Τρίτη 3 Δεκεμβρίου 2019

Μια περιγραφή των Πομάκων, σε εφημερίδα των Αθηνών, του 1878


*Πομάκοι του χωριού Χλόη Ροδόπης, σε φωτογραφία του 1960 περίπου.






Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης




          Το καλοκαίρι του 1878 ήταν κρίσιμο για ολόκληρη τη Θράκη, αλλά και για τους Πομάκους ιδιαίτερα. Είχαν νικήσει οι Ρώσοι στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο που είχε αρχίσει το 1877 και επέβαλαν στους Τούρκους δυσμενείς όρους με τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Οι όροι όμως ήταν δυσμενέστατοι και για τους Έλληνες της Θράκης, γιατί οι Ρώσοι, παρέδωσαν τη Θράκη και τη Μακεδονία στους Βουλγάρους, δημιουργώντας τη "Μεγάλη Βουλγαρία". Τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου ανέτρεψε το συνέδριο του Βερολίνου. Μέχρις ότου ομαλοποιηθεί κατά κάποιο τρόπο η κατάσταση, οι Πομάκοι έζησαν δύσκολες στιγμές.
           Όταν οι Ρώσοι διέβησαν τη στενωπό της Πλέβνας και κατέβαιναν νοτιότερα, πολλοί Τούρκοι, ενόψει της προσέγγισης των Ρωσικών στρατευμάτων, θέλοντας να αποφύγουν την εκδικητικότητα των Βουλγάρων, όσοι μάλιστα δεν μπόρεσαν να καταφύγουν στην Κωνσταντινούπολη επειδή κόπηκε η σιδηροδρομική επικοινωνία, ανέβηκαν στα απρόσιτα ορεινά χωριά της Ροδόπης. Εκεί Πομάκοι, ξεσπιτωμένοι Τούρκοι και λιποτάκτες, δημιούργησαν ένα ενιαίο μέτωπο κατά των Ρώσων και των Βουλγάρων. Το πρώτο πράμα που έκαναν ήταν να κλείσουν τις διαβάσεις προς την ορεινή Ροδόπη. Αρχικά, οι αρχές κατοχής δεν έδωσαν καμιά σημασία. Όταν υπεγράφη η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, οι Τούρκοι πίστεψαν στις διαβεβαιώσεις των Ρώσων ότι δεν κινδυνεύουν, δέχθηκαν τις αρχές κατοχής και μάλιστα αφοπλίσθηκαν. Όταν όμως απομακρύνθηκαν οι Ρώσοι βάσει των αποφάσεων του συνεδρίου του Βερολίνου, άρχισαν οι επιθέσεις των Βουλγάρων. Μόλις έμαθαν όσοι βρίσκονταν ψηλά στα ορεινά τι έπαθαν οι Τούρκοι που δήλωσαν υποταγή, αμέσως αποφάσισαν να αντισταθούν με κάθε μέσον. Έκλεισαν πάλι τις διαβάσεις και τις στενωπούς της Ροδόπης και απαντούσαν με πυρά, όταν οι Ρώσοι προσπαθούσαν να περάσουν από τις εμπροσθοφυλακές τους, που πρέπει να εκτείνονταν σε μέτωπο 80 χιλμ. Στη Δράμα μάλιστα, σε μυστικές συγκεντρώσεις διακήρυξαν από τις 7 Μαρτίου, «πως προτιμώσι να τεθώσιν υπό το σκήπτρον του βασιλέως των Ελλήνων και μείνωσιν ευχαρίστως εις τας εστίας των, παρά υπό τον Βούλγαρο Ηγεμόνα...».