Ο κεραυνός, που χτύπησε την ιστορική γέφυρα της Αδριανούπολης το 1923

*Η ιστορική γέφυρα της Αδριανούπολης

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Ένας κεραυνός που έπεσε στη γνωστή  γέφυρα της Αδριανούπολης το Μάιο του 1923 και προκάλεσε μια μεγάλη έκρηξη πυρομαχικών, αναστάτωσε την περιοχή, αλλά και την Αθήνα, όπου πολλοί φαντάστηκαν ότι άρχισαν εχθροπραξίες μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και οι εφημερίδες έκαναν έκτακτες εκδόσεις.

               Αξίζει όμως να έχουμε κατά νουν την πολιτική κατάσταση της εποχής εκείνης. Η Τουρκία, λόγω της ήττας της Γερμανίας και των συμμάχων της στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο   είχε υποχρεωθεί να δεχθεί την εγκατάσταση αρμοστών των νικητριών Δυνάμεων στην Κωνσταντινούπολη. Η Ελλάδα, ηττημένη στο μέτωπο της Μικράς Ασίας, είχε οδηγηθεί σε διαπραγματεύσεις με την Τουρκία στη Λωζάννη, ενώ παράλληλα αναδιοργάνωνε το στρατό της στον Έβρο. Αυτή η αναδιοργάνωση απασχολούσε τους Τούρκους, οι οποίοι θεωρούσαν ότι από εκεί θα δεχθούν επίθεση. Τα πνεύματα ήταν εξημμένα εκατέρωθεν με τους φιλοπόλεμους στρατηγούς.

               Το περιστατικό της Αδριανούπολης, ήταν ικανό να θεωρηθεί ως έναρξη νέου πολέμου μεταξύ των δύο χωρών. Αλλά πόλεμος τελικά, δεν συνέβη…

*Η γέφυρα της Αδριανούπολης, επί του ποταμού Έβρου

               Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

               Η 21^η Μαΐου 1923, ήταν μια βροχερή μέρα, καταιγίδα με κεραυνούς, που έσχιζαν το Θρακικό ουρανό. Ο κεραυνός στην ιστορική γέφυρα, έπεσε στις 3 το απόγευμα, κατά τη διάρκεια μεγάλης καταιγίδας, με πολλά αστροπελέκια.

               Η γέφυρα επί του ποταμού Έβρου αποτελούσε  Ελληνοτουρκικό συνοριακό σημείο. Στο ένα άκρο, το δυτικό  είχε έναν Έλληνα και Άγγλο σκοπό και στο άλλο το ανατολικό άκρο, είχε ένα Τούρκο και ένα Γάλλο σκοπό. Ακόμα ίσχυε η χάραξη που πρόβλεπε η συνθήκη των Σεβρών, που θεωρούσε ως σύνορο των δύο χωρών το φυσικό ρου του ποταμού Έβρου. Για το λόγο αυτό, η Αδριανούπολη μετά την ανακωχή των Μουδανιών του 1922 πέρασε στην κυριαρχία των Τούρκων και το Καραγάτς, που ήταν εντεύθεν του ποταμού ήταν ελληνικό ακόμα. Στη Διάσκεψη της Λωζάνης, κρίθηκε η τύχη του, που δόθηκε στην Τουρκία για να μην πληρώσει η Ελλάδα πολεμικές επανορθώσεις, τις οποίες απαιτούσε η γειτονική χώρα.

*Στην Αθήνα, τα σενάρια, έδιναν και έπαιρναν...

              Από πολύ καιρό νωρίτερα, οι ελληνικές στρατιωτικές αρχές είχαν ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, ότι η γέφυρα είχε υπονομευθεί από τους Τούρκους με εκρηκτικά, από τη εποχή του κινήματος του Ταγιάρ, δηλαδή από την άνοιξη του 1920, όταν είχε διαφανεί ότι ο Ελληνικός στρατός θα απελευθέρωνε την Ανατολική Θράκη, μετά τη Δυτική, βάσει της Συνθήκης του Σαν Ρέμο. Φαίνεται όμως ότι κατά τη διάρκεια της ελληνικής κατοχής της Ανατολικής Θράκης, από το 1920 έως το 1922, δεν έγινε καμιά έρευνα. Δεν αναφέρεται τίποτα σχετικό. Άλλωστε κατά την κατάληψη της Αδριανούπολης επάνω στην γέφυρα έγινε μάχη Πεζικού, αλλά καμία ανατίναξη. Τότε είχε σκοτωθεί ο λοχαγός Διαμάντης και η γέφυρα τιμητικά είχε πάρει το όνομά του.

