Ο Τσακαλώτος και ο διάβολος της Ιστορίας

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ http://www.kathimerini.gr/991045/opinion/epikairothta/politikh/o-tsakalwtos-kai-o-diavolos-ths-istorias

 *Ελευθέριος Βενιζέλος και Ιωάννης Μεταξάς: Οι πρωταγωνιστές.

Του κ. Αντώνη Κλάψη*

Σ​​υχνά, στην προσπάθειά τους να ενισχύσουν την επιχειρηματολογία τους ή απλώς να διανθίσουν τον λόγο τους, οι πολιτικοί επικαλούνται ρήσεις ιστορικών προσώπων. Την τακτική αυτή ακολούθησε την περασμένη Πέμπτη από το βήμα της Βουλής ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος.

Ως φορέας ενός ιστορικού επωνύμου, ο κ. Τσακαλώτος θα έπρεπε να είναι προσεκτικότερος όταν προχωρεί σε ιστορικές αναδρομές. Κατά τη διάρκεια ομιλίας του, ο κ. Τσακαλώτος ανέφερε ότι εν μέσω της Μικρασιατικής («Μικρασιάτικης» κατά τον τονισμό του) Εκστρατείας, ο Ιωάννης Μεταξάς είχε δηλώσει πως προτιμούσε «να υπάγη ο τόπος μας εις τον διάβολον, διά να μη έλθη ο Βενιζέλος». Η εν λόγω ρήση, πρόσθεσε ο κ. Τσακαλώτος, υπάρχει στο δημοσιευμένο ημερολόγιο του Μεταξά. Ο υπουργός, μάλιστα, προχώρησε σε μια ακροβατική ιστορική γενίκευση, υποστηρίζοντας ότι «πάντα έτσι ήταν η Δεξιά. Να πάει στο διάβολο η χώρα για να βγαίνετε εσείς στην εξουσία. Αυτό αποδεικνύει από το 1920 μέχρι τώρα».

Οι πιο σχολαστικοί θα παρατηρούσαν ότι οι όροι «Δεξιά» και «Κέντρο» για την περιγραφή των αντίστοιχων παρατάξεων δεν χρησιμοποιήθηκαν στην Ελλάδα παρά μόνο μετά το 1945. Επομένως, η χρήση τους για τη δεκαετία του 1920 είναι πρωθύστερη, καθώς τότε η αναφορά γινόταν σε «αντιβενιζελικούς» και «βενιζελικούς». Ακόμα κι έτσι, πάντως, η ουσία του επιχειρήματος του κ. Τσακαλώτου ίσως να μπορούσε να σταθεί, εάν, με την αποστροφή του, δεν παραποιούσε– ασφαλώς ακούσια, αλλά οπωσδήποτε βάναυσα– την ιστορική αλήθεια.

Πολύ συχνά, ο (ιστορικός) διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες. Στον Μεταξά μπορεί καθένας να καταλογίσει πολλές αμαρτίες και ελαττώματα. Όμως, ουδέποτε εκστόμισε τη φράση με το νόημα που της απέδωσε ο κ. Τσακαλώτος. Είπε ακριβώς το αντίθετο. Οποιοσδήποτε μπορεί να το διαπιστώσει, αρκεί να ανατρέξει στη σελίδα 95 του ημερολογίου του Μεταξά (τ. Γ΄, Εκδόσεις Ίκαρος, 1964), όπου ο μέλλων δικτάτορας αναφέρει επί λέξει τα εξής: «Εις το κάτω-κάτω, εάν μόνον διά του Βενιζέλου θα ήτο δυνατόν να σωθή η Ελλάς, ας έλθη ο Βενιζέλος. Πρέπει να υπάγη ο τόπος μας εις τον διάβολον, διά να μη έλθη ο Βενιζέλος;» (το κρίσιμης σημασίας ερωτηματικό το παρέλειψε ο κ. Τσακαλώτος). Εάν, μάλιστα, ο αναγνώστης μπει στον κόπο να διαβάσει λίγες σελίδες πριν και μετά, θα διαπιστώσει ότι η φράση του Μεταξά εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της συζήτησης που είχε τον Μάρτιο του 1921 με τον τότε πρωθυπουργό Δημήτριο Γούναρη και άλλα κυβερνητικά στελέχη, κατά τη διάρκεια της οποίας αρνήθηκε την ανάληψη της αρχιστρατηγίας της Μικρασιατικής Εκστρατείας, προβλέποντας με συγκλονιστική ακρίβεια το καταστροφικό αποτέλεσμα.

*Ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος

Ο Μεταξάς, τη φράση του οποίου– ολωσδιόλου χωρίς να το θέλει– διέστρεψε ο κ. Τσακαλώτος, υπήρξε αταλάντευτα αντιβενιζελικός, πολλές φορές σε σημείο ακραίας εμπάθειας. Ακόμα, όμως, κι αυτός ο φανατικός άνθρωπος αναγνώρισε, έστω στο τέλος της ζωής του, τις ευθύνες που του αναλογούσαν για τον Εθνικό Διχασμό, ο οποίος ξεκίνησε το 1915 και συνεχίστηκε για πολλά χρόνια αργότερα, έως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και–παραλλαγμένος–  ακόμα και ύστερα από αυτόν. Στις 5 Ιανουαρίου 1941, ο Μεταξάς, κι ενώ βρισκόταν στο απόγειο της προσωπικής του δόξας, ως ηγέτης– δικτάτορας– της Ελλάδας στον νικηφόρο πόλεμο εναντίον της φασιστικής Ιταλίας, σημείωνε στο ημερολόγιό του: «Θα μας συγχωρήση ο Θεός το [δύο λέξεις σβησμένες] 1915; Φταίμε όλοι: Και ο Βενιζέλος ακόμα! Τώρα αισθάνομαι πόσο έφταιξα!». Η αναγνώριση του σφάλματος αποτελεί αρετή, ακόμα και για έναν δικτάτορα, έστω κι αν δεν δικαιολογεί τις υπόλοιπες πράξεις του.

* Ο κ. Αντώνης Κλάψης είναι επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου.