Οι 95 άγνωστοι εθελοντές του 1922, όταν τα πάντα κατέρρεαν!

*Οι λοχίες Πίνδ. Οικονομάκης και Άγγ. Τσιλιμπίρης με τον δεκανέα Κων. Αντωνίου

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Ο ηρωισμός, δηλαδή η πράξη που χαρακτηρίζεται από μεγάλη τόλμη, ακόμη και αυτοθυσία μπροστά στην επιδίωξη ενός υπέρτερου σκοπού, είναι μια έννοια που άνθισε στην Ελλάδα από τα πανάρχαια χρόνια ως τις μέρες μας

Οι λέξεις ήρως, στα αρχαία ελληνικά και ήρωας στα νέα ελληνικά, καθώς και η έννοια του ηρωισμού,  είναι  γεννήματα καθαρώς ελληνικά. Τόσο σαν φθεγγόμενος λόγος, όσο και σαν έννοια βαθύτερη, ιδίως όταν σχετίζεται με την προστασία και τη δόξα της πατρίδας. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, ότι η ελληνική  λέξη ήρως είναι η ρίζα αντίστοιχων λέξεων στις ευρωπαϊκές γλώσσες.  Η ελληνική γλώσσα ήταν η μήτρα, η οποία γέννησε ταυτόσημες λέξεις στους ευρωπαϊκούς λαούς για να μπορούν και αυτοί να εκφράζουν αυτές τις υψηλές έννοιες.

Εξάλλου και η έννοια του πατριωτισμού, υποδηλώνει ένα βαθύ συναισθηματικό δεσμό ανθρώπων με ένα έθνος, το οποίο οι άνθρωποι αυτοί αναγνωρίζουν και αποδέχονται  ως πατρίδα τους.

Μπορεί βέβαια στις μέρες με τις νέες νοοτροπίες και ιδεολογίες της παγκοσμιοποίησης, του διεθνισμού ή του εθνομηδενισμού, οι έννοιες του ηρωισμού και του πατριωτισμού να έχουν εν μέρει υποχωρήσει, παραμένουν ωστόσο στην ιστορία των εθνών ως διαχρονική παρακαταθήκη και ως μονίμως επίκαιρο παράδειγμα, οι πράξεις των ηρώων και των πατριωτών, σε κάθε χώρα ξεχωριστά.

Ειδικά η Ελλάδα, με την μακραίωνη ιστορία της, έχει να επιδείξει πλείστα όσα παραδείγματα ηρώων, που οι πράξεις τους, κατέστησαν αυτούς αθανάτους καθώς και αναρίθμητες στρατιές πατριωτών, που δόξασαν το έθνος, σε όλες τις κρίσιμες στιγμές.

Πολλοί ήρωες και πατριώτες, πέρασαν στην αθανασία, γιατί τις πράξεις τους κατέγραψαν έγκυροι ιστορικοί. Άλλων οι πράξεις καταπλακώθηκαν από τη σκόνη της ιστορίας και πέρασαν στη λήθη, αφού δεν υπάρχουν πλέον στη συλλογική εθνική μνήμη. Κανένας δεν κατέγραψε τις ηρωικές πράξεις τους. Κανένα μνημείο δεν διαλαλεί τη δόξα τους. Κανένα τραγούδι στα χείλη του λαού δεν τους υμνεί. Τέτοιοι ήρωες και πατριώτες υπάρχουν στην Ελληνική ιστορία πάμπολλοι.

Σήμερα θα θυμηθούμε μια τέτοια ξεχασμένη ιστορία 95 παλληκαριών, που πολέμησαν στη Μικρά Ασία και όταν επήλθε η Καταστροφή το 1922, δεν δέχτηκαν να πάρουν απολυτήριο από τις τάξεις του Στρατού και επανακατατάχτηκαν, για να συνεχίσουν να αγωνίζονται για την πατρίδα. Ευτυχώς, που όσα δεν διέσωσαν οι εθνικοί ιστοριογράφοι τα διέσωσε ο Τύπος, καταγράφοντας μαζί με τα μεγάλα γεγονότα και την καθημερινότητα των ταπεινών ανθρώπων. Βρισκόμαστε στο φοβερό εκείνο φθινόπωρο του 1922, όταν επήλθε η ήττα του ελληνικού στρατού από τον Μουσταφά Κεμάλ. Εκτός από τα υπολείμματα  του ηττημένου στρατού, ήρθαν στην Ελλάδα και 1,5 εκατομμύριο ξεριζωμένοι πρόσφυγες.

Η κατάσταση ήταν δραματική. Κυριαρχούσε ο αναβρασμός του στρατεύματος, η πυρπόληση της Σμύρνης, ο άγριος σφαγιασμός του Μητροπολίτη Χρυσόστομου από τους τσέτες του Κεμάλ, η διάσπαση του μετώπου και η υποχώρηση, και η μοίρα των προσφύγων που κατέφθαναν στην Ελλάδα.   

Ελπίδα παρείχαν τα ηρωικά συντάγματα υπό τους Πλαστήρα, Λούφα, Ζήρα και η Μεραρχία Ιππικού του Καλλίνσκη, που υποχώρησα συντεταγμένα καθώς και η ανεξάρτητη Μεραρχία του Δημητρίου Θεοτόκη. Ελπίδα παρείχε και η Στρατιά του Έβρου, που άρχισε να ανασυγκροτείται μέσα από τα αποκαΐδια της ολοκληρωτικής καταστροφής και έμελλε να αποτελέσει ο δυναμισμός της, μέγιστο επιχείρημα τον επόμενο χρόνο, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για τη συνθήκη της Λωζάνης.  

*Ο κατάλογος των 95 Αθανάτων

Οι ήρωες υπάρχουν πάντα

Στις 7 Σεπτεμβρίου 1922 δημοσιεύθηκε στον Τύπο της Θεσσαλονίκης επιστολή του τραυματία λοχία Μ. Ν. Κολάνδρου, ο οποίος γνωστοποιούσε ότι στο Έμπεδο της Μεραρχίας του δύο από τους απολυόμενους στρατιώτες της Μικράς Ασίας, καταγόμενοι από τη Μακεδονία, μεγάλων κλάσεων μάλιστα, αρνήθηκαν να δεχθούν τον απόλυσή τους και παρακάλεσαν να αποσταλούν στο μέτωπο της Θράκης.

Ο Κολάνδρου μεταξύ άλλων ζητούσε να ανοιχτούν κατάλογοι εθελοντών και προέτρεπε να πάψουν οι κομματισμοί, να πάψουν τα μέσα και τα μεγάλα λόγια και όλοι να σπεύσουν στη Θράκη.

Σ’ αυτό το ηρωικό και μεεγαλειώδες πνεύμα υπήρξαν και παραδείγματα ακραίων αντιδράσεων. Όπως για παράδειγμα στις Σέρρες, που κάποιες οικογένειες έδιωχναν τα παιδιά τους, που επέστρεφαν από το μέτωπο, γιατί δεν έφερναν το άγγελμα της νίκης!!!  Ή το παράδειγμα γέροντος πατέρα της Φλώρινας, που ζητούσε να προσφέρει ως εξιλαστήριο θύμα τους δύο γιους του, για να… ξεπλύνει το αίσχος του μεγαλύτερου γιου, που δεν έφερε τη νίκη!!!

Τελικά μπροστά στα ελάχιστα ακραία αυτά παραδείγματα υπήρξαν και παραδείγματα αγνού πατριωτισμού, όταν στο Φρουραρχείο της Θεσσαλονίκης εμφανίσθηκε ο λοχίας Πίνδαρος Οικονομάκης μαζί 94, σύνολο 95 δηλαδή έφεδρους οπλίτες απολυόμενους και είπε στους εμβρόντητους αξιωματικούς:

-Πάρτε πίσω τα απολυτήρια, κύριε Φρούραρχε. Εμείς είμαστε Έλληνες και θα μείνουμε στο Στρατό, διότι βλέπουμε ότι η Πατρίδα μας κινδυνεύει. Η τιμή των σπιτιών μας κινδυνεύει. Οι περιουσίες των γονέων μας κινδυνεύουν. Θα επανέλθουμε στο Στρατό διότι αισθανόμαστε πως αν δεν επανέλθουμε, αν δεν κρατήσουμε τους βάρβαρους εκτός της Ελλάδας,  στα κρεβάτια των σπιτιών μας τα ιερά και τα αμίαντα θα κυλισθούν οι γυναίκες μας και οι αδελφές μας για να κορέσουν τις ασελγείς επιθυμίες των ασιατικών στιφών.

Φρούραρχος της Θεσσαλονίκης ήταν ο Αιτωλοακαρνάν αντισυνταγματάρχης Νικ. Τσίπουρας, με ηρωική δράση στη Μικρά Ασία.

Το «Φως» στην πρώτη σελίδα του αναφερόμενο στην πρωτοβουλία των 95 στρατιωτών σημείωνε: «Και δεν είναι απλώς συγκινητική η απόφασης των εφέδρων αυτών είναι απόφασις η οποία εγγράφει τους λεβέντες αυτούς εις το βιβλίον που κρατεί η Πατρίς δια να γνωρίζη ποίους πρέπει να ευγνωμονεί, ποίους πρέπει να αναγορεύει σωτήρας. Τους ευγνωμονούμεν αυτούς διότι ήνοιξαν την οδόν και εφώτισαν τον δρόμον που πρέπει να ακολουθήσουν οι τίμιοι Έλληνες».

Στις 21 Σεπτεμβρίου 1922 ο υπουργός Στρατιωτικών Αν. Χαραλάμπης έκανε δημόσια έκκληση για εθελοντική κατάταξη όσων θα ήθελαν να υποστηρίξουν την τιμή και την ακεραιότητα της χώρας.

Η παραπαίουσα κυβέρνηση Τριανταφυλλάκου υπέγραψε διάταγμα για τη συγκρότηση της Στρατιάς Θράκης υπό την διοίκηση του αντιστράτηγου Πολυμενάκου, στην οποία υπήχθησαν όλα τα εν Θράκη και Μακεδονία ευρισκόμενα Σώματα και στρατιωτικές υπηρεσίες. Η επικράτηση όμως της Επανάστασης των Γονατά- Πλαστήρα, επέφερε άμεσες αλλαγές στην ηγεσία της Στρατιάς Έβρου.

Όσο για τους 95 ηρωικούς εφέδρους, όπως έγραψε το «Φως» της Θεσσαλονίκης (21 Σεπτεμβρίου 1922) μετέβησαν στο μέτωπο της Θράκης.

Αυτά τη ηρωικά παιδιά του λαού, δεν πρέπει να ξεχαστούν ποτέ. Για το λόγο αυτό παραθέτουμε τα ονόματά τους. Κάποιοι θα βρουν ανάμεσά τους προγόνους ή συμπατριώτες. Όλοι όμως θα βρούμε ένα παράδειγμα ανιδιοτελούς πατριωτισμού.

Η εφημερίδα «Νέα Αλήθεια» αναφέρθηκε στο γεγονός της παρουσίασης του Πίνδαρου Οικονομάκη και των άλλων στρατιωτών στο Φρουραρχείο, όπου διατύπωσαν την επιθυμία τους να επανέλθουν στο Σύνταγμά τους, εξακολουθώντας να υπηρετούν εκείνη την κρίσιμη περίοδο, παρουσιάζοντας παράδειγμα φιλοπατρίας και αυταπάρνησης, αφού η πατρίδα ατύχησε.

«Είμεθα πεπεισμένοι- έγραψε η εφημερίδα-  το φιλόπατρι παράδειγμα των τιμίων τούτων στρατιωτών της πατρίδος θα τύχη γενικής μιμήσεως παρά τω αποστρατευομένω πληθυσμώ και θα θελήσουν χιλιάδες να παραμείνουν υπό τα όπλα, προς αποσόβησιν των επαπειλούντων την πατρίδα δεινών κινδύνων».

*Το κύριο άρθρο της "Νέας Αλήθειας" Θεσσαλονίκης

Η ίδια εφημερίδα την επομένη (9 Σεπτεμβρίου)  στο κύριο άρθρο της με τίτλο «Όρθιοι οι νεκροί!» υπογράμμιζε:

«Το λαμπρόν παράδειγμα των 95 στρατιωτών που επέστρεψαν χθες τα απολυτήριά των και πρσήλθον εις τας τάξεις του στρατεύματος δια να πολεμήσουν υπέρ της κινδυνευούσης πατρίδος, ελπίζομεν να εύρη και πρέπει να εύρη αναριθμήτους μιμητάς. Η πατρίς κινδυνεύει. Ο αποθρασυνθείς Μουσταφά Κεμάλ ζητεί τηλεγραφικώς την Θράκην».

Και πρόσθετε η εφημερίδα στο ίδιο άρθρο:

«Εμπρός λοιπόν έφεδροι! Μιμηθήτε τους 95 τιμημένους συναδέλφους σας και γυρίστε όλοι στα συντάγματά σας. Μη δεχθήτε πράγματι να ατιμασθή και να κατασταφή η Ελλάδα μας».     

Αυτοί λοιπόν οι ταπεινοί, αλλά μεγάλοι ήρωες ήταν οι ακόλουθοι, που δεν πρέπει να τους ξεχάσουμε ποτέ:

Πίνδαρος Οικονομάκης λοχίας, Άγγελος Τσιλιμπίρης λοχίας, Κωνσταντίνος Αντωνίου, δεκανέας, Μαυρουδής Μαυρουδή δεκανέας, Στέφανος Κουτσούκης δεκανέας, Νικόλαος Νικολαΐδης, Ιωάννης Ρομπόλης, Ιωάννης Ζάγκας, Νικόλαος Ρεπάνας, Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, Λάμπρος Κογιός, Αντώνιος Πρέζας, Ιωάννης Σιαφάκης, Σταύρος Μπέλτσος, Χρίστ. Αρβανίτης, Ηλίας Κύρου, Χρήστος Μουχλαλής, Γρηγόριος Κίκιζας, Αθανάσιος Σιαλάρης, Κωνσταντίνος Ρηγαδόπουλος, Αντώνιος Ρόδης, Παναγιώτης Τσοκάνης, Κύρος Πιτσιάνης, Γεώργιος Μπαμπαΐτης, Νικόλαος Μανούκας, Βασίλειος Κατσαρός, Δημήτριος Μαρούδας, Παράσχος Τσιότσιας, Κωνσταντίνος Καλαμπούκας, Ανδρέας Καραχατζίνης, Δημήτριος Κύπρος, Οδυσσεύς Ρούπας, Ιωάννης Καπετάνιος, Νικ. Παπαϊωάννου, Γεώργιος Μαλατίνας, Παντ. Πετρούσης, Παναγιώτης Σάρκας, Γεώργιος Κούκος, Παύλος Τσιλικίδης, Νικόλαος Μπόρας, Κωνσταντίνος Τσόγκας, Παύλος Παπασάρης, Ηλίας Τσιμικλής, Ιωάννης Καραχουτσίσης, Νικόλαος Μουστούκης, Ε. Φαρμασιάνης, Σταύρος Σπανός, Ευστάθιος Ευσταθίου, Ιωάννης Γιετσίδης, Ιωάννης Ζάχου, Αν. Μπαντζής, Αστέριος Παύλου, Ιωάννης Ντάνβας, Αργύριος Καράς, Ιωάννης Φαβριτσάνης, Απόστολος Μπίκαρης, Αντώνιος Αντωνίου, Σωτήριος Κεφαλίδης, Χαράλαμπος Ζαραβίνος, Βασίλειος Σκαντόγλου, Νικόλαος Γκεγκούσης, Αντώνιος Κώστογλου, Αχιλλεύς Κόγκας, Κωνσταντίνος Καραγκιόζης, Αθανάσιος, Καραλετζής, Κυριάκος Κεσένης, Δημήτριος Μπέτσικας, Ευάγγελος Παράσχου, Δημήτριος Γούναρης, Σταύρος Παπαγεωργίου, Δημήτριος Πέτσας, Μιχαήλ Ντόλας, Αντώνιος Ρίζη, Γεώργιος Ταμπάκης, Ιωάννης Γιάφκος, Αλέξανδρος Τσιόντσος, Δημήτριος Τόλιας, Δημήτριος Κωστέρης, Γεώργιος Μιχαηλίδης, Βασίλειος Κεφαλάς, Ευστάθιος Κανταρτζής, Άγγελος Τζεβάς, Ευάγγελος Μανιάς, Ιωάννης Ηλία, Δημήτριος Παπαδημητρίου, Γεώργιος Δερβίσης, Κωνσταντίνος Αρβανιτίδης, Λουκάς Γιουβάνης, Δημήτριος Λασκαρίδης, Στέφανος Σπανός, Αθανάσιος Κυργιάκου, Σωτήριος Γεγανέλης, Αθανάσιος Σταυρόπουλος, Κωνσταντίνος Τσουκαλόπουλος, Χρήστος Κάπας, Πασχάλης Τσατσάρης, Κωνσταντίνος Λιούτας.

Α Θ Α Ν Α Τ Ο Ι !!!        

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Αρχείο εφημερίδων «Φως» και «Νέα Αλήθεια» Θεσσαλονίκης, Σεπτεμβρίου 1922