Η ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΩΝ ΠΟΛΕΜΟΥ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΩΝ ΜΠΡΟΓΙΕΡ ΚΑΙ ΜΥΛΛΕΡ

*Από την έναρξη της δίκης των δύο Γερμανών εγκληματιών πολέμου, φωτογραφία από το "Εμπρος". Αριστερά ο Μϋλλερ και δεξιά ο Μπρόγιερ. Στη μέση ο στρατιώτης- διερμηνέας

Γράφει ο   Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

 Στις 31 Οκτωβρίου 1946 άρχισε ενώπιον του Πενταμελούς Ειδικού Στρατοδικείου Εγκληματιών Πολέμου Αθηνών και τερματίσθηκε στις 9 Δεκεμβρίου 1946 η δίκη των Γερμανών Στρατηγών Μπρούνο Όσβαλντ Μπρόγιερ και Φρειδερίκου Γουλιέλμου Μύλλερ, Διοικητών διαδοχικά του λεγόμενου «Φρουρίου Κρήτης».

Οι Μπρόγιερ και Μύλλερ παραδόθηκαν στις Ελληνικές Αρχές από τους Βρετανούς, καθόσον βρέθηκαν μεταξύ των αιχμαλώτων τους λίγο μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η παράδοση έγινε στις 31 Μαρτίου 1946 και ακολούθησε η προφυλάκισή τους. Οι Γερμανοί αυτοί Στρατηγοί έδρασαν στην Κρήτη κατά Ελλήνων πολιτών και η δράση αυτή τους οδήγησε να δικασθούν ως εγκληματίες πολέμου. Επομένως η τοπική αρμοδιότητα ανήκε στο Στρατοδικείο Εγκληματιών Πολέμου με έδρα την Κρήτη. Όμως, προφανώς για να αποφευχθούν ταραχές στο νησί κατά την εκδίκαση, αποφασίσθηκε η διεξαγωγή της δίκης στην Αθήνα, στην αίθουσα του Πενταμελούς Εφετείου Αθηνών.

*Από τους ενδεικτικούς τίτλους των εφημερίδων

    

Διεξαγωγή της δίκης

                 Πρόεδρος του Ειδικού Στρατοδικείου ήταν ο Πρόεδρος του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου Φίλιππος Παπαγεωργίου και μέλη δύο Εφέτες και δύο Ανώτεροι Αξιωματικοί. Βασιλικός Επίτροπος ήταν ο Πλοίαρχος του Βασιλικού Ναυτικού Νικόλαος Ζαχαρίας. Το κατηγορητήριο για τους δύο Γερμανούς Στρατηγούς περιελάμβανε φόνους, βιασμούς, λεηλασίες, εμπρησμούς, πυρπολήσεις κ.λπ. στην Κρήτη. Οι κατηγορούμενοι παρουσιάσθηκαν στο Δικαστήριο με τις πολεμικές στολές τους. Συνάντησαν δε κατά την προσέλευσή των ζωηρές αποδοκιμασίες από πλήθος κόσμου, που είχε συγκεντρωθεί έξω από την αίθουσα του Δικαστηρίου.

*Σκίτσο των Μύλλερ και Μπρόγιερ, από το "Ριζοσπάστη"

                Οι κατηγορούμενοι ζήτησαν απαρχής της δίκης αναβολή διεξαγωγής της, μέχρι να αφιχθούν στην Αθήνα και να τους υπερασπισθούν δύο Γερμανοί δικηγόροι, που τους κατονόμασαν, οι οποίοι είχαν παραστεί ως συνήγοροι υπεράσπισης στη δίκη της Νυρεμβέργης, παρότι είχαν διορίσει πέντε Έλληνες δικηγόρους. Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα της αναβολής, επιφυλάχθηκε να δεχθεί τους Γερμανούς δικηγόρους, εάν εμφανισθούν, και η δίκη προχώρησε. Πάντως κατά τη διάρκεια της δίκης δεν εμφανίσθηκαν Γερμανοί συνήγοροι των κατηγορουμένων. Τέλος το Δικαστήριο έκαμε δεκτή την ένσταση του Επιτρόπου και των κατηγορουμένων για τη μη παράσταση πολιτικής αγωγής. Η απόφαση του Δικαστηρίου ως προς τη μη παράσταση πολιτικής αγωγής από πολλούς νομικούς κρίθηκε εσφαλμένη, γιατί οι διαταγές των κατηγορουμένων προς τους υφισταμένους των για σφαγές Κρητικών, εμπρησμούς, λεηλασίες κ.λπ. είχαν άμεση επίδραση, ηθική αυτουργία, στο αποτέλεσμα που προήλθε από αυτές και συνεπώς οι συγγενείς των σφαγιασθέντων θυμάτων ή όσα άτομα εφυλακίσθηκαν ή εβασανίσθηκαν ή εξορίσθηκαν συνεπεία των διαταγών αυτών είχαν ασφαλώς δικαίωμα παράστασης πολιτικής αγωγής.

