1946-1949: Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ

*Φωτογραφία του Δημ. Χαρισιάδη, από τη Δάφνη του Άγιου Όρους. Χωροφύλακες με το σερδάρη. Σερδάρης λέγονταν ο οιονεί φύλακας της περιοχής. 

Γράφει ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

Το Άγιο Όρος δεν έμεινε εκτός δράσης των ανταρτών κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου. Μονάδες του Ελληνικού Στρατού δεν επιχείρησαν και ούτε έδρευαν εντός του Αγίου Όρους, καθ’ όλη τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου.

Στις 27 Απριλίου 1945 εγκαταστάθηκε για τη φρούρηση του Αγίου Όρους το πρώτο κλιμάκιο της τότε Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής, δύναμης 36 Αξιωματικών και Χωροφυλάκων.

Η πρώτη επίθεση εκδηλώθηκε την 23η Απριλίου 1947 κατά της Δάφνης από 42 ένοπλους αντάρτες με αρχηγούς τους Κ. Παπαγεωργίου και Α. Καζάκο και σύνδεσμο το Θ. Δάμπαση. Το τμήμα αυτό εξουδετέρωσε τη φρουρά του Σταθμού Χωροφυλακής, δύναμης 3 ανδρών και κατέλαβε το τελωνείο, το ταχυδρομείο, το Σταθμό Χωροφυλακής και τα εμπορικά καταστήματα. Τα χαράματα της επόμενης ημέρας στις 03.00 ώρα φόρτωσαν στο πετρελαιοκίνητο καΐκι  «Άγιος Νικόλαος», που κατά τύχη βρισκόταν στο λιμάνι της Δάφνης, τα κατασχεθέντα τρόφιμα, είδη ιματισμού, υγειονομικό υλικό και άλλα υλικά και απέπλευσαν προς τη Χαλκιδική. Απόσπασμα της Χωροφυλακής με ακταιωρούς κατεδίωξε τους αντάρτες και σε συμπλοκή φονεύθηκαν 2 αντάρτες και τραυματίσθηκαν 2, ενώ οι υπόλοιποι διέφυγαν εγκαταλείποντας τα τρόφιμα και τα υλικά.

 Η σημαντικότερη μάχη διεξήχθη τη 16η Οκτωβρίου 1948 στις Καρυές. Τετρακόσιοι ένοπλοι αντάρτες της VΙης Μεραρχίας με Διοικητή τον Π. Ερυθριάδη εισήλθαν στο Άγιο Όρος, μεταξύ των οποίων και γυναίκες, με αποτέλεσμα την κατάργηση του αβάτου. Η επιχείρηση απέβλεπε στην προμήθεια τροφίμων, υλικών και βιαία στρατολόγηση κατοίκων της Χαλκιδικής, που είχαν καταφύγει στο Άγιο Όρος. Η επίθεση εκτοξεύθηκε κατά του Διοικητηρίου και του κτιρίου διαμονής της Χωροφυλακής και μετά από 8ωρο αγώνα έληξε με την αποχώρηση των ανταρτών, που πήραν μαζί τους από διάφορες Μονές χρήματα, τρόφιμα, δέρματα και άλλα υλικά. Κατά την επίθεση σκοτώθηκαν 2 αντάρτες και τραυματίσθηκαν 1 Χωροφύλακας και 5 αντάρτες. Κατά την αποχώρησή τους από το Άγιο Όρος εντοπίσθηκαν από πολεμικά πλοία και μαχητικά αεροσκάφη και υπέστησαν προσβολές με άγνωστο αριθμό απωλειών και ζημιών στα εφόδια και υλικά τους.

Μικρή δύναμη ανταρτών εισήλθε στο Άγιο Όρος στις 22 Απριλίου, 5 Αυγούστου και 8 Νοεμβρίου 1948 με σκοπό την αρπαγή τροφίμων, δερμάτων, υγειονομικού και τηλεπικοινωνιακού υλικού, χρημάτων κ.ά. χωρίς την πρόκληση πυρκαγιών στις Μονές και την αρπαγή ιερών κειμηλίων, τα οποία φυλάσσονταν από τους μοναχούς οι οποίοι πρόσφεραν τρόφιμα κ.ά., προκειμένου να αποφευχθούν ζημιές στις Μονές και αρπαγές ιερών κειμηλίων. Μετά από τις συχνές εισόδους των ανταρτών η Ιερά Κοινότητα ζήτησε εκ νέου εγγράφως τη διάθεση μονάδας του Ελληνικού Στρατού για την ασφάλεια του Αγίου Όρους. Το Γενικό Επιτελείο Στρατού απάντησε αρνητικά, λόγω στενότητας και σοβαρών απειλών σε άλλες περιοχές της χώρας. Τη 3η Δεκεμβρίου 1948 διέταξε τη διεξαγωγή εκκαθαριστικών επιχειρήσεων από τη δύναμη της Χωροφυλακής με τη βοήθεια, εφόσον ήταν δυνατόν, πολεμικών πλοίων και αεροσκαφών. Η δύναμη της Χωροφυλακής του Αγίου Όρους από τις αρχές του 1949 ανήλθε σε 160 Αξιωματικούς και Χωροφύλακες, ενώ διατέθηκε και δύναμη 40 ΜΑΔ ( Μονάδα Ασφαλείας-Δίωξης ). Έτσι εντός του 1949 έπαυσαν είσοδοι ανταρτών στο Άγιο Όρος, πλην μιας προσπάθειας τη 10η Ιουνίου 1949, που απέτυχε με σοβαρές απώλειες.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

                Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου δεν έλαβαν χώρα σοβαρά γεγονότα στο Άγιο Όρος, πλην αυτών που αναλύθηκαν παραπάνω. Οι είσοδοι των ανταρτικών τμημάτων βασικά αποσκοπούσαν στον εφοδιασμό τους με τρόφιμα, δέρματα και παπούτσια, χρήματα, υγειονομικά και τηλεπικοινωνιακά υλικά καθώς και στη στρατολόγηση νεαρών ανδρών, που εργάζονταν ή είχαν καταφύγει σ΄ αυτό. Εκτός από τις αρπαγές και λεηλασίες δεν σημειώθηκαν πυρπολήσεις στις Μονές και σε βοηθητικές εγκαταστάσεις τους. Σ΄ αυτό βοήθησε και η στάση των μοναχών, που για να αποφύγουν αρπαγές ιερών κειμηλίων δεν αντιδρούσαν στις απαιτήσεις των ανταρτών.

      Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας