Θράκες εθελοντές, μακεδονομάχοι… το 1912!

*Το εξώφυλλο του ιστορικού καταλόγου με τα ονόματα των γενναίων

 

 Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

                    Ο Μακεδονικός Αγώνας όπως είναι γνωστό, ήταν μία σειρά ένοπλων συγκρούσεων μεταξύ κυρίως ελληνικών και βουλγαρικών σωμάτων, που διεξήχθη με ένταση και πολλά θύματα από το 1904 ως το 1908 στην περιοχή της Μακεδονίας κυρίως. Στο διάστημα των ετών αυτών και με έντονους αγώνες τα ελληνικά σώματα κατάφεραν να επικρατήσουν, αλλά η ένοπλη δράση τους τερματίστηκε με την Επανάσταση των Νεοτούρκων το 1908, όταν σε πρώτη φάση οι υπόδουλοι λαοί στην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας πίστεψαν στις επαγγελίες τους για ισονομία και πολιτικά δικαιώματα.

          Γρήγορα αποκαλύφθηκαν οι εθνικιστικοί στόχοι των Νεοτούρκων που μεταφράσθηκαν σε άγριες καταπιέσεις εις βάρος των αλύτρωτων λαών. Η κατάσταση αυτή οδήγησε σε μυστικές συνεννοήσεις τα χριστιανικά κράτη της Βαλκανικής, που τον Οκτώβριο του 1912 άρχισαν το συμμαχικό πόλεμο εναντίον των Τούρκων. Έλληνες, Σέρβοι, Βούλγαροι και Μαυροβούνιοι αποδύθηκαν σε σκληρό αγώνα, που γονάτισε την Οθωμανική Αυτοκρατορία και άλλαξε εντελώς το χάρτη της. Η διπλωματική συνεννόηση των Βαλκανικών κρατών σε επίπεδο κορυφής, δεν απέτρεψε την επανεμφάνιση κομιτατζήδων στη Μακεδονία και τη Θράκη, που συνέχιζαν την πολιτική διωγμών εις βάρος των Ελλήνων στα μικρά χωριά της Μακεδονίας και της Θράκης, προσπαθώντας με την τρομοκρατία να προσηλυτίσουν ορθόδοξους χριστιανούς στη Βουλγαρική σχισματική εκκλησία.

          Τότε ακριβώς άρχισε να φουντώνει πάλι το πατριωτικό ενδιαφέρον πολλών Μακεδόνων και Θρακών να μεταβούν εθελοντικά στα  επίκαιρα σημεία και να πολεμήσουν οργανωμένοι σε ένοπλα πατριωτικά σώματα. Είναι αυτή μια πτυχή της ελληνικής ιστορίας άγνωστη, αφού την κατακάλυψε η δόξα των δύο Βαλκανικών Πολέμων, που επέτρεψαν στην Ελλάδα, να διπλασιάσει σχεδόν την έκταση της εδαφικής της επικράτειας και να διπλασιάσει σχεδόν τον πληθυσμό της, αφού εντάχθηκαν στο ελληνικό κράτος οι απελευθερωμένοι Έλληνες.

          Το εντελώς άγνωστο είναι ότι στην Αθήνα, ανοίχθηκαν κατάλογοι όπου καταχωρούνταν ονομαστικά, όσοι ήθελαν να καταταγούν στα σώματα αυτά.

          Το πλέον εκπληκτικό για εμάς τους Θράκες είναι ότι βρέθηκαν πολλοί Θράκες πρόσφυγες στην Αθήνα που δήλωσαν ότι επιθυμούν να μεταβούν στη Βόρεια Ελλάδα για να καταταγούν εθελοντικά στα σώματα που είχαν αρχίζει να σχηματίζονται με κάθε μυστικότητα. Τα ονόματά τους, που τα μαθαίνουμε τώρα, αφού τόσα χρόνια παρέμειναν ξεχασμένα, είναι καταχωρημένα σε κατάλογο, που έχει διασωθεί στο πολύτιμο Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών.

*Σέρρες του 1913

          Αρκετά προ της ενάρξεως των Βαλκανικών Πολέμων, ο Έλληνας πρόξενος στις Σέρρες Ε.  Άννινος Καβαλιεράτος, προειδοποιούσε ότι η θρυλούμενη ελληνοβουλγαρική συνεννόηση, θα είχε δραματικές συνέπειες, καθώς βουλγαρικές συμμορίες έμπαιναν στα ελληνικά χωριά και εν ονόματι της συνεννόησης ζητούσαν πλέον περίθαλψη, τρόφιμα και άλλες διευκολύνσεις. Πολλοί χωρικοί, από πλάνη ή φόβο τους δέχονταν, αλλά οι βουλγαρικές συμμορίες προπαγάνδιζαν τις ιδέες τους με κίνδυνο να καταρρεύσει, όλη η συντελεσθείσα εργασία κατά τον Μακεδονικό αγώνα.

          Τον Αύγουστο το προξενείο της Στρώμνιτσας προειδοποιούσε ότι οι κάτοικοι άρχισαν να σχηματίζουν σώματα για να αμύνονται έναντι των  Βουλγάρων.

*Βούλγαροι στο Δεδέαγατς το 1913

          Αρχές Σεπτεμβρίου 1912 ο πρόξενος στο Δεδέαγατς Σακελλαριάδης ειδοποιούσε, ότι στην περιοχή του όπως τον πληροφόρησε ο μουτασερίφης εμφανίσθηκαν ύποπτοι Βούλγαροι προερχόμενοι από τη Βουλγαρία. Οι επίσημοι Τούρκοι φοβούνταν ότι οι Βούλγαροι ετοίμαζαν κάποια ενέργεια στη Θράκη.

          Αγωνιώδεις εκκλήσεις γίνονταν και από το εθνικό κέντρο, για έγκαιρη εξασφάλιση πλωτών μέσων στη λίμνη Γιαννιτσών και απόκρυψή τους, ώστε να μην τα βρούνε οι Τούρκοι και τα καταστρέψουν. Πρόκειται για τις περίφημες πλάβες του Μακεδονικού Αγώνα. Πάντως τα περιστατικά βίας, οι δολοφονίες, οι απαγωγές, οι βασανισμοί και η τρομοκρατία, ουσιαστικά δεν έλειψαν ποτέ. Και είναι πολλά τα περιστατικά στη Βόρεια Ελλάδα.

          Στην Αθήνα γίνονταν προσπάθειες από τον Ιούνιο του 1912 με υποδείξεις προς τους Βούλγαρους ιθύνοντες στη Σόφια, να σταματήσουν οι πιέσεις στα ελληνικά χωριά, από τις βουλγαρικές συμμορίες, ώστε να μην εξάπτονται τα πάθη. Ανάλογες υποδείξεις γίνονταν και στην Κωνσταντινούπολη προς τον σχισματικό Βούλγαρο Πατριάρχη.

*Μακεδονομάχοι

 

Ο ανέκδοτος κατάλογος με τα ονόματα

 

 

Ενδιαφέρον ιστορικό εύρημα, είναι ο υπάρχων κατάλογος, ο οποίος έχει ονόματα εθελοντών με αύξοντες αριθμούς 1 έως το 468.

Ας δούμε τα ονόματα των παλληκαριών με καταγωγή από την ενιαία  Θράκη, που προσφέρθηκαν εθελοντικά να υπερασπισθούν τη Μακεδονία και τη Θράκη. Διέμεναν όλοι στην Αθήνα, άρα ήταν πρόσφυγες διωγμένοι από τις πατρίδες τους για ποικίλους λόγους. Πολλοί, δεν προσδιόριζαν επακριβώς την καταγωγή τους αλλά δήλωναν γενικά «Θράκη».

Κωνσταντίνος Ιωάννου, Θράκη (Πασμακτσή), διέμενε στο ξενοδοχείο «Ερμής» της Αθήνας, γυμνασμένος, 30 ετών. Επιθυμούσε να μεταβεί στη Θράκη ή οπουδήποτε.

Αλέξανδρος Σημαγόης, Θράκη, γυμνασμένος, 22 ετών.

Αντώνης Ραλλίδης, Σωζώπολη, διαμονή στο ξενοδοχείο «Ο Βύρων», γυμνασμένος, 20 ετών.

Ζαχαρίας Βογιατζής, Θράκη, κατοικούσε στην οδό Καψάλη 1, γυμνασμένος, 20 ετών.

Νικόλαος Κωνσταντίνου, από την Αδριανούπολη, γυμνασμένος, 32 ετών.

