Ο Θραξ Παπαδράκος, υπερασπιστής της Μακεδονίας

 *Ο Παπαδράκος σε καρτ ποστάλ εποχής των εκδοτών Πάλλη και Κοτζιά

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Ο ιερέας Οικονόμος Χρυσόστομος Χρυσομαλλίδης, που έγινε γνωστός με το ψευδώνυμο Παπαδράκος για τη δράση του στον Μακεδονικό Αγώνα αλλά και νωρίτερα, υπήρξε ένας Θραξ πατριώτης και ένθερμος αγωνιστής αν και με λάθη. Η δράση του στους εθνικούς αγώνες τον κατέστησε γνωστό στο Πανελλήνιο. Ήταν μαχητικός και τολμηρός, έδειχνε αυταπάρνηση και ήταν ταγμένος στην πατρίδα, αλλά παράφορος και παρορμητικός, που δεν απέφυγε φανατισμούς και υπερβάσεις. 

Ο Χρυσομαλλίδης γεννήθηκε το 1872 στη Ηράκλεια της Ανατολικής Θράκης, την γνωστή στην αρχαιότητα, πόλη Πέρινθο. Πήγε αρχικά στο σχολείο της πατρίδας του και αργότερα από 1889 έως το 1892 φοίτησε στα ονομαστά Ζαρίφεια Διδασκαλεία της Φιλιππούπολης.

Οι πιέσεις που ασκούσαν οι Βούλγαροι στον Ελληνισμό, γέννησαν από τότε στο νου του την ιδέα να γίνει μητροπολίτης και με το ποίμνιό του να πολεμήσει τους Βουλγάρους! Το όνειρό του αυτό, δεν υλοποιήθηκε γιατί δεν έγινε ποτέ μητροπολίτης, μπόρεσε όμως με πάθος να πολεμήσει εναντίον των Βουλγάρων.  Μετά τα Ζαρίφεια Διδασκαλεία, φοίτησε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης από το 1982 έως το 1894. Εκείνη τη χρονιά όμως, ένας φοβερός σεισμός κατέστρεψε τη σχολή του και έτσι αναγκάσθηκε να δουλέψει ως δάσκαλος σε χωριό της περιοχής Χαλκηδόνας και να επανέλθει στη Θεολογική Σχολή, όταν αυτή επαναλειτούργησε στο νησί Πρώτη των Πριγκιποννήσων.

*Οι Στενημαχίτες εθελοντές . Εφημερίδα "Σωτηρία" 13 Μαρτίου 1897

                Το 1897, όταν ξέσπασε ο ελληνοτουρκικός πόλεμος, μπήκε επικεφαλής 140 εθελοντών και κατέβηκε στην κυρίως Ελλάδα όπου κατατάχτηκαν όλοι μαζί στον Ελληνικό Στρατό.   Έφυγαν με το ατμόπλοιο «Αλκυών» που είχε αγγλική σημαία. Πέρασαν και από το Σμύρνη, όπου μια γρηούλα έφερε και του έδωσε κρυφά μια ελληνική σημαία, δώρο των Σμυρνιών για τους 50 συμπατριώτες τους, που έφευγαν και αυτοί για την Ελλάδα. Τότε με το ψευδώνυμο Αλέξανδρος Παπαδράκος, για να πάρει πλαστό διαβατήριο από την πρεσβεία της Κωνσταντινούπολης, ο Χρυσμαλλίδης με 50 επίλεκτους Σμυρνιούς πολέμησε στο Δομοκό. Μετά από εκείνο τον πόλεμο με την άτυχη για την Ελλάδα έκβαση, ο Χρυσόστομος γράφτηκε στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

                Το 1899 νυμφεύθηκε και επέστρεψε στη Θράκη και στη Μικρά Ασία, όπου εργάσθηκε ως δάσκαλος. Διώχθηκε όμως από τις οθωμανικές αρχές για την εθνική δράση του και αναγκάσθηκε να επανέλθει στην Ελλάδα, αφού εν τω μεταξύ χειροτονήθηκε ιερέας το 1904 στην Τυρολόη της Ανατολικής Θράκης από τον μητροπολίτη Ναζιανζού Γερμανό.  Τον Γερμανό κατακρεούργησαν το 1916 στο Πράβι (Ελευθερούπολη) οι Βούλγαροι. Στην Αθήνα τοποθετήθηκε ως ιεροκήρυκας στα Σεπόλια.

