Από το Βοτονόσι της φιλοπατρίας στο Βοτονόσι της τραγωδίας

*Η περιοχή, που αναφέρεται στο άρθρο (από τους χάρτες της Google)

*Η περίπτωση του εθνικού αγωνιστή

Αριστείδη Κων. Κριάρη

στους Βαλκανικούς Πολέμους

 Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Το Βοτονόσι , ένα μικρό χωριό στην περιοχή του Μετσόβου, έχει συνδεθεί στη συλλογική εθνική μνήμη με την τραγική συνθηκολόγηση, που υπέγραψε εκεί το 1941, ο στρατηγός Γεώργιος Τσολάκογλου με τις δυνάμεις της Βέρμαχτ. Συνθηκολόγηση που σήμανε την έναρξη της Κατοχής της χώρας μας, από τους Χιτλερικούς.

Ωστόσο, στο χωριό αυτό, γράφηκαν και σελίδες δόξας, που δυστυχώς τις σκεπάζει η σκόνη της Ιστορίας, με το μείζον δραματικό γεγονός, να υπερκαλύπτει, μια μάχη, που έδωσε ένας γόνος ηρωικής ιστορικής οικογένειας της Κρήτης το 1912, όταν ξέσπασε ο πρώτος Βαλκανικός Πόλεμος.

*O Αριστείδης Κριάρης

Πρόκειται για τον Αριστείδη Κριάρη, γιο του περίφημου ήρωα των Κρητικών Επαναστάσεων Κωνσταντίνου Κριάρη, που επικεφαλής σώματος επίλεκτων εθελοντών της Μεγαλονήσου, ηγήθηκε στη μάχη που έγινε στην τοποθεσία «Τρία Χάνια» ανάμεσα στα χωριά του Μετσόβου Βοτονόσι και Χρυσοβίτσα, το Νοέμβριο του 1912. Η περίπτωσή του είναι αξιομνημόνευτη, γιατί συνέχισε με επιτυχία την παράδοση που κληρονόμησε από τον πατέρα του, για την ολοκληρωτική αφιέρωση στην πατρίδα.

Ειδικότερα ύστερα από διαταγή του αντισυνταγματάρχη Σταμάτιου Μήτσα, διοικητή της Τοπομαχικής Μοίρας με έδρα τη Λάρισα, ο Αριστ. Κριάρης έπρεπε με τους άνδρες του να μεταβεί από το Μέτσοβο και να καταλάβει το χωριό Δερβέντιστα (σήμερα ονομάζεται Ανθοχώρι) μιάμιση ώρα μακρύτερα. Το Μέτσοβο είχε απελευθερωθεί από τις δυνάμεις του Μήτσα (τακτικός στρατός και Κρήτες εθελοντές) από τις 31 Οκτωβρίου 1912.

Για να καταλάβει κανείς τις συνθήκες κάτω από τις οποίες πολεμούσαν οι εθελοντές εκείνοι του Κριάρη, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι έφτασαν στο Μέτσοβο μετά από πορεία τεσσάρων ημερών κάτω από ασταμάτητη βροχή και τα γύρω βουνά, καλυμμένα από χιόνια. Περπάτησαν από την Καλαμπάκα και από το χωριά Λιμπόχοβο και Μηλιά, έφτασαν στο Μέτσοβο.

Η κατάληψη της Δερβέντιστας ήταν μέρος σχεδίου για να αποκρουσθεί ο τουρκικός στρατός που είχε ξεκινήσεις από τα Ιωάννινα με στόχο να ανακαταληφθεί το Μέτσοβο. Ταυτόχρονα δόθηκε διαταγή και στους Κρήτες οπλαρχηγούς Μ. Βολουδάκη, Σκουλά και Μπιράκη με τους άνδρες τους να καταλάβουν το Βοτονόσι, που απείχε από το Μέτσοβο 2,5 ώρες. Έτσι 150 άνδρες του Κριάρη και άλλοι 170 υπό τους άλλους τρείς οπλαρχηγούς ξεκίνησαν στις 8 το πρωί από το Μέτσοβο να καταλάβουν τις θέσεις που τους υποδείχθηκαν.

