Σελίδες από τα βάσανα της Θράκης, το 1919

*O Μητροπολίτης Αίνου Ιωακείμ Γεωργιάδης, σε φωτογραφία του 1913

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Η μοίρα της Θράκης και των κατοίκων της, ήταν τα ατελείωτα βάσανα, σε κάθε περίοδο της ιστορίας. Όπως συνέβαινε ακόμα και στις μέρες που  έδειχναν ότι έρχεται η μέρα της λευτεριάς, μετά από ζυγό για τη Θράκη, περίπου 600 ετών.

                Βρισκόμαστε στο καλοκαίρι του 1919. Ο Α’  Παγκόσμιος Πόλεμος με τις φονικές συνέπειές του έχει τελειώσει. Η Γερμανία και οι γύρω μας σύμμαχοί της Βουλγαρία και Τουρκία, επίσης ηττημένες.

Σημαίνοντα γεγονότα, η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Συμμάχους που ήλεγχαν και την Ανατολική Θράκη και της Σμύρνης το Μάιο του 1919 από τα ελληνικά στρατεύματα, στον απόηχο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

*Ο Ελευθέριος Βενιζέλος σε φωτογραφία του 1916

 Η Διάσκεψη της Ειρήνης συνήλθε στο Παρίσι από τον Ιανουάριο ως τον Ιούνιο του 1919. Σκοπός της Διάσκεψης ήταν ο διακανονισμός των διαφορών και εκκρεμοτήτων, που προέκυπταν μεταξύ νικητών και ηττημένων. Κυριάρχησε η διπλωματική δεινότητα του Έλληνα πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου. Ο ρόλος του, δεν ήταν εύκολος. Με το υπόμνημα που είχε υποβάλει αξίωνε περιοχές, με γηγενή ελληνικό πληθυσμό, όπως η Θράκη, η Σμύρνη με την ενδοχώρα της και η Βόρειος Ήπειρος. Οι ελληνικές αξιώσεις όμως έθιγαν τα συμφέροντα κάποιων Μεγάλων Δυνάμεων (Ιταλία, Γαλλία) που είχαν άλλες βλέψεις.  

Παρά τις διπλωματικές δυσχέρειες, αρχικά το ζήτημα της Δυτικής Θράκης βρήκε διευθέτηση με την συνθήκη του Νεϊγύ (27 Νοεμβρίου 1919). Η ηττημένη Βουλγαρία παρέδωσε την περιοχή ανατολικά του Νέστου μέχρι τον Έβρο, στην Ελλάδα. Για την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών που αφορούσε ζωτικής σημασίας περιοχές για την Ελλάδα και έκανε πράξη την Μεγάλη Ιδέα, χρειάστηκε να μεσολαβήσουν γεγονότα, όπως η Ουκρανική Εκστρατεία (Φεβρουάριος 1919) και η αποβίβαση ελληνικών στρατευμάτων στη Μικρά Ασία (Μάιος 1919).

                Τις ημέρες εκείνες- τέλη Ιουλίου 1919- συνεδρίαζε και το Ανώτατο Συμβούλιο των Δυνάμεων της Αντάντ, στο Παρίσι, ενώπιον του οποίου ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ανέπτυξε τις ελληνικής θέσεις για την τύχη της Ανατολικής και της Δυτικής Θράκης. Η Αγγλία η Γαλλία και η Ιαπωνία ήταν ευνοϊκές για τις ελληνικές αξιώσεις. Ακόμα και η Ιταλία έδειχνε να τροποποιεί τη δυσμενή στάση της έναντι της Ελλάδας. Και απέμεναν οι ΗΠΑ, που επιθυμούσαν να δοθεί στη Βουλγαρία το Δεδέαγατς.

*Οι Άγιοι Θεόδωροι στο Κάραγατς Αδριανούπολης

                Τα μαντάτα όμως από την ενδοχώρα της Ανατολικής Θράκης ήταν θλιβερά. Φόνοι, ληστείες, ξυλοδαρμοί Χριστιανών, τελειωμό δεν είχαν και ειδικά μετά την ανακωχή, που αναγκάσθηκε να υπογράψει η ηττημένη Τουρκία του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με τους συμμάχους της Αντάντ, στο Μούδρο της Λήμνου.

                Έκρυθμη κατάσταση στην τουρκοκρατούμενη Ανατολική Θράκη επικρατούσε- κατά την εφημερίδα «Μακεδονία» όπου το τουρκικό κομιτάτο «Άμυνας της Θράκης» είχε οργανώσει διάφορες συμμορίες, οι οποίες τρομοκρατούσαν τους ομογενείς.

                Στην περιοχή του Μπαμπά Εσκή, της Αδριανούπολης και των Μετρών, οι χωρικοί δεν τολμούσαν να βγουν στα χωράφια τους, γιατί κινδύνευσαν να ληστευθούν ή να χάσουν τη ζωή τους. Οι συμμορίες αυτές, εκτός των άλλων έβαζαν φωτιά στα σπαρτά και τα αμπέλια των Ελλήνων.

                Στα τέλη Ιουλίου 1919 στην περιφέρεια του Μπαμπά Εσκή, κοντά στο Αρσαλίκ είχε δολοφονηθεί αγρίως ο ομογενής Σταθάκης Χρ. Σταθάκογλου, με επτά σφαίρες από πίσω. Οι Τούρκοι συμμορίτες χρησιμοποίησαν σφαίρες ντουμ- ντουμ και αποτελείωσαν το θύμα τους με μαχαίρια, κόβοντας την κνήμη του και σπάζοντας το δεξιό βραχίονά του. Αξιοθρήνητη ήταν και η κατάσταση που επικρατούσε στην περιφέρεια της Ραιδεστού.

                Παρόμοια περιστατικά υπήρχαν πολλά και συνεχώς ο αριθμός τους μεγάλωνε.

 *Ο Μητροπολίτης Αίνου (Δεδέαγατς) Ιωακείμ Γεωργιάδης

Επιτροπή μεταβαίνει στην Ανατολική Θράκη

                Η κατάσταση αυτή ανησύχησε την ελληνική κυβέρνηση και κυρίως το ελληνικό στοιχείο της Κωνσταντινούπολης και το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

                Έτσι, αποφασίσθηκε η δημιουργία μιας επιτροπής υπό την προεδρία του μητροπολίτη Αίνου Ιωακείμ και του γενικού ελεγκτού απεσταλμένου της ελληνικής κυβέρνησης Γεώργιου  Κοφινά και του υποδιευθυντή Χ. Σγουρίδη (σ.σ. Ο Κοφινάς ήταν αποσπασμένος της ελληνικής κυβέρνησης στην Υπάτη Αρμοστεία της Κωνσταντινούπολης).

Η επιτροπή αναχώρησε σιδηροδρομικώς από την Κωνσταντινούπολη το πρωί της 28^ης Ιουλίου 1919 και επανήλθε στις 2 Αυγούστου.  Περιόδευσε στην Ανατολική Θράκη και συνεργάσθηκε με επαρχιακά τμήματα ελληνικών οργανώσεων στο Ουζούν Κιοπρού (Μακρά Γέφυρα), στην Κεσσάνη και στην Αδριανούπολη. Μη έχοντας όμως αυτοκίνητο, τα μέλη της επιτροπής δεν μπόρεσαν να μεταβούν στις Σαράντα Εκκλησίες και στο Σαμάκοβο της Βιζύης για να συνεργασθούν με τα αντίστοιχα τμήματα.

                Τηλεγράφησαν όμως στο συμβούλιο της Βιζύης να έρθουν για συνάντηση στην Αδριανούπολη ή στο Λουλέ Μπουργκάς, αλλά λόγω της έλλειψης ασφαλείας στην ύπαιθρο δεν πραγματοποιήθηκε αυτή η συνάντηση. Για το λόγο αυτή η επιτροπή παράγγειλε στον επιθεωρητή Παπαστράτο να μεταβεί στις Σαράντα Εκκλησίες και να συνεργασθεί με το συμβούλιο των Ελλήνων για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Επίσης ζητήθηκε από τον έτερο επιθεωρητή Οικιάδη, να μεταβεί για τον ίδιο σκοπό στο Σαμάκοβο.

                Σε έκθεσή της (που εναπόκειται στο Ιστορικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών) η επιτροπή υπό τον Μητροπολίτη Ιωακείμ, περιγράφει με μαύρα χρώματα την κατάσταση της δημόσιας ασφάλειας στην Ανατολική Θράκη.

*Η Κεσσάνη 

               Για τα τμήματα των Μαλγάρων, της Κεσσάνης και της Αίνου, η επιτροπή γράφει ότι η κατάσταση «είναι λίαν δυσάρεστος, δια να μην είπωμεν οικτρά» και επισημαίνει ότι το πέρασμα από τους δημόσιους δρόμους που συνδέουν  την Κεσσάνη με την Αίνο, την Κεσσάνη με την Καλλίπολη και την Κεσσάνη με τα Μάλγαρα είναι λίαν επικίνδυνο.

                «Καθημερινώς διαπράττονται ληστείαι και φόνοι, εις βάρος του ομογενούς πληθυσμού. Εν ταις περιφερείας Μαλγάρων και Κεσσάνης δρώσι συμμορίαι αποτελούμεναι είτε εκ Χριστιανών από πενταετίας λιποτακτών του Τουρκικού στρατού, ληστευόντων αδιακρίτως Τούρκους και Χριστιανούς, είτε εκ Τούρκων».       

                Καθημερινά, αναφέρεται στην έκθεση, γίνονται εκβιασμοί, και ληστείες από τα… όργανα της εξουσίας!!! Δηλαδή τους Τούρκους χωροφύλακες και στρατιώτες.

                «Εν ενί λόγω η οικτρά κατάστασις της δημοσίας ασφαλείας προέρχεται από την Τουρκικήν κακοδιοίκησιν, διότι εξ αυτής προέκυψαν οι λιποτάκται Χριστιανοί στρατιώται, διά να αποφύγωσιν  δηλαδή τα δεινά της στρατιωτικής τουρκικής υπηρεσίας, ήτις σκοπίμως  εκακομεταχειρίζετο τους Χριστιανούς στρατιώτας» επισημαίνονταν στην έκθεση της επιτροπής.  

                Τα εγκλήματα που διαπράττονταν καθημερινά από Τούρκους χωροφύλακες και στρατιώτες εις βάρος του Χριστιανικού πληθυσμού, οφείλονταν στο ότι τα όργανα αυτά του κράτους δεν αντιμετώπιζαν  τις δέουσες τιμωρίες για τις πράξεις τους, αλλά και πολλές φορές τους εξωθούσαν σ’ αυτές τα πρώην όργανα του Κομιτάτου « Ένωσις- Πρόοδος» τα οποία παρέμεναν ακόμα στην Ανατολική Θράκη και ενέπνεαν και ερέθιζαν τα όργανα της τάξης εναντίον των Χριστιανών. Όπως είναι γνωστό το κομιτάτο αυτό, ήταν η πολιτική έκφραση του Κινήματος των Νεοτούρκων, το οποίο βαρύνεται ακόμα και με γενοκτονίες.

*Τούρκοι στρατιώτες ρεντιφιέ (έφεδροι) στη Ραιδεστό

* Ένας από αυτούς ήταν ο Φαΐκ Μπέης τέως εκατόνταρχος της Χωροφυλακής στο Ουζούν Κιοπρού, που εκείνο τον καιρό είχε προαχθεί σε χιλίαρχο στη Ραιδεστό.

*Ένας άλλος ήταν ο Μουσά Εφέντης στο Ουζούν Κιοπρού, άλλοτε πρόεδρος του Κομιτάτου της πόλης αυτής, που είχε οργιάσει στην εποχή του.

*Στην Κεσσάνη πρωτοστατούσε ο Χαβούζ Εμίν δικηγόρος, που πλούτισε κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ως έμπορος. Είχε διατελέσει πρόεδρος του Κομιτάτου, στην πόλη του.

*Επίσης είχαν δράση εναντίον των Χριστιανών ο Χαβούζ Αμπντή Ναλμπάντης (Πεταλωτής)  μέλος του Κομιτάτου και ο Μεμέτ Εφέντης πρώην ταμίας του.

*Το Γενήκιοϊ της Αδριανούπολης

Η Επιτροπή είχε διαπιστώσει ότι από τις 15 Μαΐου 1919 μέχρι 15 Ιουλίου είχαν διαπραχθεί στην υποδιοίκηση Ουζούν Κιοπρού, δέκα φόνοι Χριστιανών, χωρίς να συνυπολογίζεται η εξαφάνιση τριών παιδιών ηλικίας 12 ετών. Επρόκειτο για τσομπανόπουλα, που τα απήγαγαν οι Τούρκοι από το χωριό Κιρκ Καβάκ.

Το ονόματα των φονευθέντων είναι:

*Αργυράκης Καραμαγκάκης  με τον δωδεκαετή γιο του στις 16 Μαΐου στο χωριό Καμάριζα.

*Χαράλαμπος Σωτηρίου στο χωριό Γεννήκιοϊ, στις 18 Μαΐου.

*Δύο ομογενείς από το χωριό Καουζλή, ο Αθανάσιος και ο Ευάγγελος. Τους σκότωσαν στις 13 Ιουνίου τρείς Τούρκοι χωροφύλακες, από τους οποίους ο ένας ήταν μαύρος.

*Κωνσταντίνος Χρήστου από το χωριό Καραμπουνάρ. Τον σκότωσε στις 18 Ιουνίου ο Ταχτσιλτάρ Χαφούζ, βοηθούμενος από χωροφύλακα. (σ.σ. η λέξη ταχτσιλτάρ υποδηλώνει τον φοροεισπράκτορα).

*Ο Σταύρος Καρυοφύλλης και ο Κωνσταντίνος Κατσηκορίκης βρέθηκαν σκοτωμένοι στις 25 Ιουνίου σε απόσταση μιας ώρας από την Καράντζα.

*Ο ομογενής Ευάγγελος, από το Κουρούκιοϊ,  σκοτώθηκε στις 27 Ιουνίου από τουρκική ληστρική συμμορία.

*Ο Πασχάλης Παναγιώτου σκοτώθηκε στις 2 Ιουλίου στη Δουγανίτσα.

*Η Μακρά Γέφυρα (Ουζούν Κιοπρού)

Σε όλες αυτές τις δολοφονίες αλλά και σε πολλές άλλες, οι δράστες δεν αναζητήθηκαν καν από την Τουρκική αστυνομία, ακριβώς γιατί τα θύματα ήταν Χριστιανοί. Σε μια μόνο περίπτωση οι φονείς του Κωνσταντίνου Χρήστου από το Καραμπουνάρ, αναζητήθηκαν από τις αρχές, έγιναν γνωστά τα ονόματά τους, αλλά αφέθηκαν ελεύθεροι!!!

 Εκτός από τους φόνους, τις ληστείες, και τις κάθε είδους βιαιοπραγίες υπήρχαν στη ημερήσια διάταξη και οι συνεχείς ξυλοδαρμοί «Ξύλο αλύπητο» έγραψε στην έκθεσή της η επιτροπή. Τούρκοι χωροφύλακες και στρατιώτες έδερναν και στο φαινόμενο αυτό δεν υπήρξε περιστολή.

Ο Άγγλος αρμοστής του Ουζούν Κιοπρού, Γκουντ, δήλωσε στην επιτροπή: «Αστυνόμοι και χωροφύλακες, διαρκώς δέρουν τους ομογενείς και διαπράττουν εις βάρος των καθημερινώς κακουργήματα και μένουσιν ατιμώρητοι».  

*Τουρκικός στρατιωτικός σχηματισμός στην Αδριανούπολη

Ένοπλοι οι μεν, άοπλοι οι δε…

Στις 26 Ιουνίου χωροφύλακες επέδραμαν εναντίον του χωριού Γιαούκ και καταλήστεψαν τους κατοίκους. Και όπως συνέβαινε πάντοτε παρέμειναν ατιμώρητοι.

Μέσα στο Ουζούν Κιοπρού λίγες μέρες νωρίτερα δύο ομογενείς ληστεύθηκαν από αστυνόμο ο οποίος τους απείλησε με μαχαίρι μέσα σε ένα καφενείο, το οποίο ανήκε σε Άγγλο υπήκοο, ενώ άλλοι δύο Έλληνες τραυματίσθηκαν  από άλλο αστυνόμο. Τα ονόματά τους ήταν Απόστολος  Μαχτσετζής και Αντώνιος Ανατόγλου. Ο αστυνόμος φυσικά αφέθηκε να κυκλοφορεί ελεύθερος.

Γενικά οι Τούρκοι ήταν οπλισμένοι, ενώ οι Χριστιανοί ήταν άοπλοι. Στο σιδηροδρομικό σταθμό του Ουζούν Κιοπρού υπήρχε μια αποθήκη όπλων του Τουρκικού στρατού, την οποία φύλαγαν οι Γάλλοι. Περί τα μέσα Μαΐου την παρέδωσαν στον Άγγλο αρμοστή της πόλης Γκουντ, που όπως φάνηκε αδιαφόρησε και την άφησε στη δικαιοδοσία των Τούρκων οι οποίοι διένειμαν τα όπλα που βρήκαν μέσα στα πέριξ χωριά, εξοπλίζοντας τον τουρκικό πληθυσμό.  Η επιτροπή μάλιστα επεσήμαινε την ανάγκη να αφοπλισθούν οι Τούρκοι γιατί υπήρχε κίνδυνος να επιτεθούν μια μέρα εναντίον των Χριστιανών και να τους εξοντώσουν.

Στις περιφέρειες της Αδριανούπολης και των Σαράντα Εκκλησιών τα εγκλήματα κατά της ζωής ήταν εμφανώς λιγότερα, αλλά όχι και στις περιφέρειες Κεσσάνης, Μαλγάρων, όπου τα εγκλήματα κατά της περιουσίας (ληστείες) ήταν καθημερινά. Ήταν τέτοια η κατάσταση, που το Ελληνικό Συμβούλιο  του τμήματος των Σαράντα Εκκλησιών δεν αποτόλμησε να μεταβεί στην Αδριανούπολη για συνάντηση με την Επιτροπή, ούτε να μεταβεί για τον ίδιο σκοπό στο Λουλέ Μπουργκάς γιατί ο κίνδυνος να ληστευθούν κατά τη διαδρομή ήταν μεγάλος. Η κατάσταση αυτή κατά την Επιτροπή οφείλονταν  στο γεγονός ότι η Αδριανούπολη ήταν κέντρο δράσης στρατιωτικών που κατείχαν ανώτατες θέσεις και κατά το παρελθόν στο Κομιτάτο των Νεοτούρκων.  Ένας από αυτούς ήταν ο στρατιωτικός διοικητής αντισυνταγματάρχης Τζαφέρ Ταγιάρ, (σ.σ. για τον Τζαφέρ Ταγιάρ, διαβάστε στη θέση https://sitalkisking.blogspot.com/2016/05/1920.html ) όπως και ο φρούραρχος Αδριανούπολης  Σαφήτ Μπέης. Από αυτούς- εκτιμούσε η επιτροπή- απέρρεε η κακοδιοίκηση και η εγκληματική κατάσταση, που επικρατούσαν στο νομό, γιατί τα όργανά τους αστυνόμοι, χωροφύλακες και στρατιώτες επιδίδονταν καθημερινώς σε αρπαγές και ληστείες «υπό τας εμπνεύσεις των». Πάντως και στην Αδριανούπολη και στο Ουζούν Κιοπρού «το ξύλο είναι εις την ημερησίαν διάταξιν. Αι αρχαί διαρκώς δέρουν τους Χριστιανούς, επειδή δε η επαρχία Αδριανουπόλεως είναι παραμεθόριος, η κατάστασις της δημοσίας ασφαλείας είναι μάλλον απειλητική, διότι εν περιπτώσει χορηγίας δανείων προς τους παλιννοστήσαντας ομογενείς πληθυσμούς προς αγοράν ζώων είναι κίνδυνος και αυτά τα ζώα να κλαπώσιν και να φυγαδευθώσιν εις το εξωτερικόν».

*Από τις σφαγές του 1915 στο Σκοπό Ανατολικής Θράκης. Από την εφημερίδα "Εμπρός"

Η ίδια δραματική κατάσταση επικρατούσε και στο τμήμα της Αίνου και της Κεσσάνης όπου Τούρκοι στρατιώτες και λιποτάκτες δρούσαν αφαιρώντας χρήματα και ζώα, ιδίως στο δρόμο Κεσσάνης- Αίνου αλλά και στην περιοχή Ερβέτι της Αίνου. Τα ζώα τα φυγάδευαν μέσω Υψάλων στη Βουλγαροκρατούμενη (ακόμα) Δυτική Θράκη.

Συμπερασματικά η επιτροπή είχε αποφανθεί ότι:

-Η χορήγηση δανείων για αποκαταστάσεις των παλιννοστούντων ενέχει πολλούς κινδύνους λόγω της κατάστασης της δημόσιας ασφάλειας.

-Η αποστολή χρημάτων σε πόλεις της Ανατολικής Θράκης και η μεταφορά τους ήταν λίαν επικίνδυνη εξαιτίας των ληστειών, που γίνονταν καθημερινά σε δημόσιους δρόμους και οι χωρικοί δεν μπορούσαν να κυκλοφορούν με χρήματα.

=Η αγορά  ζώων μέσω δανείων, περιείχε πολλούς κινδύνους αφού και μέσα στην Κεσσάνη κλέβονταν ζώα!!! Μέσα σε δύο μήνες είχαν σημειωθεί μέσα στην πόλη της Κεσσάνης 3-4 κρούσματα κλοπής ζώων. Και να φανταστεί κανείς ότι η Κεσσάνη ήταν κέντρο ισχυρής στρατιωτικής δύναμης, που διέθετε και πυροβολικό.