*Ο Παπαδράκος. Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

Ο Παπαδράκος στη Μακεδονία

                Όταν άρχισε ο Μακεδονικός Αγώνας (1904-1908) έφυγε για τη Μακεδονία όπου ανέλαβε ως ιερέας- οπλαρχηγός δράση εναντίον των Βουλγάρων, συνεργαζόμενος με τον μητροπολίτη της Καστοριάς Γερμανό Καραβαγγέλη, τον Παύλο Μελά, τον Βάρδα (Γεώργιο Τσόντο), τους Μαζαράκηδες, τον Κατεχάκη, τον Κονδύλη, τον Βλαχάκη και άλλους. Συνετέλεσε στην εξουδετέρωση του κομιτατζή Κονστάντσοφ. Το Βουλγαρικό κομιτάτο τον είχε επικηρύξει αντί 2.000 λιρών. Δεν απέφυγε όμως αν και ιερωμένος, τις εκτελέσεις αντιπάλων.

*"Ο Παπαδράκος απερχόμενος εις Μακεδονίαν"

                Ο Χρυσομαλλίδης με το επιβλητικό ανάστημά του το καλυμμαύχι του με το λευκό σταυρό και τη γενειάδα του, ήταν μια μορφή δημοφιλής αλλά και άκρως κατάλληλη για φωτογραφήσεις. Γι’ αυτό η μορφή του έμεινε σε πολλές φωτογραφίες, καρτ ποστάλ και λαϊκές λιθογραφίες. Μια από τις πολύ γνωστές εικόνες του, τον παριστά λεβεντόκορμο με μαύρα γένεια και φυσεκλίκια να δέχεται από μια γυναίκα ένα βραχύκαννο τουφέκι. Η εικόνα αναφέρει: «Ο Παπαδράκος, απερχόμενος εις Μακεδονίαν». Στην εικόνα υπάρχουν και δύο παιδάκια με εθνικές ενδυμασίες. Το αγοράκι, ήταν ο γιος του…

*Λαϊκή λιθογραφία. Ο Παπαδράκος ορκίζει το λαό στο Πεδίον του Άρεως 

                Αργότερα το 1909 αναμίχθηκε στο στρατιωτικό κίνημα που έγινε στο Γουδί και όταν ξέσπασαν το 1912 οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, όρκιζε τους μαχητές στο Πεδίο του Άρεως. Και στη συνέχεια έφυγε και πολέμησε στη Μακεδονία, όπου μαζί με Κρήτες εθελοντές πήρε μέρος σε μάχες στις περιοχές Ιωαννίνων, Καστοριάς και Φλώρινας.

*1949: Η αναγγελία του θανάτου στον Τύπο

                Πέθανε στις 24 Αυγούστου 1949 στην Αθήνα, αφήνοντας στην οικογένειά του, χειρόγραφα με τις αναμνήσεις του από τον Μακεδονικό Αγώνα. Είχε διατελέσει αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Οπλαρχηγών. Κατοικούσε στο Παγκράτι, στην οδό Βρυάξιδος 22 με ενοίκιο. Είχε χτίσει σπίτι στην οδό Νικοσθένους, Είχα τέσσερις κόρες τη Μαρία, τη Βικτωρία, τη Λευκοθέα και τη Σοφία, που πέθανε πολύ μικρή από φυματίωση. Είχε και ένα γιο το Θοδωρή. Ο Παπαδράκος δίδασκε ο ίδιος τα παιδιά του και τις κόρες του μετά τις έστειλε στη Αρσάκειο. Δραστήριος πάντα, συνετέλεσε να χτισθεί ο ναός του Προφήτη Ηλία στο Παγκράτι. Έχτισε επίσης την εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας στο Βύρωνα. Είχε τοποθετηθεί τα τελευταία χρόνια ως ιερέας στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, όπου φρόντισε να υπάρξει ο οικογενειακός τάφος. Ο Παπαδράκος φρόντισε να μεγαλώσει και τα τέσσερα εγγόνια του, παιδιά της Λευκής, όταν εκείνη χώρισε με το σύζυγό της. Σώζονται ως οικογενειακά κειμήλια,  τα ενδιαφέροντα ημερολόγιά του.

