

Εις ταύτην παρεχωρήθη εν δωμάτιον του σιδ. Σταθμού Τυρολόης, τροφή δια 4 ημέρας άς διέμεινεν εν αυτώ και ιατρική βοήθεια υπό του Ιατρού του Φρουραρχείου Τυρολόης».

Πώς να το φαντασθεί νους ανθρώπου; Όμως στην Τυρολόη, είχαμε και άλλες γέννες πάντα με τραγικές συνθήκες διωγμού. Η μαρτυρία της ΙΙΙ Μεραρχίας είναι πολύτιμη για μείνει ζωντανή η μνήμη και άκρως διαφωτιστική.

*Με τα νεογέννητα βρέφη στα λασπόνερα (Αρχείο κινηματογραφικών επικαίρων της βρετανικής ΡΑΤΗΕ)

    «Την νύκτα της 3^ης Οκτωβρίου υπό βροχήν εν τω σιδ. Σταθμώ Τυρολόης εγέννησαν 6 γυναίκες και παρέμειναν εκεί εν υπαίθρω και ουχί μόνον κατά την νύκτα εκείνην, αλλά επί πολλά εισέτι ημερονύκτια καθημερινώς  δε εν τω σιδ. Σταθμώ ελάμβανον χώραν τοκετοί υπό τας άνω περιστάσεις».

Και εκτός από τους τοκετούς που γίνονταν ενώ οι πρόσφυγες συνέχιζαν την πορεία τους προς τη σωτηρία, ήταν και τα νεογέννητα μωρά, που μόλις ήρθαν στον κόσμο. Έπρεπε να ακολουθήσουν τη μοίρα των γονέων τους. Και πάλι θα επικαλεσθούμε την έκθεση του Β’  Σώματος Στρατού η οποία είχε συνταχθεί, όταν όλοι είχαν περάσει στην ελεύθερη Ελλάδα, στις 20 Νοεμβρίου 1922.

«Έβλεπέ τις καθ’ οδόν  γέροντας, οίτινες μόλις ηδύναντο να κινηθούν εν τη εστία αυτών να σπεύδουν πεζή προς τον Σταθμόν Τυρολόης, γυναίκες να κρατώσιν εις τας αγκάλας των τα αρτιγέννητα  βρέφη των ερχόμεναι από τα χωρία των πεζή υπό βροχήν και άλλαι να γεννώσιν καθ’ οδόν». Τα αρτιγέννητα βρέφη των…

 

Ο άκαιρος τοκετός παρήγε θνήσκον βρέφος…

 

               Μαρτυρία για τοκετούς και αρτιγέννητα βρέφη, έχουμε και στην έκθεση για τα δεινοπαθήματα των Ανατολικοθρακιωτών του υποστράτηγου Κ. Μανέτα, διοικητή της Β’ Μεραρχίας ο οποίος με δωρική λιτότητα αναφέρεται σε τοκετούς άκαιρους και στα νεογέννητα βρέφη που ταξίδευαν κάτω από τις πλέον  ακατάλληλες συνθήκες. Συγκεκριμένα ο Μανέτας γράφει:

               «Ήσαν αι άμαξαι των αρτιτόκων μητέρων, των οποίων ο άκαιρος τοκετός παρήγεν ή θνήσκον βρέφος ή προυκάλει της μητρός τον θάνατον».

*Οι λεχώνες στα κάρα

               Αναφορά για λεχώνες που στεγάζονταν στα κάρα με τα οικιακά τους σκεύη και για κλαυθμηρίζοντα  νήπια, συναντούμε και στην έκθεση για τα γεγονότα του Οκτωβρίου 1922 και στην έκθεση του Γ΄ Σώματος Στρατού.

               Εδώ πρέπει να προσθέσουμε και τη μαρτυρία του μεγάλου Αμερικανού συγγραφέα του νομπελίστα Έρνεστ Χεμινγουέι. Εικοσάχρονος τότε δούλευε σαν ανταποκριτής της καναδικής εφημερίδας «Τορόντο Σταρ». Βρέθηκε στην Αδριανούπολη, όταν συνέβη αυτό το μεγάλο δράμα του Ελληνισμού. Νόσησε από ελονοσία. Με τις ανταποκρίσεις του έδωσε μια στιβαρή εικόνα τους δράματος των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης, προς τον έξω κόσμο. Ειδικά για τοκετό σε βοϊδάμαξο είχε γράψει:

               «Ο σύζυγος σκεπάζει με μια κουβέρτα την ετοιμόγεννη γυναίκα τους πάνω στο βοϊδάμαξο για να την προφυλάξει από τη βροχή. Εκείνη είναι το μοναδικό πρόσωπο που βγάζει κάποιες κραυγές από τους πόνους της γέννας. Η κορούλα της την κοιτάζει φοβισμένη και αρχίζει τα κλάματα. Και η πομπή προχωρά…». Εικόνες τραγικές. Λύπη απέραντη.

               Ο Χεμινγουέι, γνωρίζει τις δυσχέρειες των επικοινωνιών της εποχής τους και προσθέτει:

               «Δεν γνωρίζω πόσο καιρό θα κάνει για να φτάσει αυτό το γράμμα στο Τορόντο, αλλά όταν εσείς οι αναγνώστες της «Τορόντο Σταρ» το διαβάστε, να είστε βέβαιοι ότι η ίδια τρομακτική, βάναυση πορεία ενός λαού που ξεριζώθηκε από τον τόπο του, θα συνεχίζει να τρεκλίζει στον ατελείωτο λασπόδρομο προς τη Μακεδονία».

               Και όταν πατούσαν ανακουφισμένοι οι πρόσφυγες το πόδι τους στην ελεύθερη Δυτική Θράκη, αναλογίζονταν ότι γλύτωσαν από τις επαπειλούμενες σφαγές  και άρχιζαν να κάνουν σχέδια για το μέλλον. Πώς θα επιβιώσουν χωρίς χρήματα, και χωρίς εφόδια στις νέες συνθήκες ζωής 

*Εικόνα από το δράμα της προσφυγιάς στην Αλεξανδρούπολη (Αρχεία ΓΑΚ Έβρου)

Γέννες μέσα στα βαγόνια στην Αλεξανδρούπολη

 

               Για τις επίτοκες γυναίκες που έφθαναν στην Δυτική Θράκη, υπήρχε πάντα το ίδιο βασικό πρόβλημα. Πού θα γεννήσουν; Αφού δεν είχαν ούτε αντίσκηνο να μείνουν; Είχαν φτάσει σε μια ελεύθερη πατρίδα, που ήταν ανέτοιμη να τους δεχθεί. Δεν είχε υποδομές περίθαλψης. Η φτώχια μάστιζε ήδη το κράτος. Η ανέχεια ήταν πασιφανής. Ο νομός Έβρου, που ήταν ο πρώτος νομός υποδοχής, είχε κατακλυσθεί από αργοκίνητα βοϊδάμαξα με κατατσακισμένους οδοιπόρους. Από Διδυμότειχο έως Αλεξανδρούπολη, δεν μπορούσαν να κινηθούν οι αραμπάδες. Απόλυτη ακινησία. Και χρειάσθηκε 48ωρη απαγόρευση κάθε κίνησης στο νομό για να γίνει ελεγχόμενη αραίωση προς τα δυτικά, για όσους θα έφευγαν για Ροδόπη και Ανατολική Μακεδονία.

       Περιγραφικός  ο νομάρχης Έβρου Σ. Γρηγορίου σε μια έκθεση, που αποτελεί πολύτιμο ντοκουμέντο, γνωστοποιούσε ότι τοκετοί γίνονταν στην Αλεξανδρούπολη, μέσα σε βαγόνια στο σταθμό.

        «Εν Αλεξανδρουπόλει υπολογίζω ότι από μηνός, έχομεν δύο τουλάχιστον  καθ’ ημέραν τοκετούς εντός βαγονίων πεπληρωμένων προσφύγων, δέκα θανάτους κατά μέσον όρον προσφύγων αποθνησκόντων εξ εξαντλήσεως και των επιδημιών, δύο έως τρία δυστυχήματα καθ΄ ημέραν λόγω του συνωστισμού εν τε τω Σιδ/κω Σταθμώ και τω λιμένι».

        Το ευτύχημα ήταν ότι χάρις στα έκτακτα μέτρα που πάρθηκαν τότε αποφεύχθηκαν οι επιδημίες. Μόνο κάποια κρούσματα τύφου σημειώθηκαν και ένα κρούσμα ευλογιάς.

Η έκθεσή του νομάρχη Γρηγορίου για τη δραματική κατάσταση που επικρατούσε στην Αλεξανδρούπολη γραμμένη στις 29 Οκτωβρίου 1922, υποβλήθηκε στον επικεφαλής των αντιπροσώπων για την περίθαλψη των προσφύγων, που έδρευαν στην Κωνσταντινούπολη, τον περίφημο Αυστραλό Τζορτζ Τρελόαρ.

Οι γέννες στους αραμπάδες και στο ύπαιθρο σε συνθήκες διωγμού και τρόμου, και με άθλιες καιρικές συνθήκες, γέννησαν Έλληνες, που μεγάλωσαν και βοήθησαν και αυτοί να αναπτυχθεί η Ελλάδα μετά από σειρά πολέμων και καταστροφών.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

ΠΗΓΗ

*Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών, Κεντρική Υπηρεσία 1922, αρ. φακ. 12

*«Υπογραφὴ Χέμινγουεϊ- 1920- 1922- Ιταλία, Βαλκάνια, Μικρασιατικὴ καταστροφή» Ἐκδόσεις Καστανιώτη.