Έτσι άρχισε ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος και χάθηκε η Δυτική Θράκη…

*Εύγλωττη λεζάντα!!!

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος, υπήρξε κατ’ εξοχήν ένδοξος πόλεμος για τα ελληνικά όπλα, αλλά τραγικός και καταστροφικός για τον ελληνικό πληθυσμό της Δυτικής Θράκης, που ένιωσε ξαφνικά στην πόρτα του τη λευτεριά και πολύ γρήγορα βρέθηκε δεμένος χειροπόδαρα και σκλαβωμένος με κυρίαρχους τους νικημένους και κατατροπωμένους Βουλγάρους.

               Η ιστορία των δύο νικηφόρων Βαλκανικών πολέμων, άρχισε από τις αρχές του 1912 όταν ξεκίνησαν αρχικά οι μυστικές σερβοβουλγαρικές συνομιλίες που οδήγησαν στη σύναψη συνθήκης φιλίας και συμμαχίας. Η Ελλάδα προσχώρησε με πολλές δυσκολίες σ’ αυτή τη συνθήκη το Μάιο του 1912, εξαιτίας των εδαφικών διεκδικήσεων στα εδάφη της Μακεδονίας και της Θράκης.

               Το φθινόπωρο του 1912 βρήκε τα τέσσερα χριστιανικά κράτη, την Ελλάδα, ,τη  Βουλγαρία, τη Σερβία και το Μαυροβούνιο συνασπισμένα εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο πρώτος Βαλκανικός Πόλεμος άρχισε στις αρχές του Οκτωβρίου 1912 και ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 1913 με την απελευθέρωση της Μακεδονίας και την Ηπείρου.

*Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, το 1913

Όμως η συνθήκη αμυντικής συμμαχίας, που υπογράφηκε στις 16 Μαΐου 1912 μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας είχε ένα κενό. Δεν περιλάμβανε συγκεκριμένη διάταξη για την διανομή των οθωμανικών εδαφών, που θα απελευθερώνονταν. Και αυτό γιατί οι Βούλγαροι αναζητούσαν επέκταση σε εδάφη, στα οποία η Ελλάδα είχε αδιαφιλονίκητους τίτλους, ιστορικούς και δημογραφικούς και δεν ήταν δυνατόν να αποδεχθεί τις απαιτήσεις των Βουλγάρων. Η Ελλάδα υπέγραψε τη συμφωνία πιστεύοντας  στις στρατιωτικές δυνατότητες  της και ειδικά στην ταχεία προέλαση των δυνάμεών της. Αυτό βέβαια το κενό, ήταν ο αδύναμος κρίκος της ελληνοβουλγαρικής αμυντικής συμφωνίας, για την οποία ο Ελευθέριος Βενιζέλος επικρίθηκε έντονα στην Ελληνική Βουλή στις 2 Μαρτίου 1913. Είχε αναγκασθεί να πει περί μεταξύ άλλων:  

«Αφ’ ης πάσα ιδέα μεταρρυθμίσεων εγκατελείφθη, μετά την ολοσχερή κατάπτωσιν της Τουρκικής δυνάμεως εν Ευρώπη, κατά τας διαπραγματεύσεις μεταξύ της Κυβερνήσεως και των συμμάχων εδήλωσα ότι δεν έχομεν την αξίωσιν να εκταθώσι τα όρια της Ελλάδος εν Θράκη, ζητήσας αλλαχού ανταλλάγματα». (Λεπτομέρειες βλέπετε στο https://sitalkisking.blogspot.com/2014/06/1912.html).

Ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος είχε ευτυχή κατάληξη για τα συμμαχικά όπλα, αλλά η Βουλγαρία εμφάνισε ηγεμονικές τάσεις, αποβλέποντας σε απόκτηση νέων εδαφών εις βάρος των Σέρβων και των Ελλήνων. Εν τω μεταξύ η συμπεριφορά των Βουλγάρων στους ελληνικούς πληθυσμούς των περιοχών που καταλάμβαναν ήταν εξοντωτική και καταδυναστευτική. Με απηνείς διωγμούς. Η ελληνική πλευρά προσπάθησε μέσω της διπλωματικής οδού να εξομαλύνει την κατάσταση, αλλά τελικά δεν επιτεύχθηκε καμιά συμφωνία. Τα πράγματα οδήγησαν σε συνέχιση του πολέμου, αυτή τη φορά μεταξύ χθεσινών συμμάχων. …

*Όλοι περίμεναν τη λευτεριά...

Τα πράγματα οδηγήθηκαν σε σύγκρουση

 

Ήδη από το Νοέμβριο του 1912 είχαν αρχίσει τα μεμονωμένα επεισόδια, που έδειχναν ότι τρίζει η ελληνοβουλγαρική συμμαχία. Οι Βούλγαροι δεν μπορούσαν να χωνέψουν ότι έχασαν τη Θεσσαλονίκη! Πάντως στις 20 Νοεμβρίου οι Τούρκοι υπέγραψαν στην Τσατάλτζα χωρίς τη συμμετοχή της Ελλάδας, ανακωχή, ενώ στις ξένες πρωτεύουσες άρχισε να συζητείται η σύναψη συνθήκης ειρήνης. Οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής είχαν ζητήσει την κατάπαυση του πυρός. Συμφωνούσαν τα εμπλεκόμενα βαλκανικά κράτη και ορίζονταν το Λονδίνο ως έδρα των σχετικών διαπραγματεύσεων. Τελικά στις 17 Μαΐου 1913, στο ανάκτορο του Αγίου Ιακώβου στο Λονδίνο έγινε κατορθωτή η υπογραφή πρωτοκόλλου προκαταρκτικής ειρήνης, με το οποίο η Οθωμανική Αυτοκρατορία θα παραχωρούσε στα συμμαχικά βαλκανικά κράτη τα εδάφη που βρίσκονταν δυτικά της γραμμής Αίνου- Μηδείας και τη νήσο Κρήτη. Η αδηφαγία της Βουλγαρίας για τη διανομή των νέων εδαφών, οδήγησε σε συμμαχία τη Σερβία και την Ελλάδα εναντίον της Βουλγαρίας. 

Όμως από τα τέλη Απριλίου 1913 είχε αποκρυσταλλωθεί το ενδεχόμενο συγκρούσεων μεταξύ Σέρβων και Βουλγάρων. Ο φιλοβούλγαρος ανταποκριτής των «Τάιμς» του Λονδίνου Μπάουτσερ τηλεγραφούσε, ότι δεν εξέλιπε ο κίνδυνος σερβοβουλγαρικής σύρραξης και ότι θεωρείτο βέβαιο, πως η διαφορά των δύο κρατών θα λυθεί με ρωσική διαιτησία.

*Η περιοχή του Παγγαίου σήμερα (Φωτογραφία Βασίλη Ναζλή)

Αρχίζουν οι συγκρούσεις, όχι όμως ο πόλεμος

 

               Οι διπλωματικές εξελίξεις δεν απέτρεψαν τις ένοπλες συγκρούσεις της Βουλγαρίας και από την πλευρά της Σερβίας και από την πλευρά της Ελλάδας.

Ο Βουλγαρικός στρατός του Παγγαίου τη νύχτα της 8^ης προς 9^η Μαΐου διήλθε από τις γέφυρες της Βουλτσίτσας και του Κοτσακιού, διέβη την γραμμή ανακωχής  της ουδέτερης ζώνης η οποία είχε καθορισθεί από τους επικεφαλής των δύο στρατευμάτων  και επιτέθηκε αιφνιδιαστικά στις 4 τα ξημερώματα κατά της ελληνικής δύναμης, η οποία αναγκάσθηκε να αμυνθεί. Έτσι άρχισε μια σφοδρή μάχη, που κράτησε όλη τη μέρα,  εξακολούθησε με μεγάλο πείσμα έως τη νύχτα και συνεχίσθηκε την επομένη. Στην σύγκρουση αυτή πήρε μέρος και το Πυροβολικό των δύο στρατών. Σύμφωνα με τον επιτελάρχη του Γενικού Στρατηγείου Βίκτωρα Δούσμανη από τα γεγονότα του Παγγαίου έχασαν τη ζωή τους 51 Έλληνες στρατιώτες και 165 τραυματίσθηκαν. Υπήρχαν επίσης 50 αγνοούμενοι.

               Οι Βούλγαροι άρχισαν να κινητοποιούν μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις από τη Θράκη προς τη Μακεδονία.

               Εξαιτίας των γεγονότων αυτών ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος αφού ενημερώθηκε από τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, αναχώρησε για τη Θεσσαλονίκη και από εκεί με πλοία πήγε προς το Τσάγεζι (Τσάγεζι αποκαλούσαν το λιμάνι της Αμφίπολης Σερρών) προσεγγίζοντας εγγύς των σημείων της προστριβής για να μελετήσει την κατάσταση και να λάβει συντονισμένα μέτρα, αρχικά με στόχο να μην επαναληφθούν αυτά τα γεγονότα στο μέλλον. Το Γενικό Στρατηγείο από τις 10 Μαΐου έφυγε από την Αθήνα και εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη.