*Ο Μπρόγιερ σε σκίτσο της "Ελευθερίας"

                 Μετά το διορισμό διερμηνέων οι κατηγορούμενοι υπέβαλαν με τους συνηγόρους τους την ένσταση περί παραβίασης της αρχής «nullum crimen nulla poena sine lege» (κανένα αδίκημα, καμία ποινή, χωρίς νόμο) με διάφορα νομικά επιχειρήματα. Το Δικαστήριο επιφυλάχθηκε να αποφανθεί επί του ζητήματος, μετά την εξέταση της ουσίας της υπόθεσης, με την οποία είναι συνδεδεμένο, αλλά τελικά παρέλειψε να αποφανθεί, υποπίπτοντας σε σοβαρότατο δικονομικό σφάλμα. Στη συνέχεια ο Επίτροπος κατέθεσε τον κατάλογο των μαρτύρων και ανέπτυξε το κατηγορητήριο. Εξετάσθηκαν πολλοί μάρτυρες κατηγορίας, μεταξύ των οποίων και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, που κατέθεσαν για τα πράγματι αποτρόπαια εγκλήματα, τα οποία συντελέσθηκαν στην Κρήτη με την ηθική αυτουργία των κατηγορουμένων Γερμανών στρατηγών. Πολλοί μάρτυρες κατέθεσαν ότι ο κατηγορούμενος Μπρόγιερ δεν είχε την απόλυτη σκληρή στάση του Μύλλερ. Ίσως αυτός να ήταν ο λόγος, που ο Μπρόγιερ καταδικάσθηκε στην ποινή του θανάτου με ψήφους 3:2. Ως μάρτυρες υπεράσπισης των δύο κατηγορουμένων εξετάσθηκαν τρεις Γερμανοί, αιχμάλωτοι από τους Βρετανούς και ο Μ. Ξανθάκης, Νομάρχης του Ηρακλείου κατά την κατοχική περίοδο και υπόδικος για συνεργασία με τον εχθρό. Οι μάρτυρες υπεράσπισης προσπάθησαν να πείσουν το Δικαστήριο ότι οι κατηγορούμενοι εκτελούσαν απλά εντολές από την ανώτατη στρατιωτική ηγεσία και ότι μάχονταν κατά των κομουνιστικών στοιχείων της περιοχής.

*Ο Μύλλερ σε σκίτσο της "Ελευθερίας"

                Ακολούθως ο Επίτροπος ζήτησε να κηρυχθούν οι κατηγορούμενοι ένοχοι για όλα τα κεφάλαια του κατηγορητηρίου. Στην απολογία τους οι δύο κατηγορούμενοι υποστήριξαν εν πρώτοις ότι το σύνολο των ενεργειών τους αποτελούσε εκπλήρωση διαταγών της Ανωτάτης Γερμανικής Στρατιωτικής Αρχής. Επί πλέον ότι ήταν αναγκασμένοι να τηρούν τη τάξη στη Κρήτη και συνεπώς να αντιμετωπίζουν δυναμικά τα ταραχοποιά στοιχεία, κυρίως κομουνιστές και όσους τους υπέθαλπαν. Μάλιστα ο Μύλλερ ισχυρίσθηκε ότι η εκτέλεση ομήρων είναι νόμιμο δικαίωμα κάθε στρατού σε καιρό πολέμου. Ο Μπρόγιερ στην απολογία του υποστήριξε: «Δεν ζητώ αθώωσιν ή επιείκειαν, διότι δεν αναγνωρίζω το Δικαστήριόν σας. Εάν με καταδικάσετε θα καταδικάσετε εις το πρόσωπόν μου την αρετήν, την πειθαρχίαν και την υποταγήν του στρατιώτου». Τέλος δεν παρέλειψαν να υποστηρίξουν και στις απολογίες τους ότι σε κάθε περίπτωση δεν αναγνωρίζουν τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου. Μετά ταύτα οι συνήγοροι υπεράσπισης προσπάθησαν να αλλοιώσουν υπέρ των κατηγορουμένων τη συνολική εικόνα ζητώντας τελικά την απαλλαγή τους.

*Ο Μύλλερ

Το Δικαστήριο έκρινε ενόχους:

                1. Τον κατηγορούμενο Μπρόγιερ, ο οποίος, ως Διοικητής του Φρουρίου Κρήτης,  «εκ προθέσεως παρεκίνησεν άλλους, τελούντες υπό την διοίκησίν του, εις εκτέλεσιν αξιοποίνων πράξεων, προστάζων και απειλών αυτούς, δια την περίπτωσιν μη

υπακοής, με βαρείας ποινάς», απαριθμώντας τις ανθρωποκτονίες, τις λεηλασίες, τις κλοπές, τις συλλήψεις και εξορίες.

                2. Τον κατηγορούμενο Μύλλερ, ο οποίος, ως Διοικητής του Φρουρίου Κρήτης, «εκ προθέσεως παρεκίνησεν άλλους, τελούντας υπό την διοίκησίν του, εις εκτέλεσιν αξιοποίνων πράξεων, προστάζων και απειλών αυτούς, δια την περίπτωσιν μη υπακοής, με βαρείας ποινάς», απαριθμώντας τις ανθρωποκτονίες, τις λεηλασίες, τους εμπρησμούς τις κλοπές, τις συλλήψεις και εξορίες.

                Στη συνέχεια το Δικαστήριο απάλλαξε, λόγω αμφιβολιών, για ορισμένες πράξεις (εγκλεισμός 300 Ισραηλιτών, βομβαρδισμός του ατμόπλοιου ΔΑΝΑΗ) του παραπεμπτικού βουλεύματος και κήρυξε  ως προς τις κατηγορίες αυτές αθώους τους κατηγορουμένους. Μετά την απαγγελία της απόφασης, περί ενοχής ή μη των κατηγορουμένων, ο Βασιλικός Επίτροπος με ακλόνητα στοιχεία πρότεινε την ποινή του θανάτου και για τους δύο κατηγορουμένους. Οι συνήγοροι υπεράσπισης των κατηγορουμένων στη συνέχεια πρότειναν την επιβολή του ελαχίστου ορίου της ποινής.

*Ο επίλογος: Η εκτέλεση στο Χαϊδάρι

                Ακολούθως ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου απήγγειλε δημόσια την υπ΄ αριθμ. 3/1946 απόφαση, με την οποία επιβλήθηκαν στους κηρυχθέντες ενόχους κατηγορουμένους η ποινή του θανάτου για τις ανθρωποκτονίες και τους εμπρησμούς, από τους οποίους συνέβησαν θάνατοι και ποινές των προσκαίρων δεσμών και της ειρκτής διαφόρου χρονικής διάρκειας. Στην ποινή του θανάτου συγχώνευσε τις υπόλοιπες ποινές. Όρισε τόπο εκτέλεσης της επιβληθείσας θανατικής ποινής για τους δύο καταδικασθέντες Γερμανούς Στρατηγούς την περιφέρεια των Αθηνών. Το Δικαστήριο λαμβάνοντας υπόψη τον ατομικό χαρακτήρα του καταδικασθέντος Μπρούνο Όσβαλντ Μπρόγιερ και τη γενικότερη συμπεριφορά του απέναντι στον πληθυσμό της Κρήτης, σε σύγκριση με εκείνη του άλλου καταδικασθέντος Φρειδερίκου Γουλιέλμου Μύλλερ, πρότεινε το μετριασμό της θανατικής ποινής του Μπρόγιερ μετά από χάρη σε ισόβια δεσμά. Σχετικά με το διαχωρισμό αυτόν ανάμεσα στον Μπρόγιερ και στον Μύλλερ το Δικαστήριο αναφέρθηκε σε περιπτώσεις, κατά τις οποίες ο Μπρόγιερ έλαβε τιμωρητικές αποφάσεις κατά του πληθυσμού της Κρήτης ηπιότερες εκείνων, που είχε τη δυνατότητα να λάβει.

      Μετά την απόρριψη των αιτήσεων χάριτος οι καταδικασθέντες σε θάνατο Γερμανοί Στρατηγοί εκτελέσθηκαν στο Χαϊδάρι το πρωί της 20ης Μαΐου 1947, επέτειο τη Γερμανικής επίθεσης κατά της Κρήτης.

   Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

ΠΗΓΕΣ

1. Δίκες εγκληματιών πολέμου του Σπύρου Γασπαρινάτου.

 2. Αρχεία Εθνικής Αντίστασης της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού.