*Το πρώτο σπίτι που χτίσθηκε στην Νέα Ορεστιάδα
*Η γέννηση το 1923
της νεώτερης πόλης της Ελλάδας
Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης
Η Νέα Ορεστιάδα, νεώτερη πόλη της Ελλάδας και ίσως και όλης της Ενωμένη Ευρώπης, γιόρτασε στις 12 Αυγούστου τα γενέθλιά της. Στις 12 Αυγούστου 1923, Καραγατσιανοί και Αδριανουπολίτες διωγμένοι από τις ιδιαίτερες πατρίδες τους, υπό την ηγεσία του ποιμενάρχη τους Πολύκαρπου φώλιασαν κοντά στη πατρίδα που είχαν τις ρίζες τους και δημιούργησαν τη Νέα Ορεστιάδα, πόλη σημαντική της Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπης.
Οι συνθήκες του διωγμού των Ελλήνων από την Ανατολική Θράκη το φθινόπωρο του 1922 είναι γνωστές.
Η αρχή γι’ αυτή τη δυσμενή εξέλιξη για τον Ελληνισμό άρχισε από τα Μουδανιά. Η διάσκεψη των στρατηγών των Συμμαχικών Δυνάμεων στις 28 Σεπτεμβρίου 1922, με την Ελλάδα να μην έχει υπογράψει, είχε προδιαγράψει την τύχη της Ανατολικής Θράκης: Παραχώρηση στους Τούρκους, που δεν πολέμησαν καθόλου, όταν την απελευθέρωσαν οι Έλληνες τον Ιούλιο του 1920. Ούτε πολέμησαν για να την ανακαταλάβουν. Ο Τύπος έγραφε απροκάλυπτα, ότι η Θράκη θυσιάσθηκε! Έτσι είχαμε την δραματική και αναγκαστική εκκένωση της Ελληνικής Ανατολικής Θράκης από τον γηγενή ελληνικό πληθυσμό, που άνθιζε εκεί από τα πανάρχαια χρόνια. Έφυγαν όλοι μέσα σε δραματικές συνθήκες, ακόμα και του καιρού, που τον Οκτώβριο του 1922 ήταν πολύ βροχερός. Ο ουρανός έκλαιγε… Καραβάνια προσφύγων, βουτηγμένα στη λάσπη…
Το 1923, σημειώθηκε το δεύτερο σκέλος της μεγάλης δοκιμασίας του Ελληνισμού. Είχαν αρχίσει στη Λωζάνη της Ελβετίας οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.