Η διπλωματική αλληλογραφία για την κατάληψη Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας το 1941

    

*Μια φωτογραφία που τα λέει όλα. Ο Χίτλερ και ο βασιλιάς της Βουλγαρίας Μπόρις στο Βερολίνο

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

        Ο σκληρός Απρίλης του 1941, ήταν βαρύτατα τραυματικός για την Ελλάδα, καθώς υποχρεώθηκε μετά από μια μεγαλειώδη αντίσταση στα φασιστικά στρατεύματα του Μουσολίνι, να υποκύψει και να συνθηκολογήσει στη βία των χιτλερικών δυνάμεων. Ήταν στις 20 Απριλίου όταν ο στρατηγός Τσολάκογλου υπέγραψε στο Βοτονόσι της Ηπείρου τη συνθηκολόγηση. Άρχιζε από τη στιγμή εκείνη η φρικτή περίοδος της ναζιστικής Κατοχής.

        Η Ελλάδα μοιράστηκε σε τρείς ζώνες Κατοχής. Τη Γερμανική, την Ιταλική και τη Βουλγαρική. Η παραχώρηση αυτή ήταν πρωτοφανή και ασυνήθης για τα διεθνή δεδομένα, γιατί η Βουλγαρία δεν είχε κηρύξει πόλεμο κατά της Ελλάδας. Αποστολή της ήταν η «τήρηση της ησυχίας, τάξης και ασφάλειας» σε μια περιοχή που εκτεινόταν από τον ποταμό Στρυμόνα έως το Δέλτα του ποταμού Έβρου. Περιλάμβανε, δηλαδή, το μεγαλύτερο τμήμα της ελληνικής ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης. Παρέμεινε μόνο ο νομός Έβρου, (η Αλεξανδρούπολη παραδόθηκε στους Βουλγάρους) υπό Γερμανική στρατιωτική κατοχή με ελληνικές πολιτικές αρχές (νομαρχία στο Διδυμότειχο και δήμοι) προκειμένου να μην προκληθεί η υποκριτικά ουδέτερη στον πόλεμο Τουρκία. Στις 9 Απριλίου 1941, ο αγώνας ανατολικά του Νέστου είχε ουσιαστικά τερματισθεί, μετά  την εγκατάλειψη των οχυρών Νυμφαίας και Εχίνου στις νότιες πλαγιές της Ροδόπης. Τα γερμανικά στρατεύματα προσέγγισαν στα ελληνικά σύνορα, από το συμμαχικό τους βουλγαρικό έδαφος.

*Η είσοδος των Γερμανών στην Ξάνθη. Μετά από λίγες μέρες την παρέδωσαν στους Βουλγάρους. Αρχείο Κ. Μαυρομάτη

Η Βουλγαρική κατοχή ελληνικών εδαφών κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου προέκυψε από τη συνεργασία της Βουλγαρίας με τις δυνάμεις του Άξονα κατά την επίθεσή τους εναντίον της Ελλάδας. Ξεκίνησε με την είσοδο του βουλγαρικού στρατού στις 20 Απριλίου 1941 και έληξε με την οριστική αποχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων προς τα τέλη Οκτωβρίου 1944. Οι περιοχές που καταλήφθηκαν αρχικά ήταν η Ανατολική Μακεδονία και η ελληνική Θράκη, εκτός από το νομό Έβρου, που παρέμεινε υπό τον στρατιωτικό έλεγχο των Γερμανών. Μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας, η σφαίρα επιρροής της Βουλγαρίας στα ελληνικά εδάφη μεγεθύνθηκε και ο βουλγαρικός στρατός προωθήθηκε στην Κεντρική Μακεδονία μέχρι τον Αξιό, εξαιρουμένης της Θεσσαλονίκης και μιας έκτασης 20 μιλίων γύρω από αυτή.

*Ο βασιλιάς της Βουλγαρίας Μπόρις και ο πρωθυπουργός Μπογκντάν Φίλωφ

Από το διπλωματικό παρασκήνιο

 

        Έχει ενδιαφέρον να δούμε από το διπλωματικό παρασκήνιο, το πνεύμα που επικρατούσε στη Βουλγαρία, με βάση τα αρχεία του Αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, που απελευθερώθηκαν και είναι προσιτά στους ερευνητές.

