Τα περίστροφα, δώρα του Αβραάμ Λίνκολν στην Αδριανούπολη, το 1864

*Τα δώρα του Αβραάμ Λίνκολν προς την Αδριανούπολη. Σήμερα εκτίθενται στο Μουσείο Φραγκλίνου  Ρούζβελτ

 

*Η δολοφονία του Αμερικανού

επισκόπου Μέρριαμ

*Περίστροφα Colt τα δώρα

*Απαγχονίστηκαν οι δράστες

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

        Σήμερα είναι απολύτως άγνωστο, αλλά ο θρυλικός Αμερικανός Πρόεδρος Αβραάμ Λίνκολν, είχε στείλει δώρο στην Αδριανούπολη το 1864, δύο ασημοκαπνισμένα περίστροφα, που οι ασημένιες  λαβές τους, είχαν γίνει στο φημισμένο πολυτελές κοσμηματοπωλείο Tiffany’s της Νέας Υόρκης!!! Τα περίστροφα αυτά διασώθηκαν και κοσμούν σήμερα το Μουσείο και την Προεδρική Βιβλιοθήκη του Φραγκλίνου Ρούσβελτ.

        Πώς όμως βρέθηκαν τα περίστροφα αυτά στην Αδριανούπολη και τώρα βρίσκονται ξανά στις ΗΠΑ;

        Είναι μεγάλη και δραματική η ιστορία αυτών των περιστρόφων, που ξεκινάει το μακρινό 1862.

          Εκείνη τη χρονιά, το μεγάλο θέμα που αναστάτωσε την ενιαία Θράκη, αλλά και την Κωνσταντινούπολη, ήταν η δολοφονία του αγγλοαμερικανού επισκόπου Μερριάμ (William Ward Merriam), που βρέθηκε στη Θράκη, προφανώς για να ενισχύσει τους προσηλυτισμούς τους οποίους προωθούσαν όλα τα δόγματα και όλες οι Εκκλησίες στα Βαλκάνια.

          Στις 21 Ιουνίου 1862, λοιπόν, μια ομάδα ταξιδιωτών ανάμεσα στους οποίους ο αγγλοαμερικανός επίσκοπος Μέρριαμ, η έγκυος σύζυγός του με ένα μωρό στην αγκαλιά που θήλαζε και μια υπηρέτριά τους, κατευθύνονταν από την Κωνσταντινούπολη προς τη Φιλιππούπολη. Επίσης στο καραβάνι των ταξιδιωτών ήταν ο μεγαλέμπορος της Φιλιππούπολης, Έλληνας υπήκοος  Χατζή Γεώργιος Χατζηκωνσταντίνου, ένας αρτοποιός ονόματι Ιωάννης, ένας μουφτής με την οικογένειά του και ο αδελφός του διερμηνέα του αυστριακού υποπροξενείου, που ήταν στρατιωτικός γιατρός στην Κωνσταντινούπολη.

         Όλοι μαζί ξεκίνησαν με άμαξες, όπως συνηθίζονταν τότε, γιατί δεν υπήρχε ακόμα σιδηρόδρομος, από την Αδριανούπολη, για να συνεχίσουν στη Φιλιππούπολη. Η συνοδεία είχε επιφορτισθεί να μεταφέρει και ένα πανάκριβο άλογο ράτσας, που ανήκε στον επιφανή ομογενή της Φιλιππούπολης Μιχαήλ Γκιουμουσγκερδάνη. Άλλο ένα παρόμοιο άλογο, είχε και ο Χατζηκωνσταντίνου.

          Στο Χαρμανλή, πρώτο σταθμό, πριν από το Χάσκοβο, οι ταξιδιώτες διανυκτέρευσαν στο χάνι της πόλης και έδωσαν τα άλογά τους για περιποίηση και πετάλωμα σε τρεις Αλβανούς και δύο Πομάκους, οι οποίοι αμέσως σχεδίασαν, πώς θα ληστέψουν τους ταξιδιώτες.

*Χάρτης της περιοχής της ληστείας

          Οι ταξιδιώτες όμως κάτι υποπτεύθηκαν παρακολουθώντας τις κινήσεις και τις κρυφές συζητήσεις των υπηρετών και έσπευσαν προκαταβολικά, να ζητήσουν προστασία. Οι δυο ζαπτιέδες της πόλης έναντι αμοιβής, δέχθηκαν να τους συνοδεύσουν έως τον επόμενο σταθμό.  Πράγματι όταν έφυγε η ομάδα των ταξιδιωτών προπορεύονταν οι δύο ζαπτιέδες. Αφού βγήκαν από το Χαρμανλή πέρασαν από ένα δασωμένο μέρος και έφθασαν σε μια πεδιάδα, όταν μετά από πορεία και ευρισκόμενοι σε απόσταση 1,5 ώρας από την πόλη Ουζουντζόβα, στην οποία γίνονταν κάθε χρόνο μεγάλη εμποροπανήγυρη,  δέχτηκαν επίθεση από τους ληστές. Οι δυο ζαπτιέδες που θα τους προστάτευαν, έναντι αμοιβής, έσπευσαν αμέσως… να εξαφανισθούν! Ο επίσκοπος Μέρριαμ διέταξε τον αμαξά του να αναπτύξει ταχύτητα και αυτό μιμήθηκαν και οι άλλοι αμαξάδες.

          Οι ληστές άρχισαν να  τους καταδιώκουν ρίχνοντας καταιγιστικούς πυροβολισμούς. Έτσι κατόρθωσαν να σκοτώσουν το ένα άλογο από την προπορευόμενη άμαξα, η οποία σταμάτησε κλείνοντας το δρόμο και στις υπόλοιπες άμαξες.

          Ο Μέρριαμ κρατώντας στο ένα χέρι του το πορτοφόλι του για να το δώσει στους ληστές, κατέβηκε από την άμαξα, αλλά οι ληστές τον σκότωσαν όπως και τον αρτοποιό Ιωάννη από τη δεύτερη άμαξα. Τραυμάτισαν βαριά τον ένα αμαξά, ο οποίος πέθανε λίγο αργότερα στη Φιλιππούπολη και ελαφριά τον δεύτερο αμαξά και τον Χατζηκωνσταντίνου, ο οποίος αν και παραδόθηκε και απειλήθηκε να εκτελεσθεί, τελικά διασώθηκε. Είχε κατορθώσει να πείσει τους δύο Πομάκους ληστές, ότι δεν συγγενεύει με τον Μιχαήλ Γκιουμουσγκερδάνη. Από το γεγονός αυτό, ο τότε Έλληνας υποπρόξενος της  Φιλιππούπολης Γ. Δ. Κανακάρης υπέθετε πως οι δύο Πομάκοι ληστές ήσαν συγγενείς του προ καιρού απαγχονισθέντος δολοφόνου του αδελφού του Γκιουμουσγκερδάνη.

          Οι ληστές κατάκλεψαν νεκρούς και ζωντανούς αποκομίζοντας χρήματα, ρολόγια, δαχτυλίδια, όπλα, ρούχα και τα δυο πανάκριβα άλογα, του Γκιουμουσγκερδάνη και του Χατζηκωνσταντίνου και άφησαν ένα από τα δικά τους άλογα για το σκοτωμένο της άμαξας. Άφησαν ελεύθερη την οικογένεια του επισκόπου Μέρριαμ, η γυναίκα του οποίου πήρε το πτώμα του άνδρα της στην άμαξα και το μετέφερε στη Φιλιππούπολη. Ο αρτοποιός Ιωάννης ενταφιάσθηκε στην κοντινή Ουζουντζόβα.

          Οι υπόλοιποι κατατρομαγμένοι ειδοποιούσαν τις αρχές από τα μέρη που περνούσαν, ζητώντας ένοπλη συνοδεία.

          Ο υποδιοικητής του Χάσκιοϊ τους απάντησε, ότι η κυβέρνηση δεν τον τοποθέτησε εκεί… για να προστατεύει τους ταξιδιώτες από τους κακούργους, αλλά να μαζεύει τους φόρους! Τελικά πείσθηκε να διαθέσει τρεις ένοπλους συνοδούς.

          Όταν οι ατυχείς ταξιδιώτες έφθασαν στη Φιλιππούπολη, ο υποπρόξενος Κανακάρης συνάντησε τον Έλληνα υπήκοο Χατζηκωνσταντίνου και τη χήρα του επισκόπου. Ο ενταφιασμός του Μέρριαμ έγινε εσπευσμένα, παρά τις προθέσεις να γίνει μεγαλοπρεπής κηδεία, με στόχο να ευαισθητοποιηθούν και οι αρχές. Αιτία της επίσπευσης ήταν το γεγονός, ότι  είχε αρχίσει η σήψη της σορού του.

          Η χήρα του, Μέρριαμ, που βρίσκονταν στο έβδομο μήνα της κύησης, από τη μεγάλη αυτή δοκιμασία, απέβαλε δίδυμα έμβρυα και κινδύνεψε η ζωή της.

*Η "Παλιγγενεσία" Αθηνών, με την είδηση του απαγχονισμού των ληστών στις 26 Δεκεμβρίου 1863 (8 Ιανουαρίου 1863)

          Οι ληστές πάντως ήταν γνωστοί, αλλά οι αρχές δεν έσπευδαν να τους συλλάβουν, αδιαφορώντας πλήρως. Το προξενικό σώμα της Φιλιππούπολης προ της καταστάσεως αυτής, έκανε διάβημα στο Διοικητή της πόλης.

          Την επόμενη μέρα της φοβερής αυτής ληστείας σημειώθηκε και μια άλλη ληστεία, στο Ελιτζά Ντερεσί της επαρχίας Φιλιππούπολης. Ορεινοί Οθωμανοί, όπως αποκαλούσαν τους Πομάκους, λήστεψαν ένα εμπορικό καραβάνι σκοτώνοντας δύο Βούλγαρους, τον ένα από το Αλαμίς Γκερεσί και τον άλλο από το Καρναβάτ και τραυμάτισαν το Θεοχάρη Βλάτζου έμπορο, ο οποίος νοσηλεύθηκε στη Φιλιππούπολη. Επειδή όμως τα θύματα ήταν Χριστιανοί ραγιάδες, η τοπική αρχή δεν πήρε μέτρα για τη σύλληψη των δραστών.

          Τελικά όμως οι πιέσεις των ξένων προξένων ανάγκασαν τις τουρκικές αρχές να κινηθούν και να μπορέσουν τα συλλάβουν τους ληστές αυτούς.

*Η είδηση της εκτέλεσης των τριών ληστών στην εφημερίδα "Ανατολικός Αστήρ" της Κωνσταντινούπολης (8 Ιανουαρίου 1863)

        Στα αμερικανικά εθνικά αρχεία, υπάρχει μια σειρά εγγράφων που αναφέρονται στη δολοφονία του επισκόπου Μέρριαμ, αλλά και στη σύλληψη των δραστών ονόματι Μουσταφά, Ραμαζάν και Μπαϊράμ, οι οποίοι δικάσθηκαν και εκτελέστηκαν με απαγχονισμό στις 7 Ιανουαρίου 1863. Την απόφαση είχε εκδώσει δικαστήριο της Αδριανούπολης και την επικύρωσε ο σουλτάνος Αμπντούλ Αζίζ.

*Το πρώτο ηλεγράφημα, Όπως ψηφιοποιήθηκε στα αμερικανικά εθνικά αρχεία, με τη λανθασμένη ημερομηνία

*Και δεύτερο τηλεγράφημα σταλμένο στις 9 Ιανουαρίου 1863 με το ίδιο λάθος

        Το πρώτο λιτό τηλεγράφημα προς τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών William H. Seward συνέταξε ο βοηθός γραμματέας της αμερικανικής διπλωματικής αντιπροσωπείας Benjamin Moran στις 7 Ιανουαρίου 1863. Έλεγε:

«Ενημερώστε τον κ. Seward ότι οι τρεις δολοφόνοι του Merriam κρεμάστηκαν σήμερα στην Αδριανούπολη».

Στο τηλεγράφημα αυτό όμως υπάρχει ένα λάθος, προφανώς λόγω της καθυστερημένης πληροφόρησης. Ο απαγχονισμός των ενόχων έγινε στις 26 Δεκεμβρίου 1862, σύμφωνα με τις εφημερίδες.

*Ο Κιμπρισλί Μεχμέτ Εμίν Αλή πασάς, διοικητής της Αδριανούπολης

 

Ποιος ήταν ο Κιμπρισλί Μεχμέτ Εμίν Αλή πασάς;

 

