Σουφλί: Οδεύοντας προς την απελευθέρωση του 1920

*Η κοπή της πίτας από τον πρόεδρο Γ. Σιαλάκη και τα μέλη του ΔΣ

Με στόχο να τονισθεί ιδιαίτερα, ότι εφέτος διανύουμε το εκατοστό έτος από την απελευθέρωση της Θράκης το 1920, ο σύλλογος Σουφλιωτών Αθήνας έκοψε την πίτα του σε ένα πολύ όμορφο, γεμάτο φως και χρώμα χώρο, με θέα την Ακρόπολη, στο roof garden, του ξενοδοχείου Athenian Callirhoe Exclusive Hotel. Συνέρρευσαν και συνεόρτασαν Σουφλιώτες αλλά και καταγόμενοι από τα περίχωρα του Σουφλίου, καθώς  και πολλοί φίλοι της Θράκης.

Η εκδήλωση πλαισιώθηκε με την επίκαιρη ομιλία του δημοσιογράφου και ιστορικού Παντελή Αθανασιάδη, με θέμα : «Σουφλί, οδεύοντας προς την απελευθέρωση του 1920».

Την επιτυχημένα εκδήλωση, τίμησαν με την παρουσία τους ο αυτοδιοικητικός παράγοντας της Καλλιθέας, Αντιδήμαρχος και Θραξ Κώστας Πολυχρονίδης, ο Πρόεδρος του Συλλόγου Καταγομένων από το Τρίγωνο  Έβρου, Χρήστος Δεληδήμου, ο Πρόεδρος του Συλλόγου Θρακιωτών και φίλων Θράκης Χρυσάφης Συκάκης, η Πρόεδρος της Ένωσης Γυναικών «Δόμνα Χ”Αντώνη Βισβίζη» Νατάσσα Πεντίδου, η εκπρόσωπος του Θρακικού Κέντρου- Εταιρία Θρακικών Μελετών Λίτσα Καμπακάκη ,η πολιτευτής του ΚΙΝΑΛ Νότιου Τομέα Αθήνας με καταγωγή από τη Σαμοθράκη Μαρία Μισέντου, ο συγγραφέας λογοτέχνης και ποιητής Γιώργος Κιουρτίδης και πολλοί Σουφλιώτες και άλλοι Θράκες. Η εκδήλωση πήρε χρώμα και ζωντάνια με την παρουσία 15μελούς χορευτικής Ομάδας, με παραδοσιακές φορεσιές κυρίως από το Σουφλί αλλά και από όλη τη Θράκη, από το Σύλλογο «Θρακιώτες Αθηνών» του Αγίου Ελευθερίου Αχαρνών.

*Φορεσιές και χοροί της Θράκης

Τα τραγούδια « Σουλτάνα Σουφλιωτούδα» και ο «Παππίσιος» θύμισαν στους παρευρισκόμενους τα νεανικά τους χρόνια και συγκίνησαν τους περισσότερους που τα σιγοτραγούδησαν!

Στην εκδήλωση κρατήθηκε ενός λεπτού σιγή, στη μνήμη δύο πολύ σημαντικών μελών του συλλόγου, του Χρήστου Τσιάπη που για πολλά χρόνια διοίκησε το σύλλογο ως πρόεδρος και του Θανάση Μπέλλα με μεγάλη χορηγική και όχι μόνο συνεισφορά, που «έφυγαν» από κοντά μας την περυσινή χρονιά.

*Ο συγγραφέας Γ. Κιουρτίδης δείχνει το νόμισμα που κέρδισε

Ο τυχερός που κέρδισε το νόμισμα της πίτας ήταν ο συγγραφέας Γιώργος Κιουρτίδης.

Ο σύλλογος ξεκίνησε ήδη και την οργάνωση αποκριάτικου χορού στις 15 Μαρτίου Κυριακή μεσημέρι, με τις ορχήστρες «Εβρίτικη Ζυγιά» και του Βαγγέλη Δημούδη.

*Ο ομιλητής Παντελής Αθανασιάδης

Η ομιλία του Παντελή Αθανασιάδη

Κυρίαρχο στοιχείο της χθεσινής εκδήλωσης ήταν η ομιλία του δημοσιογράφου Παντελή Αθανασιάδη ο οποίος αναφέρθηκε στα γεγονότα προς την απελευθέρωσης του Σουφλίου παρουσιάζοντας και ένα ανέκδοτο έγγραφο για τον κοινοτικό βίο των Σουφλιωτών. Ειδικότερα ο ομιλητής ανέφερε:

"Σουφλιώτισσες και Σουφλιώτες,

Φίλες και φίλοι της Θράκης,

Καλώς ορίσατε

Χάρη στην ευγενική πρόσκληση του προέδρου σας, φίλου Γιώργου Σιαλάκη και του Διοικητικού Συμβουλίου, ανέλαβα να σας πω μια ιστορία από την εποχή, που χάραζε στο Σουφλί η ελευθερία μετά από οθωμανική και βουλγαρική σκληρή σκλαβιά. Φέτος γιορτάζουμε τα 100 χρόνια ελευθερίας της Θράκης.

Το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1918, βρήκε το Σουφλί βαριά «λαβωμένο» από την σκληρή Βουλγαρική Κατοχή στην οποία το καταδίκασε η άδικη συνθήκη του Βουκουρεστίου του 1913, η οποία επιδίκασε τη Δυτική Θράκη στην ηττημένη Βουλγαρία. Το Σουφλί μάλιστα «άγγιξε» την ποθούμενη ελευθερία, όταν οι δυνάμεις των Ελλήνων πεζοναυτών, έφτασαν ως την Κορνοφωλιά, περίπου 4 χιλιόμετρα νοτιότερα.

*Απόσπασμα προξενικής έκθεσης. Αρχείο Ιδρύματος Ελ. Βενιζέλου

Η Βουλγαρική κατοχή υπήρξε ανάλγητη, εχθρική προς κάθε τι ελληνικό, εκδικητική για την ήττα που υπέστη η γειτονική χώρα κατά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Η πολιτική της Βουλγαρίας κατέστησε μαρτυρική τη ζωή για τους κατοίκους του Σουφλίου. Όσοι δηλαδή παρέμειναν. Γιατί οι περισσότεροι εκδιώχθηκαν κακήν κακώς.

Όμως οι Σουφλιώτες, από τη φύση τους φιλοπάτριδες και νοικοκυραίοι, όταν ήρθε η ώρα της ελευθερίας, ήταν έτοιμοι να ανασυγκροτήσουν την πόλη τους και να την καταστήσουν ξανά εστία ευημερίας, χάρη στην εργατικότητά τους, με οργανωμένους τους κοινοτικούς θεσμούς.

Η κατάσταση στη Θράκη, όταν έληξε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και έως ότου υπογραφούν οι διάφορες επιμέρους συνθήκες, ήταν ρευστή. Βούλγαροι αλλά και Τούρκοι εποφθαλμιούσαν την περιοχή για διαφορετικούς λόγους ο καθένας. Ειδικά οι Βούλγαροι, αν και ηττημένοι στο Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο (1913) αργότερα και στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-18) απαιτούσαν να πάρουν τη Θράκη και την Ανατολική Μακεδονία για να έχουν έξοδο στη θάλασσα του Αιγαίου.

Από τα τέλη Οκτωβρίου 1918 τα συμμαχικά στρατεύματα του λεγόμενου Ανατολικού Μετώπου, είχαν αρχίσει να προωθούνται προς τα ανατολικά, με στόχο να φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη, όπως συνέβη τελικά και την έθεσαν υπό διασυμμαχικό έλεγχο.

Μέχρις ότου οι Βούλγαροι υπογράψουν τη συνθήκη ανακωχής στο Νεϊγύ (27 Νοεμβρίου 1919) η Δυτική Θράκη παρέμενε κατεχόμενη από τη Βουλγαρία, αφού αυτή διατηρούσε στρατιωτικές και πολιτικές αρχές. Λίγο αργότερα όμως εγκαταστάθηκε διασυμμαχικός έλεγχος και συμμαχικά στρατεύματα, κατέλαβαν τα σημαντικότερα κέντρα για την εξασφάλιση των οδικών  και σιδηροδρομικών συγκοινωνιών, αλλά και για την τήρηση της τάξης.

