Ολίγα τινά περί την απελευθέρωση της Θράκης, το 1920

*Καρτ ποστάλ βενιζελικών της εποχής του Εθνικού Διχασμού, κατά του βασιλέως. 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Ο Εθνικός Διχασμός των ετών 1914-1917 είναι μια μαύρη σελίδα στην Νεώτερη Ιστορία της Ελλάδας. Πρόκειται για πολιτικά κυρίως γεγονότα,  που αναφέρονται στη διένεξη μεταξύ του πρωθυπουργού της Ελλάδας Ελευθέριου Βενιζέλου και του βασιλέως Κωνσταντίνου Α΄ σχετικά με την είσοδο ή μη της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η διένεξη αυτή, που κόστισε πολύ ακριβά στην Ελλάδα, διαίρεσε την χώρα σε δύο πολιτικά  στρατόπεδα και προκάλεσε εξαιρετικά βαθύ χάσμα- ενίοτε και θανατηφόρο- στην ελληνική κοινωνία για πάρα πολλά χρόνια μετά. Τα απόνερα του Διχασμού δεν άφησαν τότε, στην φάση της μεγάλης οξύτητας, ανεπηρέαστη και την μόλις απελευθερωμένη Θράκη, όχι βέβαια με την ένταση που αυτή η εθνική μάστιγα εκδηλώθηκε σε άλλες περιοχές της χώρας. Και ήταν επόμενο να δοκιμασθεί και η Θράκη. Δεδομένου ότι αποτελούσε μια καθαρόαιμη βενιζελική περιοχή, η οποία υπολογίζονταν ότι ψήφισε το κόμμα των Φιλελευθέρων κατά 80%.

*Εικόνα από τα αναθέματα και τις κρεμάλες των φιλοβασιλικών κατά του Βενιζέλου

Να θυμίσουμε ότι μετά τις εκλογές της 4^ης Νοεμβρίου 1920, στις οποίες ο Βενιζέλος δεν εξελέγη ούτε βουλευτής, ανέλαβε η κυβέρνηση του Δημητρίου Ράλλη, ο οποίος παραιτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 1921 και ανέλαβε η κυβέρνηση του Νικολάου Καλογερόπουλου, η οποία παραιτήθηκε στις 26 Μαρτίου 1921 και ανέλαβε από την επομένη η κυβέρνηση του Δημητρίου Γούναρη, η οποία παρέμεινε στην εξουσία έως τις 3 Μαΐου 1922. Παρά τις βραχύβιες  εναλλασσόμενες κυβερνήσεις, το αντιβενιζελικό κομματικό πνεύμα, παρέμενε ισχυρό.  

Πάντως όπως έχει γράψει ο καθηγητής  Γιώργος Μαυροκορδάτος στην υπόθεση του Εθνικού Διχασμού δικαιώθηκε η εξωτερική πολιτική του Ελευθέριου Βενιζέλου και η άποψή του για την παραβίαση της συνταγματικής νομιμότητας, από τον βασιλέα Κωνσταντίνο Α΄. Ο ίδιος καθηγητής πάντως, αναδεικνύει και μια άλλη σημαντική πτυχή του Εθνικού Διχασμού, γράφοντας σε σχετική εργασία του:

«Αξίζει, τέλος, να προβληματιστούμε και για ένα άλλο ζήτημα. Οι Έλληνες του 1920 ήσαν φτωχοί και λιτοδίαιτοι σε βαθμό που σήμερα είναι αδιανόητος. Είχαν πρόσφατα υποφέρει, πεινάσει και πεθάνει κατά χιλιάδες από την πείνα το 1916-17, όταν η Αντάντ είχε επιβάλει ναυτικό αποκλεισμό στην Ελλάδα του Κωνσταντίνου, υπολογίζοντας αβάσιμα ότι θα λύγιζε ο λαός του. Τότε ακριβώς διατυπώθηκε και το άλλο σύνθημα «Ψωμί, ελιά και Κώτσο βασιλιά», που σήμαινε ότι προτιμούμε να ζήσουμε με στερήσεις, αλλά με ανεξαρτησία και αξιοπρέπεια».