*Από την εφημερίδα "Πατρίς" 3 Ιουλίου 1919

Παρά τους κινδύνους αυτούς η επιτροπή υπογράμμιζε ότι είναι ανάγκη να μην αναβληθεί η προσπάθεια αποκατάστασης των ομογενών, και μάλιστα πριν επέλθει ο χειμώνας, ώστε να μην χαθεί η επερχόμενη παραγωγική περίοδος.

Σε ό,τι αφορά τώρα την κατάσταση του πληθυσμού που παλιννοστούσε μετά τους διωγμούς του 1914 η επιτροπή διαπίστωσε ότι οι ομογενείς επιστρέφουν στα σπίτια τους από τα οποία εκδιώχθηκαν κατά άγριο τρόπο από τους Νεότουρκους. Όμως στα περισσότερα χωριά εύρισκαν Τούρκους καταληψίες, που τους είχε εγκαταστήσει η Τουρκική κυβέρνηση. Σε ελάχιστα χωριά μόνο όπως στο Γιαούκ, Καραϊλί και στο Τσιφλικάκι, οι Τούρκοι καταληψίες είχαν φύγει και πήγαν σε άλλα τουρκικά χωριά. Στις περιπτώσεις όμως πού οι παλιννοστούντες  Χριστιανοί ήταν υποχρεωμένοι να συγκατοικήσουν με Τούρκους καταληψίες, υπήρχαν έριδες και αφορμές παραπόνων. Η συγκατοίκηση ήταν πολύ δύσκολη υπόθεση.

*Επιτάφιος στην Αίνο το 1911

Η επιτροπή εξέφραζε την άποψη ότι είναι ανάγκη να αποδοθούν εξ ολοκλήρου οι κατοικίες στους πραγματικούς ιδιοκτήτες τους Χριστιανούς και να απομακρυνθούν οι καταληψίες Τούρκοι. Το ίδιο να συμβεί και με τα χωράφια, που επίσης είχαν καταληφθεί. Σχετικά με τα ζώα που είχαν διαρπαγεί κατά την εποχή του διωγμού, ελάχιστα είχε καταστεί δυνατόν να αποδοθούν στους ιδιοκτήτες τους, γιατί και οι αποφάσεις των ειδικών επιτροπών με δυσκολία εκδίδονταν, αλλά και όταν εκδίδονταν δεν εκτελούνταν. Το ίδιο συνέβαινε και με την κινητή περιουσία των ομογενών, η οποία είχε διαρπαγή αλλά δεν είχε αποδοθεί (οικοσκευές, γεωργικά εργαλεία, προίκες κοριτσιών κ.λπ.). Υπήρχε πρόβλημα επίσης και με την απόδοση των καρπών της γης. Στην περίπτωση αυτή μόνο όπου περιόδευσαν Άγγλοι αξιωματικοί μπόρεσαν να επιβάλουν την απόδοση εσοδειών.

«Παρά την ως ανωτέρω δυσάρεστον κατάστασιν- τόνιζε η επιτροπή- οι παλιννοστήσαντες των τμημάτων Ουζούν Κιοπρού, Κεσσάνης και Αδριανουπόλεως, ήρξαντο εργαζόμενοι και αναλαμβάνοντες ηθικώς και κερδίζοντες βαθμηδόν και κατ’ ολίγον τα προς συντήρησίν των , πολλοί δε έσπειρον οψίμους καρπούς (αραβόσιτον) εν τοις αγροίς των. Οι κάτοικοι είναι φιλόπονοι  το δ’ έδαφος λίαν γόνιμον. Ενισχυόμενοι δια της χορηγήσεως δανείων εις την αγοράν ζώων , σπόρου κ.λπ. ταχέως θα αναλάβωσιν οικονομικώς και θα δυνηθώσιν ν’ αποδώσωσιν το χρέος των, εάν τύχωσιν επί 2-3 έτη καλής εσοδείας».

Η ζωή στη Θράκη ήταν βασανιστική, ακόμα και τότε που οι ήττες Τουρκίας και Βουλγαρίας, άνοιγαν τις πόρτες της ελευθερίας για του Θρακιώτες.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

*Εφημερίδα "Καιροί" Αθηνών, 2 Ιουλίου 1919