Γιωργάκης Γεωργίου, με καταγωγή από τις Σαράντα Εκκλησίες. Κατοικούσε στην οδό Κάνιγγος 30. Ήταν  λιποτάκτης του Τουρκικού στρατού, ετών 20.

Στυλιανός Φιλιππίδης, από τη Στενήμαχο της Ανατολικής Ρωμυλίας. Έμενε στην οικία Φουντουκλή, στην οδό Σπετσών. Υπηρέτησε στο Βουλγαρικό στρατό, ετών 52.

Αλέξανδρος Ραλής, από Νέα Αγχίαλο, έδινε τόπο κατοικίας κάποιο καφενείο. Οπλίτης γυμνασμένος, 38 ετών.

Γεώργιος Ι. Μουσούνης , επίσης από τη Νέα Αγχίαλο, Και αυτός δήλωνε ως τόπο κατοικίας κάποιο καφενείο. Οπλίτης γυμνασμένος, ετών 30.

Ιωάννης Α. Κρυωνάς, από τη Νέα Αγχίαλο, οπλίτης, ετών 38.

Βασίλειος Ι. Βασιλείου, άλλος ένας Αγχιαλίτης , με τόπο κατοικίας κάποιο καφενείο, οπλίτης, ετών 23.

Δημήτριος Αλεξίου, από τη Θράκη. Έμενε στην οδό Αιόλου 32, λιποτάκτης, 23 ετών.

Νικόλαος Ανεμούδης, από το Σουφλί. Δήλωνε ως τόπο κατοικίας το καφενείο «Βύρων». Γυμνασμένος 28 ετών.

Κώστας Κωνσταντίνου, από την Αδριανούπολη. Λιποτάκτης, 27 ετών.

Νικόλαος Γεωργίου, από την Αδριανούπολη, αγύμναστος, 26 ετών.

Ευστράτιος Στεφάνου, Θράκη, γυμνασμένος, 25 ετών.

Αλέξανδρος Σωτηρίου, από τη Ραιδεστό, γυμνασμένος, 22 ετών.

          Ιωάννης Φωτίου, από την Καλλίπολη, γυμνασμένος, 22 ετών.       

Κωνσταντίνος Παναγιώτου, από την Καλλίπολη, 20 ετών.

          Αναστάσιος Μισαηλίδης, από την Καλλίπολη, φυγόστρατος μη εργασθείς με Σώμα, 20 ετών άγαμος.

          Νικόλαος Γεωργίου, από την Καλλίπολη, μη εργασθείς με Σώμα, 23 ετών άγαμος. 

          Γεώργιος Χατζηνικολάου, Καλλίπολη, μη εργασθείς με Σώμα, 21 ετών, άγαμος. 

          Ιωάννης Παπακωνσταντίνου, Καλλίπολη, φυγόστρατος μη εργασθείς με Σώμα, ετών 20. 

            Σημείωση του καταλόγου: Οι Καλλιπολίτες  διέμεναν στον Πειραιά, στο καφενείο του Στράτου. Στον σωζόμενο κατάλογο υπάρχει σημείωση ότι οι Καλλιπολίτες αυτοί μπορούσαν  να μεταβούν με Σώμα οπουδήποτε στη Θράκη.

*Μία από τις σελίδες του ιστορικού καταλόγου (Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών)

          Ιωάννης Νικολάου, από τη Στενήμαχο, χωρίς άλλα στοιχεία.

          Γεώργιος Γεωργιάδης, από τη Στενήμαχο, Κάτοικος επί της οδού Καποδιστρίου 14, αγύμναστος.

          Θεόδωρος Χατζηκωνσταντίνου, Θράκη, διαμονή στην οδό Κυνοσάργους 29, γυμνασμένος.

          Πολυχρόνης Τρύφων, Θράκη, διέμενε σε άσυλο, γυμνασμένος.

          Αντώνιος Κολογιάννου, Ξάνθη, Έμενε στην οδό Ομήρου 52, γυμνασμένος. Επιθυμούσε να τεθεί υπό τις διαταγές του οπλαρχηγού Παπακώστα.

          Χρήστος Μπατζής, από τη Στενήμαχο. Γυμνασμένος, δήλωνε ότι επιθυμούσε να τεθεί υπό τις διαταγές του καπετάν Ματαπά.