*Από τις ιστορικές φωτογραφίες του φωτογράφου Παπαζέκου

               Από την πτώση του κεραυνού κατέρρευσε το κατάστρωμα του τρίτου τόξου προς τα αριστερά από την πλευρά της Αδριανούπολης, δημιουργώντας ένα κενό, αφήνοντας ανέπαφη μια μικρή λωρίδα για τη διάβαση των πεζών προς τα δεξιά. Το τμήμα της οδικής διάβασης της γέφυρας, όπου έπεσε ο κεραυνός, παρουσίαζε ένα κυκλικό άνοιγμα διαμέτρου περίπου 4 μέτρων. Η επισκευή του θα απαιτούσε εργασία σχεδόν ενός μηνός. Η γέφυρα έως ότου γίνουν επισκευές ήταν αδιάβατη στα αυτοκίνητα. Μπορούσαν να περάσουν μόνο πεζοί.

               Στο τμήμα που κατέρρευσε διακρίνονταν από την ελληνική όχθη του Έβρου ίχνη από την υπάρχουσα υπονομευτική εγκατάσταση. Ο Γάλλος λοχαγός Ζαμπά (γνωστός φιλότουρκος), βεβαίωνε ότι οι Τούρκοι κατόρθωσαν να βγάλουν μεγάλη ποσότητα εκρηκτικών που δεν  είχαν εκραγεί. Οι Γάλλοι αλλά και οι Άγγλοι βεβαίωναν ότι η έκρηξη που αναστάτωσε την περιοχή οφείλονταν σε πτώση κεραυνού. Οι  Έλληνες στρατιωτικοί εξέφραζαν αμφιβολίες, γιατί όπως έλεγαν, ο κεραυνός δεν έπεσε περίπου στο μέσον της γέφυρας, όπου υπήρχε μικρή αψίδα με ένα μεταλλικό κοντό, ο οποίος λογικά θα έπρεπε να «τραβήξει» τον κεραυνό επάνω του, όπως τα αλεξικέραυνα…

*Από τις έκτακτες εκδόσεις των εφημερίδων ("Φως" Θεσσαλονίκης)

              Ενισχυτικό του γεγονότος, ότι η έκρηξη δεν προκλήθηκε σκόπιμα αλλά ήταν αποτέλεσμα απρόβλεπτου κεραυνού, ότι οι δύο Τούρκοι σκοποί που υπήρχαν στο μέσο της γέφυρας, δεν έπαθαν τίποτα.

               Εξ αιτίας της έκρηξης, οι Τούρκοι απαγόρευσαν την είσοδο και την έξοδο από την Αδριανούπολη. Οι Γάλλοι που έδρευαν στο Καραγάτς προθυμοποιήθηκαν αμέσως να στείλουν εμπειρογνώμονες για να εξετάσουν την κατάσταση της γέφυρας, Η απαγόρευση όμως των τουρκικών στρατιωτικών αρχών δεν επέτρεψε τη μετάβασή τους στην Αδριανούπολη.

               Για το περιστατικό της έκρηξης, ο Γενικός Διοικητής Θράκης Σπύρος Δάσσιος, έστειλε στις 24 Μαΐου 1923 από την Κομοτηνή προς το υπουργείο Εξωτερικών, το Γενικό Στρατηγείο και στα Α΄, Β΄, και Γ΄ Σώματα Στρατού σχετική έκθεση με σχεδιάγραμμα, που είχε λάβει από τον εκπρόσωπο της  διοίκησης στο Καραγάτς, το οποίο είχε ήδη μετονομασθεί σε Ορεστιάδα.

