Ο Στάλιν το 1945 ήθελε την Αλεξανδρούπολη, αλλά…

*Στάλιν, Τρούμαν, Τσώρτσιλ στο Πότσνταμ. Πίσω με το μουστάκι ο Άττλη. 

Δεν είχαν έρθει ακόμα τα αποτέλεσματα των εκλογών στην Αγγλία.

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Ο Στάλιν κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου «είχε βάλει στο μάτι» την Αλεξανδρούπολη και το λιμάνι της, που σήμερα νέμονται οι Αμερικανοί και το ΝΑΤΟ για λόγους στρατιωτικούς!!! Είχε αντιληγθεί την στρατηγική της αξία.

               Η ιστορία είναι παλιά και αποκαλύφθηκε από τον «πατέρα της Νίκης» Ουίνστον Τσώρτσιλ, ο οποίος εξέδωσε τα απομνημονεύματά του με τίτλο «Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος» και τιμήθηκε το 1953 με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.

               Στο έργο του αυτό, με απολαυστική αφήγηση, αναφέρεται στα γεγονότα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και κυρίως στις μεγάλες Διασκέψεις, που έγιναν με τη συμμετοχή των άλλων δύο ηγετών, του Στάλιν και του Ρούζβελτ (Τεχεράνη 1943 και Γιάλτα 1945) αλλά και του Πότσνταμ με τη συμμετοχή του Τρούμαν, μετά το θάνατο του Ρούζβελτ (τον Απρίλιο του 1945).

               Για την σημερινή αναφορά μας στην Αλεξανδρούπολη, ενδιαφέρον είχε η Διάσκεψη του Πότσνταμ, προαστίου του Βερολίνου, που πραγματοποιήθηκε αμέσως μετά την παράδοση άνευ όρων της Χιτλερικής Γερμανίας. Οι εργασίες της διήρκεσαν από τις 17 Ιουλίου έως τις 2 Αυγούστου 1945.

*Άττλη, Τρούμαν και Στάλιν. Είχαν πλέον γνωσθεί τα αποτελέσματα των Αγγλικών εκλογών. Ο Άττλη τις κέρδισε και έγινε πρωθυπουργός, στη θέση του "¨πατέρα της Νίκης" Τσώρτσιλ.

               Η Διάσκεψη αυτή των ηγετών των νικητών του πολέμου, είχε την εξής ιδιαιτερότητα. Η Αγγλία συμμετείχε με τον πρωθυπουργό της Ουίνστον Τσώρτσιλ, αλλά στη χώρα αυτή είχαν διεξαχθεί εκλογές και το τελικό αποτέλεσμα άργησε να γίνει γνωστό. Έτσι ήρθε ο Τσώρτσιλ, αλλά πήρε μαζί του και τον ηγέτη της Αντιπολίτευσης Κλέμεντ Άττλη. Κατά τη διάρκεια της διάσκεψης ολοκληρώθηκε η καταμέτρηση των ψήφων της Βρετανίας και των αποικιών, που έδειξε ότι ο «πατέρας της Νίκης» έχανε την κυβέρνηση, στο απόγειο της δόξας του!!! Οι Βρετανοί τον καταψήφισαν… Κάτι ανάλογο με τις εκλογές του Νοεμβρίου 1920 στην Ελλάδα, τότε που ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές όταν γύρισε από το εξωτερικό με τη Συνθήκη των Σεβρών, η οποία κατά τις διακηρύξεις του δημιουργούσε την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών!!!  

               Στη Διάσκεψη αυτή αποφασίσθηκε μεταξύ άλλων να επαναφερθούν όλες οι εδαφικές προσαρτήσεις που έκαναν οι Γερμανοί στις χώρες που ανήκαν. Καθορίσθηκαν τα ανατολικά σύνορα της Γερμανίας με την Πολωνία. Συμφωνήθηκε κυρίως η άσκηση δίωξης κατά των εγκληματιών πολέμου, ανοίγοντας το δρόμο για τη μεγάλη Δίκη της Νυρεμβέργης. Αποφασίσθηκε ακόμα η αποναζιστικοποίηση και ο εκδημοκρατισμός της Γερμανίας και η απαγόρευση παραγωγής οπλικών συστημάτων. Η διάσκεψη του Πότσνταμ ουσιαστικά προσδιόρισε τον μεταπολεμικό χάρτη της Ευρώπης. Στη σοβιετική σφαίρα επιρροής πέρασαν η Πολωνία, η Ρουμανία, η Ουγγαρία, η Τσεχοσλοβακία, η Βουλγαρία, η Αλβανία, η Ομοσπονδιακή Γιουγκοσλαβία και το τμήμα της Γερμανίας που είχε καταληφθεί από την ΕΣΣΔ, αυτό που ήταν γνωστό κάποτε ως Ανατολική Γερμανία. Όλα βάσει του διαμοιρασμού του κόσμου, που είχε σχεδιαστεί σε μια χαρτοπετσέτα στη Διάσκεψη της Γιάλτας... Στην ίδια Διάσκεψη αποφασίσθηκε να κάνει το επόμενο επιθετικό βήμα η Ρωσία πολεμώντας την Ιαπωνία, η οποία, η οποία συνέχιζε τον πόλεμο στην Ασία. Τελικά πρόλαβαν οι Αμερικανοί και έρριξαν την ατομική βόμβα στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.

*Ο Τσώρτσιλ έβαλε στο δικό του ποτήρι και του Στάλιν κονιάκ και το ήπιαν μονορούφι...

 

 

Η αφήγηση του Τσώρτσιλ για την Αλεξανδρούπολη

 

               Στο Πότσνταμ τις μέρες της Διάσκεψης κάθε μία αντιπροσωπεία ανέλαβε να παραθέσει δείπνο στις άλλες δύο. Πρώτο δείπνο οργάνωσαν οι Αμερικανοί.

               -Όταν ήρθε η σειρά μου- αφηγείται ο Τσώρτσιλ- ύψωσα ο ποτήρι μου και έκανα πρόποση για «τον Ηγέτη της Αντιπολίτευσης» προσθέτοντας «όποιος και αν είναι αυτός». Τόσο ο κ. Attlee- τον οποίον είχα καλέσει στη διάσκεψη σύμφωνα με την πεποίθησή μου ότι σε περιόδους κρίσης όλοι οι αρχηγοί των κυβερνήσεων πρέπει να έχουν έναν υπαρχηγό που θα είναι ενήμερος για το έργο του και κατά συνέπεια θα είναι σε θέση να συνεχίσει το έργο σε περίπτωση ατυχήματος- όσο και ολόκληρη η συντροφιά μας φάνηκαν να διασκεδάζουν με αυτή την πρόποση.

               Τα αποτελέσματα επικυρώθηκαν λίγες μέρες μετά και ο Attlee, έγινε πρωθυπουργός!!!

*Εδώ πραγματοποιήθηκε η Διάσκεψη του Πότσνταμ στο Ανάκτορο Σεσίλιενχοφ του διαδόχου Βίλχελμ Χοεντζόλλερν

               Ο Τσώρτσιλ παρέθεσε επίσημο δείπνο τη νύχτα της 23^ης Ιουλίου. Τότε ο Στάλιν πρότεινε η επόμενη συνάντησή τους να γίνει στο Τόκιο. Όλοι ήταν βέβαιοι πως η έκβαση του πολέμου εναντίον της Ιαπωνίας θα ήταν νικηφόρα και η Σοβιετικοί ήδη συγκέντρωναν στρατεύματα προς την πλευρά της Μαντζουρίας. Ο Στάλιν έδειχνε ευδιάθετος και δεν φαινόταν να έχει αντιληφθεί την κοσμοϊστορική σημασία της πληροφορίας, που του είχε δώσει ο πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρυ Τρούμαν, ότι η χώρα του έχει πλέον στα χέρια της πυρηνική βόμβα μετά τις δοκιμές που είχε κάνει στην έρημο της Νεβάδας. Κάποια στιγμή μάλιστα έκανε κάτι απρόβλεπτο. Πήρε ένα κατάλογο των φαγητών που παρατέθηκαν, σηκώθηκε από το κάθισμά του και άρχισε να ζητάει από τους παρισταμένους να υπογράψουν.

               -Ποτέ μου δεν θα μπορούσα να φανταστώ ότι ήταν συλλέκτης αυτογράφων, αφηγείται ο Τσώρτσιλ. Όταν επέστρεψε σε μένα έγραψα το όνομά μου όπως επιθυμούσε και στη συνέχεια κοιταχτήκαμε και βάλαμε τα γέλια. Τα μάτια του Στάλιν έλαμπαν από ευθυμία και καλή διάθεση.