          Μιχαήλ Μιλτιάδης, Θράκη, γυμνασμένος.

          Κώστας Σαλαμάνης, Θράκη.

          Βασίλειος Δουργούτης, Θράκη.

          Σταύρος Παπαναστασούλης, Θράκη.

          Χρήστος Πρεπούδης, Θράκη (σ.σ. το επίθετο Πρεπούδης είναι σύνηθες στο Σουφλί).

          Οι Σαλαμάνης, Δουργούτης, Παπαναστασούλης και Πρεπούδης, φέρονται να κατοικούν στην οδό Ρόμβης 28. Ήταν όλοι λιποτάκτες του τουρκικού στρατού.

          Νίκος Παπαδόπουλος, Ανατολική Ρωμυλία, κάτοικος οδού Σατωβριάνδου 1, γυμνασμένος.

          Πασκάλιος Μαρθάρης, από την Αδριανούπολη, 24 ετών, διαμονή στην οδό Αιόλου 32, γυμνασμένος στον Τουρκικό στρατό.

          Ιωάννης Νικολάου, από τη Στενήμαχο, διαμονή στου κ. Φλωριά. Επιθυμούσε να πολεμήσει με τον καπετάν Αναγνωστάκη.

          Αθανασίου Σωτήριος, από Στενήμαχο, γυμνασμένος.

          Σταύρος Παπαχαραλάμπου, από το Σουφλί, κατοικούσε στην οδό Πολυκλείτου. Γυμνασμένος, 22 ετών, υπηρέτησε στον Τουρκικό στρατό. Επιθυμούσε να αγωνισθεί με τον καπετάν Ματαπά.

          Χρήστος Ι. Παπλωματάς, Δεδέαγατς, κατοικία στο Στενό Μπαβέα 6, γυμνασμένος, 23 ετών. Επιθυμούσε να καταταγεί υπό τον καπετάν Ματαπά.

          Δημήτριος Ζώιος, Θράκη, διέμενε στην οδό Βορέου 13, γυμνασμένος, 22 ετών.

          Αθανάσιος Διαμαντής, από την Καλλίπολη, γυμνασμένος. 20 ετών.

          Μιχαήλ Πουλτσίδης, Θράκη, διέμενε σε Οικοτροφείο, γυμνασμένος. Και αυτός επιθυμούσε να βγει στον αγώνα με τον καπετάν Μπραγιάννη.

          Σε ένα άλλο κατάλογο «Επιθυμούντων να μεταβώσι ως αντάρται» αναφέρονται ανωνύμως «πέντε ναύται εκ Θράκης υπηρετούντες εν Ναυστάθμω». Οι πέντε ναύτες και άλλοι τέσσερις Θράκες που ακολουθούν, είναι καταγραμμένοι σε φύλο χαρτιού στην αριστερή κορυφή του οποίου είναι γραμμένο το ΠΑΝ. ΟΡΓ. που παραπέμπει σε ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ.

          Μιλτιάδης Μικρόπουλος, εκ Μετρών, κρεοπώλης, κάτοικος της οδού Διάκου.

          Μιχαήλ Χατζημιχαήλ, εκ Μετρών, κρεοπώλης, και αυτός κάτοικος της οδός Διάκου.

          Στέργιος Δημ. Γκουβέντας 22 ετών από τη Σουφλί (σ.σ. επίθετο που συνηθίζεται στο Σουφλί)

          Ευστάθιος Κυρ. Βράντης 21 ετών, από το Σουφλί (σ.σ. ίσως Βράνης, επίθετο σύνηθες στο Σουφλί).

          Σε μια σελίδα του μεγάλου καταλόγου, αναφέρεται με ημερομηνία 3/10/12 ως υποσημείωση, ότι αποφασίσθηκε από την Επιτροπή να σταματήσει επί τους παρόντος η περαιτέρω καταγραφή ανδρών για τα σώματα. Οι προσερχόμενοι θα κατατάσσονται ως εθελοντές του τακτικού στρατού. Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα μπήκε στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο στις 5/10/1912.

          Όπως παρατηρούμε, ορισμένοι εθελοντές δήλωναν, σε ποιο σώμα και υπό τις διαταγές τίνος οπλαρχηγού ήθελαν να πολεμήσουν.  Ας δούμε αυτούς τους οπλαρχηγούς.

*Στο κέντρο ο καπετάν Ματαπάς

          Ο καπετάν Ματαπάς: Επρόκειτο για τον Μιχαήλ Αναγνωστάκο από τη Χαριά της Λακωνίας. Ήταν Έλληνας αξιωματικός του στρατού ξηράς και Μακεδονομάχος, που έδρασε με το ψευδώνυμο Ματαπάς. Το όνειρό του να δει ελεύθερη τη Μακεδονία τον οδήγησε να παρουσιασθεί εθελοντικά το 1912, παρ’ όλο που ήταν σε τιμητική διαθεσιμότητα λόγω της πλούσιας εθνικής δράσης του και της κλονισμένης υγείας του.

          Ο Ιωάννης Καραβίτης, ήταν Κρητικός οπλαρχηγός του Μακεδονικού αγώνα. Στις αρχές του Οκτωβρίου του 1912 έδρασε και πάλι στο χώρο της Δυτικής Μακεδονίας με άλλους Κρητικούς οπλαρχηγούς, (Γεώργιος Δικώνυμος Μακρής, Ευθύμιος Καούδης, Ηλίας Δεληγιαννάκης).

*Ο οπλαρχηγός Βασίλειος Παπακώστας

          Ο Βασίλειος Παπακώστας, με καταγωγή από τη Φθιώτιδα. Κατατάχθηκε στο στρατό το 1893. Το 1905 ανήκε στο σώμα του οπλαρχηγού Κωνσταντίνου Μαζαράκη. Τραυματίσθηκε στη μάχη στα Καλύβια Γραμματικού στις 5 Μαΐου. Το 1907-1908 ήταν οπλαρχηγός στην περιοχή της Χαλκιδικής. Το 1912 επικεφαλής προσκόπων αποβιβάσθηκε στη Χαλκιδική και απελευθέρωσε την περιοχή ως την Νιγρίτα.

          Ο οπλαρχηγός Μπραγιάννης δρούσε παλαιότερα στην περιοχή Μοριχόβου. Αργότερα κατέφυγε στην Αθήνα και κατοικούσε στο ξενοδοχείο «Νέα Υόρκη». Και όταν χρειάσθηκε ξανά η Μακεδονία τις υπηρεσίες του κατετάγη εκ νέου ως εθελοντής από τον Ιανουάριο του 1912.

*Το όνομα του Νίκου Καρβούνη

          Στον πολύτιμο αυτό κατάλογο των εθελοντών φιγουράρει και το όνομα του δημοσιογράφου Νίκου Καρβούνη. Πολέμησε κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, καθώς ήταν μέλος του τάγματος των Γαριβαλδινών. Ήταν στην μάχη του Δρίσκου όταν έχασε την ζωή του ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης. Στον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο του 1913 εστάλη στη Μακεδονία ως απεσταλμένος της «Εστίας». Ο δημοσιογράφος, λόγιος και συγγραφέας, Νίκος Καρβούνης, γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1880  και πέθανε στην  Αθήνα, στις 17 Φεβρουαρίου 1947. Γύρω στο 1930 ασπάστηκε τη μαρξιστική ιδεολογία. Προσχώρησε στην Εθνική Αντίσταση μέσω της ΠΕΕΑ. Το  τραγούδι «Στ' άρματα - στ' άρματα» που τραγουδούσαν οι αντάρτες του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ, έχει δικούς του στίχους.

          Σεβασμός στη μνήμη όσων πολέμησαν στην Μακεδονικό Αγώνα, για να σώσουν τη Μακεδονία από τους κομιτατζήδες.

          Τιμή και δόξα στα άγνωστα σε μας παλληκάρια από τη Θράκη, που προσφέρθηκαν να αγωνισθούν ξανά για τη Μακεδονία, την Ήπειρο και τη Θράκη, όταν παρά τη διπλωματική προσέγγιση Αθήνας και Σόφιας στο παρασκήνιο υπήρχαν άνθρωποι και  οργανώσεις που εποφθαλμιούσαν μεγάλες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας. Δεν γνωρίζουμε τίποτα για την πατριωτική τους δράση. Τιμούμε όμως τη γενναιότητα, τον εθελοντισμό και τον πατριωτισμό τους.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΗ

*Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών, Κεντρική Υπηρεσία 1912, αρ. φακ. 128