Το καλυμμαύχιόν μου ολίγον εξέσθη…

                Στα μέτωπα των Βαλκανικών Πολέμων, ως στρατιωτικός ιερέας, ασκούσε τα θρησκευτικά καθήκοντα του, μαχόμενος παράλληλα, όπως συνέβη για παράδειγμα, όταν έχασε τη ζωή του ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Ερρίκος Ιοσαδρόφκης, που έπεσε ηρωικά μαχόμενος στο δεξιό κέρας της επίθεσης των ελληνικού στρατού εναντίον του οχυρωμένου Μπιζανίου, το Δεκέμβριο του 1912.

                Έχει ενδιαφέρον να δούμε, ότι η λειτουργία και η επιμνημόσυνη τελετή, εψάλη από τον Παπαδράκο, ενώ διεξάγονταν ακόμα οι μάχες. Τις λεπτομέρειες περιέγραψε ο ίδιος ο ιερωμένος οπλαρχηγός  Παπαδράκος ή κατά κόσμον Οικονόμος Χρυσόστομος Γ. Χρυσομαλλίδης, σε ανοιχτή επιστολή του στην εφημερίδα «Πατρίς» (5 Ιανουαρίου 1913).

*Ο πεσών ανθυπολοχαγός Ερρίκος Ιοσαδρόφκης

                «Εν όρεσι Μπιζάνης, τη 20 Δεκεμβρίου 1912

                Τέκνον εν Χριστώ κ. Ι. Ιοσαδρόφσκη, την 16ην του μηνός ημέραν Κυριακήν μετέβην εις το δεξιόν κέρας του στρατού Μπιζάνης και ελειτούργησα εις το 3ον τάγμα των ευζώνων. Η λειτουργία εγένετο επί του τάφου του γενναίου τέκνου της Πατρίδος, του ήρωος Ερρίκου, υιού Σας. Δύο κιβώτια πλήρη φυσιγγίων τεθέντα προ τη κεφαλή τη αγία του ευτυχούς νεκρού, απετέλεσαν την Αγίαν Τράπεζαν. Το όπλον μου με την κυανόλευκον επάνω ετέθη παρά τους  πόδας και ενώπιόν του. Ήρχισα την θείαν λειτουργίαν υπό βροχήν σφαιρών και οβίδων, αίτινες όμως εσεβάσθησαν της ιερότητα της πράξεως ημών και ουδένα έθιξαν διαρκούσης της τελετής και του ιερού μνημοσύνου του ανδρείου Ερρίκου και πάντων των υπέρ Πίστεως και Πατρίδος αγωνισαμένων και πεσόντων αδελφών ημών.

*Η επιστολή του Παπαδράκου προς τον πατέρα του ήρωα Ιοσαδρόφκη

                Προς τους άνδρας ευζώνους και πεζούς, παρευρισκομένους και προσευχομένους είπον, ότι είναι εξαιρετικώς ευτυχής ο προσκείμενος νεκρός, διότι όχι μόνον ηξιώθη θανάτου ενδόξου και ηρωικού, αλλά έτυχε και της μεγίστης τιμής να γίνη ο τάφος ιερόν βήμα, εμπνέον και διδάσκον ημάς την αυταπάρνησιν, την αυτοθυσίαν, το θάρρος, την πειθαρχίαν […]».