*Οι συγκρούσεις στο Παγγαίο

               Η ελληνική κυβέρνηση διατύπωσε εντονότατη διαμαρτυρία προς την βουλγαρική, ζητώντας να υποχωρήσουν άμεσα οι βουλγαρικές δυνάμεις στις θέσεις που κατείχαν προηγουμένως.

               Ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος με τις εκπληκτικές νίκες των ελληνικών όπλων, άρχισε στις 15 Ιουνίου 1913, υπήρξε σύντομος και έληξε στις 17 Ιουλίου, όταν άρχισε στο Βουκουρέστι η διάσκεψη ειρήνης με πρώτη τη συμφωνία που επιτεύχθηκε και αφορούσε την κατάπαυση των εχθροπραξιών από το μεσημέρι της επομένης 18 του μηνός. Η τελική συμφωνία υπογράφηκε στις 28 Ιουλίου. Η συνθήκη αυτή υπήρξε εντελώς άδικη για τη Δυτική Θράκη και τους κατοίκους της. Η Δυτική Θράκη αν και απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό παραχωρήθηκε τελικά στην ηττημένη Βουλγαρία. Βέβαια υπέρ της Ελλάδας, κατακυρώθηκε η Ανατολική Μακεδονία.

*Το θρυλικό θωρηκτό "Αβέρωφ"

Άστοχα πυρά κατά του «Αβέρωφ»

 

               Ένα από τα πρώτα χαρακτηριστικά επεισόδια πριν κηρυχθεί και επίσημα ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος, ήταν η απόπειρα να χτυπήσουν με πυροβόλα από τις ακτές της Καβάλας, το θωρηκτό «Αβέρωφ» και κάποια άλλα ελληνικά αντιτορπιλικά, που έπλεαν στα διεθνή ύδατα έξω από την Καβάλα. Ο κυβερνήτης του «Αβέρωφ» και αρχηγός του Στόλου Παύλος Κουντουριώτης, ψύχραιμος και νουνεχής δεν απάντησε στα άστοχα πυρά των Βουλγάρων και έστειλε με τον ασύρματο, το ακόλουθο τηλεγράφημα στις 12 Μαΐου στο Αρχηγείο Ναυτικού:

«Ημέτερον καταδρομικόν κατευθυνόμενον εξ Ανατολών προς κόλπον Ορφανού επυροβολήθη σήμερον 7 και 30 πρωίας έξωθεν Καβάλας εξ αποστάσεως 3 μιλλίων δια 3 βολών τοπομαχικών και κατόπιν δια 3 ομοβροντιών. Θέσεις πυροβολείων δεν διεκρίνοντο υπό καταδρομικού. Ετηλεγραφήσαμεν ταύτα Α.Μ. Βασιλεί.- Κουντουριώτης».

Με άλλο τηλεγράφημα ο Αρχηγός του Στόλου ειδοποιούσε τα αντιτορπιλικά «Σπέτσες» και «Κανάρης» που ακολουθούσαν:

               «Εις Καβάλαν έχουσι πράγματι τοπομαχικά, διότι και την διερχομένην πρώτην Μοίρα έβαλλον. Προσέξατε και ειδοποιήσατε λοιπά πλοία- Αρχηγός».

               Με επόμενο τηλεγράφημα προς το πλοίο «Σπέτσες» ο Κουντουριώτης συνιστούσε να μεταβεί ανιχνευτικό σκάφος αντί του «Κανάρη» στις Ελευθερές, διότι τα πυροβόλα του «Κανάρη» «δεν έχουν γωνίαν βολής». Συνιστούσε επιπλέον να ερωτηθεί ο κυβερνήτης του «εάν δύναται να βάλλη νεωστί τοποθετηθέντα πυροβόλα».

               Εν τω μεταξύ ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος ειδοποιούσε τον Κουντουριώτη ότι εφόσον  θεωρεί ασύμφορη την παραμονή του στο Τσάγεζι, θα μπορούσε να επιστρέψει στη Λήμνο, αφήνοντας μόνο τον «Κανάρη» στη θάλασσα των Ελευθερών.  

               Αυθημερόν, ο υπουργός Εξωτερικών Λάμπρος Κορομηλάς, ειδοποίησε με κρυπτογράφημα την Ελληνική πρεσβεία στη Σόφια στέλνοντας και το τηλεγράφημα του Κουντουριώτη.