 *Ο βασιλεύς Αλέξανδρος, εισέρχεται στην μόλις απελευθερωθείσα Αδριανούπολη

Η απελευθέρωση της Θράκης

Είναι γνωστό ότι η Δυτική Θράκη καταλήφθηκε από τον ελληνικό στρατό το Μάιο του 1920 και παρέμεινε έκτοτε ελεύθερη και η Ανατολική Θράκη από τον Ιούλιο του 1920 έως τον Οκτώβριο του 1922. Η ενιαία και ελεύθερη Θράκη πήρε μέρος στις εκλογές του Νοεμβρίου 1920, Το κύριο χαρακτηριστικό εκείνων των εκλογών ήταν η αδυναμία της αντιβενιζελικής Ηνωμένης Αντιπολιτεύσεως να βρει υποψηφίους. Έτσι, όσοι εξελέγησαν βουλευτές στη Θράκη (Έλληνες, Εβραίοι, Αρμένιοι και Μουσουλμάνοι) ήταν όλοι βενιζελικοί.

Πέρα όμως από την πολιτική διαμάχη, το ελληνικό κράτος κατέβαλε μια τιτάνια προσπάθεια στη Θράκη για να προσαρμοσθεί ο πληθυσμός στα δεδομένα της ελληνικής διοίκησης, αλλά και να βελτιωθούν οι υποδομές. Προσπάθειες δημιουργίας κομματικού κράτους καταβλήθηκαν τότε, από τις κυβερνήσεις που ακολούθησαν. Καταγγελίες υπάρχουν κυρίως από τον φιλοβενιζελικό Τύπο. Δεδομένου ότι οι εκλογές έγιναν τον Νοέμβριο του 1920, φαινόμενα επιβολής κομματικού κράτους από τους αντιπάλους του Βενιζέλου, έχουμε κυρίως μέσα στο 1921. Το 1922 που ακολούθησε, ήταν η χρονιά της μεγάλης καταστροφής. Και λόγω της παρουσίας δημοσιογράφων, τα περισσότερα περιστατικά κομματικοκρατίας, που ξέρουμε σήμερα προέρχονται κυρίως από την Αδριανούπολη, όπου βασικά ένας ανταποκριτής με το ψευδώνυμο «Θρακικός» έκανε αρκετές ενδεικτικές δημοσιεύσεις στην εφημερίδα «Πατρίς». Οι καταγγελίες άρχισαν από τον Ιανουάριο του 1921.

*Ο βασιλεύς Κωνσταντίνος

Η επιστροφή του Κωνσταντίνου

Η κυβέρνηση έδωσε έντονα εορταστικό τόνο σε όλη τη χώρα, στην επιστροφή του βασιλέως Κωνσταντίνου από την εξορία μετά από Δημοψήφισμα. Δεν μπορούσε να εξαιρεθεί η Αδριανούπολη. Την Κυριακή 5 Δεκεμβρίου 1920 τελέσθηκε δοξολογία στο μητροπολιτικό ναό της Αδριανούπολης με την παρουσία των αρχών της πόλης, των θρησκευτικών αρχηγών και των αντιπροσώπων των κοινοτήτων. Έγινε παρέλαση στρατιωτικών και πολιτικών τμημάτων. Ακολούθησε δεξίωση από τον γενικό διοικητή Ξυδάκη, ενώ οι στρατιωτικές φιλαρμονικές ανέκρουαν εμβατήρια.

Λίγες μέρες αργότερα, στις 12 Δεκεμβρίου 1920 αντιπρόσωποι της Ανατολικής Θράκης ήρθαν στην Αθήνα και ενημέρωσαν τον πρωθυπουργό Δημήτριο Ράλλη για τα ζητήματα, που απασχολούσαν την περιοχή.  Ήταν αντιπρόσωποι της Αδριανούπολης, των Σαράντα Εκκλησιών, της  Ραιδεστού και του Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολης) με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Πολύκαρπο, ο οποίος στο παρελθόν, όταν βρίσκονταν στην Αθήνα είχε βαπτίσει τον πρίγκιπα Ανδρέα. Ανάμεσά τους ήταν ο δήμαρχος Αδριανούπολης Μουσταφά Μπέης, ο πρόεδρος της μουσουλμανικής κοινότητας Τζεβτέτ Μπέης, ο Β. Βεργίδης μέλος του Δημοτικού Συμβουλίου, ο Μουφτής, Αρμένιοι και Ισραηλίτες βουλευτές και αντιπρόσωποι των κοινοτήτων.