*Αυτή τη φορά, έφταιγε ο κεραυνός... ("Ελεύθερος Τύπος")

Μόλις έγινε γνωστή η έκρηξη στην Αθήνα ο αρχηγός της Επανάστασης Νικόλαος Πλαστήρας ζήτησε τηλεγραφικώς πληροφορίες από τον Αρχιστράτηγο, ο οποίος επιβεβαίωσε το γεγονός.

Ο αξιωματικός του φυλακίου της φρουράς στη γέφυρα Διαμάντη είχε αναφέρει στο Στρατηγείο ότι εξαιτίας πτώσης κεραυνού στο πρώτο τόξο της γέφυρας προκλήθηκε ανάφλεξη των εκρηκτικών με τα οποία είχε υπονομευθεί η γέφυρα από τους Τούρκους.

Ο πρωθυπουργός Στυλιανός Γονατάς με δηλώσεις του στους δημοσιογράφους έσπευσε να διευκρινίσει ότι η έκρηξη ήταν αποτέλεσμα πτώσης κεραυνού.

*Η λογοκρισία κάτι "έξυσε" από τις μεταλλικές αράδες της λινοτυπίες ("Ελεύθερος Τύπος")

Από πλευράς ελληνικού και τουρκικού Τύπου σημειώθηκαν υπερβολές. Δόθηκε εικόνα περίπου έναρξης ελληνοτουρκικού πολέμου. Δημοσιεύονταν πληροφορίες για εκκένωση της Αδριανούπολης. Στην Κωνσταντινούπολη οι τουρκικές εφημερίδες έγραφαν ότι οι ‘Έλληνες ανατίναξαν τη γέφυρα της Αδριανούπολης. Οι αρμοστές της Γαλλίας και της Αγγλίας δεν σταμάτησαν να διαψεύδουν τις πληροφορίες και να βεβαιώνουν ότι επρόκειτο για πτώση κεραυνού.

Τελικά είναι ευτύχημα, ότι η ιστορική αυτή γέφυρα, δεν υπέστη ανεπανόρθωτες ζημιές και υπάρχει μέχρι σήμερα, ως διακριτό τοπόσημο της Αδριανούπολης μαζί με τα άλλα μνημεία της πόλης.

*Η Αδριανούπολη πλημμυρισμένη

Δυο μέρες νωρίτερα εξαιτίας των βροχοπτώσεων είχε πλημμυρίσει ο Έβρος προς την πλευρά του Αχυροχωρίου και της Οινόης, λόγω μεγάλου όγκου υδάτων που κατέβαινε από τη Βουλγαρία. Πλημμύρισαν αρκετά σπίτια και μερικοί κάτοικοι ανέβηκαν στις στέγες ή σε ψηλά δέντρα. Οι πλημμύρες έπληξαν και την Αδριανούπολη, καθώς είχαν φουσκώσει τα νερά του Έβρου, του Άρδα και του Τούντζα.  Κατακλύσθηκαν από ύδατα οι συνοικίες Κιρισχανέ και Γενή Ιμαρέτ. Ολόκληρη η πεδιάδα της Αδριανούπολης είχε μεταβληθεί σε λίμνη.

*Η γέφυρα του Νέστου σε κρατική διαφήμιση

Εκείνες τις μέρες, μια άλλη γέφυρα της Θράκης απασχόλησε την κοινή γνώμη. Ήταν η μεταλλική σιδηροδρομική γέφυρα του Νέστου. Είχαν γίνει επισκευές, καθώς και η τελική επιτυχημένη δοκιμή και δόθηκε ξανά στην διέλευση των τρένων που κυκλοφορούσαν από τη Θεσσαλονίκη προς το Δεδέαγατς και τανάπαλιν.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

*Ιστορικό αρχείο υπουργείου Εξωτερικών

*Αρχείο εφημερίδων «Φως», «Μακεδονία», «Πατρίς», «Ελεύθερος Τύπος» 

'Άλλες φωτογραφίες της γέφυρας της Αδριανούπολης επί του ποταμού Έβρου