Η προσφορά της Καστοριάς στην Εθνική Βιβλιοθήκη, όταν απελευθερώθηκε

*Η Καστοριά σε παλαιά καρτ ποστάλ

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

        Η Καστοριά, υπήρξε αρχοντική πόλη, σε όλες τις περιόδους της ιστορίας της. Το ίδιο και οι κάτοικοί της. Εργατικοί, φιλοπρόοδοι, επιμελείς και πατριώτες.

        Οι Βαλκανικοί πόλεμοι 1912-13, αλλά και ο Μακεδονικός Αγώνας, που προηγήθηκε, υπήρξαν αφορμή για να εκδηλώσουν οι Καστοριανοί τα φιλογενή και πατριωτικά τους αισθήματα.

        Η απελευθέρωση της Καστοριάς έγινε στις 11 Νοεμβρίου 1912. Στην μακραίωνη ιστορία της, η Καστοριά γνώρισε πολιορκίες και κατακτήσεις από Βουλγάρους, Νορμανδούς και Τούρκους, διατηρώντας όμως μέχρι σήμερα τον ελληνικό χαρακτήρα της, καθώς και πλήθος βυζαντινών εκκλησιών, κειμηλίων και αρχοντικών. Όλα, τεκμήρια της ακμής της, λόγω της επιτυχημένης εμπορίας και διακίνησης των γουναρικών σε ακμάζοντα κέντρα της Ευρώπης.

        Ο Δήμος Καστοριάς, ίδρυσε to 1925 Δημοτική βιβλιοθήκη. Στις συλλογές της υπάρχουν μεταξύ άλλων 27.000 τόμοι βιβλίων, ανάμεσά τους και πολλά σπάνια για την τοπική ιστορία, αντίγραφα σπάνιων χειρογράφων της Μητρόπολης, εξαιρετικού ενδιαφέροντος παλαίτυπα, παλαιές φωτογραφίες και καρτ-ποστάλ του 19ου και του 20ου αιώνα, 30 τίτλους περιοδικών και 15 τίτλους τοπικών εφημερίδων.

Η δωρεά των σπάνιων βιβλίων

        Η απελευθέρωση της πόλης το 1912, έδωσε την ευκαιρία να εκδηλώσουν οι Καστοριανοί την ευγνωμοσύνη τους για το “ποθούμενο” που επιτεύχθηκε.

        Λίγους μήνες αργότερα και συγκεκριμένα τον Ιούλιο του 1913 περιόδευσε ο τμηματάρχης της Εθνικής Βιβλιοθήκης αρμόδιος για τα χειρόγραφα Θεμιστοκλής Βολίδης και ο υπάλληλος Θωμόπουλος. Είχαν σταλεί από την ελληνική κυβέρνηση για να εξασφαλίσουν στη Μακεδονία παλαιά χειρόγραφα, βιβλία, πίνακες και άλλα συναφή πολύτιμα αντικείμενα.

        Όπως ανακοίνωσε μετά την περιοδεία του ο Βολίδης στο Γενικό Διοικητή της Μακεδονίας, στη Θεσσαλονίκη, το αποτέλεσμα της επίσκεψής του στην Καστοριά υπήρξε λίαν ικανοποιητικό. Ταξινόμησε τη βιβλιοθήκη της κοινότητας, που περιλάμβανε 1700 τόμους, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν σπάνιες εκδόσεις. Οι σπουδαιότερες ήταν εκδόσεις του περίφημου οίκου Άλδου Μανούτιου της Βενετίας, εκδόσεις της Βασιλείας Ελβετίας και εκδόσεις της βιβλιοθήκης των Παρισίων, μερικές από τις οποίες δεν είχε η Εθνική Βιβλιοθήκη της Αθήνας.

*Ο Μητροπολίτης Ιωακείμ 

        Μετά την ταξινόμηση των βιβλίων της βιβλιοθήκης της Καστοριάς, αντιπροσωπεία της πόλης υπό τον μητροπολίτη Ιωακείμ, αποφάσισε να προσφέρει όλες τις παλαιές εκδόσεις στην Εθνική Βιβλιοθήκη και να κρατήσει τις νεώτερης εκδόσεις και τα διδακτικά βιβλία, που ήταν χρήσιμα για τα σχολεία της πόλης και τους λόγιους Καστοριανούς.

        Τα βιβλία που δωρήθηκαν τότε ήταν περίπου 1.200 τόμοι. Η Καστοριά δώρισε επίσης 75 χειρόγραφα εκκλησιαστικά, που είχαν περισυλλεγεί από διάφορους παλαιούς ναούς, καθώς και άλλα ελληνικά και Οθωμανικά έγγραφα. Δώρισαν επιπλέων μια ξυλόγλυπτη εικόνα του Αγίου Γεωργίου.

        Ο Βολίδης κατά την περιοδεία του περισυνέλεξε από την Κλεισούρα, τη Χρούπιστα, το Νεστόριο και άλλα μέρη, άλλα 120 βιβλία και χειρόγραφα, καθώς και ένα μικρό λίθινο ανάγλυφο επιτύμβιο, που παρίστανε ένα ιππέα. Έδειχνε να είναι έργο των ρωμαϊκών χρόνων, αλλά στην τοπική χριστιανική παράδοση είχε ταυτιστεί με τον Άγιο Γεώργιο.

*Ο Θεμιστοκλής Βολίδης

Ο Θεμιστοκλής Βολίδης

        Στην επιτυχία της αποστολής του Βολίδη, είχαν συντελέσει και οι τοπικές πολιτικές αρχές.

        Ο Θεμιστοκλής Βολίδης, που παρέλαβε τη δωρεά της Καστοριάς υπήρξε διακεκριμένος βυζαντινολόγος. Γεννήθηκε στη Δρόβιανη της Βορείου Ηπείρου (περιοχή Αυλώνα) το 1875 και πέθανε στην Αθήνα το 1955. Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μετά στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Μονάχου. Έγινε διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Φιλοσοφικής του Πανεπιστημίου Μονάχου, όπου είχε καθηγητή τον Κρουμπάχερ. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, τοποθετήθηκε επιμελητής του τμήματος χειρογράφων της Εθνικής Βιβλιοθήκης, όπου και συγκέντρωσε χιλιάδες γραπτά ιστορικά μνημεία και αρχαιολογικά αντικείμενα.

*Η δημοσίευση του Θεμιστοκλή Βολίδη στο "Νέον Άστυ" το 1907

        Ερεύνησε μοναστήρια και βιβλιοθήκες της Παλαιάς και Νέας Ελλάδας, ως και άλλων Βαλκανικών χωρών. Αργότερα διηύθυνε τη Βιβλιοθήκη Αλεξανδρείας. Μετείχε σε διάφορα διεθνή επιστημονικά συνέδρια, στα οποία ανακοίνωσε πάμπολλες πρωτότυπες μελέτες. Το 1907 δημοσίευσε στο «Νέον Άστυ» ανέκδοτες επιστολές του Κοραή προς τον Δημήτριο Υψηλάντη και προς άλλους επισήμους Έλληνες.

        Η Καστοριά απέδειξε έμπρακτα την αδιαμφισβήτη αρχοντιά της.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΗ

*Εφημερίδα “Καιροί” Αθηνών, Ιούλιος 1913