Τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και η CIA περί το 1950

*Ο δρόμος αυτός κάπου στο Βόρειο Έβρο δείχνει τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Η δρυς δεξιά είναι το όριο από την πλευρά της Ελλάδας (Αρχείο Βασ. Πενταλοφιώτη)

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

        Τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, ήταν πάντα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του λαού της Θράκης, γιατί προσδιόριζαν το επέκεινα ενός εχθρικού κόσμου, όπως αποδείχτηκε πολλές φορές στο παρελθόν. Πρόσφατη ήταν η φοβερή βουλγαρική κατοχή (πλην του νομού  Έβρου) των ετών 1941-44 και η παντοειδής στήριξη των Ελλήνων ανταρτών από το 1946 έως το 1949.

        Στα σύνορα αυτά, είχε απλωμένα τα μάτια της η αμερικανική μυστική υπηρεσία CIA, επειδή μετά την επικράτηση των κομμουνιστών η Βουλγαρία είχε περιέλθει στο λεγόμενο τότε Σιδηρούν Παραπέτασμα. Αλλά και η ίδια η Βουλγαρία, που φοβόταν αποδράσεις πολιτών της στο εξωτερικό, αλλά και διεισδύσεις πρακτόρων στο εσωτερικό της, ενίσχυσε τη φύλαξη των συνόρων με κάθε τρόπο. Το ενδιαφέρον της CIA φαίνεται στα αρχεία της μυστικής υπηρεσίας που απελευθερώθηκαν.

        Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 οι κάτοικοι της Θράκης δεν είχαν γνώση για τις κινήσεις πρακτόρων στην περιοχή τους. Γνώριζαν ωστόσο την ενίσχυση της φύλαξης των συνόρων από την πλευρά της Βουλγαρίας. Είχε αποκτήσει διαστάσεις μύθου η περίφημη οργωμένη και φρεζαρισμένη ζώνη ώστε να φαίνονται οι πατημασιές δραπετών ή το πέρασμα ανεπιθύμητων ατόμων. Και η μυθοπλασία της εποχής εκείνης, ήθελε τους Έλληνες πράκτορες να κατασκευάζουν παπούτσια με ανάποδα καρφωμένες τις σόλες ώστε οι πατημασιές να δείχνουν έξοδο από τη χώρα, άρα δραπέτευση αντικαθεστωτικών και όχι παράνομη είσοδο αλλοδαπών πρακτόρων!!!

        Ωστόσο φαίνεται πως οι Αμερικανοί είχαν κάποιο δίκτυο πρακτόρων  στη Θράκη προσπαθώντας να έχουν κάποια σχετική πληροφόρηση.

*Η πυραμίδα με αριθμό  56 βρίσκεται στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα στον νομό Ξάνθης, στα πομακοχώρια (Αρχείο Ειρήνης Κωτσάκη- Mountain Leader)

Θυμίζουμε επίσης ότι η τύχη της μορφής των ελληνοβουλγαρικών συνόρων στη Θράκη μετά την λήξη του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν ένα από τα αιτήματα της ελληνικής κυβέρνησης στη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης των Παρισίων, αλλά οι μεγάλες δυνάμεις το αντιπαρήλθαν, αγνοώντας τις θυσίες της χώρας μας.

Στα αρχεία της Ουάσιγκτον υπάρχει ένα απόρρητο αμερικανικό Μνημόνιο προς τον Υπουργό Εξωτερικών γραμμένο στην αμερικανική πρωτεύουσα, στις 11 Μαΐου 1946, στο οποίο γίνεται αναφορά στο ελληνικό αίτημα ενόψει της Συνδιάσκεψης, για διόρθωση των ελληνοβουλγαρικών συνόρων. Ειδικότερα κατά το αμερικανικό έγγραφο, η Ελλάδα επιθυμούσε να προωθήσει βαθύτερα τα σύνορά της με τη Βουλγαρία κατά μέσο όρο περίπου τριάντα έξι μίλια βόρεια, στις περιοχές Μακεδονίας- Θράκης, διπλασιάζοντας περίπου το ισχύον τότε πλάτος της επικράτειάς της μεταξύ Βουλγαρίας και Αιγαίου. Αυτό θα απαιτούσε τη μεταφορά μιας λωρίδας άνω των 6500 τετραγωνικών μιλίων της βουλγαρικής επικράτειας σε όλο το μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων με πληθυσμό περίπου 400.000, των οποίων η πλειονότητα ήταν Μουσουλμάνοι Πομάκοι ή Τούρκοι. Κατά πάσα πιθανότητα, υποστήριζαν οι Αμερικανοί, η Ελλάδα δεν μπορούσε να υπερασπιστεί με επιτυχία τα σημερινά σύνορά της ενάντια στη Βουλγαρία. 

*Απόσπασμα από τα αρχεία της CIA για την ελεγχόμενη ζώνη των 2 χιλμ. στην περιοχή του Σλαβέεβο

Οι ελληνικές δυνάμεις στη Δυτική Θράκη μπορούσαν εύκολα να αποκοπούν στο στενό διάδρομο Ανατολής- Δύσης της περιοχής. Η απόκτηση της περιοχής Μακεδονίας- Θράκης θα διευρύνει ουσιαστικά αυτόν τον διάδρομο και θα ενισχύσει τις ελληνικές αμυντικές δυνατότητες, πιθανώς σε τέτοιο βαθμό ώστε να αντέξει τις βουλγαρικές επιθετικές προσπάθειες. Ωστόσο, η Ελλάδα δεν θα ενισχυθεί σε βαθμό, που να εγγυάται την επιτυχή άμυνα κατά της Βουλγαρίας ή οποιουδήποτε συνασπισμού ή συνδυασμού εθνών. Η προώθηση του ελληνικού ορίου εις βάρος της Βουλγαρίας, όπως προτείνονταν, δεν θα ενίσχυε επαρκώς την ελληνική θέση για να συμμετάσχει αποτελεσματικά με την Τουρκία στην υπεράσπιση των Δαρδανελίων. Η μεταφορά αυτού του εδάφους από τη Βουλγαρία στην Ελλάδα πιθανότατα θα ακολουθηθεί από βίαιες εκδηλώσεις, δυσαρέσκεια και κομματικές δραστηριότητες. Η ειρήνη των Βαλκανίων θα τεθεί σε κίνδυνο χωρίς αποφασιστικό στρατηγικό κέρδος, συμπέραιναν οι Αμερικανοί.

*Η πυραμίδα αυτή βρίσκεται στα σύνορα, στο ύψος της περιοχής Τριγώνου Έβρου 

(Αρχείο Βασ. Πενταλοφιώτη)

Αυτή ήταν η κατάσταση, όταν τελείωσε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ακολούθησε ο εμφύλιος κατά τη διάρκεια του οποίου είχαν αποσυρθεί οι ελληνικές φρουρές από τα μεθοριακά φυλάκια και οι αντάρτες έκαναν βάση τους το Βουλγαρικό έδαφος, για προμήθειες σε τρόφιμα και πολεμοφόδια, για νοσηλεία τραυματιών αλλά και για καταφυγή όταν ο ελληνικός στρατός πραγματοποιούσε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις.

 

 Η εποχή του Ψυχρού Πολέμου και η CIA

 

        Έτσι περάσαμε στην εποχή του λεγόμενου Ψυχρού Πολέμου. Σύμφωνα με πληροφορίες που αντλούμε από τα αμερικανικά αρχεία της CIA, στις 10 Ιουλίου 1950 η Βουλγαρική κυβέρνηση είχε εκδώσει μέσω του υπουργείου Εσωτερικών  διάταγμα, σχετικά με την κίνηση ατόμων μέσα στη ζώνη των 2 χιλιομέτρων από την οριογραμμή των συνόρων της. Αφορούσε άτομα που έμεναν μόνιμα στη ζώνη εντός των 2 χιλμ. άτομα που διέμεναν στην ευρύτερη παραμεθόρια ζώνη, ή άτομα που έμεναν μακρύτερα αλλά καλλιεργούσαν γη στη ζώνη των 2 χιλμ. Όλοι αυτοί έπρεπε να προμηθευτούν ειδικές άδειες από την Πολιτοφυλακή. Η κίνηση μέσα στη ζώνη των 2 χιλμ. απαγορεύονταν από τις 10 τη νύχτα ως το πρωί στις 6 κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Την άνοιξη η ώρα της απαγόρευσης ήταν 10 μ.μ. με 5 π.μ. και το καλοκαίρι 10 μ.μ. με 4 το πρωί. Σε έκτακτες περιπτώσεις ασθένειας, φυσικών καταστροφών κ.λπ. η άδεια έπρεπε να ληφθεί από το πλησιέστερο σημείο της Πολιτοφυλακής ή από τον πλησιέστερο πολιτοφύλακα ή συνοριοφύλακα!!! Η κίνηση μέσα στη ζώνη των δύο χιλμ. ήταν απαγορευμένη για τους αλλοδαπούς και τους ξένους διπλωμάτες.

*H περιοχή του Σλαβέεβο, περίπου απέναντι από τον Κυπρίνο Έβρου

        Το 1952 έγιναν περαιτέρω ενισχύσεις των μέτρων φύλαξης των συνόρων. Στην περίφημη ζώνη των 2 χιλμ. που πλέον είχε πάρει μεταξύ των κατοίκων την ονομασία «ζώνη θανάτου» αναρτήθηκαν πινακίδες που έλεγαν: «Τα σύνορα απέχουν από αυτό το σημείο 2 χιλμ. Κάθε άτομο μπορεί να πυροβοληθεί χωρίς προειδοποίηση»!!!

        Το Μάρτιο του 1950 υπήρξε κινητοποίηση στην περιοχή των συνόρων με τον ποταμό Τούντζα από την πλευρά της Τουρκίας. Εγκαταστάθηκε εκεί ένα εκπαιδευτικό τάγμα συνοριοφυλακής με διοικητή τον υπολοχαγό Ιβάνωφ και κομισάριο τον υπολοχαγό Μποζίκωφ, κατά τις πληροφορίες της CIA.

Απαγορευμένη ζώνη είχαν δημιουργήσει οι Βούλγαροι και προς την Τουρκία, στα σύνορα της περιοχής του ποταμού Τούντζα, που γειτνιάζει με το χωριό Φιλίποβο. Το 1953 είχε κατασκευασθεί και ένα υπόγειο οχυρό με ευρεία τάφρο και αγκαθωτά συρματοπλέγματα. 

*Η πυραμίδα με αριθμό  55 βρίσκεται στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα στον νομό Ξάνθης, στα πομακοχώρια (Αρχείο Ειρήνης Κωτσάκη- Mountain Leader)

Τουρκικές απαλλοτριώσεις Βουλγαρικών Ιδρυμάτων

 

        Το 1950, υπήρξε ένταση στις διπλωματικές σχέσεις Βουλγαρίας και Τουρκίας. Η Τουρκία απαγόρευσε τη λειτουργία Βουλγαρικών θρησκευτικών και άλλων ιδρυμάτων, που υπήρχαν στο έδαφός της, από το 19^ο αιώνα, υπό την αιγίδα της Βουλγαρικής Εξαρχικής Εκκλησίας, όπως ναό και μοναστήρι στο Σισλί, εκκλησιαστικά σεμινάρια  και μοναστήρι στο Ορτάκιοϊ στην Κωνσταντινούπολη, το ναό του Αγίου Στεφάνου στο Φανάρι, σχολείο στο Μπέηογλου, ένα νοσοκομείο κ.λπ. Επίσης έκλεισαν ένα γυμνάσιο, ένα δημοτικό και την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στην Αδριανούπολη, καθώς και ένα δημοτικό και την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος στις Σαράντα Εκκλησίες. Η Τουρκία απαλλοτρίωσε αυτές τις περιουσίες. Η πράξη της κατακρίθηκε ως παραβίαση των σχέσεων φιλίας με τη Βουλγαρία.

Τον Ιούνιο του 1950 ένα ακόμα περιστατικό όξυνε τις τουρκοβουλγαρικές σχέσεις. Μια ομάδα Βουλγάρων εθνικιστών, που είχαν καταδικαστεί στις 25 Απρίλιου 1950 σε θάνατο με απαγχονισμό από στρατοδικείο της Σόφιας, κατόρθωσε να δραπετεύσει και να καταφύγει στην Τουρκία. Αυτοί οι Βούλγαροι στις 30 Ιουνίου 1948 είχαν σκοτώσει τον διοικητή Πολιτικής Αεροπορίας  συνταγματάρχη Μπόρις Γκάνεφ και τον ασυρματιστή Νεντέλκο Νεντέλκωφ σε ένα αεροπλάνο της γραμμής Μπουργκάς- Σόφιας. Επρόκειτο για τους Στανιμίρ Κολ. Μιχαλακίεφ, Μιχαήλ Γκεοργκ. Βαλσάμωφ, Χέρθα Μιχ. Βαλσάμοβα, Πέτουρ Ιλ. Γκρουντσάρωφ, Παναγιώτ Τσβετ. Ποπώφ, Νικολάι Καρλ. Μπουσιάνωφ και Βάνυα Ντιμίτρ. Γκρουντσιάροβα.

Ο πρέσβης της Βουλγαρίας στην Άγκυρα Γιορντάν Τσιομπάνωφ απαίτησε από την Τουρκική κυβέρνηση τον Ιούνιο του 1950 την έκδοσή τους στη Βουλγαρία, αλλά η Τουρκία απέρριψε το αίτημά του με την αιτιολογία ότι τα αδικήματά τους ήταν πολιτικά.

*Απόσπασμα από τα αρχεία της CIA για την κατάσταση στη Βουλγαρία.

Σαμποτάζ από αντικαθεστωτικούς

 

        Παρά το σκληρό κομμουνιστικό καθεστώς που επιβλήθηκε στη Βουλγαρία, δεν αποφεύχθηκαν κάποιες πράξεις αντίδρασης στο νέο καθεστώς, σύμφωνα με τα διασωθέντα αρχεία της CIA.

Από μια άλλη αναφορά μέσω Αλεξανδρούπολης, έγινε γνωστό ότι το 1950 Βούλγαροι χωρικοί, ακολουθώντας τις προτροπές ενός παράνομου ραδιοφωνικού σταθμού έκαψαν τις καλλιέργειές τους αντί να παραδώσουν τη συγκομιδή τους στη Βουλγαρική κυβέρνηση, η οποία εφαρμόζοντας αντίποινα προχώρησε σε μαζικές συλλήψεις αγροτών, που οδηγήθηκαν στα στρατοδικεία.

        Στις 10 Απριλίου 1952 στην Αδριανούπολη είχαν φτάσει πληροφορίες ότι μέσα στη Βουλγαρία σημειώθηκε σαμποτάζ στις αλυκές του Πομόριε. Κάποιοι είχαν ανοίξει τους ειδικούς κρουνούς και πλημμύρισαν με νερό οι λεκάνες των αλυκών με το κρυσταλλικό αλάτι, που έλειωσε. Ογδόντα εργάτες που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι συνελήφθησαν και εστάλησαν προς άγνωστη κατεύθυνση στο εσωτερικό της Βουλγαρίας,

        Ένα δεύτερο περιστατικό σημειώθηκε τον Ιούνιο του 1952 στην περιοχή Ελισέυνα, όπου υπάρχουν ορυχεία χαλκού. Εκεί καταστράφηκαν χωνευτήρια τήξης χαλκού και αχρηστεύθηκαν.

Τάγματα εργασίας, (στα αμερικανικά αρχεία γράφονται ως Trudovaks ,είναι η βουλγαρική λέξη από την οποία δημιουργήθηκε η γνωστή απαίσιας μνήμης λέξη «ντουρντουβάκια») παρατηρήθηκαν το Μάρτιο του 1953 στις περιοχές Νευροκοπίου, Σμόλυαν και Σβίλεγκραντ, όπου γίνονταν εκσκαπτικές εργασίες χωρίς άλλες πληροφορίες. 

*Η πυραμίδα αυτή βρίσκεται στα ελληνοβουλγαρικά , στα πομακοχώρια του νομού Ξάνθης (Αρχείο Ειρήνης Κωτσάκη- Mountain Leader)

Ναρκοπέδια

 

Από τα αρχεία της CIA πληροφορούμαστε, αυτό που ήταν τότε κοινό μυστικό. Την ύπαρξη ναρκοπεδίων στη σύνορα της Βουλγαρίας προς τη Γιουγκοσλαβία, την Ελλάδα και την Τουρκία.

Το 1953 είχαν κατασκευασθεί αντιαρματικά εμπόδια στο δρόμο προς την Κομοτηνή. Οι Βούλγαροι φοβούνταν τότε ότι τα ελληνικά τεθωρακισμένα θα επιχειρούσαν εισβολή από τις διαβάσεις της Ροδόπης...

Οι Αμερικανοί πράκτορες είχαν επίσης πληροφορίες ότι υπήρχαν στρωμένα ναρκοπέδια στο δρόμο προς την Κομοτηνή, σε βάθος 100-150 μέτρα στη δυτική πλευρά του δρόμου  και 200-250 μ. στην ανατολική. Από το 1950 είχαν τοποθετηθεί σε ορισμένα σημεία και αντιαρματικές νάρκες.

Η Βουλγαρική συνοριοφυλακή οργανώθηκε το 1947 με πρώτο διοικητή έως το 1951 τον Γιάνκο Πάνωφ. Επόμενος διοικητής το 1951 και 1952 ήταν ο παλαιός κομιτατζής Λεβ Γλαβίντσεφ.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Υστερόγραφο:

Ευχαριστώ θερμά την Ειρήνη Κωτσάκη

και τον Βασίλη Πενταλοφιώτη

για την παραχώρηση των φωτογραφιών.

 

ΠΗΓΗ

*Αμερικανικά εθνικά αρχεία

*Οι δύο βουνοκορφές χωρίζουν Ελλάδα και Βουλγαρία. Αριστερά είναι το ελληνικό έδαφος και δεξιά το βουλγαρικό. Περιοχή Γυφτόκαστρου Ξανθης, 1827 μ. υψόμετρο  (Αρχείο Ειρήνης Κωτσάκη- Mountain Leader)