                Σύμφωνα με την επιστολή του Παπαδράκου στη ιεροτελεστία παρέστησαν ο λοχαγός Νικήτας και ο υπασπιστής του 3ου τάγματος ευζώνων Δ. Αβραμέας. Και οι δύο είχαν υποδείξει τον τάφο του Ερρίκου Ιοσαδρόφσκη ως κατάλληλο σημείο για την θεία λειτουργία.  Αγία Τράπεζα δεν υπήρχε. Χρησιμοποιήθηκε κατά την Ορθόδοξο Λειτουργική το αντιμήνσιο…

                Μετά την θεία λειτουργία, αναφέρει ο Παπαδράκος οι οβίδες εναντίον των Ελλήνων πολλαπλασιάσθηκαν και όργωσαν κυριολεκτικά την περιοχή χωρίς να προκαλέσουν θανάτους και χωρίς να καταστρέψουν τον τάφο.

*Το θρυλικό καλυμμαύχι του Παπαδράκου με το λευκό σταυρό

«Τεμάχια οβίδων και βολίδων επλήγωσαν τινάς. Το καλυμμαύχι μου ολίγον εξέσθη εις την κορυφήν και αλλαχού εκτυπήθη, μία δε βολίς εχώθη και έμεινεν εις το υπόσαγμα του ίππου μου» έγραψε ο Παπαδράκος ο οποίος υπεδείκνυε στην οικογένεια του Ιοσαδρόφσκη να μην μεταφερθεί το λείψανο του Ερρίκου στην Αθήνα, αλλά να παραμείνει εκεί, στον τόπο της θυσίας και να γίνει και ένα μνημείο, που να θυμίζει ότι δεν χύθηκε άδικα το αίμα του.

Ο Παπαδράκος έψαλε τον Επιτάφιο…

Μια λιτή περιγραφή άσκησης των καθηκόντων του ιερέα αγωνιστή Χρυσόστομου Χρυσομαλλίδη, περιλαμβάνεται στη Ημερολόγιο του μακεδονομάχου Ιωάννη Καλογεράκη. Ο Καλογεράκης 25 ετών, υποδηματοποιός από τους Λάκκους Χανίων, πήγε στη Μακεδονία το 1904, αγωνίσθηκε αλλά τελικά σκοτώθηκε από τον τουρκικό στρατό στις 21 Ιουνίου 1905. Το Ημερολόγιο αυτό περιλαμβάνεται στην σχετική εργασία της κ. Περσεφόνης Γ. Καραμπάτη. Γράφει συγκεκριμένα για την Μεγάλη Παρασκευή του 1905 ο Καλογεράκης:

*Προπαγανδιστική καρτ ποστάλ με τον Παπαδράκο

«Μεγάλη Παρασκευή. Είμεθα εις Αγίαν Παρασκευήν και έστειλε ο αρχηγός γράμματα εις διάφορα μέρη, διά να υπάγουν εκεί να παραλάβουν τα όπλα, διότι κινδυνεύουν. Και καθίσαμεν έως το βράδυ και έψαλλε τον Επιτάφιον ο Παπαδράκος και ο ηγούμενος της εκκλησίας και άμα έδυσεν ο ήλιος εφύγαμεν διά Σέλτσαν, όπου είχαμεν είδησιν ότι έφθασεν ο Πέτρος μόνος εις αυτό το μέρος. Και εφθάσαμεν μετά 4 ώρας, αλλά δεν μας εδέχθησαν εις το χωρίον παρά εις τον Άγιον Αθανάσιον, όπου ανταμώσαμεν και τον Βέργη μόνον με 70 άνδρας».

Ο Παπαδράκος ήταν ένας ακόμη Θραξ, που αγωνίσθηκε για την Μακεδονία, με το δικό του παράφορο και παρορμητικό τρόπο.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Υστερόγραφο

*Ευχαριστώ τη δισεγγονή του κυρία Κατερίνα Βακαλοπούλου για τη συμπλήρωση ορισμένων βιογραφικών στοιχείων του Παπαδράκου.