               Τέτοια ήταν η ατμόσφαιρα εκείνη τη βραδιά. Ο Τσώρτσιλ βλέποντας τα μέλη της σοβιετικής αντιπροσωπείας να πίνουν συνεχώς, κάποια στιγμή γέμισε το ποτήρι του Στάλιν και το δικό του με κονιάκ και το ήπιαν μονορούφι!!! Κοιτάχτηκαν στα μάτια και μετά από μια μικρή παύση ο σοβιετικός ηγέτης μίλησε:

               -Αν θεωρείτε αδύνατον να μας παραχωρήσετε μία οχυρωμένη θέση στη θάλασσα του Μαρμαρά, μήπως μπορείτε να μας παραχωρήσετε μία στο Δεδέαγατς; Σε αυτό απάντησα γεμάτος κατανόηση λέγοντας: Θα υποστηρίζω πάντοτε το δικαίωμα της Ρωσίας για ελεύθερη ναυσιπλοΐα σε όλες τις θάλασσες και σε όλη τη διάρκεια του χρόνου, απάντησε ο Τσώρτσιλ.

               Άλλη συζήτηση για την Αλεξανδρούπολη, δεν φαίνεται να έγινε. Αλλά ο Στάλιν είχε πάντα κατά νουν να βρει διέξοδο προς το Αιγαίο. Απλώς δεν θέλησε να το κάνει ενόπλως. Δεν ήθελε να παραβιάσει τις συμφωνίες που είχε κάνει με Άγγλους και Αμερικανούς, γιατί προσδοκούσε να πάρει μεγάλη οικονομική βοήθεια για να ανασυγκροτηθεί η χώρα του.

*Ο καθηγητής Αντώνιος- Αιμίλιος Ταχιάος

 

Όταν άνοιξαν τα σοβιετικά αρχεία…

 

Ο κ. Αντώνιος-Αιμίλιος N. Ταχιάος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, αλλοδαπό μέλος της Σερβικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών και της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών, σε άρθρο του στην «Καθημερινή» το Δεκέμβριο του 2002, είχε αποκαλύψει ότι η Σοβιετική Ένωση πάντα προσπαθούσε να είναι προετοιμασμένη για τη νέα διαρρύθμιση των συνόρων, μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι αποκαλύψεις του βασίζονταν  στα σοβιετικά κρατικά αρχεία που είχαν αρχίσει να ανοίγουν μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού. Στα αρχεία αυτά  εντοπίσθηκαν έγγραφα, που έδειχναν τις βλέψεις που είχε το καθεστώς του Στάλιν για την περιοχή της Αλεξανδρούπολης.

Ειδικότερα από τις 22 Δεκεμβρίου 1941 και ενώ η Σοβιετική Ένωση αντιμετώπιζε τη γερμανική εισβολή, ο Σ. A. Λαζόβσκι, αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών είχε συντάξει απόρρητη εισήγηση, την οποία υπέβαλε στον Στάλιν, και στον Λαϊκό Επίτροπο Εξωτερικών Υποθέσεων Βιατοσλάβ Μολότοφ. Το περιεχόμενο αυτής της έκθεσης αφορούσε τον προγραμματισμό της νέας τάξης πραγμάτων που θα επικρατούσε στο κόσμο μετά τον πόλεμο. Μεταξύ των προτάσεων του Λαζόβσκι ήταν να συσταθεί ειδική επιτροπή η οποία θα ασχολείτο με το θέμα της διαμόρφωσης των μελλοντικών συνόρων. Πάντα είχε κατά νουν ο Στάλιν να επεκταθεί, αν του το επέτρεπαν οι συνθήκες.

Αργότερα στις 9 Σεπτεμβρίου 1943 υποβλήθηκε στον Στάλιν και τον Μολότοφ μια καινούργια απόρρητη έκθεση του M. Λιτβίνοφ ο οποίος ήταν αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Υποθέσεων της Σοβιετικής Ένωσης. H έκθεση περιελάμβανε μεταξύ άλλων και το θέμα της ίδρυσης ανεξάρτητου Μακεδονικού Κράτους και των συνόρων του!!!

Μια τρίτη έκθεση  είναι περισσότερο διαφωτιστική για τις σοβιετικές προθέσεις. Την  συνέταξε ο I. Μάισκι ο οποίος από το 1943 έως το 1946 είχε διατελέσει αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, ενώ προηγουμένως ήταν πρεσβευτής της Σοβιετικής Ένωσης στη Μεγάλη Βρετανία. Σε ειδικό κεφάλαιο της εισήγησης του Μάισκι επισημαίνονταν ότι στα Βαλκάνια τα γεγονότα έχουν ξεκαθαρίσει την κατάσταση, και ως εκ τούτου η Σοβιετική Ένωση μπορούσε να υπολογίζει ότι oι εκκρεμότητες στην περιοχή αυτή μετά τον πόλεμο, θα επιλυθούν. Με το δεδομένο αυτό, διατύπωνε προτάσεις. Για την Ελλάδα θεωρούσε ότι η Αγγλία ενδιαφέρεται αποφασιστικά.

Στο κεφάλαιο για τις μεταπολεμικές εδαφικές διευθετήσεις ο Μάισκι διατύπωνε διάφορες ιδέες, όπως ότι είναι δίκαιο να πάρει η Ελλάδα τα Δωδεκάνησα λόγω του ηρωικού της πολέμου προς τους φασίστες της Ιταλίας και τους ναζιστές της Γερμανίας. Η Βουλγαρία όφειλε να αποδώσει τα εδάφη που είχε καταλάβει από το 1941 στην Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη (σ.σ. πλην του νομού Έβρου, που δεν είχε καταληφθεί από τους Βουλγάρους) εκτός του Δεδέαγατς, όπως ονόμαζε την Αλεξανδρούπολη!!! Γιατί; Διότι η διατήρηση του Δεδέαγατς από τη Βουλγαρία- έλεγε- θα μπορούσε να φανεί χρήσιμη στο μέλλον για τη Σοβιετική Ένωση, στην περίπτωση που θα υπογραφόταν βουλγαροσοβιετικό σύμφωνο αλληλοβοήθειας. Υπενθυμίζουμε ότι η Βουλγαρία δεν είχε αποκτήσει ακόμα κομμουνιστικό καθεστώς, αν και τα σοβιετικά στρατεύματα του στρατηγού Τολμπούχιν, την είχαν καταλάβει εξ ολοκλήρου.

Ρωσικό ενδιαφέρον  για τον νομό Έβρου και την Αλεξανδρούπολη εκδηλώθηκε τις πρώτες μέρες της απελευθέρωσης. Σύμφωνα με άρθρο των Ιωάννη Ο. Ιατρίδη και Ελίας Βλάντον στην «Καθημερινή» (14 Ιανουαρίου 2024).

Στις αρχές Οκτωβρίου 1944- έγραψαν οι δύο συγγραφείς-  μια ρωσική στρατιωτική αντιπροσωπεία περιόδευσε στη βουλγαροκρατούμενη Θράκη, επισκεπτόμενη την Αλεξανδρούπολη, το Σουφλί, την Κομοτηνή και το Διδυμότειχο. Σύμφωνα με έκθεση του OSS ( Έγγραφο 1, 226-CID-L47712), η σοβιετική αντιπροσωπεία, με επικεφαλής ένα συνταγματάρχη, συζήτησε με εκπροσώπους του βουλγαρικού στρατού και του ΕΑΜ [και] δήλωσε ότι είχε έρθει να βοηθήσει στην απελευθέρωση της Ελλάδας μαζί με τους Συμμάχους και τους Βουλγάρους. Οι Ρώσοι έτυχαν θερμής υποδοχής από μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας.

*Νατοϊκό πολεμικό υλικό ξεφορτώνεται στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης

 

Σήμερα κυριαρχεί το ΝΑΤΟ

 

               Σήμερα η Αλεξανδρούπολη, που οι μεταπολεμικές εξελίξεις δεν επέτρεψαν ευτυχώς να περάσει σε βουλγαρικό και εμμέσως σε σοβιετικό έλεγχο, απέκτησε σημαίνοντα κομβικό ρόλο, γιατί έχει μεταβληθεί σε αρτηρία, η οποία παρακάμπτει τα Στενά, που διέπονται από το ειδικό καθεστώς της Συνθήκης του Μοντραί. Από το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης σήμερα λόγω και του πολέμου στην Ουκρανία, μεταφέρεται προσωπικό και πολεμικό υλικό του ΝΑΤΟ προς τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, που είναι πλέον μέλη της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, αλλά και βορειότερα έως την Πολωνία. Για όσο καιρό τα Στενά θα παραμένουν κλειστά λόγω του πολέμου η Αλεξανδρούπολη θα αποτελεί σημαντική δίοδο προς την Ανατολική Ευρώπη. Ταυτόχρονα και ο εναέριος χώρος της Θράκης χρησιμοποιείται ως μέρος των νατοϊκών αεροδιαδρόμων για συμμαχικά αεροσκάφη, που περιπολούν στον Εύξεινο Πόντο ή στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία.

               Ο Στάλιν από τότε είχε καταλάβει την στρατηγική αξία της Αλεξανδρούπολης…

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

ΠΗΓΕΣ

*Ουίνστον Τσώρτσιλ «Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος» Έκδοση ΤO ΒΗΜΑ/ALTER EGO ΑΕ, έτος  2022.

*ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Δεκέμβριος 2002, άρθρο του κ. Αντώνιου-Αιμίλιου N. Ταχιάου, ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.