               «Ακολουθώντας- τόνιζε- την αρχήν ότι δεν ευρισκόμεθα εις εμπόλεμον κατάστασιν μετά της Βουλγαρίας και ότι συμπλοκαί Παγγαίου και επίθεσις Βουλγαρικού στρατού καθ’ ημετέρων έχουσι τοπικόν μόνον και ουχί γενικόν χαρακτήρα, θεωρούμεν τον υπό των Βουλγάρων κανονιοβολισμόν ημετέρου θωρηκτού ως προσβολήν Ελληνικής σημαίας. Ανακοινούντες ταύτα τω κ. Γκέσωφ (σ.σ. πρωθυπουργός της Βουλγαρίας) εις ού την ευθυκρισίαν και καλήν πίστιν έχομεν απόλυτην πεποίθησιν, θέλετε αξιώσει άμεσον επανόρθωσιν και αυστηράν τιμωρίαν ενόχων πυροβολισμού καθ’ ημετέρου θωρηκτού, επαφίοντες αυτώ έντονον γραπτήν διαμαρτυρίαν».

               Ο υπουργός Εξωτερικών έστειλε το τηλεγράφημα αυτό και στους πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων, της Σερβίας και του Μαυροβουνίου, ζητώντας να το γνωστοποιήσουν στους προϊσταμένους τους υπουργούς Εξωτερικών «εξαίροντες επιθετικήν στάσιν Βουλγάρων καθ’ ημών εκδηλουμένην εις πάσαν ευκαιρίαν και δια παντός προκλητικού μέσου».

               Ο Κορομηλάς ενημέρωσε και το Βασιλέα Κωνσταντίνο, ο οποίος επικοινώνησε αμέσως με τον ναύαρχο Κουντουριώτη, ο οποίος έστειλε στο υπουργείο Ναυτικών το ακόλουθο ενημερωτικό τηλεγράφημα:

               «Βασιλεύς μοι ετηλεγράφησεν ότι καλώς έπραξα μη απαντήσας εις πυρ Βουλγάρων, αλλά εγώ μετά πόνου μεγάλου ηνέχθην θρασύτητα Βουλγάρων, αναλογισθείς μόνον ότι θα επροξένουν μεγάλας καταστροφάς εις Έλληνας ως ετηλεγράφησα και εις Βασιλέα. Παρακαλώ κυβέρνησιν διαμαρτυρηθή εντόνως διότι αι βολαί δεν ήσαν άσφαιροι και προς ειδοποίησιν αλλ’ από αρχής ερρίφθησαν σκoπευθείσαι και μετά δολιότητος κατά την διάβασίν μας- Αρχηγός».

               Στην Αθήνα ο υπουργός Εξωτερικών ανησυχούσε και στην 1.15΄ τη νύχτα στέλνει και άλλο τηλεγράφημα στην πρεσβεία μας στη Σόφια:

               «Τηλεγραφήσατε αν προέβητε εις διαμαρτυρίαν συμφώνως προς χθεσινόν τηλεγράφημα. Επιπροσθέτως διαμαρτυρηθήτε εντονώτατα δια την προσβολήν κατά ημετέρου θωρηκτού. Δικαιολογίας δεν δεχόμεθα προκειμένου περί τοσούτω σοβαράς παραβάσεως συμμαχικών υποχρεώσεων. Επιμείνατε εις άμεσον και αυστηράν τιμωρίαν ενόχων».

               Για το επεισόδιο αυτό ο επιτελάρχης Βίκτωρ Δούσμανης στις 13 Μαΐου σε τηλεγράφημά του προς το υπουργείο Εξωτερικών από το Γενικό Στρατηγείο στη Θεσσαλονίκη ανέφερε ότι η Μοίρα του στόλου έφτασε στο Τσάγεζι. Συμφέρον μας θα ήταν- έλεγε ο Δούσμανης- να μπορέσει να εισέλθει στο λιμάνι της Καβάλας, αλλά αυτό θα όξυνε τις σχέσεις μας. Η είσοδός του όμως θα υποχρέωνε τους Βουλγάρους να ελευθερώσουν τα ελληνικά ιστιοφόρα που κρατούσαν εκεί με τη βία. Για τα πληρώματά τους δεν υπήρχαν πληροφορίες γιατί οι επικοινωνίες με την Καβάλα είχαν διακοπεί. Υπήρχε μόνο μια πληροφορία ότι σε ένα πλοίαρχο ιστιοφόρου είχε βρεθεί ένα σχεδίασμα δικό του… με την ανύπαρκτη οχύρωση της Καβάλας! Διαμαρτυρίες είχαν γίνει από το Γενικό Επιτελείο στη Θεσσαλονίκη προς το στρατηγό Χετζαπτσήεφ, ο οποίος δήλωσε αναρμόδιος.