Εν τω μεταξύ στην Αδριανούπολη ανέλαβε τα καθήκοντα του και εξέδωσε σχετική ημερήσια διαταγή ο αρχηγός της Στρατιάς Θράκης στρατηγός Μομφεράτος. Στην ημερήσια διαταγή του τόνιζε ότι είναι επιτακτική ανάγκη να πάψη ο στρατός να αναμιγνύεται στην πολιτική και να μείνει στη θέση που του εμπιστεύθηκε η πατρίδα. Περνώντας οι μέρες του Δεκεμβρίου στα ανάκτορα έφτασε και ένα τηλεγράφημα από την Αδριανούπολη. Θερμά συγχαρητήρια για την επάνοδο του βασιλέως, εξέφραζε και ο θρησκευτικός αρχηγός των Βουλγάρων μητροπολίτης Νικόδημος, τον οποίο ευχαρίστησε τηλεγραφικώς ο βασιλεύς.

*Ο Δημήτριος Γούναρης

Η περιοδεία του Δημητρίου Γούναρη στη Θράκη

Η κυβέρνηση Δημητρίου Ράλλη έκανε προσπάθειες να αντιστρέψει στη Θράκη το φιλοβενιζελικό κλίμα. Στα τέλη του έτους ο υπουργός Στρατιωτικών Δημήτριος Γούναρης, προερχόμενος από τη Θεσσαλονίκη και τη Δράμα, επισκέφθηκε σιδηροδρομικώς τη Θράκη. Στις 29 Δεκεμβρίου 1920 τον υποδέχθηκαν στο Όκτσιλαρ (σήμερα Τοξότες) οι κάτοικοι και εκπρόσωποι του στρατού και στη συνέχεια στην Ξάνθη ο μητροπολίτης Άνθιμος, ο μουφτής, ο δήμαρχος Μπροκούμης, βουλευτές κ.ά. Ακολούθησε η  Γκιουμουλτζίνα (Κομοτηνή) όπου τον υποδέχθηκαν ο νομάρχης Γιαννόπουλος, ο δήμαρχος Σούζος, οι λοιπές αρχές, ο μέραρχος υποστράτηγος Κούρτης, αντιπρόσωποι της μουσουλμανικής και της ισραηλιτικής κοινότητας. Γεύμα παρατέθηκε στο σπίτι του νομάρχη ενώ ο Γούναρης δέχθηκε αξιωματικούς και επιτροπές του λαού στα γραφεία της Μεραρχίας.

Επίκεντρο της περιοδείας του Γούναρη ήταν η Αδριανούπολη στην οποία βρέθηκε την Πρωτοχρονιά του 1921. Ο Δήμος της πόλης παρέθεσε προς τιμή του επίσημο γεύμα στο οποίο παρέστησαν 147 άτομα. Μίλησε ο Γενικός Διοικητής Ξυδάκης, ενώ ο μητροπολίτης Πολύκαρπος ήγειρε πρόποση υπέρ του Γούναρη και της κυβέρνησης. 

*Ο Μητροπολίτης Πολύκαρπος

Η εφημερίδα «Εμπρός» έγραψε ότι «ο μητροπολίτης Αδριανουπόλεως εν ευγλώττω προπόσει διηρμήνευσε το φρόνημα της ακραιφνούς και γνησίας Ελληνικότητος του Θρακικού λαού, εξασκούντος την αρετήν της ευγνωμοσύνης προς τους συντελέσαντας υπέρ της απελευθερώσεως και της απαλλαγής από του τυρρανικού ζυγού ολοκλήρων αιώνων». Υπαινικτική φράση και καθόλου δυσερμήνευτη, για τους συντελέσαντες στην απελευθέρωση της Θράκης.

Ο Γούναρης απάντησε υμνώντας τους αγώνες του Έθνους για την εθνική αποκατάσταση και πρόσθεσε: «Δύναμαι επισήμως να είπω, ότι η Θράκη αποτελούσα μέρος του συνόλου του Κράτους, δεν θα κινδυνεύση να αποσπασθή εκ της Ελλάδος ποτέ». Η πρόβλεψή του όπως ήταν φυσικό προκάλεσε συγκίνηση και απερίγραπτο ενθουσιασμό.

Δυστυχώς η πρόβλεψή του, διαψεύσθηκε τον Οκτώβριο, όταν χάθηκε η Ανατολική Θράκη χωρίς να πολεμήσει για να την πάρει η Τουρκία!

Σε εκείνο το γεύμα μίλησαν επίσης ο στρατηγός Μομφεράτος, ο ελληνομαθής διευθυντής των Τουρκικών Ευαγών Ιδρυμάτων, βουλευτές κ.λπ. και το γεύμα έληξε στις 12 τα μεσάνυχτα με την μουσική να ανακρούει το γνωστό φιλοβασιλικό εμβατήριο «Του Αητού ο γιος».

*Ο στρατηγός Μομφεράτος και ο μητροπολίτης Πολύκαρπος. 

Από την ιστοσελίδα "Αντριανού".

Στις 31 Δεκεμβρίου 1920 ο Δημήτριος Γούναρης συνοδευόμενος από τον Γενικό Διοικητή Ξυδάκη και τον στρατηγό Μομφεράτο μετέβη με αυτοκίνητο στις Σαράντα Εκκλησίες μετά από τρίωρη πορεία.  Έγινε μεγάλη υποδοχή και ο υπουργός Στρατιωτικών δέχθηκε βουλευτές της περιοχής και της Ραιδεστού και πλήθος πολιτών. Το απόγευμα δόθηκε δεξίωση από την ισραηλιτική κοινότητα.

Στις 3 Ιανουαρίου 1921 το απόγευμα στην Αδριανούπολη δόθηκε προς τιμήν  του δεξίωση στα γραφεία της μουφτείας και στη συνέχεια αναχώρησε με προορισμό την Θεσσαλονίκη. Κατά την εφημερίδα «Πολιτεία» ο Γούναρης στην Αδριανούπολη επισκέφθηκε και ένα τεκέ Δερβίσηδων, όπου οι μουσουλμάνοι μυστικιστές ανέπεμψαν δέηση.

Ο φιλοκυβερνητικός Τύπος, που δεν έδωσε μεγάλη δημοσιότητα,  σχολίασε ότι η περιοδεία ήταν επιτυχής και οι εντυπώσεις άριστες. Όταν μάλιστα έφτασε στην Αθήνα δήλωσε ότι επιστρέφει κατενθουσιασμένος για την υποδοχή που είχε στη Θράκη και για την αφοσίωση που του εκδήλωσαν οι πληθυσμοί υπέρ του βασιλέως. Ιδιαιτέρως τόνισε, την πίστη και αφοσίωση του τουρκικού και ισραηλιτικού στοιχείου και τη νομιμόφρονα στάση του.

 *Ο Γούναρης στις Σαράντα Εκκλησίες

Ο Διχασμός δείχνει τα νύχια του

Το έτος 1921 όμως εισήλθε με μεγάλη αντίδραση των βενιζελικών εφημερίδων. Σημαιοφόρος του αντικυβερνητικού αγώνα ήταν η εφημερίδα «Πατρίς».

Στη Θεσσαλονίκη η εφημερίδα «Μακεδονία» στις  3 Ιανουαρίου 1921 δημοσίευσε κύριο άρθρο με τίτλο «Δεν επίστευεν ο κ. Γούναρης;». Στο άρθρο αυτό η εφημερίδα παρενέβαλε την ακόλουθη ανώνυμη αποκαλυπτική επιστολή, που έλαβε από αναγνώστη της από την Αλεξανδρούπολη:

«Κύριε Διευθυντά,

Εις τα 1910 οι κ.κ. Δ. Γούναρης και Πρωτοπαπαδάκης, επιστρέφοντες εκ περιοδείας ανά την Βουλγαρίαν, διήλθον και από το Δεδέαγατς, όπου παρέμειναν επί μίαν μόνον νύκτα. Ο τότε Έλλην πρόξενος προσεκάλεσε πολλούς εκ των προυχόντων της πόλεως δια να γνωρίσουν δύο πρώην υπουργούς της μητέρας Ελλάδος. Μεταξύ των προσκληθέντων ήμην και εγώ.

Κατά την σχετικήν ομιλίαν ο μεν κ. Πρωτοπαπαδάκης κατέκρινε τον μακαρίτην Τρικούπην δια τον συμβιβασμόν που έκαμε με τους δανειστάς της Ελλάδος, ο δε κ. Γούναρης, λόγου γενομένου περί της δίκης και καταδίκης Ελλήνων, οι οποίοι συνελήφθησαν μεταφέροντες όπλα, είπε τα εξής:

-Τι τα θέλομεν ημείς αυτά εδώ τα τουφέκια; Αδύνατον δια των όπλων να φθάσωμεν εις τα μέρη σας. Αυτά είναι ζητήματα εξωτερικά. Ημείς εις την Ελλάδα έχομεν ανάγκην ανορθώσεως των οικονομικών μας, μίαν καλήν και τιμίαν Χωροφυλακήν, διότι το κράτος μας είναι μικρόν και δεν μπορεί με τας δυνάμεις του να βλέπη τόσον μακριά.

Προ της ψυχρολουσίας αυτής ηρχίσαμεν ένας- ένας ν’ αποχωρούμεν. Οι λόγοι του κ. Γούναρη, διαδοθέντες εις την πόλιν, τόσην κατάπληξιν ενεποίησαν μεταξύ του Ελληνικού Κοινού ώστε διεμηνύθη εις τους δύο επισκέπτας ν’ αναχωρήσουν.

Π. (Δεδεαγατσηνός)».

Μπορεί κανείς να πιθανολογήσει ότι το γράμμα Π. της υπογραφής, πιθανόν  να σημαίνει ότι την επιστολή έγραψε ο βουλευτής Έβρου Αλεξ. Παπαθανάσης. Γιατί η επιστολή είχε και επώνυμη συνέχεια…   

*Ο βουλευτής Έβρου Αλέξανδρος Παπαθανάσης

Η επιστολή αυτή αναδημοσιεύθηκε στην Αθήνα από την «Πατρίδα» (5 Ιανουαρίου 1921) η οποία συνέχισε την αρθρογραφία της εναντίον της κυβέρνησης και του υπουργού Στρατιωτικών Δημητρίου Γούναρη. Στις 12 Ιανουαρίου δημοσίευσε πρωτοσέλιδο άρθρο του βουλευτή  Έβρου Αλέξανδρου Παπαθανάση με τίτλο «Ο κ. Γούναρης και η Θράκη». Ο Παπαθανάσης υπογράμμιζε ότι αν και η Θράκη έδωσε στους τελευταίους πολέμους 15.000 στρατιώτες, εγκαταλείφθηκε από την κυβέρνηση και ζητούσε να υπάρξει αποκεντρωτικό πρόγραμμα ανάπτυξής της.

Λίγες μέρες αργότερα, στις 24 Ιανουαρίου 1912 τον αντικυβερνητικό αγώνα, που πάντα είχε βάσεις στον Εθνικό Διχασμό, ανέλαβε από την Αδριανούπολη ανταποκριτής της «Πατρίδας» που υπέγραφε ως «Θρακικός». Ήταν οι μέρες που από την Ευρώπη είχαν αρχίσει να έρχονται τα μηνύματα για αναθεώρηση της Συνθήκης των Σεβρών. «Εις ημάς τους Θράκας έπεσεν ως κεραυνός, έγραψε. Είναι αληθές ότι από της ημέρας της πτώσεως του Βενιζέλου ησθάνθημεν φόβους και δεν επαύσαμεν να ανησυχούμεν και δια την Ελλάδα όλην, αλλά κυρίως δια την τύχην της Θράκης μας». Στη συνέχεια περιέγραφε την αναστάτωση που αισθάνθηκε ο πληθυσμός της Θράκης και πρόσθετε για τη στάση της κυβέρνησης: «Όλη η δραστηριότης των στρέφεται εις τον διωγμόν παντός Βενιζελικού, Νομίζει κανείς ότι η αποστολή των ενταύθα, έχει μοναδικόν σκοπόν την εκρίζωσιν του Βενιζελισμού και όχι την φρούρησιν της Θράκης».

*Το Σουφλί

Ο Διχασμός αγγίζει και το Σουφλί

Ο «Θρακικός» έγραψε επίσης ότι ο νομάρχης Έβρου Βαλσαμάκης πριν αναχωρήσει σε άδεια από το Δεδέαγατς, κάλεσε από το Σουφλί τον Απόστολο Καλπάκα και του πρότεινε να τον διορίσει δήμαρχο Σουφλίου υπό τον όρο να δηλώσει πολιτική φιλία προς την κυβέρνηση και μάλιστα στο Γουναρικό κόμμα. Υπενθυμίζεται ότι ο Γούναρης ήταν πρόεδρος του κόμματος των Εθνικοφρόνων, που αργότερα εξελίχθηκε σε Λαϊκό Κόμμα.  

Ο Απόστολος Καλπάκας είχε διορισθεί δήμαρχος Σουφλίου από τον Ύπατο Αρμοστή Αντώνιο Σαχτούρη, από το 1920, αλλά ο διορισμός του παρέμεινε ανενεργός έως τότε στα συρτάρια της Νομαρχίας Έβρου! Δήμαρχος Σουφλίου είχε διορισθεί από το Σεπτέμβριο του 1920 ο Χρήστος Γκιρτζής.   

Στην πρόταση του Βαλσαμάκη, ο Καλπάκας απάντησε ότι όχι μόνο δεν δηλώνει πολιτική φιλία αλλά ούτε καν ουδετερότητα. Ο Νομάρχης διέταξε αμέσως τη… φυλάκισή του για πέντε ώρες!!!

Ο ίδιος Νομάρχης κάλεσε τους πολίτες του Δεδέαγατς, τον έμπορο Ζαφειριάδη και το γιατρό Αποστολίδη και τους απείλησε με εξορία γιατί ήταν Βενιζελικοί, λέγοντας μάλιστα ότι αλλού θα στείλει αυτούς και αλλού τις γυναίκες τους.

Στο νομό Ροδόπης ο Ηπειρωτικής καταγωγής νομάρχης Πύρρος  Γιαννόπουλος εκτελώντας διαταγές της κυβέρνησης όπως έλεγε, περιέρχονταν χωριά της περιοχής συνοδευόμενους από στρατιωτικούς μπέηδες, στα οποία κατοικούσαν βουλγαρόφωνοι Έλληνες και διέταζε εξώσεις από τα σπίτια τους, μέσα στο χειμώνα. Στο χωριό Τσερμπάσκιοϊ (σήμερα Πρωτάτο) μάλιστα ο Γιαννόπουλος πήρε το οίκημα του ελληνικού σχολείου και το έδωσε σε μουσουλμάνους φίλους του κόμματός του.

Υπήρχαν ακόμα πληροφορίες ότι μεταξύ των αξιωματικών είχαν κυκλοφορήσει «πρωτόκολλα αφοσίωσης» προς τον βασιλέα και αποκήρυξης του Βενιζέλου. Κάτι που είχε συμβεί και το 1916.

Και ένα περιστατικό ακόμα, χαρακτηριστικό του κλίματος, που είχε δημιουργηθεί. Στις 14 Ιανουαρίου επέστρεψε από τη Βουλγαρία, ο λοχίας Δημήτριος Μ. από το Αγρίνιο, που υπηρετώντας στο 4^ο σύνταγμα Αρχιπελάγους λιποτάκτησε και παραδόθηκε στους Βουλγάρους. Επιστρέφοντας παρουσιάσθηκε στο φρουραρχείο Αδριανούπολης, ανέφερε το όνομά του και το ιστορικό του και αφέθηκε ελεύθερος από τον φρούραρχο Ψύχα, ο οποίος τον εφοδίασε και με συστατική επιστολή για να του παρέχεται από τις αρχές κάθε ευκολία μέχρις ότου φτάσει στο Αγρίνιο!!!

*Η Αδριανούπολη

Αξιωματικοί άλλαζαν τις ονομασίες οδών στην Αδριανούπολη

Ακολούθησε άλλο δημοσίευμα του «Θρακικού» στις 16 Φεβρουαρίου με καταγγελίες ότι στην Αδριανούπολη και σε άλλες πόλεις της Θράκης κατέβασαν τις πινακίδες των οδών, που είχαν τα ονόματα του Βενιζέλου και ελευθερωτών στρατηγών και τοποθέτησαν άλλες. Κάποια άτυπη επιτροπή αξιωματικών και υπαλλήλων, έδινε σε δρόμους ονόματα φιλοβασιλικών αξιωματικών και υπουργών όπως «Οδός συνταγματάρχου Γιαννετάκη», «Οδός Καλαμαρά», «Οδός Χατζοπούλου», «Οδός Γεωργίου Στρέιτ» κ.λπ. Τα δημοτικά συμβούλια, δεν τόλμησαν να διαμαρτυρηθούν.

 Εξαίρεση αποτέλεσε μόνο το Δημοτικό Συμβούλιο του Κάραγατς, το οποίο με επικεφαλής το δήμαρχο Δημητριάδη παρουσιάσθηκε στο νομάρχη Αδριανούπολης και απαίτησε αποκατάσταση, απειλώντας μάλιστα και με παραίτηση. Το ζήτημα είχε παραμείνει σε εκκρεμότητα.

Ταυτόχρονα διατυπώθηκαν κατηγορίες ότι το καθεστώς προσπαθούσε να προσεγγίσει το τουρκικό στοιχείο. Και επέτρεψε να επιστρέψει από τη Βουλγαρία ο Τεφήκ Μπέης, πρόεδρος της λεγόμενης Θρακικής κυβέρνησης, προστατευόμενος του νομάρχη Γιαννόπουλου. Επετράπη επίσης να επιστρέψουν και πολλοί φυγάδες Τούρκοι, που εντάσσονταν στο κόμμα του Γούναρη.

*Ο Ύπατος Αρμοστής Θράκης Αντώνιος Σαχτούρης

Μεταθέσεις, απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων

Ο «Θρακικός» επανέρχεται στην ίδια εφημερίδα στις 23 Φεβρουαρίου 1921 και καταγγέλλει όργιο μεταθέσεων και απολύσεων μη αρεστών υπαλλήλων, που είχε τοποθετήσει στην μόλις απελευθερωθείσα Θράκη στα μέσα της προηγούμενης χρονιάς, η προηγούμενη κυβέρνηση.

Ειδικότερα καταγγέλθηκε ότι με ένα σκηνοθετημένο επεισόδιο υποχρεώθηκε να αποχωρήσει από την υπηρεσία του ο γενικός γραμματέας διοικήσεως και διευθυντής των οικονομικών υπηρεσιών Νικολόπουλος, που είχε διακριθεί για το οργανωτικό του πνεύμα και το προσωπικό του κύρος. Ήταν όμως αδελφός του διευθυντή της βενιζελικής εφημερίδας της Αθήνας «Έθνος» Κώστα Νικολόπουλου. Απολύθηκε και ο τελώνης Συμπέθερος, όπως και πολλοί άλλοι οικονομικοί υπάλληλοι με αποτέλεσμα να υπάρχουν τελωνεία που τα διηύθυναν απλοί τελωνοφύλακες. Τα δικαστήρια επίσης δεν είχαν προλάβει να στελεχωθούν και να λειτουργήσουν, ενώ κάποιους εφέτες τους υποβίβασαν σε πρωτοδίκες. Αστυνομικοί διευθυντές που είχαν ανακληθεί από την εφεδρεία και ήταν σε αναμονή στην Αθήνα για να σταλούν να υπηρετήσουν στη Θράκη, δεν είχαν σταλεί. Η ίδια εικόνα με τεράστια κενά στα σχολεία, τα οποία ήδη είχαν διαλυθεί ήδη ειδικά στη Δυτική Θράκη από την προηγηθείσα Βουλγαρική κατοχή και στην Ανατολική Θράκη από τους απηνείς διωγμούς των Νεοτούρκων. Όταν με την απελευθέρωση δημιουργήθηκε η Υπάτη Αρμοστεία Θράκης ο ύπατος αρμοστής Αντώνιος Σαχτούρης  είχε μετακαλέσει από την Αίγυπτο τον λόγιο γυμνασιάρχη Π. Γεωργίου και απέσπασε από τη Λάρισα τον γενικό επιθεωρητή Δριβελόπουλο, για να οργανώσουν την  εκπαίδευση. Η νέα κυβέρνηση με ΒΔ κατάργησε το ημιγυμνάσιο της Γκιουμουλτζίνας, ενώ λειτουργούσε εκεί τουρκικό και εβραϊκό ημιγυμνάσιο. Απέλυσαν τον επιθεωρητή των σχολείων της Θράκης Λαγουμιτζάκη, ανακάλεσαν το Δριβελόπουλο και τον έστειλαν στα Ιωάννινα.