Ειδικά στο Σουφλί κατέφθασε από τη Δράμα η 122η Γαλλική Μεραρχία, που κατέλαβε θέσεις προκάλυψης από το Σουφλί μέχρι το Αχύρμπεη το σημερινό Χειμώνιο κοντά στην Νέα Ορεστιάδα, με αντικειμενικό στόχο, η σιδηροδρομική γραμμή από το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) έως την Αδριανούπολη να είναι ελεύθερη και ασφαλής για την χρησιμοποίηση της.

Διοικητής της Δυτικής Θράκης και αντιπρόσωπος του Αρχιστρατήγου των εν Ανατολή Συμμαχικών Στρατευμάτων τοποθετήθηκε ο Γάλλος στρατηγός Σαρλ Αντουάν Σαρπύ, που είχε έδρα την Κομοτηνή.

Η Δυτική Θράκη διαιρέθηκε σε δύο τομείς, της Γκιουμουλτζίνας (Κομοτηνή) και του Κάραγατς. Οι τομείς αυτοί υποδιαιρούνταν σε  υποδιοικήσεις, με έδρες στις ομώνυμες πόλεις της Ξάνθης, της Γκιουμουλτζίνας, του Δεδέαγατς, του Σουφλίου, του Διδυμοτείχου, και του  Κάραγατς. Τη  διοίκηση κάθε υποδιοίκησης ασκούσε συνταγματάρχης ή αντισυνταγματάρχης.

Αλλά και με την παρουσία των Γάλλων, δεν έπαψαν τα μαρτύρια των Σουφλιωτών, από τους Βούλγαρους στρατιωτικούς.

Σουφλιώτες: Ζητούμε έλεος και πάλιν έλεος

Χαρακτηριστικά  στις 22 Νοεμβρίου 1918 στην εφημερίδα «Εμπρός» είδε το φως της δημοσιότητας μια συνταρακτική επιστολή από το Σουφλί, Μεταξύ άλλων έγραφε:

«Ο Θεός να μας λυπηθεί και να μας γλυτώσει από τους Βουλγάρους. Κόπτουν τα δένδρα σύρριζα. Ό,τι εσπείραμε μας το κλέπτουν ατιμωρητί. Καθημερινώς μας επιβάλλουν αγγαρείας και μετέρχονται τας χειροτέρας ατιμωτικάς πράξεις. Μας παίρνουν τα κορίτσια μας και εις τα εικονίσματα έγραψαν βουλγαρικάς επιγραφάς, λέγοντες εις τους ενταύθα Γάλλους, ότι αι εκκλησίαι μας είναι Βουλγαρικαί. Ο Θεός να μας αξιώση να κοινωνήσωμε των αχράντων μυστηρίων από τα χέρια δικού μας παπά και ας αποθάνωμεν. Ζητούμεν έλεος και πάλιν έλεος».

Εικόνα για το δράμα του Σουφλίου εκείνα τα μαρτυρικά χρόνια, μας δίνει και μια αναφορά του ελληνικού προξενείου της Ξάνθης, που το 1915 πληροφορούσε το υπουργείο Εξωτερικών ότι από το Σουφλί, μετανάστευσαν μαζικά κατά το 1914 πάρα πολλά άτομα. Από τους 10.000 κατοίκους είχαν μείνει το πολύ 300 οικογένειες, και αυτές κρατήθηκαν με τη βία, για να διδάξουν σε Βουλγάρους έποικους την τέχνη της σηροτροφίας, που οι Σουφλιώτες γνώριζαν τόσο καλά, κάνοντας τα μετάξια τους γνωστά διεθνώς.

*Σουφλί του 1913. Εικόνα από τα τουρκικά κρατικά αρχεία.

Εδώ θέλω να δούμε τι έκαναν οι άλλοι Θράκες εκτός του Σουφλίου. Η κινητοποίηση των Θρακικών συλλόγων για την προώθηση της ιδέας της απελευθέρωσης της Θράκης ήταν έγκαιρη. Από τις αρχές Ιανουαρίου 1918 η Διοικούσα Επιτροπή του Πανθρακικού Συνεδρίου υπέβαλε στον πρεσβευτή των ΗΠΑ Γκάρετ Ντρόπερς, εκτεταμένο υπόμνημα για το ζήτημα της Θράκης, τονίζοντας την ελληνικότητά της. Σύμφωνα με το υπόμνημα, στη Θράκη υπήρχαν τότε 289 ελληνικά σχολεία, με 22.215 μαθητές, έναντι ελαχίστων βουλγαρικών. Ένα άλλο στοιχείο ήταν ότι κατά τις εκλογές του 1912 στην Τουρκία, οι Έλληνες πέτυχαν στο βιλαέτι της Αδριανούπολης 7 έδρες στην Οθωμανική Βουλή και μόνο 1 οι Βούλγαροι.

Για την δραματική κατάσταση στη Δυτική Θράκη κινητοποιήθηκαν δραστήρια  οι Θρακικοί σύλλογοι της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας. Στις 30 Σεπτεμβρίου 1918 οι Θράκες της Θεσσαλονίκης πραγματοποίησαν μεγάλο συλλαλητήριο και επέδωσαν ψήφισμα στον Γενικό Διοικητή Μακεδονίας Κωνσταντίνο Αδοσίδη, ζητώντας να μην μείνει η Θράκη υπό τον ζυγό Τούρκων και Βουλγάρων. Ο Αδοσίδης τους διαβεβαίωσε ότι το ζήτημα αυτό ανέλαβε ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος και θα λυθεί αισίως.

Στις 14 Οκτωβρίου 1918 έγινε μεγάλο συλλαλητήριο στην πλατεία Ομονοίας στην Αθήνα από τους Θρακικούς και Μικρασιατικούς συλλόγους για  την ένωση της  Θράκης και της Μικράς Ασίας με την Ελλάδα.

Όσο περνούσε ο καιρός και με την εμπέδωση ενός σχετικού κλίματος ασφαλείας λόγω της παρουσίας των συμμαχικών στρατευμάτων στην λεγόμενη «Διασυμμαχική Θράκη» άρχισε δειλά- δειλά η παλιννόστηση διωχθέντων Θρακών.

*Εικόνα των βουλγαρικών διωγμών στο Σουφλί

Στις 9 Νοεμβρίου 1918 δημοσιεύθηκαν πληροφορίες ότι Σουφλιώτες που είχαν εκδιωχθεί από τους Βουλγάρους, και έμεναν στην Ανατολική Μακεδονία, άρχισαν να επιστρέφουν, αλλά εύρισκαν τα σπίτια τους να κατέχονται από Βουλγάρους, ενώ στρατός και αστυνομία τους έδερναν ανελέητα και φώναζαν «Εδώ η Θράκη, είναι Βουλγαρική».

Οι Σουφλιώτες σταδιακά άρχισαν να ξαναβρίσκουν τους παλιούς ρυθμούς τους. Οργανωτικοί από τη φύση τους ενδιαφέρθηκαν για τον κοινοτικό τους βίο, για τις εκκλησίες τους και τα σχολεία που είχαν πάρει οι Βούλγαροι.

Η βάση του ελληνικού κοινοτικού βίου, ήταν όπως όλοι γνωρίζουμε οι Δημογεροντίες, που διοικούσαν τα κοινά.

Έτσι λοιπόν στις 20 Οκτωβρίου 1919, οι γενικοί αντιπρόσωποι της πόλης του Σουφλίου με την στήριξη και ενθάρρυνση του Γάλλου Γενικού Διοικητή, συνεδρίασαν στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου και εξέλεξαν τους Δημογέροντες ,συντάσσοντας το σχετικό πρακτικό.

*Το επάνω μέρος του ανέκδοτου ιστορικού εγγράφου

Το αδημοσίευτο αυτό ιστορικό έγγραφο, είναι το ακόλουθο (σ.σ. διατηρήθηκε η ορθογραφία και η σύνταξη):

«Οι υποφαινόμενοι Γενικοί Αντιπρόσωποι της Πόλεως Σουφλή τη υποστηρίξη του Γενικού Διοικητού του Γαλλικού Στρατού της κατοχής ενταύθα επερηλάβαμαι την εκκλησίαν του Αγίου Γεωργίου μετά την Αγίαν λειτουργίαν. Απεφασίσθη όπως συνέλθομαι μετά μεσημβρίαν κατά την όραν τρείς να διορίσομαι Πρόεδρον με εξαμελή Δημογεροντίαν και συνελθόντες εδιορίσαμαι πανψηφεί ως Πρόεδρον και Γραμματαία τον Ευάγγελον Γ. Μόκαλην και δια πλειονοψηφίας εξελέγησαν Δημογέροντες ο Αθανάσιος Γ. Μόκαλης, Χρήστος Χούχου, Δημήτριος Λιάνου, ο Νικόλας Τζούφα, Ιωάννης Πιστίνας, Σταμάτης Λάζους. Δίδομαι πλήρη πληρεξουσιότητα να διορίση ησπράκτορα εκκλησιαστικήν επιτροπήν καντιλανάπτην και ταμήαν. Ο μεν Πρόεδρος Ταμίας και Ησπράκτωρ και καντιλανάπτης θα είναι έμησθη τον μηνέον μισθόν θα εγγυηθή. Τη αποφάση της Δημογεροντίας θα διορήζη και θα πάβει εν ανάγκη το προσωπικόν της Σχολής θα ενκρίνη τον μισθόν του ιερέως και του Διερμηναίως, θα κανονίσει τα εκλησιαστηκά χραίη του ιεραίως και τα τυχιρά αυτού.

*Το κάτω μέρος του εγγράφου με τις υπογραφές των γενικών αντιπροσώπων

Σουφλή τη 20 ηκοστή Οκτοβρίου 1919

Ευάγγελος Γ. Μόκαλης, Σταυράκης Τιόλκας, θανάσης καπσαλίδι, Θεοδόσης  Μουχτάρογλου, Δημήτριος Δεμερτζή,  Δημητρός Τριαντάφυλλου Μαλιαχούστιας, Α. Γ. Μόκαλης, Δημήτριος Σιμσιρίκ, Στέργιος Γκαργκάνας, Γιάννης Μπιστίνας, Γεώργ. Δούρβας, Βαγγέλ Αραμπατζής, Σταμάτης Λάζου, Ηλίας Χρ. Τιάκας, Νικόλα Πίτροπου, Στ. Αρβανίτης, Γιάνν Μανάβ, Ιωάννης Κούτα, Γιώργ Τερμεντζή, Π.Π.Π. Αναστασούδης, Χ. Μουστάκας, Γεώργις Πατρόνας, Βαγγέλις Γαρούφας, Δημήτριος Μπαχτσιαβάν, Κόλιας Γράζου, Χρήστου Μουτρήκα, Γιάνις Τερζή, Αλέξανδρος Τιούφορι, Νικόλαος Γ. Τζούφας, Χρήστος Χαρ. Χούχου».

Την επόμενη χρονιά και μετά τη συνθήκη του Σαν Ρέμο, άρχισε η σταδιακή απελευθέρωση της Δυτικής και της Ανατολικής Θράκης το Μάιο και τον Ιούλιο του 1920 αντίστοιχα. Μαζί με τις άλλες πόλεις της Θράκης, το Σουφλί ανέπνεε επί τέλους τον αέρα της ελευθερίας.   

Χρόνια Πολλά στο Σουφλί,

Καλή Χρονιά σε όλους, υγεία και πολλά μπερεκέτια".

Η ομιλία πλαισιώθηκε και με προβολή εικόνων της εποχής εκείνης.