               Τα πλοία του στόλου ανοιχτά στη θάλασσα, παρατηρούσαν τα όσα συνέβαιναν στη ακτή. Στις 15 Μαΐου ο Κουντουριώτης ειδοποιούσε το υπουργείο Ναυτικών ότι η θέση της ελληνικής διλοχίας των Ελευθερών είναι κρισιμότατη. Γι’ αυτό αναγκάσθηκε να αποχωρήσει από την ακτή, όπου ήταν συγκεντρωμένοι και πολλοί πρόσφυγες και καμιά ενίσχυση δεν είχε φτάσει, για να σωθούν οι άνθρωποι.

*Σατιρικό σκίτσο από το "Ρωμηό" του Γεωργίου Σουρή

 

Οι διπλωματικές υπηρεσίες ειδοποιούν…

 

               Όταν άρχισαν να πυκνώνουν οι συγκρούσεις, στη φάση του ακήρυκτου πολέμου, οι διπλωματικές υπηρεσίες του κράτους λειτούργησαν υποδειγματικά, με τους κατά τόπους προξένους και άλλους διπλωματικούς υπαλλήλους να στέλνουν στο υπουργείο Εξωτερικών λεπτομερείς αναφορές από τις Βουλγαροκρατούμενες περιοχές, με χρήσιμες στρατιωτικές πληροφορίες. Υπενθυμίζουμε ότι μεγάλο μέρος της Θράκης Ανατολικής και Δυτικής και της Ανατολικής Μακεδονίας, κατείχαν ακόμα οι Βούλγαροι, νικητές έναντι των Τούρκων, του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου.  

               Είναι πολύ ενδιαφέροντα όλα τα σχετικά κατά δεκάδες τηλεγραφήματα, μερικά δείγματα των οποίων, θα δούμε εδώ:

               *Τηλεγράφημα 20 Απριλίου 1913, από Σέρρες: «Αμαξοστοιχία εξ Αδριανουπόλεως φέρουσα ενταύθα 13 βαγόνια ών τα δύο πλήρη όπλων Βουλγαρικών, δύο πολεμοφοδίων, τέσσερα κριθής και λοιπά μεταγωγικών».

               *Τηλεγράφημα 20 Απριλίου από Δεδέαγατς: «Από 8^ης μέχρι της 19^ης υπερμεσούντος διήλθον εντεύθεν με διεύθυνσιν προς δυσμάς 1075 βαγόνια πλήρη στρατού και πολεμοφοδίων ως και 58 πεδινά πυροβόλα».

               *Τηλεγράφημα 22 Απριλίου από Σαράντα Εκκλησίες: «Άπαντες οι αναρρωνύοντες στρατιώται διαφόρων συνταγμάτων αναχωρούσι εις Δεδέαγατς. Γενικώς παρατηρείται μεγάλη στρατιωτική κίνησις, αλλά ήδη οι στρατιωτικοί δεν καταφέρονται πλέον καθ’ ημών αλλά κατά των Σέρβων μεθ’ ών θεωρούσι βεβαίαν την σύγκρουσιν, ενώ άλλοι ζωηρότεροι λέγουσιν ότι πρώτον θα θεωρήσωμεν τους λογαριασμούς μας μετά των Σέρβων και κατόπιν μετά των Ελλήνων».

               *Τηλεγράφημα 27 Απριλίου από Θεσσαλονίκη: «Σήμερον την πρωίαν επετέθησαν  και κατά του λόχου Ελευθερών. Ελήφθησαν τα κατάλληλα μέτρα. Μεταβάς επιτελάρχης 7^ης Μεραρχίας επί τόπου παρά Βούλτσισταν προσεπάθησε έλθη εις συνεννόησιν προς φιλικόν διακανονισμόν ζητημάτων. Αποτυχία συνεννοήσεως και εξακολούθησις επιθέσεως Βουλγάρων».

               Τηλεγράφημα 1 Μαΐου από Φιλιππούπολη: «Πληροφορούμαι εξ ασφαλούς πηγής ότι Γενικόν Επιτελείον τηλεγραφικώς διέταξε χθες όπως άπαντες οι εν Τατάρ Παζαρτζίκ Τούρκοι αιχμάλωτοι  διατεθώσι προς εσπευσμένην  επιδιόρθωσιν απασών στρατιωτικών οδών και γεφυρών μέχρι Νευροκοπίου, ετοιμασθώσι δε και 10.000 ζεύγη στρατιωτικών υποδημάτων».

               *Τηλεγράφημα 4 Μαΐου από Φιλιππούπολη: «Αρχηγός των εις Μακεδονίαν ανταρτών είναι ο περιβόητος και γνωστός δια τα εν Μακεδονία και Θράκη άθλα αυτού αρχιαντάρτης Κιρτσικώφ εκ Φιλιππουπόλεως».

               *Τηλεγράφημα 5 Μαΐου από τον υπουργό Εξωτερικών Λάμπρο Κορομηλά προς την ελληνική αντιπροσωπεία της Σόφιας: «Ανακοινών υμίν τηλεγράφημα Προξένου Φιλιππουπόλεως παρακαλώ επισύρητε προσοχήν Βουλγαρικής Κυβερνήσεως επί ανταρτικών ενεργειών Βουλγαρικών κομιτάτων. Και άλλοθι έχομεν πληροφορίας ότι ταύτα διενεργούν σχηματισμόν ανταρτικών σωμάτων προς παροχήν πραγμάτων εις ημάς».

               *Τηλεγράφημα 5 Μαΐου από Θεσσαλονίκη: «Άμαξαι βοών μεταφέρουσαι ξύλα και μεταγωγικά αναχωρούσι για Κόπροβαν, όπου κατασκευάζουσι νέαν γέφυραν. Έν των παρά γέφυραν Όρλιακου πυροβόλων μετηνέχθη εις απέναντι όχθην του Στρυμώνος».

*Η Ελλάς προελαύνει προς τη νίκη....

               *Τηλεγράφημα 9 Μαΐου από Φιλιππούπολη: «Πληροφορούμαι εξ ασφαλούς πηγής ότι βουλγαρικός στρατός εξακολουθεί αποστελλόμενος εις την Μακεδονίαν. Εμπιστευτικώς επίσης παρά αξιοπίστου προσώπου πληροφορούμαι ότι 10 βούλγαροι αξιωματικοί εφονεύθησαν προ τριών ημερών εν Τσατάλτζα παρά Βουλγάρων στρατιωτών οίτινες ζητούσι επιστρέψωσιν εις τα ίδια».

               *Τηλεγράφημα 9 Μαΐου από Φιλιππούπολη: «Κατά πληροφορίας εξ Ελλήνων Αν. Ρωμυλίας σχεδιάζεται γενική επίθεσις των Βουλγάρων με τελικό σκοπόν την Θεσσαλονίκην».

               *Τηλεγράφημα 9 Μαΐου από Δεδέαγατς: «Κατά πληροφορίαν ιδιωτικήν ήν μεταδίδω μετ’ επιφυλάξεως απεστάλησαν εκ Δεδέαγατς βόμβαι εις Θεσσαλονίκην».  

               *Τηλεγράφημα 10 Μαΐου από Σαράντα Εκκλησίες: «Από 6^ης Μαΐου μέχρι σήμερον ανεχώρησαν εις Αδριανούπολιν νεοσύλλεκτοι 100, προερχόμενοι εκ καζάδων Τυρνόβου, Βιζύης και Σ. Εκκλησιών. Ομογενείς ελάχιστοι παρουσιάζονται. Κατάσχεσις υποζυγίων διενεργείται εκ περιφερείας Σ. Εκκλησιών και Αδριανουπόλεως         

*Τηλεγράφημα 10 Μαΐου από Βάρνα: «Λαμβάνω την τιμήν  να διαβιβάσω υμίν μετά πάσης επιφυλάξεως την είδησιν ότι το ενταύθα Μακεδονικόν Κομιτάτον απεφάσισε ίνα προβή εις σοβαρόν πραξικόπημα εξεγείρον τον μακεδονικόν πληθυσμόν ιδίως εν τη περιφερεία Καστοριάς τοιούτον εναντίον  των Ελλήνων. Η τοιαύτη απόφασις δεν φαίνεται άσχετος προς την μελετωμένην υπό του βουλγαρικού στρατού εισβολήν εναντίον ημετέρων εν τη Μακεδονία».

*Τηλεγράφημα 11 Μαΐου από τον υπουργό Εξωτερικών Λάμπρο Κορομηλά προς τον πρίγκιπα Νικόλαο και το νομάρχη Φλώρινας: «Ανακοινώ υμίν τηλεγράφημα Προξενείου Βάρνης. Παρακαλώ να ληφθούν πάντα κατάλληλα μέτρα».

*Τηλεγράφημα 15 Μαΐου του υπουργού Εξωτερικών Λάμπρου Κορομηλά προς τον Βασιλέα Κωνσταντίνο: «Επισύρων προσοχήν Υ.Μ. επί τηλεγραφήματος πρεσβείας Σόφιας περί εισχωρήσεως του βοεβόδα Στάντσεφ μετά χιλίων Βουλγάρων εις διαμερίσματα υφ’ ημών κατεχόμενα, λαμβάνω την τιμήν να συστήσω Υ.Μ. ευδοκήση διατάξη άγρυπνον μέριμναν και αυστηράν επιτήρησιν εν άπασι διαμερίσμασιν».

