Η Κοψαχείλα της Τριπολιτσάς, δεν είναι η Κοψαχείλα του Παλαιού Φαλήρου

 *Η πολιορκία της Τριπολιτσάς. Σχέδιο του Π. Ζωγράφου, με υποδείξεις του Γιάννη Μακρυγιάννη

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Μέχρι τώρα, όποιος με ρωτούσε τι είναι η Κοψαχείλα, θα απαντούσα ότι είναι η Ανατολική γειτονιά του Παλαιού Φαλήρου, στα σύνορα με τους Δήμους Αγίου Δημητρίου, Νέας Σμύρνης και Αλίμου. Τώρα όμως ανακάλυψα, διαβάζοντας τα «Απομνημονεύματα» του Φωτάκου, υπασπιστή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ότι η Κοψαχείλα ήταν ένα ονομαστό… κανόνι, που συνετέλεσε και αυτό στην πτώση της Τριπολιτσάς το 1821.

                Ο Φωτάκος, όπως είναι γνωστός ο υπασπιστής του Γέρου του Μοριά, ήταν ο Φώτιος Χρυσανθόπουλος.  Γεννήθηκε στα Μαγούλιανα Αρκαδίας, συμμετέσχε στην επανάσταση του 1821 και διετέλεσε υπασπιστής του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Έγραψε απομνημονεύματα για τα γεγονότα της επανάστασης που τα έζησε (εκδόθηκαν το 1858) καθώς και βιογραφίες αγωνιστών εκείνης της περιόδου. Πέθανε σε βαθιά γεράματα φτωχότατος στην Τρίπολη το Σεπτέμβριο του 1879.

                Περιγράφοντας λοιπόν την πολιορκία της Τριπολιτσάς αναφέρει ότι οι πολιορκητές μεταξύ άλλων έβαλαν κανόνια απέναντι από την Κάρτσοβα στο Πετροβουνάκι και χτυπούσαν απέναντι στο φρούριο της πόλης με τις επτά πύλες και ειδικά επάνω από την Μεγάλη Τάπια, αχρηστεύοντας ουσιαστικά τα τουρκικά κανόνια.

                Οι Μανιάτες μάλιστα που τα χειρίζονταν, οι «πυροβολιστές» κατά την έκφραση της εποχής, «επετύχαιναν να εμβάζωσι το βόλι εις ταις πολεμίστραις του φρουρίου, επειδή ήταν συνηθισμένοι από ταις πολεμίστραις των πύργων των».

                Το πρώτο λοιπόν κανόνι, που έφεραν για την πολιορκία ήταν αυτό που κατέστη περίφημο και ονομάσθηκε Κοψαχείλα. Το έφεραν από το Μυστρά και το τοποθέτησαν στο ύψωμα που ήταν ο Δημήτριος Υψηλάντης. Όταν το έστησαν στη θέση που έπρεπε, έκαναν δίπλα και ένα καμίνι, στο οποίο κατέκαιγαν τις μπάλες που έριχνε το κανόνι εναντίον των Τούρκων, ως επί το πλείστον τις νύχτες. Οι καυτές μπάλες έπεφταν μέσα στην Τριπολιτσά «και οι Έλληνες όλην την νύκτα έμεναν άυπνοι, διότι εκαρτερούσαν να ίδουν την πόλιν να καή από την χόβολην της Κοψαχείλας ή από τιναις βόμβαις, τας οποίας μας έστειλαν Έλληνες και φιλέλληνες».

                Η Κοψαχείλα τελικά, δεν άντεξε το πυρ!!! Κάποια στιγμή έσκασε… Έσκασαν τα χείλη του σωλήνα του κανονιού. Τότε οι πολιορκητές έφεραν κάποιους από τη Στεμνίτσα, οι οποίοι με μεγάλες λίμες έκοψαν έως ένα πήχη μπροστά (δηλαδή περί τα 64 εκατοστά του μέτρου) και κατέστησαν και πάλι λειτουργικό το κανόνι αυτό, το οποίο συνέχισε να ρίχνει τις μπάλες του στην Τριπολιτσά.

                Αλλά κάποια στιγμή φαίνεται πώς έσκασαν και οι μπάλες που έβαζαν στη φωτιά και επειδή οι κανονιέρηδες δεν μπορούσαν να τις διορθώσουν έμειναν τελικά και αυτές άχρηστες.

                «Τοιαύτη ήτον η κατάστασις του πυροβολικού μας μέχρι της αλώσεως της Τριπολιτσάς» σημείωνε ο Φωτάκος.

                Όμως η Κοψαχείλα, είχε βοηθήσει τους  Έλληνες. Η Τριπολιτσά αλώθηκε και το κανόνι αυτό, έμεινε στην ιστορία…

*Ο ανδριάντας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην Τρίπολη. 
Φωτογραφία Άννας Παπαδημητροπούλου

Σκύλοι, γάτες, μαξιλάρια και λαγούμια

                Οι Έλληνες, έγραφε ο Φωτάκος «ήτον ακόμη απλοί και αδιαβόλευτοι». Ή Επανάσταση έκανε ακόμα τότε τα πρώτα βήματά της και η πολιορκία της Τρίπολης, του μεγάλου διοικητικού κέντρου της Πελοποννήσου ήταν ένα σημαντικό εγχείρημα για τη θεμελίωσή της. Έτσι πίστευαν σε διάφορες ιδέες, που τους παρουσίαζαν ορισμένοι.

                Εμφανίσθηκε τότε άνθρωποι που υπόσχονταν να κάψουν την πολιορκημένη πόλη με διάφορα τεχνάσματα.

                Κάποιοι ζητούσαν από τους Έλληνες να τους φέρουν γάτες ή σκύλους για να δέσουν στις ουρές τους κάποιο είδος ρουκετών και να αμολήσουν τα καημένα τα ζωάκια μέσα στην πόλη για να την πυρπολήσουν!!!  Άλλοι πάλι ζητούσαν να τους φέρουν μακριά δοκάρια από κορμούς ελάτων για να δέσουν μπροστά μια ρουκέτα με εύφλεκτο υλικό που το ονόμαζαν «άσβεστον πυρ» για να τα ρίξουν επάνω στα σπίτια της πόλης και να την κάψουν. «Μας επαράσταιναν ότι δεν σβύνει και όπου πέσει καίει τον τόπον και ταις πέτραις λιώνει. Εις αυτούς εδώσαμεν την ύλην και αυτοί έκαμαν κάτι πράγματα σαν προσκέφαλα, τα έδεσαν εις την άκραν των δοκαριών και τα έρριξαν , αλλ’ αντί να παν εις το φρούριον εγύρισαν πίσω και έπεσαν επάνω εις ταις καλύβαις των στρατιωτών. Αυτά οι Τούρκοι τα είδαν όπου τα εκάμαμεν την νύχτα, μας επεριγελούσαν και μας έλεγαν ότι ο θεός θα μας κάψει ως απίστους, διότι επατήσαμε το ψωμί του αφέντη μας Σουλτάνου, επειδή μας άφησε και ζούμεν από πολλήν του ευσπλαγχνίαν», έγραψε ο Φωτάκος στα «Απομνημονεύματά» του.

                Έπεσε και η ιδέα να σκάψουν ένα λαγούμι στο μέσον της Τάπιας, αλλά δεν πρόφτασαν να το κάνουν.

                Τελικά χάρη στη μαχητικότητα των εξεγερμένων Ελλήνων και στη στιβαρή διοίκηση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και των άλλων καπεταναίων η Τρίπολη έπεσε στα χέρια των επαναστατών. Η άλωση της  στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, μετά από επίμονη τετράμηνη σχεδόν πολιορκία,  υπήρξε καθοριστικό γεγονός στην εξέλιξη της Ελληνικής Επανάστασης. Βοήθησε στη σταθεροποίησή της και την επικράτηση των Ελλήνων στα περισσότερα φρούρια της Πελοποννήσου.

                        Και όπως συμπέρανε ο Φωτάκος:

                «Η κυρίευσις της Τριπολιτσάς, διότι επήραν των Τούρκων τα άρματα, αρμάτωσεν όλους του Πελοποννησίους, εν ώ οι περισσότεροι από αυτούς, καθώς είπαμεν, ήσαν αρματωμένοι με μαχαίρας, τας οποίας οι γύφτοι (σιδηρουργοί) τότε τας έκαμαν και με σουχλιά. Τους έδωσε δε ακόμη και μεγάλο θάρρος κατά των Τούρκων, διότι εφόρεσαν χρυσά και καλά φορέματα και λαμπρά άλογα εκαβάλικαν. Άρχισαν λοιπόν έπειτα από όλα αυτά να συλλογίζωνται πώς να εξαπλώσουν τον πόλεμον και υπέρ της εδικής των ελευθερίας και υπέρ της ελευθερίας των άλλων αδελφών των». 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης