Η απαγωγή του Έλληνα υποπρόξενου Κ. Ντάσσου στις Σαράντα Εκκλησιές, το 1911

*Οι Σαράντα εκκλησιές

 

 

*Ο αιμόφυρτος σκύλος του,

πήγε να ειδοποιήσει για το κακό

*Σκότωσαν και λήστεψαν

τον καβάση του υποπροξενείου

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης 

        Η περιοχή των Σαράντα Εκκλησιών της Ανατολικής Θράκης, είχε πάντα ακμαίο ελληνικό στοιχείο, που δεν μπόρεσαν να αλλοιώσουν οι Τούρκοι με τις μετοικεσίες μουσουλμανικών πληθυσμών ούτε οι Βούλγαροι με την άγρια τρομοκρατία των κομιτατζήδων

Στις αρχές του 20^ου αιώνα στην περιοχή, όπως και σε όλη τη Θράκη και τη Μακεδονία επικρατούσε μεγάλος αναβρασμός λόγω της πυκνής τρομοκρατικής δράσης των Βουλγάρων παρακρατικών κομιτατζήδων

        Στις Σαράντα Εκκλησιές εκείνη την εποχή λόγω της έντονης παρουσίας ελληνικού στοιχείου λειτουργούσε υποπροξενείο, με υποπρόξενο τον Κωνσταντίνο Ντάσσο, ο οποίος είχε υπηρετήσει μεταξύ άλλων και στο υποπροξενείο Ραιδεστού το 1900, Πύργου (Μπουργκάς) το 1903, αργότερα στα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα και στην Αλεξάνδρεια και το 1929 ήταν γενικός πρόξενος στο Βελιγράδι.

Η εποχή που υπηρετούσε στις Σαράντα Εκκλησιές ήταν επικίνδυνα φορτισμένη. Από τη μια μεριά οι Βούλγαροι κομιτατζήδες, όταν άρχισαν να χάνουν έδαφος στη Μακεδονία, στράφηκαν στην περιοχή Σαράντα Εκκλησιών της Ανατολικής Θράκης, που ήταν εγγύτερη προς τη Βουλγαρία. Από την άλλη οι Νεότουρκοι όσο αισθάνονταν ισχυροί, κατεδίωκαν τους Έλληνες, παρά τις διακηρύξεις τους για ισονομία και ισοπολιτεία και συνταγματικά δικαιώματα.

*Άποψη των Σαράντα Εκκλησιών

 

Ξεκίνησαν για κυνήγι στ’ αμπέλια

 

        Ας δούμε όμως την περιπέτεια του Έλληνα υποπρόξενου στις Σαράντα Εκκλησιές της Ανατολικής Θράκης Κωνσταντίνου Ντάσσου.

Ήταν 9 Σεπτεμβρίου 1911. Πολύ πρωί στις 5, όταν ο Έλληνας υποπρόξενος ξεκίνησε για κυνήγι. Μαζί του πήρε τον καβάση (σ.σ. κλητήρα) του υποπροξενείου τουρκαλβανό από την Πρεμετή Σεϊφουλάχ Καλέμ, άνδρα έμπιστο και έντιμο. Ανέβηκαν στην άμαξα με προορισμό το κοντινό χωριό Ηρακλείτσα  (σήμερα Eriklice). Χρειάστηκαν μισή ώρα. Εκεί άφησαν την άμαξα και μπήκαν στους αμπελώνες  για να κυνηγήσουν, προχωρώντας προς την περιφέρεια του χωριού Κουγιούν Ντερέ.

Γύρω στις 930 π.μ πείνασαν και ένας χωρικός της Ηρακλείτσας τους υπέδειξε να καταφύγουν σε μια πηγή επάνω από τον ποταμό Καραζλή Ντερέ.

Πράγματι πήγαν εκεί προγευμάτισαν και μόλις πέρασε ένα τέταρτο της ώρας και ετοιμάζονταν να επιστρέψουν προς το Κουγιούν Ντερέ, ξαφνικά ένας σαρικοφόρος πρόβαλε μπροστά τους πίσω από κάτι πέτρες και διέταξε τον Τουρκαλβανό καβάση να μην κινηθεί. Ταυτόχρονα πυροβόλησε εναντίον του και τον σκότωσε!!! Αμέσως πυροβόλησε και εναντίον του υποπροξένου χωρίς όμως επιτυχία. Τότε μιλώντας τουρκικά, του είπε να καθίσει κάτω.

Ο ατυχής καβάσης άφηνε απροστάτευτους και σε μεγάλη φτώχεια τους γονείς του, τη σύζυγό του Φατιμέ, τις τρεις θυγατέρες του Χατζιζέ, Ρουκιγιέ καιΤζεβαχιρέ και τον ανήλικο γιό του Σαμπρή.

*Ο Τύπος για την εξαφάνιση του Ντάσσου

Ο Ντάσσος αγνόησε την εντολή του ληστή και πλησίασε τον καβάση του για να του παράσχει τις πρώτες βοήθειες. Δυστυχώς όμως η σφαίρα είχε καρφωθεί στο στήθος του Οθωμανού καβάση. Ο θάνατός του ήταν ακαριαίος, Τότε είδε ότι το κυνηγετικό όπλο του ήταν πεσμένο δίπλα του. Επιχείρησε να το αρπάξει για να εξουδετερώσει το ληστή. Αυτός όμως τον είδε και προτείνοντας το όπλο του, του είπε πάλι στα τουρκικά:

-Εάν κάνεις ένα βήμα από τη θέση σου, θα σε σκοτώσω!!!

Εκείνη τη στιγμή ο Ντάσσος αντιλήφθηκε ότι πίσω τον σημάδευε και κάποιος άλλος με όπλο. Αντελήφθη ότι δεν μπορούσε να κάνει οτιδήποτε.

Ο πρώτος ληστής διέταξε τότε τον Έλληνα υποπρόξενο να πάρει το πτώμα και να το σύρει έως την άκρη ενός γκρεμού σε απόσταση λίγων  βημάτων και να το σπρώξει στο βάραθρο. Ο υποπρόξενος αγνόησε την εντολή αυτή, την οποία ο ληστής επανέλαβε μερικές φορές. Έτσι ο δολοφόνος έριξε μόνος του το πτώμα στο βάθος του γκρεμού και έριξε και μια μεγάλη πέτρα.

Πριν όπως συμβεί αυτή η αποτρόπαια πράξη ο ληστής έψαξε τον νεκρό βρήκε το κεμέρι του, δηλαδή την ειδική ζώνη που φορούσε στη μέση του και ανακάλυψε 20 λίρες, ένα ασημένιο ρολόι, ένα περίστροφο με τη θήκη του, ένα κομπολόι και μια ταμπακοθήκη. Στις τσέπες του Ντάσσου βρήκε 2 λίρες και 20 γρόσια που τα πήρε και αυτά , όπως και τα δύο κυνηγετικά όπλα.

Στη συνέχεια ο ληστής οδήγησε τον Ντάσσο σε απόσταση περίπου 200 βημάτων σε μια συστάδα βράχων και εκεί του ζήτησε 2000 λίρες για να τον απελευθερώσει. Απειλούσε βέβαια ότι αν δεν καταβληθούν τα λύτρα θα τον σκότωνε.

Εκεί έμειναν τρεις ώρες. Ο ληστής συνέχισε να ζητάει τα λύτρα και ο αιχμάλωτος του εξηγούσε ότι αδυνατεί να καταβάλει αυτό το ποσό. Του έλεγε μάλιστα ότι μπορεί να εξασφαλίσει ποσό 40 λιρών και πέραν τούτων ούτε ένα γρόσι. Ο ληστής στη συνομιλία που είχαν προσποιήθηκε ότι είναι Πομάκος.

Η αγωνία του Ντάσσου, η ένταση και η επιμονή του ληστή, τον οδήγησε κάποια στιγμή να του ζητήσει να τον σκοτώσει για να τερματισθεί αυτό το μαρτύριό του. Ο ληστής άρχισε να συζητάει το ενδεχόμενο να βρεθεί πρόσωπο εμπιστοσύνης που θα πάει στις Σαράντα Εκκλησιές να παραλάβει τις 40 λίρες και να τις φέρει εκεί.

*Οι εφημερίδες γράφουν...

Μετά το τρίωρο ο ληστής οδήγησε το θύμα του σε ένα ύψωμα απέναντι από την Ηρακλείτσα. Εκεί ήρθε και τους βρήκε, παριστάνοντας τον τσοπάνο, ένας συνεργάτης του, που συνελήφθη αργότερα. Ο Ντάσσος τον παρακάλεσε να πάρει την επιστολή του να την πάει στις Σαράντα Εκκλησιές για να πάρει και να φέρει τις 40 λίρες, Αυτός του απάντησε τουρκικά ότι δεν αναμειγνύεται σε τέτοιες δουλειές και έφυγε. Έτσι ληστής και αιχμάλωτος, πέρασαν επάνω στο ύψωμα το υπόλοιπο εκείνης της τραγικής μέρας,

Κατά τις 8 μ.μ. ο ληστής οδήγησε τον κρατούμενό του στο μέρος όπου δολοφονήθηκε ο Σεϊφουλάχ Καλέμ. Εκεί κατά τις 9 μ.μ. κατέφθασαν και άλλοι δύο σύντροφοι του ληστή. Από την ομιλία του ενός φάνηκε, ότι ήταν αυτός που παρίστανε τον τσομπάνο και αρνήθηκε να μεταφέρει την επιστολή για τις 40 λίρες των λύτρων. Μετά την ανταλλαγή γνωμών μεταξύ των ληστών ο αιχμάλωτος διατάχθηκε να εγερθεί και να τους ακολουθήσει. Περπατώντας βρέθηκαν στο σημείο που είχε κατακρημνισθεί το πτώμα του καβάση. Οι ληστές δεν έχασαν την ευκαιρία και το ερεύνησαν ξανά μήπως βρουν κάτι πολύτιμο!

Στο σημείο εκείνο έσκαψαν ένα πρόχειρο τάφο και το έθαψαν για να κρύψουν όσο γίνεται το έγκλημά τους. Η αγωνία όμως του Ντάσσου φούντωσε, όταν αντιλήφθηκε ότι σκάβουν και δεύτερο λάκκο. Και κυρίως όταν ο δολοφόνος του καβάση του είπε πάλι στα τούρκικα:

-Τώρα ήρθε η σειρά σου.

Του απάντησε ότι καλό θα είναι, να κάνει το ταχύτερο, ό,τι ήθελε να κάνει και να μην τον υποχρεώνει να βλέπει όσα φρικτά βλέπει.

Ο δολοφόνος πλησίασε τον σύντροφό του και συνομίλησαν αρκετή ώρα και χαμηλόφωνα. Μετά απευθυνόμενος στον υποπρόξενο του είπε.

 -Άντε, σώθηκες χάρη σε μένα, αλλά θέλουμε τα λεφτά.

-Έχω μόνο τις 40 λίρες όπως σου είπα. Ούτε γρόσι παραπάνω, απάντησε ο αιχμάλωτος.

Πέρασαν τρείς ώρες αγωνίες. Στη συνέχεια οι ληστές τον οδήγησαν σε απόσταση μιας ώρας, σε ένα σημείο όπου δοκίμασαν να αναπαυθούν. Το κρύο ήταν αφόρητο. Ο Ντάσσος πεινασμένος και άυπνος προσπαθούσε να κρατηθεί σε εγρήγορση. Επικρατούσε απόλυτη ησυχία, που την διέκοπταν μόνο οι κρωγμοί των νυχτοκοράκων.

*Από τα δημοσιεύματα των ημερών εκείνων

Ο σκύλος που… ζωντάνεψε!!!

 

Το πρωί του Σαββάτου, στις 5 τα ξημερώματα οι δύο ληστές φοβούμενοι την καταδίωξη, που κάποια στιγμή θα ξεκινούσε, άρχισαν να συζητούν πώς θα φυγαδεύσουν το κυνηγετικό σκυλί του αιχμαλώτου τους για να μην τους προδώσει με τα γαυγίσματά του. Σε πρώτη φάση ο ληστής έβγαλε μια ζώνη και έδεσε το σκύλο και τον πήρε μαζί του, ενώ άφησε με το δεύτερο ληστή τον Ντάσσο να περιμένουν. Έτσι με το σκύλο μαζί έφυγε προς άγνωστη κατεύθυνση. Ο αιχμάλωτος με τον άλλο ληστή ξεκίνησαν κατευθυνόμενοι προς τους βράχους πέραν του Καραζλή Ντερέ, όπου βρήκαν και το δολοφόνο  που είχε ξεκινήσει νωρίτερα.  Εκεί θα περνούσαν τη μέρα τους.

Δύο ώρες αργότερα-τι έκπληξη- ο αιχμάλωτος των ληστών είδε το σκύλο του, που πέρασε το ποτάμι και ήρθε να τους συναντήσει, κουνώντας την ουρά του!

Εκνευρίστηκε όμως ο δολοφόνος του καβάση, σήκωσε το κυνηγετικό όπλο του Ντάσσου και πυροβόλησε το κυνηγετικό σκυλί, το οποίο αιμόφυρτο έπεσε στα πόδια του αφέντη του ζητώντας σωτηρία. Και ενώ όλοι περίμεναν ότι θα πεθάνει, ο σκύλος κατά το μεσημέρι σηκώθηκε και άρχισε να τρέχει, πριν προλάβουν να τον αντιληφθούν οι ληστές!!!

Έφτασε στις Σαράντα Εκκλησίες, όπου οι δικοί του και όλοι οι γνωστοί, κατάλαβαν ότι κάποιο μυστήριο συμβαίνει με τον υποπρόξενο, που είχε εξαφανιστεί!!! Όλοι ανησύχησαν πλην της μακάριας Τουρκικής αστυνομίας…  Όλοι σκέφτηκαν πως κάτι το απευκταίο συνέβη στον ιδιοκτήτη του σκύλου…

*Οι Σαράντα Εκκλησιές

Ο Μήτρος έφερε τα λύτρα

 

Ξημέρωσε και η Κυριακή και ο Ντάσσος κατόρθωσε με ένα Βούλγαρο ποιμένα ονόματι Μήτρο να στείλει στις Σαράντα Εκκλησιές επιστολή στο φίλο του Μόσχο Σακελλαρίδη, ο οποίος έστειλε 60 λίρες για απελευθέρωση του φίλου του. Στον Μήτρο έδωσαν ρεγάλο 5 λίρες. Ο ομογενής Σακελλαρίδης είχε ρωσική υπηκοότητα και σχέσεις με το ρωσικό προξενείο της Αδριανούπολης.

Οι ληστές κράτησαν το λόγο τους και μόλις πήραν τις λίρες άφησαν τον Ντάσσο ελεύθερο, ο οποίος άυπνος, νηστικός και καμένος από την δυνατό ήλιο ξεκίνησε με τα πόδια επιστρέφοντας.

Στις Σαράντα Εκκλησιές έφτασε το πρωί της Δευτέρας 12^ης Σεπτεμβρίου 1911 και έστειλε τηλεγράφημα στο υπουργείο Εξωτερικών αναγγέλλοντας την απαγωγή του.

Στη συνέχεια με τις αρχές μετέβησαν στην Ηρακλείτσα όπου βρήκαν το πτώμα του δολοφονημένου καβάση Σεϊφουλάχ Καλέμ. Οι αστυνομικοί έκαναν αυτοψία και το μετέφεραν για νεκροψία και ταφή στις Σαράντα Εκκλησιές.