*Τηλεγράφημα 18 Μαΐου από Φιλιππούπολη: «Χθες προσεκλήθησαν δια τυμπάνων προσέλθωσι 83 στρατεύσιμοι και προϋπηρετήσαντες Οθωμανοί νομού Φιλιππουπόλεως».

*Τηλεγράφημα 20 Μαΐου από Δεδέαγατς: «Εις αντικατάστασιν των εν τω Βουλγαρικώ στρατώ ομογενών, ούς από της 3^ης Μεραρχίας επανέφερον και πάλιν εις Τσατάλτζαν και συμπλήρωσιν των κενών της αυτής Μεραρχίας, εκλήθησαν υπό τα όπλα οι Τούρκοι της Βουλγαρίας, οίτινες προ ενδεκαετίας εστρατολογήθησαν και αφυπηρέτησαν ως κληρωτοί».

*Τηλεγράφημα 21 Μαΐου από Κωστάντζα Ρουμανίας: «Στρατιωτικός διοικητής Δεδέαγατς συνομιλών προς Μητροπολίτην Αίνου είπεν εν τη φορά της ομιλίας του ότι άπας ο στρατός ούτος έχει προορισμόν να βαδίση  κατά Θεσσαλονίκης. Επί της ακτής Δεδέαγατς ευρίσκονται νυν δύο τηλεβόλα μεγάλης ολκής των 15 και τέσσερα έτερα πεδινά μικρότερα. Τα λοιπά απεσύρθησαν».

*Τηλεγράφημα 8 Ιουνίου 1913 από Σαράντα Εκκλησίες: «Σπεύδω ν’ ανακοινώσω τας εξής στρατιωτικάς πληροφορίας: Ολόκληρος ο στρατός Μπουλαΐρ κατασκευάσαντες γέφυραν επί του Έβρου παρά το χωρίον Μαρχαμλί (σήμερα Πέπλος) από 19^ης Μαΐου μέχρις 28^ης διήλθε προς την Ανατολικήν Μακεδονίας δια Φερετζίκ, εκ του άνω στρατού, μόνον ένα σύνταγμα εκ 2.500 περίπου ανδρών μετά 8 πυροβόλων… Μέρος του ειρημένου στρατού μετηνέχθη εκ Δεδέαγατς εις Καβάλαν επί τριών Αυστριακών ατμοπλοίων. Σουφλί διήλθεν η ταξιαρχία του Τάνεφ εξ 800 περίπου ίππων δια Σέρρας. Επίσης διήλθον από Διδυμοτείχου, Σουφλίου, εκ Μετρών προερχόμεναι 20 στρατ. αμαξοστοιχίαι, εν όλω άμαξαι 900 περίπου, δύναμις στρατού 32-35 χιλιάδες. Ανήλθον εκ Φερετζίκ προς Αδριανούπολιν δια Σόφιαν 15 στρατιωτ. αμαξοστοιχίαι  με δύναμιν ανδρών 9-10 χιλιάδων. Επίσης διήλθον εκ Σουφλίου 3 πυροβόλα τοπομαχικά συρόμενα υπό 8 ζευγών βοών».

*Η συνάντηση Βασιλέως Κωνσταντίνου και πρωθυπουργού Ελευθ. Βενιζέλου στο Χατζή Μπεϊλίκ

Η Ελλάδα διπλασιάστηκε, αλλά έχασε τη Θράκη

 

               Τελικά ο πόλεμος Ελλάδας- Βουλγαρίας άρχισε στις 16 Ιουνίου 1913, με εκκαθάριση της Θεσσαλονίκης από τα Βουλγαρικά τμήματα, που κατά παραχώρηση της Ελλάδας στάθμευαν εκεί. Ακολούθησαν η απελευθέρωση της Νιγρίτας, του Κιλκίς, του Λαχανά και της Δοϊράνης. Στις 26 Ιουνίου απελευθερώθηκε η Καβάλα, η Στρώμνιτσα, τις επόμενες το Σιδηρόκαστρο και οι Σέρρες. Την 1^η Ιουλίου είχαμε την απελευθέρωση της Δράμας και εν συνεχεία του Άνω και Κάτω Νευροκοπίου, του Πετσόβου, της Μαχομίας και την κατάληψη των Στενών της Κρέσνας. Ακολούθησαν η απελευθέρωση της Ξάνθης, του Δεδέαγατς, της Γκιουμουλτζίνας. Τότε ήταν, που ο ίδιος ο Παύλος Κουντουριώτης ακολουθώντας τους άνδρες του που προχωρούσαν από το Δεδέαγατς προς το Βορρά, έφτασε και διανυκτέρευσε στην Κορνοφωλιά Σουφλίου.

               Την ορμή των ελληνικών δυνάμεων σταμάτησε μόνο η συνθήκη του Βουκουρεστίου. Οι Έλληνες, μετά από σειρά νικηφόρων μαχών που κατατρόπωσαν τους Βουλγάρους άνοιγαν το δρόμο να φτάσει ο στρατός μας έως και τη Σόφια. Η Ρωσία και κυρίως ο υπουργός Εξωτερικών Σαζόνωφ, από την αρχή προσπαθούσε να αποτρέψει τη σύγκρουση Ελλάδας- Βουλγαρίας. Με την επέμβαση και της Αυστρίας αποφασίσθηκε η διεξαγωγή διαπραγματεύσεων στο Βουκουρέστι για την υπογραφή συνθήκης ειρήνης. Επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας ήταν ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος πριν αναχωρήσει ενημέρωσε το Βασιλέα Κωνσταντίνο. Η συνάντησή τους έγινε στο σιδηροδρομικό σταθμό του Χατζή Μπεϊλίκ (σήμερα Βυρώνεια).

               Στις 28 Ιουλίου 1913 υπογράφηκε η συνθήκη ειρήνης για τον τερματισμό του πολέμου μεταξύ των Βαλκανικών κρατών. Δυστυχώς όμως η Δυτική Θράκη που την είχαν απελευθερώσει οι ελληνικές δυνάμεις και οι περιοχές του Μελένικου και του Νευροκοπίου παραχωρήθηκαν στην ηττημένη Βουλγαρία. Η Δυτική Θράκη, περίμενε την απελευθέρωσή της το Μάιο του 1920…

               Πολύ αργότερα στις 10 Απριλίου 1914, η «Ακρόπολις» δημοσίευσε ένα άρθρο συνεργάτη της, ο οποίος έγραφε:

               «Τι είδους συνθήκη ήτο αυτή η συνθήκη του Βουκουρεστίου, δεν ημπόρεσα να την εννοήσω. Τι είδους αλληλεγγύη μεταξύ των τεσσάρων Βαλκανικών υπήρξε προς εξασφάλισιν της υπάρξεώς των και των συμφερόντων των εις το μέλλον κατά των δύο αιμοβόρων και πρωτογόνων φυλών της Ανατολής, των Τούρκων και Βουλγάρων, ακόμη ολιγώτερον μοι είναι καταληπτόν. Όλα δι’ ημάς τους Έλληνας αφέθησαν εις την τύχην, εις τα  α ν ο ι χ τ ά!  Ολόκληρος η ελληνική Θράκη ερρίφθη σήμερον ως βορά εις τα δύο πειναλέα και αιμοδιψή θηρία, τα οποία κατά το περυσινόν κυνήγημα αυτών δια μέσου ορέων, φαράγγων και πεδιάδων επληγώθησαν μεν και εξηντλήθησαν εκ του ακατασχέτου δρόμου και της πείνης, δεν εψόφησαν δε».

               Ο Γεώργιος Σουρής, ο μεγάλος σατιρικός ποιητής, είχε γράψει στο «Ρωμηό»:

«Ειρήνης πανηγύρι

τον κόσμο εξεγείρει.

Παντού χαρά μεγάλη, κανείς μην πολεμή…

επήραμ’ επί τέλους του Νέστου τη γραμμή».

               Παρά την απώλεια της Δυτικής Θράκης και των άλλων ελληνικών περιοχών,  η Ελλάδα με τους δύο Βαλκανικούς Πολέμους κατά της Τουρκίας και στη συνέχεια κατά της Βουλγαρίας αύξησε την έκταση  της επικράτειάς της από 64 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα σε 120 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ ο πληθυσμός της με την πρόσκτηση των Νέων Χωρών από 2,8 εκατομμύρια κατοίκους, ανήλθε σε 5 εκατομμύρια κατοίκους. Ο διπλασιασμός της έκτασης και του πληθυσμού, είχε θετική επίδραση στην οικονομία και το διεθνές γόητρο της χώρας.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Επίτομη Ιστορία των Βαλκανικών Πολέμων 1912-1913, Έκδοση Διεύθυνσης Ιστορίας/ΓΕΣ, 1992.

*Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών, Κεντρική Υπηρεσία 1913 αρ. φακ. 8

*Αρχείο εφημερίδων «Πατρίς» και «Ακρόπολις» Αθηνών,

 Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.