Διαλύθηκε επίσης και ο εύρωστος προσκοπισμός, που είχε προσφέρει τεράστιες υπηρεσίες κατά την απελευθέρωση της Θράκης.

*Η Κομοτηνή του 1921

Αποκριές 1921, χωρίς κέφι…

Οι Αποκριές του 1921, δεν είχαν το κέφι, που επιβάλλουν οι μέρες αυτές. Ο Νομάρχης Έβρου Βαλσαμάκης στις 28 Φεβρουαρίου, Κυριακή των Απόκρεω, χωρίς να έχει προειδοποιήσει τον κόσμο, διέταξε να τελεσθεί δοξολογία… στις 3 το μεσημέρι για τους γάμους της βασιλόπαιδος Ελένης με το διάδοχο της Ρουμανίας. Η δοξολογία έγινε, αλλά κόσμος δεν προσήλθε πολύς μεσημεριάτικα, αλλά και γιατί δεν είχε προειδοποιηθεί. Ο μητροπολίτης, όπως είχε καθήκον ανέπεμψε ευχή υπέρ των νεονύμφων εκ μέρους της πόλεως. Παρενέβη όμως ο νομάρχης Βαλσαμάκης τονίζοντας:

-Παναγιώτατε, κύριοι αξιωματικοί, στρατιώται, κύριοι, εφ΄ όσον υπάρχει στρατός, εφ’  όσον υπάρχουν υπάλληλοι οι οποίοι ζητωκραυγάζουν και εύχονται υπέρ του βασιλέως, υπέρ της βασιλίσσης, υπέρ του διαδόχου, υπέρ του διαδόχου της Ρουμανίας, της πριγκιπίσσης Ελένης, δεν έχομεν ανάγκην από τας ευχάς και τας ζητωκραυγάς του λαού.

Ο νομάρχης θυμωμένος γιατί δεν είχε προσέλθει πολύς κόσμος έβριζε τους πολίτες του Δεδέαγατς και κάλεσε το δήμαρχο Εμμανουήλ Αλτιναλμάζη, ζητώντας του να υποβάλει παραίτηση μαζί με το Δημοτικό Συμβούλιο, μέσα σε… μισή ώρα!!! Προφανώς ο δήμαρχος αγνόησε τον Νομάρχη, γιατί παρέμεινε στο αξίωμα αυτό έως το 1924. Διέταξε επιπλέον ο Βαλσαμάκης να κλείσουν όλα τα καταστήματα, που ήταν ανοιχτά γιατί στην  Θράκη τότε δεν ίσχυε η Κυριακή αργία και έβαλε φρουρούς στις πόρτες των καφενείων για να μην μπαίνουν μέσα πολίτες!!! Οι Αλεξανδρουπολίτες κλείσθηκαν στα σπίτια τους ή έφυγαν στις εξοχές και η πόλη παρουσίαζε θέαμα νεκρής πόλης, την πρώτη Κυριακή της Αποκριάς μετά από φρικτή δοκιμασία της Τουρκικής και της Βουλγαρικής κατοχής!!!    

Στις 26 Μαρτίου 1921 παραιτήθηκε η κυβέρνηση Νικολάου Καλογερόπουλου και ανέλαβε η κυβέρνηση του Δημητρίου Γούναρη.

Μέσα σε τέτοια ατμόσφαιρα πορεύθηκε η Θράκη, η οποία βρέθηκε ανάμεσα στις μυλόπετρες του Εθνικού Διχασμού και μετά από πολύχρονες δοκιμασίες σκλαβιάς, αντιμετώπιζε ένα νέο πρόβλημα, που θα την ταλάνιζε για δεκάδες χρόνια. Ο Εθνικός Διχασμός υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες κατάρες του Ελληνισμού.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης  

ΠΗΓΕΣ

*Αρχείο εφημερίδων «Εμπρός», «Πατρίς», «Πολιτεία», «Μακεδονία» Ιανουαρίου-    1921