Η κηδεία του έγινε στα μουλωχτά, γιατί οι Τούρκοι δεν ήθελαν να δυσφημηθεί η ασφάλεια του τόπου αν και ουσιαστικά ήταν ανύπαρκτη. Γεγονός που επέσυρε την οργή του Ντάσσου ο οποίος αμέσως προχώρησε σε σχετικό διάβημα διαμαρτυρίας. Διότι όπως εν τω μεταξύ διαπίστωσε η ιατροδικαστική έκθεση έλεγε ότι ο καβάσης πυροβολήθηκε από πίσω και άφηνονταν να εννοηθεί ότι τον πυροβόλησε ο Ντάσσος!!! Την ημέρα της κηδείας του καβάση η ελληνική σημαία του υποπροξενείου κυμάτιζε μεσίστια.

Ο ληστής τα έπινε σε Βουλγάρικο καφενείο

 

Όταν όμως μετέφεραν το πτώμα του καβάση σταμάτησαν σε ένα καφενείο Βουλγάρων χωρικών, όπου ανάμεσα στους θαμώνες του ο υποπρόξενος αναγνώρισε τον ένα ληστή και τον υπέδειξε στον Τούρκο ταγματάρχη της Χωροφυλακής, ο οποίος τον συνέλαβε αμέσως. Ο ληστής ονόματι Γεώργιος Αθανάσογλου Βουλγαρικής καταγωγής ισχυρίσθηκε ότι είναι συνένοχος στο γεγονός αυτός, αλλά όχι αυτουργός. Το φόνο, τη ληστεία και την απαγωγή έκανε- υποστήριξε-  ο Βούλγαρος Πέγιος Πολόνογλου,  που διέμενε στο Καραμπουνάρ της Βουλγαρίας, φυγοδικούσε και κατέφυγε πριν από τρεις μήνες στην περιοχή, των Σαράντα Εκκλησιών ,σε σπίτι Βουλγάρων.

Για αρκετές μέρες οι ανακριτικές αρχές προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να αποδείξουν ότι οι ληστές είναι μέλη ελληνοβουλγαρικού τρομοκρατικού κομιτάτου. Υπήρξαν μάλιστα ορισμένοι Βούλγαροι των χωριών της Ηρακλείτσας, που αποκάλυψαν στον Έλληνα υποπρόξενο ότι οι Τούρκοι τους υποσχέθηκαν χρήματα και προστασία, αν κατέθεταν στον ανακριτή όσα αυτοί θα τους υπεδείκνυαν! Οι Τούρκοι απέβλεπαν αν εύρισκαν στοιχεία, να συνεκδικασθεί η υπόθεση αυτή με την υπόθεση 45 Σαρανταεκκλησιώτων  που είχαν φυλακισθεί ως μέλη μυστικού κομιτάτου, χωρίς αποδείξεις.

Οι τουρκικές αρχές με τη  σύμπραξη του δικηγόρου  Σουκρή Μπέη έπεισαν τη διοίκηση στην Αδριανούπολη και εστάλη στις Σαράντα Εκκλησιές διμελής επιτροπή να ερευνήσει το συμβάν. Η επιτροπή τελικά πείσθηκε για το αβάσιμο των υπονοιών εναντίον του υποπροξένου και επέστρεψε στην Αδριανούπολη άπρακτη.

Εν τω μεταξύ από τις φυλακές των Σαράντα Εκκλησιών απέδρασε εκείνες τις μέρες ένας αγροφύλακας ονόματι Στόικος, αλλά συνελήφθη γρήγορα. Επάνω του βρέθηκε το ένα κυνηγετικό όπλο του Έλληνα υποπρόξενου.

Η κατάσταση στην Ανατολική Θράκη, όπως απέδειξε η περιπέτεια του Κωνσταντίνου Ντάσσου είχε γίνει εκρηκτική. Ανασφάλεια επικρατούσε παντού. Στην ύπαιθρο κυριαρχούσαν οι Βούλγαροι κομιτατζήδες, που σκορπούσαν παντού τον τρόμο.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

ΠΗΓΕΣ

*Ιστορικό αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών.

*Αρχείο εφημερίδων «Εμπρός» και «Σκριπ» Αθηνών Σεπτεμβρίου 1911