        Κατ’ αρχάς, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η άποψη που σχημάτιζαν στο συμμαχικό διπλωματικό στρατόπεδο για τη στάση την οποία θα τηρούσε η Τουρκία έναντι των Γερμανών. Ο Αμερικανός πρέσβης στην Τουρκία Mac Murray ενημέρωνε με τηλεγράφημα του τον Υπουργό Εξωτερικών στις 11 Απριλίου 1941 από την Άγκυρα.

Ο Αμερικανός διπλωμάτης διέβλεπε μια «εκπληκτική αλλαγή της διάθεσης σε μερίδα των Τούρκων» η οποία είχε γίνει οδυνηρά αισθητή από την εισβολή των Γερμανών στη Γιουγκοσλαβία και μετά. Μέχρι τότε η ιδιοσυγκρασία των αξιωματούχων και του Τύπου της Τουρκίας ήταν σοβαρή, αποφασιστική και γαλήνια. Τώρα- παρατηρούσε- εκδηλώνουν την τάση να μιλούν σαν να είχαν διαγράψει όλο το ενδιαφέρον ή την ευθύνη για την κατάσταση των Βαλκανίων λόγω της «ανοησίας» των γειτόνων τους να μην ανταποκριθούν στην πρόταση της τουρκικής ηγεσίας για σχηματισμό κοινού μετώπου. Αυτή η αίσθηση αλλαγής στο τουρκικό συναίσθημα υπάρχει όχι μόνο μεταξύ συναδέλφων μου (που εκφράζουν όλες τις απόψεις εκτός του Άξονα) αλλά και σε ξένους δημοσιογράφους, οι οποίοι από τη δική τους οπτική είναι πεπεισμένοι ότι κάτι σημαντικό είναι σε εξέλιξη.

«Εκείνοι που μου αρέσουν γιατί έχουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στην ουσιαστική σταθερότητα των Τούρκων, αισθάνονται απογοητευμένοι και ανήσυχοι. Γι’ αυτό το συναίσθημα δεν υπάρχει ακόμη πολύ απτή βάση, εκτός από λίγα περιστατικά (όπως επιτρέποντας σε γερμανικά αεροπλάνα αναγνώρισης σε διάφορες περιπτώσεις να πετούν ανεπιθύμητα πάνω από τη Θράκη και ακόμη και εντός των συνόρων ως την Πάνορμο) που μπορεί να εξηγηθεί για άλλους λόγους, αυτό» τόνιζε  ο Αμερικανός Πρέσβης στην Άγκυρα και εξηγούσε ότι η κυβέρνηση της Τουρκίας φαίνεται ότι δεν έχει αναλάβει συγκεκριμένη δράση ή στάση που δεν συνάδει με τις υποχρεώσεις της. αλλά από την άλλη μεριά εμφανώς απέτυχε ή απέφυγε να κάνει ή να πει κάτι που θα είχε επιβεβαιώσει σε αυτήν την κρίσιμη στιγμή την αλληλεγγύη της προς τους Συμμάχους. Είχαν συμφιλιωθεί με την ιδέα, σίγουρα απρόθυμα, αλλά νομίζω σοφά,  στο γεγονός ότι η Τουρκία θα ήταν πιο χρήσιμη για την κοινή υπόθεση να παραμείνει στρατιωτικά σε αμυντική θέση. Όμως, ενώ ένιωθαν ότι η Τουρκία θα μπορούσε τουλάχιστον να έχει κερδίσει για τους συμμάχους της μερικές πολύτιμες μέρες χρόνου για προετοιμασία ενάντια στη γερμανική προέλαση στην Ελλάδα με κάποια εκδήλωση ηθικής υποστήριξης, είναι ότι αυτή η κυβέρνηση έχει ξεφύγει από το δρόμο της για να αποδείξει ότι δεν ενδιαφέρεται για οτιδήποτε έξω από τα δικά της σύνορα. Οι συμμαχικοί Πρεσβευτές (καθώς και οι Γάλλοι που ανησυχούν σοβαρά για πιθανές επιπτώσεις στη Συρία) φοβούνται μήπως αυτή η Κυβέρνηση αποδειχθεί ότι δεν ενδιαφέρεται για τον κοινό σκοπό πέρα ​​από την προστασία των εδαφών της- ένα ενδιαφέρον καθαρά εγωιστικό, αν και αναμφίβολα έχει μεγάλη στρατηγική σημασία» κατέληγε ο Mac Marray.