        Τελικά φαίνεται πως στη σύλληψη των δραστών συνετέλεσε ο διοικητής της Αδριανούπολης Κιμπρισλί Μεχμέτ Εμίν Αλή πασάς, ένας Τούρκος γεννημένος στην Κύπρο, με έντονη στρατιωτική αλλά και πολιτική δράση, ένθερμος υποστηρικτής των διοικητικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων  που ήταν γνωστές με την ονομασία Τανζιμάτ. Μια λεπτομέρεια της πολυκύμαντης ζωής του ήταν ότι σε ένα ταξίδι στο Παρίσι, γνώρισε και είχε νυμφευθεί μια καθολική χήρα, η οποία προσχώρησε στο Ισλάμ και έγινε γνωστή ως Melek (σ.σ. άγγελος). Οι ιστορικοί περιγράφουν τη Melek Hanım ως γυναίκα με υψηλή μόρφωση στα γαλλικά, και γνώση των ελληνικών και αρμενικών. Η Μελέκ Χανίμ επέστρεψε μαζί με την κόρη της στον καθολικισμό, όταν χώρισε τον Κιμπρισλί Μεχμέτ  Εμίν Αλή πασά. 

*Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Αβραάμ Λίνκολν, σε καρτποστάλ του Μουσείου Φρ. Ρούζβελτ

Η ευγνωμοσύνη του Αβραάμ Λίνκολν

 

        Από την αμερικανική διπλωματική αλληλογραφία πληροφορούμαστε ότι ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Αβραάμ Λίνκολν εκτιμώντας τις προσπάθειες του διοικητή της Αδριανούπολης για την ανακάλυψη και καταδίκη των δραστών της στυγερής δολοφονίας θέλησε να του κάνει ένα συμβολικό δώρο. Δύο πολυτελή περίστροφα μάρκας Colt.

        Τα περίστροφα αυτά συσκευασμένα σε πολυτελή κασέλα φορτώθηκαν σε ατμόπλοιο βενετσιάνικης ιδιοκτησίας και παραδόθηκαν στην αμερικανική διπλωματική αντιπροσωπεία για να προωθηθούν στην Αδριανούπολη.

        Ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Κωνσταντινούπολη Τζόυ Μόρρις σε τηλεγράφημα του προς τον υπουργό Εξωτερικών William H. Seward, ανέφερε στις 3 Μαρτίου 1864 όταν έλαβε το δώρο: 

«Αυτό το κομψό δώρο, αξιοθαύμαστο για την ομορφιά της διακόσμησης και του καλλιτεχνικού φινιρίσματος, θα αποτελέσει πηγή μεγάλης ικανοποίησης για την Υψηλότητά του. Σήμερα το έχω διαβιβάσει μέσω του κ. Blunt, του Άγγλου προξένου στην Αδριανούπολη. Του ζήτησα να τα παρουσιάσει αυτοπροσώπως στον πασά με συνοδευτική επιστολή από μένα, καθώς ήταν τόσο έντιμος και στενά συνδεδεμένος μαζί μου στις προσπάθειες να εξασφαλίσει τους στόχους της δικαιοσύνης, σε αυτήν την υπόθεση».

*Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Φραγκλίνος Ρούσβελτ, τελευταίος αποδέκτης των περιστρόφων 

Χαμένα έως το 1945

 

Είναι άγνωστο μετά το θάνατο του Κιμπρισλή το 1871, σε ποιον περιήλθαν αυτά τα πολυτελή περίστροφα.

Ξαφνικά όμως  τον Μάρτιο του 1945, τα όπλα αυτά προσφέρθηκαν στον πρόεδρο Ρούσβελτ από τον Baron Francis J. Solari από τη Σμύρνη, μέσω του Myron C. Taylor, του προσωπικού εκπροσώπου του Πάπα Πίου XII. Πρόκειται για περίστροφα που χρησιμοποιούσε η αμερικανική αστυνομία. Είναι μάρκας Colt, Model 1862 .36, με ασημένιες λαβές από την Tiffany’s και αύξοντες αριθμούς 25513 E και 25514 E.

        Τα όπλα αυτά είναι εκτεθειμένα σήμερα στο Μουσείο Φραγκλίνου Ρούζβελτ, συμβολίζοντας μια άγνωστη πτυχή της ιστορίας, που σχετίζεται με μια δύσκολη εποχή στη ζωή της Θράκης. Τα βλέπουν οι επισκέπτες αλλά δεν γνωρίζουν αυτή ειδικά την ιστορία των δύο περιστρόφων.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

ΠΗΓΗ

*Αμερικανικά εθνικά αρχεία

*Προεδρική Βιβλιοθήκη και Μουσείο Φραγκλίνου Ρούζβελτ

*Ιστορικό Αρχείο ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ 

ΑΠΌ ΤΟΝ "ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ" 

ΣΤΗΝ ΚΟΜΟΤΗΝΗ