Ο τελευταίος νεκρός αξιωματικός στη Μικρά Ασία

*Ο Δημήτριος Χατζίσκος, σε φωτογραφία του 1912, σημαιοφόρος τότε.

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Θεωρήθηκε, ο τελευταίος νεκρός αξιωματικός της άτυχης Μικρασιατικής Εκστρατείας. Πρόκειται για τον πλωτάρχη του Πολεμικού Ναυτικού Δημήτριο Χατζίσκο, που οι φίλοι και γνωστοί του τον αποκαλούσαν με το χαϊδευτικό Τάκης.  Ο Τάκης Χατζίσκος γεννήθηκε το 1888 στο Μαυρίλο, ανάμεσα στη Λαμία και το Καρπενήσι. Ανήκε στη μεγάλη οικογένεια των Χατζίσκων, η οποία πρόσφερε πολλά στην πατρίδα (Δημήτριος Χατζίσκος, αγωνιστής του 1821 και Πρόεδρος Βουλής το 1848 και το 1871, Νικόλαος Χατζίσκος Πρόεδρος Βουλής 1903-1904) .

Στο Πολεμικό Ναυτικό όπου κατετάγη το 1908, ο Τάκης Χατζίσκος είχε την εκτίμηση των συναδέλφων του, για τον ευθύ χαρακτήρα του, την καθαρότητα των ιδεών του, την φιλοπατρία του, αλλά και την πολεμική του δράση. Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους και στις κατοπινές πολεμικές εμπλοκές της χώρας μας ως το θάνατό του 1922.

Είχε την τύχη να υπηρετεί ως ύπαρχος, όταν ο Βότσης ανατίναξε μέσα στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης το τουρκικό «Φετίχ Μπουλέντ». Ήταν το μέγα τόλμημα του Υδραίου κυβερνήτη, όταν στις 18 Οκτωβρίου 1912 πραγματοποίησε το παράτολμο εγχείρημά του. Ο υποπλοίαρχος Νικόλαος Βότσης διείσδυσε απαρατήρητος με το τορπιλοβόλο του στο οχυρωμένο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, και βύθισε την τουρκική κανονιοφόρο «Φετίχ  Μπουλέντ» 3.000 τόνων, εκτοξεύοντας τρεις τορπίλες στα πλευρά της και διέφυγε με ασφάλεια. Στο πλευρό του ως ύπαρχος ήταν ο Τάκης Χατζίσκος.

                Ωστόσο ο Χατζίσκος υπήρξε αργότερα και αυτός θύμα του Διχασμού, καθώς υποστηρίζοντας τους φιλοβασιλικούς κύκλους, είχε επικηρυχθεί από τους βενιζελικούς το 1920 ως συνωμότης αντί 20.000 δραχμών. Κατόρθωσε για ένα διάστημα να παραμείνει κρυμμένος στην Αθήνα και κατόπιν αναχώρησε για τη Γερμανία. Επανήλθε αργότερα και εντάχθηκε και πάλι στο Πολεμικό Ναυτικό, παίρνοντας μέρος στη Μικρασιατική Εκστρατεία.

*Το αντιτορπιλλικό "Νίκη"

Ο θάνατος του στο τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας

                Όταν το 1922 επήλθε η καταστροφή και ο ελληνικός στρατός μαζί με τον αυτόχθονα ελληνικό πληθυσμό της Μικράς Ασίας, εγκατέλειπαν εκείνα τα εδάφη, κάτω από τραγικές συνθήκες , το Πολεμικό Ναυτικό ανέλαβε το ρόλο των οπισθοφυλακών της διαρρέουσας, στρατιωτικής δύναμης και των άτυχων προσφύγων, που τους καταδίωκαν οι τσέτες του Κεμάλ.

Δυο ομάδες πλοίων παρέπλεαν στα μικρασιατικά παράλια. Στην πρώτη ομάδα ήταν το θωρηκτό «Κιλκίς», και τα αντιτορπιλικά «Έλλη», «Ασπίς» και «Νίκη» (με κυβερνήτη τον Τάκη Χατζίσκο) που ανέλαβαν την επιτήρηση της παραλιακής ζώνης από τη Σμύρνη προς Βουρλά και από εκεί προς Τσεσμέ.

*Η ανακοίνωση του υπουργείου Ναυτικών στον Τύπο

                Ο Χατζίσκος, όπως και οι άλλοι κυβερνήτες, εκτελούσαν την αποστολή τους με απαράμιλλο ζήλο. Έκανε εγγύτατες προσεγγίσεις με το πλοίο του στις ακτές όπου υπήρχαν εχθρικές θέσεις για να προστατεύσει αποφασιστικά την απομάκρυνση των δύσμοιρων προσφύγων. Τους βοηθούσαν να επιβιβασθούν σε διάφορα πλωτά μέσα και κυρίως σε εμπορικά πλοία. Αυτό συνέβη και στις 4 Σεπτεμβρίου 1922 όταν το «Νίκη» προσέγγισε κοντά στη νησίδα Σαχίμπ της χερσονήσου της Ερυθραίας, δυτικά της Σμύρνης, απέναντι από τη Χίο. Ενεδρεύοντες άτακτοι Τούρκοι προσέβαλαν αιφνιδιαστικά το «Νίκη» με πολυβόλα και μυδραλιοβόλα.  Μια σφαίρα πολυβόλου χτύπησε στον κρόταφο τον Τάκη Χατζίσκο, ενώ βρισκόταν στο κατάστρωμα για να διευθύνει την επιχείρηση επιβίβασης τμημάτων στρατού και προσφύγων. Μαζί τραυματίσθηκαν και τρείς άνδρες του πληρώματος, ο ένας σοβαρά. Το αντιτορπιλικό «Ασπίς» διατάχθηκε να μεταφέρει την σορό του Χατζίσκου στον Πειραιά, ενώ οι τραυματίες μεταφέρθηκαν στο πλωτό νοσοκομείο «Αμφιτρίτη». Τελικά μετά από δύο μέρες έχασε τη μάχη με το θάνατο ο δίοπος πυροβολητής Γαλιώτος…

                Την ίδια τύχη είχε και το θωρηκτό «Αβέρωφ» ενώ παρέπλεε στη διάβαση της Αρτάκης. Δέχτηκε πυρά από πυροβόλα «Σκόντα» των Τούρκων, με αποτέλεσμα να τραυματισθούν ο υποπλοίαρχος Σκληβανιώτης και ο ανθυποπλοίαρχος Ζίζηλας.

 *Η αναγγελία της κηδείας του Τάκη Χατζίσκου στον Τύπο

Η κηδεία του Χατζίσκου

                Στις 5 Σεπτεμβρίου το απόγευμα, το «Ασπίς» κατέπλευσε στον Πειραιά. Την σορό του Χατζίκου υποδέχθηκαν η οικογένεια του νεκρού, ο υπασπιστής του υπουργείου Ναυτικών Λελούδας και πολλοί αξιωματικοί. Ο νεκρός μεταφέρθηκε στην Αθήνα και εναποτέθηκε στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου Καρύτση. Στον αποθανόντα Τάκη Χατζίσκο απονεμήθηκε το χρυσό μετάλλιο της ανδρείας.

                Η κηδεία του τελευταίου νεκρού αξιωματικού της Μικρασιατικής Εκστρατείας έγινε την επομένη 6 Σεπτεμβρίου 1922.

                Στεφάνια απέστειλαν ο βασιλεύς Κωνσταντίνος, η βασίλισσα Σοφία, το Βασιλικό Ναυτικό, το υπουργείο Ναυτικών, ο αρχηγός και οι αξιωματικοί της Βρετανικής Αποστολής, ο πλοίαρχος Νικόλας Βότσης, και πολλοί άλλοι.

                Στη νεκρώσιμη ακολουθία χοροστάτησε ο μητροπολίτης Ύδρας Προκόπιος,

                Εκ μέρους του βασιλέως παρέστη ο υπασπιστής του αντιπλοίαρχος Τσαμαδός, ο πρωθυπουργός Νικόλαος Τριανταφυλλάκος και τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου, αξιωματικοί, ο αρχηγός της Βρετανικής Αποστολής Σμιθ, ο πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης Κωνσταντίνος Λομβάρδος- Αργασάρης, ο νομάρχης Βασίλειος Ρούφος, ο δήμαρχος Γεώργιος Τσόχας και πολλοί άλλοι επίσημοι.

                Το υπουργείο των Ναυτικών όρισε ως τιμητική συνοδεία του νεκρού αξιωματικού τον αντιπλοίαρχο Δ. Οικονόμου και τους πλωτάρχες Λελούδα, Ραζικώτσικα, Γκιώνη, Μεζεβίρη, Αντωνόπουλο, Αγγελή και Πινότση.

                Η σορός του είχε εναποτεθεί σε κιλλίβαντα τηλεβόλου, που τον έσυραν ναύτες. Ναυτικό άγημα υπό τις διαταγές του υποπλοίαρχου Παπαγιαννόπουλου, απέδωσε τιμές, ενώ η μουσική της Φρουράς ανέκρουε πένθιμα εμβατήρια.

                Το νεκρό αποχαιρέτισε εκ μέρους του Βασιλικού Ναυτικού ο προσωπάρχης του υπουργείου Ναυτικών πλοίαρχος Α. Μπάτσης.

                Την μητέρα του νεκρού αξιωματικού Καλλιόπη Κ. Χατζίσκου, υποβάσταζε ο εξάδελφός του τέως υπουργός Χατζίσκος.

                Ο Δημήτριος Χατζίσκος ετάφη στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών.

                Αργότερα την χήρα του Χατζίσκου επισκέφθηκαν η βασίλισσα Σοφία, ο διάδοχος Γεώργιος και ο πρίγκιπας Νικόλαος.

*Και οι τελευταίοι αποχωρούν μετά την κατάρρευση του μετώπου

                Η εφημερίδα «Νέα Ημέρα» έγραψε: «Είς ήρως εξέλιπε. Δάκρυα πόνου χύνομεν επί του αδίκου τάφου του».

                Η εφημερίδα «Εστία» ανέφερε: «Το αίμα του Ελληνικού Στόλου, του οποίου τόσον σημαντική υπήρξεν η δράσις και κατά την διάρκειαν της Μικρασιατικής Εκστρατείας και κατά τας τελευταίας ιδίως θλιβεράς ημέρας της υποχωρήσεως, έρρευσε τελευταίον επί του βωμού της Πατρίδος».

                Έτσι έκλεισε ο καταστροφικός για τον Ελληνισμό κύκλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Είχε ήδη χαθεί η Ιωνία, είχε καεί η Σμύρνη, χιλιάδες πρόσφυγες κατέφυγαν στην Ελλάδα. Παντού θάνατος, αίμα, δάκρυ και καταστροφή…

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Αρχεία εφημερίδων «Νέα Ελλάς», «Νέα Ημέρα», «Σκριπ», «Εμπρός», «Ελεύθερος Τύπος», «Εστία», «Πολιτεία», του Σεπτεμβρίου 1922.