Άλλωστε είναι γνωστή η υποκριτική στάση της Τουρκίας, η οποία το Φεβρουάριο του 1945, τότε δηλαδή που τελείωνε ο πόλεμος, έκανε μια εικονική κήρυξη πολέμου κατά της Ναζιστικής Γερμανίας!!! Όταν δηλαδή δεν χρειάστηκε να πολεμήσει…. 

*Βούλγαροι αξιωματικοί στη Θεσσαλονίκη το 1943. Από το  LOSTBULGARIA COM

Αναστάτωση των Αμερικανών της Θεσσαλονίκης

 

        Η προέλαση των Γερμανών από την κοιλάδα του Αξιού, προκάλεσε αναστάτωση μεταξύ των Αμερικανών που έμεναν στη Θεσσαλονίκη, όπως φαίνεται από τηλεγράφημα του Αμερικανού πρέσβη στην Αθήνα Λίνκολν Μακ Βη,  προς τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Γουίλιαμ Τζόκινγκ στις 14 Μαρτίου.

          Οι περισσότεροι Αμερικανοί που έχουν γεννηθεί στις ΗΠΑ- του έλεγε- έχουν ήδη εγκαταλείψει την περιοχή της Θεσσαλονίκης και εκείνοι που απομένουν, εκτός από τον πρόξενο Τζόνσον και τον αντιπρόξενο Gullion, είναι η κυρία Meverette Smith του Ιδρύματος Εγγύς Ανατολής, ο κ. και η κ. Γκάρντνερ της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής και τα δύο παιδιά τους, ο κ. και η κυρία Ρίγκς του Κολλεγίου Ανατόλια, ο κ. Λάνκτον της πετρελαϊκής εταιρείας Socony Vacuum και ο κ. Tilley της εταιρείας Gary Tobacco. Εκτός από αυτά τα άτομα, υπάρχουν περίπου 150 πολιτογραφημένοι Αμερικανοί ελληνικής καταγωγής και τα παιδιά τους που είχαν γεννηθεί στην Αμερική.

          Οι Βρετανοί υπήκοοι έχουν προφανώς λάβει οδηγίες να εγκαταλείψουν τη Μακεδονία και τη Θράκη και το έχουν ήδη κάνει. Υπάρχει- έλεγε ο Αμερικανός πρεσβευτής περιγράφοντας την ατμόσφαιρα που επικρατούσε- σημαντική μετακίνηση και του ελληνικού πληθυσμού. Κάποιοι φεύγουν από τη Θεσσαλονίκη για τα μικρά χωριά ή τα νησιά. Κάποιοι πηγαίνουν στην Τουρκία και άλλοι ταξιδεύουν νότια. Οι πόλεις είναι γεμάτες από πρόσφυγες και τα ενοικιαζόμενα δωμάτια είναι ακριβά.

          Τα αμερικανικά κολέγια που χρησιμοποιούνταν ως στρατιωτικά νοσοκομεία είχαν εκκενωθεί πλήρως και επιστράφηκαν οι εγκαταστάσεις στους Αμερικανούς διευθυντές. Από τα 8 νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης, μόνο 2 λειτουργούσαν ακόμη, τα υπόλοιπα είχαν εκκενωθεί  πλήρως. Όλοι οι τραυματίες  διακομίσθηκαν νοτιότερα και ορισμένοι σε πλοία. Οι νοσοκόμες επίσης είχαν φύγει.

*Γερμανοί και Βούλγαροι εξετάζουν πυροβόλο στο Γιουγκοσλαβικό Πρίλεπ

 

Εγκατέλειψαν τη Θράκη οι αρχές

 

           Οι πληροφορίες που είχαν οι Αμερικανοί διπλωμάτες της Θεσσαλονίκης

ήταν ότι οι αρχές, εγκατέλειψαν και τη Θράκη.

            Ο γενικός διοικητής της Θράκης και ορισμένοι από τους βασικούς βοηθούς του- λέγονταν- 
ότι έφυγαν για την Αθήνα με διάφορα προσχήματα. 
            Ο Κ. Κοτζιάς, υπουργός Διοικήσεως Πρωτευούσης, έχει οριστεί 
προσωρινός γενικός διοικητής της Θράκης και προσπαθεί 
να αποθαρρύνει μια μαζική έξοδο του πληθυσμού. 
            Τα σιδηροδρομικά εισιτήρια δεν πωλούνται σε σιδηροδρομικούς 
σταθμούς, αλλά σε ένα γραφείο που ανοίγει σε κάθε πόλη, 
ειδικά για το σκοπό όπου όλοι οι υποψήφιοι ταξιδιώτες 
πρέπει να εγγραφούν και να περιμένουν αρκετές ημέρες 
πριν λάβουν εισιτήρια.

            Ο πρόξενος Τζόνσον είχε αναφέρει στον Μακ Βή, ότι η εκκένωση

κτιρίων και η μεταφορά αποθεμάτων πετρελαίου στο νότο μαζί με άλλες 

εξελίξεις, τον οδήγησαν να πιστέψει ότι η προσπάθεια υπεράσπισης της 

Μακεδονίας από μια γερμανική εισβολή θα ήταν μικρή και ότι η πραγματική 

αντίσταση θα συνέβαινε νότια και δυτικά της Θεσσαλονίκης. 

        Το ίδιο βράδυ, ένα σύντομο τηλεγράφημα από την πρεσβεία των ΗΠΑ στη Βουλγαρική πρωτεύουσα προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ στις 2.40 τη νύχτα της 14^ης Απριλίου 1941 ανέφερε: «Πυκνή κίνηση στρατιωτικών δυνάμεων μέσα από τη Σόφια, που μπορεί να σημαίνει κατάληψη της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης».

Οι Ναζιστές μοίραζαν ξένα εδάφη

 

Οι Γερμανοί μεθυσμένοι από τις πρώτες νίκες της στην Ευρώπη, φέρθηκαν γενναιόδωρα στη Βουλγαρία εις βάρος άλλων κρατών βέβαια. Της παραχώρησαν την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη διαμελίζοντας τον εθνικό κορμό της Ελλάδας. Η Βουλγαρία με πνεύμα εκδικητικό για τις ήττες που υπέστη στο παρελθόν, δεν θεώρησε τη γερμανική χειρονομία ως απλή  κατοχή των παραχωρούμενων περιοχών, αλλά προχώρησε σε πράξεις ενσωμάτωσης  της Θράκης στη Βουλγαρία και εκβουλγαρισμού του πληθυσμού.

*Ο πρέσβης των ΗΠΑ στη Σόφια George Earle. Από το LostBulgaria.com

Ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Βουλγαρία George H. Earle ενημέρωνε τηλεγραφικά τον προϊστάμενό του υπουργό Εξωτερικών το μεσημέρι της 19^ης  Απριλίου 1941, πως  μια υψηλού επιπέδου ημιεπίσημη βουλγαρική πηγή τον ενημέρωσε , ότι επίσημο ανακοινωθέν θα εκδοθεί σε 6 ώρες και θα δηλώνει ότι πρόκειται για αστυνόμευση με διοικητικούς σκοπούς. Τα βουλγαρικά στρατεύματα θα μετακινηθούν σήμερα στη Θράκη και στη Γιουγκοσλαβία, εξαιρουμένων των στρατιωτικών ζωνών όπως η Θεσσαλονίκη, η Οχρίδα και η Στρούγκα.

Βέβαια για τη Γερμανία, ο σκοπός της εισόδου των βουλγαρικών στρατευμάτων σε άλλες επικράτειες, ήταν καταρχήν η διαφύλαξη της τάξης, με την απεμπλοκή των γερμανικών στρατευμάτων που θα ήταν χρήσιμα σε άλλες εμπόλεμες ζώνες. Αλλά οι Βούλγαροι άλλα είχαν κατά νουν….

Η αστυνόμευση και οι διοικητικοί σκοποί των Βουλγάρων φάνηκαν από την πρώτη μέρα, πως ήταν στάχτη στα μάτια των άλλων κρατών. Οι Βούλγαροι αμέσως ενεργοποίησαν πρόγραμμα εκβουλγαρισμού των ελληνικών περιοχών που κατέλαβαν με τις ευλογίες των Ναζί. 

*Το δραματικό διάγγελμα του πρωθυπουργού Εμμανουήλ Τσουδερού στις 23 Απριλίου 1941

Ανησυχία στην Αθήνα

 

Εν τω μεταξύ ανησυχία επικρατούσε και στην Αθήνα από τη στιγμή που φάνηκε ότι η Βουλγαρία ετοιμάζεται να καταλάβει ελληνικά εδάφη. Από την διπλωματική αλληλογραφία βλέπουμε ότι ο Έλληνας πρεσβευτής στην Ουάσιγκτον Κίμων Διαμαντόπουλος, είχε εντολή να επισημάνει στην Κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών στις 24 Απριλίου 1941, ότι θα είχε μεγάλη σημασία να εκδώσει δήλωση, που να διευκρινίζει  ότι δεν θα αναγνωρισθούν βίαιες εδαφικές τροποποιήσεις εις βάρος της ακεραιότητας της Ελλάδας. «Η ελληνική κυβέρνηση- αναφέρεται στα διπλωματικά έγγραφα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ-  πιστεύει ότι θα ήταν, επιπλέον, σκόπιμο να προειδοποιήσει η Αμερική τη βουλγαρική κυβέρνηση σχετικά με τις κυρώσεις που πρέπει να επιβληθούν σε περίπτωση που θα εφαρμοστούν μέθοδοι μεταφοράς πληθυσμών προκειμένου να μεταβληθεί η εθνολογική σύνθεση της Θράκης και της Μακεδονίας».

Μάταια όμως, γιατί αποδείχθηκε ότι εκτός των άγριων διωγμών, εφαρμόσθηκε και πρόγραμμα μεταφοράς εποίκων με στόχο να αλλοιωθεί η εθνογραφική σύνθεση του πληθυσμού.

*Συνάντηση Μπόρις και Χίτλερ, το Νοέμβριο του 1940. Αρχείο "Καθημερινής"

 

Ο βασιλιάς Μπόρις στον Χίτλερ

 

Φυσικά στην εξιστόρηση των γεγονότων εκείνων των ημερών, δεσπόζουσα θέση έχει η συνάντηση του βασιλιά Μπόρις της Βουλγαρίας με τον καγκελάριο Αδόλφο Χίτλερ. Ενδιαφέρον έχει ένα τηλεγράφημα, που σχετίζεται με την επίσκεψη του βασιλιά Μπόρις στον Χίτλερ στο Βερολίνο και τη στάση αγάπης της Βουλγαρίας προς το Ναζιστικό καθεστώς.

Ο επιτετραμμένος των ΗΠΑ στο Βερολίνο Morris στις 25 Απριλίου 1941 τηλεγραφούσε προς τον Υπουργό Εξωτερικών, ότι μετά την επίσκεψη του Βούλγαρου βασιλιά Μπόρις στον Χίτλερ, ο Βούλγαρος πρωθυπουργός Μπογκντάν Φίλωφ, τηλεγράφησε στον Γερμανό καγκελάριο για να εκφράσει το «ευχαριστώ» της χώρας του για την «ισχυρή βοήθεια της συμμαχικής Γερμανίας» για την επίτευξη της βουλγαρικής εθνικής ενοποίησης. 

*Η υπογραφή των Συμφώνου των Τριών Δυνάμεων του Άξονα ενώπιον του Ρίμπεντροπ (Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία) στο οποίο προσχώρησε η Βουλγαρία. Από το Lostbulgaria.com

Ο χιτλερικός υπουργός Εξωτερικών Ribbentrop απαντώντας σε παρόμοιο τηλεγράφημα από τον υπουργό Εξωτερικών της Βουλγαρίας, αναφέρθηκε στην «ανανεωμένη αδελφικότητα και αγκαλιά» τονίζοντας «το κοινό πεπρωμένο» των δύο λαών που «με βάση το Σύμφωνο των Τριών Δυνάμεων αποτελούν τη βάση για τη δημιουργία μιας νέας προοπτικής στη Νοτιοανατολική Ευρώπη ». Οι διαθέσιμες πληροφορίες στο Βερολίνο- κατά τον Morris- έδειχναν ότι οι γερμανικές δυνάμεις είχαν στραφεί στον Βουλγαρικό στρατό για κατοχή σε ολόκληρη την περιοχή ανατολικά του Στρυμόνα, στην ελληνική Θράκη και σε όλη τη νότια Σερβία έως τα αλβανικά σύνορα, συμπεριλαμβανομένων των πόλεων Πρίλεπ, Πρίζρεν, Μοναστήρι και Σκόπια. Το βόρειο όριο της βουλγαρικής κατοχής, αν και δεν είχε ακόμη αποκαλυφθεί, πιστεύονταν ότι μπορεί να προσεγγίσει τη γραμμή που καθιερώθηκε από τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου το 1878. Σε αντίθεση με τις άλλες χώρες που καταλάμβαναν τη Γιουγκοσλαβική επικράτεια, φαίνονταν πιθανό ότι η Βουλγαρία είχε εγγυήσεις από τη Γερμανία για «μόνιμη κατοχή» των περιφερειών που καταλαμβάνονταν από τα στρατεύματά της. Γερμανοβουλγαρικές εμπορικές συζητήσεις επρόκειτο να πραγματοποιηθούν την επόμενη εβδομάδα για την αύξηση των ποσοστώσεων και των τιμών των εξαγωγών και προς τις δύο κατευθύνσεις. 

*Φον Πάπεν, Γερμανός πρεσβευτής στην Άγκυρα

Η στάση της Τουρκίας

 

Ο Αμερικανός επιτετραμμένος Morris από το Βερολίνο, στις 26 Απριλίου, απευθυνόμενος προς τον υπουργό Εξωτερικών γνωστοποιούσε συνομιλία του με τον Τούρκο πρέσβη. Ειδικότερα- γνωστοποιούσε- έμαθα από αυτόν, ότι ο γερμανός διπλωμάτης φον Πάπεν (πρεσβευτής τη Γερμανίας στην Άγκυρα) είχε αρκετές συνομιλίες με τον Χίτλερ, αλλά δεν υπήρχε καμία ένδειξη για μια οριστική στάση του απέναντι στην Τουρκία. Ο φον Πάπεν αναμένει να κληθεί ξανά από τον Καγκελάριο και να επιστρέψει στην Τουρκία μέσα σε λίγες ημέρες. Ο  Αμερικανός διπλωμάτης εξέφρασε την πεποίθηση, ότι ο φον Πάπεν είναι ειλικρινής φίλος της Τουρκίας και στο βαθμό που μπορεί, συμβουλεύει ενάντια σε οποιαδήποτε ισχυρή πίεση στη χώρα αυτή.

«Είπα στον Πρέσβη, ότι ορισμένες πηγές μου έδωσαν το δικαίωμα να σκεφτώ ότι το ζήτημα της διέλευσης των γερμανικών στρατευμάτων μέσω της Τουρκίας ήταν στενά συνδεδεμένο και τελικά θα εξαρτηθεί από τη σχετική επιτυχία ή αποτυχία των γερμανικών και ιταλικών δυνάμεων να διεισδύσουν στην Αίγυπτο και στο κανάλι του Σουέζ. Ο πρέσβης είπε ότι συμμερίζεται αυτή την άποψη. Η αποτυχία στην Αίγυπτο θα οδηγήσει πιθανώς σε πίεση στην Τουρκία για ελεύθερη διέλευση. Παρατήρησε επίσης ότι η Τουρκία είχε ηρεμήσει και παρακολουθούσε ψύχραιμα τις βουλγαρικές και γερμανικές δυνάμεις να καταλαμβάνουν την Θράκη».

Ο Τούρκος πρέσβης επισήμανε επίσης ότι η Τουρκία συγκατατίθεται στην αποκατάσταση των απευθείας σιδηροδρομικών επικοινωνιών μεταξύ Βερολίνου και Κωνσταντινούπολης και εάν η Γερμανία προμηθεύσει το σίδηρο και το χάλυβα, η Τουρκία θα αναλάβει το μερίδιό της στις απαραίτητες σιδηροδρομικές εργασίες.

Η τελευταία παρατήρηση του Morris ήταν ότι αυτός ο Τούρκος εκπρόσωπος είχε μια μακρά καριέρα στη Γερμανία και παρόλο που πιθανώς δεν ήταν υπέρ των Ναζί, αναμφίβολα είναι έτοιμος να υποστηρίξει μια πολιτική κατευνασμού οπουδήποτε εκτός από το σημείο παραβίασης της ανεξαρτησίας της χώρας του.

*Το 1941 πρωθυπουργός της Τουρκίας ήταν ο Ρεφίκ Σαϋντάν

 

Η Τουρκία θα κάνει ό,τι θέλει η Γερμανία…

 

Λίγο αργότερα, 27 Απριλίου ο πρέσβης των ΗΠΑ στη Βουλγαρία Earle ενημέρωνε τον υπουργό Εξωτερικών για τα πιο σημαντικά γεγονότα της εβδομάδας που έληξε στις 26 Απριλίου.

Η ισχυρή πεποίθηση- τηλεγραφούσε- όλων των πηγών που μέχρι τώρα θεωρούνται αξιόπιστες, είναι, ότι μετά την κατάκτηση της Γιουγκοσλαβίας και της Ελλάδας, η Τουρκία θα κάνει ό,τι θέλει η Γερμανία.

Ειδικά για τους Βουλγάρους έλεγε είναι ένας έντονα πρακτικός λαός. Η γερμανική προπαγάνδα έχει μεγεθύνει στα μάτια τους τη νέα επικράτεια που τους δόθηκε, ώστε είναι τώρα ολόψυχα με τη Γερμανία. Σκέφτονται τη Βουλγαρία αναγεννημένη, όσο ποτέ τα τελευταία χίλια χρόνια. Διαμορφώνεται μεταξύ των Βουλγάρων η εντύπωση, πως κάθε μέρα είναι ισχυρότεροι και ότι η Γερμανία θα νικήσει. Τον βουλγαρικό λαό που τους ευγνωμονεί θα τον χρησιμοποιήσει ως πυρήνα για να οικοδομήσει ένα ισχυρό έθνος, ισχυρά εξοπλισμένο με τα πιο σύγχρονα όπλα, στα οποία θα μπορεί να στηρίζεται η Γερμανία. για να φρουρήσει την κατακτημένη νοτιοανατολική Ευρώπη. 

*Ο Παναγιώτης Πιπινέλης, πρέσβης της Ελλάδας στη Σόφια το 1941

Π. Πιπινέλης: Η προδοσία σας δεν θα ξεχαστεί ποτέ

 

Στις 23 Απριλίου 1941 ο Έλληνας πρέσβης στη Σόφια Παναγιώτης Πιπινέλης επέδωσε στο βουλγαρικό υπουργείο Εξωτερικών διακοίνωση, με την οποία αναγγελλόταν από την ελληνική πλευρά η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων. Είχε έρθει το τέλος…

Στο εν λόγω έγγραφο, ο Αμερικανός πρέσβης (Earle) ενημέρωσε τους προϊσταμένους στην Ουάσιγκτον ότι ο Πιπινέλης, επιδίδοντας τη διακοίνωση στον υπουργό Εξωτερικών Ιβάν Ποπώφ (Иван Попов), τόνισε τα ακόλουθα:

«Συχνά εκφράζατε παράπονα σε μένα για την προδοτική πράξη της Ρουμανίας να σας μαχαιρώσει πισώπλατα το 1913, τη στιγμή που αγωνιζόσασταν εναντίον της Σερβίας και της Ελλάδας και ότι η Βουλγαρία δε θα ξεχάσει ποτέ αυτή την πράξη της Ρουμανίας. Σας ενημερώνω ότι η βουλγαρική προδοτική πράξη να βοηθήσει τα γερμανικά στρατεύματα στην επίθεσή τους εναντίον μας, τη γείτονά σας, και η κατάληψη εκ μέρους σας τμήματος της χώρας μου, έπειτα από 20 έτη ειρηνικών και φιλικών σχέσεων, δε θα ξεχαστεί ποτέ από την Ελλάδα».

Δύο μέρες αργότερα, στις 25 Απριλίου 1941, ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄ και η κυβέρνηση Εμμανουήλ Τσουδερού, εγκατέλειψαν την ελληνική ηπειρωτική χώρα με προορισμό την Κρήτη, η οποία δέχθηκε την επίθεση των δυνάμεων των Ναζί στις 20 Μαΐου 1941. Στην διάρκεια της νύχτας της 24ης Μαΐου, ο Γεώργιος Β΄ και η κυβέρνησή του φυγαδεύτηκαν από την Κρήτη στο Κάιρο. Η κυβέρνηση παρέμεινε στην Αίγυπτο έως και την απόσυρση των γερμανικών στρατευμάτων από την Ελλάδα, τον Οκτώβριο του 1944.

 

Το κλίμα μέσα στη Βουλγαρία

 

Από τις 15 Μαρτίου του 1941 ο πρέσβης των ΗΠΑ στη Βουλγαρία George Earle ενημέρωνε τον Υπουργό Εξωτερικών ότι:

1) Οι Γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώτες είναι τουλάχιστον τρεις φορές περισσότεροι στη Σόφια από ό,τι την 1η Ιανουαρίου στο Βουκουρέστι.

2) Παρά το γεγονός ότι η Σόφια ήταν μια καλά αστυνομευόμενη πόλη, οι Γερμανοί στρατιώτες διευθύνουν τώρα τα τρία τέταρτα της κυκλοφορίας της πόλης.

3) Υπάρχει μια σταθερά αυξανόμενη οικειότητα μεταξύ Βουλγάρων και Γερμανών στρατιωτών. Οι Γερμανοί καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να καλλιεργήσουν τη φιλία των Βουλγάρων.

4) Τα μενού σε ξενοδοχεία και εστιατόρια μειώνουν σταθερά το μέγεθος των μερίδων σχεδόν σε κάθε είδος φαγητού και υπάρχουν ελλείψεις στο ρουχισμό. «Δεν μπορώ να πάρω καφέ ή τσάι για το σπίτι μου για τρεις ημέρες» έλεγε ο Αμερικανός διπλωμάτης.

5) Τα μέλη της πρεσβείας περιορίζονται στις κινήσεις τους, στα όρια της πόλης της Σόφιας.

6) Η ποσότητα γερμανικών μηχανοκίνητων οχημάτων με προμήθειες και στρατεύματα που περνούσαν νότια από τη Σόφια ήταν μεγαλύτερη χθες από ό, τι οποιαδήποτε στιγμή.

7) Οι δύο αδελφές του Petroff, κυρίες επί των τιμών της βασίλισσας έλαβαν σύντομη προειδοποίηση για αναχώρηση από τη Σόφια. Έφυγαν για τη Βουδαπέστη όπου θα τους παραχωρηθεί ένα μικρό εισόδημα από τον βασιλιά Μπόρις. Ήταν πολύ ειλικρινείς ανά πάσα στιγμή υπέρ των Άγγλων.

8) Ο βουλγαρικός λαός είναι ανοιχτά απαθής στην κατοχή που δεν επιδεικνύει ούτε έγκριση ούτε αποδοκιμασία. Υπάρχει αναμφίβολα, ωστόσο, ένα συνεχώς αυξανόμενο ρεύμα δυσαρέσκειας για την αυξανόμενη έλλειψη τροφίμων και οι Βούλγαροι μεταξύ τους μιλούν για τους Γερμανούς ως «ακρίδες».

Παρ’ όλη αυτή την τελευταία αναφορά για δυσαρέσκεια των Βουλγάρων έναντι των Γερμανών τα μεταγενέστερα τηλεγραφήματα δείχνουν ότι υπερίσχυσε ο βουλγαρικός μεγαλοϊδεατισμός και το κλίμα μεταστράφηκε υπέρ των Γερμανών του Χίτλερ.

*Η ελάχιστη Βουλγαρική παρουσία στην περιοχή Μεγάλου Δερείου Έβρου ημερολογιακά 

Τελικά, έως τα τέλη του 1941 είχαν εκδιώξει από τις βουλγαροκρατούμενες περιοχές περισσότερους από 100.000 Έλληνες πραγματοποιώντας παράλληλα εποικισμούς με βουλγαρικούς πληθυσμούς, εφαρμόζοντας πρόγραμμα εκβουλγαρισμού μέσω της παιδείας επιστρατεύοντας Έλληνες σε καταναγκαστικές εργασίες τα τρομακτικά «ντουρντουβάκια» και ασκώντας αφόρητες διώξεις εναντίον των Ελλήνων. Είναι χαρακτηριστικό της εποχής εκείνης και ακούγεται ως ανέκδοτο, ότι όσοι περνούσαν από το Στρυμόνα στην γερμανοκρατούμενη ζώνη, έλεγαν ότι… καταφεύγουν στην ελεύθερη Ελλάδα!!! Τέτοιο κλίμα επικρατούσε εκεί που πάτησαν οι Βούλγαροι.

Η Κατοχή των ετών 1941-1944 ήταν η τρίτη κατά σειρά βουλγαρική κατοχή  στις περιοχές της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης μετά την Α΄ Βουλγαρική Κατοχή το 1913 και τη Β΄ Βουλγαρική Κατοχή 1916-1918. Κατοχές επώδυνες. Με πολύ αίμα και πρωτοφανή τρομοκρατία….

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

ΠΗΓΕΣ

*Αμερικανικά εθνικά αρχεία