Μετά από πορεία περίπου δύο ωρών το σώμα του Κριάρη με τη σημαία του, έφτασε στη Δερβέντιστα, χωρισμένο σε τέσσερα τμήματα.  Μια ομάδα 30 ανδρών προχωρούσαν μπροστά . Όταν οι προπορευόμενοι έφτασαν στην τοποθεσία «Τρία Χάνια» όπου υπήρχε νερόμυλος και τρία χάνια είδαν σε απόσταση 50 μέτρων περί τους τριάντα Τούρκους στρατιώτες να συνομιλούν. Ήταν προπορευόμενοι ενός τουρκικού τάγματος. Οι Κρήτες εθελοντές είχαν αμφιβολίες αν αυτοί ήταν Τούρκοι στρατιώτες, γιατί είχαν βγάλει τα χαρακτηριστικά φέσια τους και αναπαύονταν. Οι Τούρκοι όμως άκουσαν τις ομιλίες των Κρητικών και αναγκάσθηκαν να πάρουν θέσεις μάχης και άρχισαν να πυροβολούν. Οι Έλληνες ανταπάντησαν ενώ πολύ σύντομα κατέφθασαν και τα άλλα τρία τμήματα του Κριάρη. Το υπόλοιπο τουρκικό τάγμα, δυνάμεως συνολικά 450 ανδρών έσπευσε στο χώρο της σύγκρουσης, διαθέτοντας και ένα μυδραλλιοβόλο.

Τα πυρά των Κρητικών εθελοντών υπήρξαν φονικώτατα. Από τους πρώτους Τούρκους που έχασαν τη ζωή τους ήταν ο ταγματάρχης, ο γιατρός του τάγματος και άλλοι αξιωματικοί. Τα ξίφη και τα όπλα τους τα πήραν ως λάφυρα οι Κρητικοί.

*Ο οπλαρχηγός Μπιράκης

Η μάχη είχε τις δυσκολίες της. Οι εθελοντές κάτω από το εχθρικό πυρ, πέρασαν από δύο ποταμούς και με ταχεία κίνηση μπόρεσαν να περικυκλώσουν τους Τούρκους, οι οποίοι διέφευγαν όπως- όπως. Οι άνδρες των αρχηγών Βολουδάκη, Σκουλά και Μπιράκη, που κατέφθασαν στην περιοχή από αντίθετη κατεύθυνση πλησιάζοντας τους Τούρκους στα 150 μέτρα. Τα ενισχυμένα πυρά των Ελλήνων, θέρισαν τους Τούρκους. Μέσα σε λίγη ώρα 48 Τούρκοι έπεφταν νεκροί από το τρίτο μόνο τμήματα της ομάδας του Κριάρη.

Η μάχη εκείνη άρχισε στις 11 π.μ. και κράτησε ως τις 4.30 μ.μ. Γύρω στις 2 τα φυσίγγια των Κρητικών άρχισαν να λιγοστεύουν επικίνδυνα. Τότε έγινε μια αναδιανομή μεταξύ αυτών που είχαν περισσότερα και όλοι μαζί επιχείρησαν μια νέα έφοδο κατά των Τούρκων.  Περίπου στις 2.30 μ.μ. έφτασε και μια διμοιρία του τακτικού ελληνικού στρατού υπό τον ανθυπασπιστή Καβράκο και έλαβε μέρος στη σύγκρουση, φέροντας και αρκετά ακόμα φυσίγγια.

Οι άνδρες των οπλαρχηγών Βολουδάκη, Σκουλά και Μπιράκη προχώρησαν και μαζί με τους άνδρες του Κριάρη συνεπλάκησαν με τους Τούρκους και με τις λόγχες ή και με μαχαίρια τους αποδεκάτισαν. Οι Τούρκοι που σώθηκαν, παίρνοντας και όσους τραυματίες μπορούσαν κρύφτηκαν στο παρακείμενο δάσος, όπου όμως οι Έλληνες δεν τους καταδίωξαν γιατί άρχισε να σκοτεινιάζει και θα ήταν ανώφελη αυτή η καταδίωξη.

*Νίκος Βεριβάκης από τους Λάκκους Κυδωνίας. Νεκρός...

Ο Αριστείδης Κριάρης είχε τρείς νεκρούς από το σώμα του, τον Γεώργιο Δ. Πετράκη, 27 ετών από το χωριό Γερακιανά Κισσάμου, τον Νικόλαο Βεριβάκη από τους Λάκκους Κυδωνίας, ο οποίος κατεδίωκε δύο Τούρκους όταν πυροβολήθηκε από άλλους Τούρκους. Έχασε τη ζωή του και ο Μετσοβίτης οδηγός Στέργιος Τέσσας.

Επίσης  έξι άνδρες του είχαν τραυματισθεί. Ο Αναστάσιος Καρπουζάς από τον Αλικιανό Κυδωνίας στον οποίο είχε απονεμηθεί ο βαθμός του αρχηγού. Ο Παναγιώτης Λουπάσης από τα Γερακιανά Κισσάμου στον οποίο είχε παραχωρηθεί τιμητικά το ξίφος του φονευθέντος ταγματάρχη Σπυριδογιαννάκη από τα Γριμπιλιανά Κισσάμου, ο Αντώνιος Γιακουμάκης από το Δαράτσο Κυδωνίας, ο Βασίλειος Νικολιουζάκης από τον Πλατανιά Κυδωνίας, και οι Μετσοβίτες οδηγοί Κωνσταντίνος Καπέτης και Βασίλειος Μπαντιμπούλης και ελαφρά ο Ιωάννης Μιαμουδάκης από τα Χανιά.

*Απόσπασμα από τα Επίσημα Πρακτικά της Βουλής 

με την κοινοβουλευτική δράση του Αρ. Κριάρη, το 1919. Ο Κ. Μητσοτάκης δεν είναι ο επίτιμος πρόεδρος της ΝΔ, αλλά ο πατέρας του Κυριάκος

                Από τους άνδρες του Μανούσου Βολουδάκη τραυματίσθηκαν οι Γεώργιος Μπεντουβής από τον Αποκόρωνα και Ευθύμιος Μπαλάκης από τα Σφακιά.

                Από το σώμα του Σκουλά τραυματίσθηκε ο  Εμμανουήλ Μπογιατζάκης από τα Ανώγεια.

                Οι Τούρκοι είχαν 155 νεκρούς, κατά τον Κριάρη.

                Τα λάφυρα που πήραν οι Έλληνες ήταν άφθονα. Πάνω από 40 άλογα. Περισσότερα από 30 κιβώτια φυσιγγίων. Ένα μυδραλλιοβόλο, που οι Κρητικοί εθελοντές το παρέδωσαν στον ελληνικό στρατό. Πάνω από 155 όπλα Μάουζερ. Τα ξίφη και οι μανδύες των φονευθέντων αξιωματικών, τρόφιμα και διάφορα άλλα εφόδια.

                Η μάχη αυτή έσωσε το Μέτσοβο. Από δύο Τούρκους αιχμαλώτους η ελληνική πλευρά πληροφορήθηκε ότι υπήρχε σχέδιο αιφνιδιασμού με επίθεση από τις θέσεις Πλάκα και Προφήτης Ηλίας. Η νίκη όμως στα Τρία Χάνια, ματαίωσε την προσπάθεια των Τούρκων να ανακαταλάβουν το Μέτσοβο με διπλάσια δύναμη, ενισχυμένη με 300 Γκέγκηδες από την Αλβανία.

*Η κρίση του Αριστείδη Κριάρη για τη μάχη στα Τρία Χάνια

                Ο ίδιος ο Αριστείδης Κριάρης, σε έκθεσή του για την έκβαση της σύγκρουσης αυτής, έγραψε στις 10 Νοεμβρίου 1912, ότι «η μάχη αυτή ήτο θρίαμβος δια τα Κρητικά όπλα και μοναδική καθ’ όλην την Ήπειρον».

Ποιος ήταν ο Αριστείδης Κριάρης;

                Ο Αριστείδης Κριάρης υπήρξε σημαντική προσωπικότητα της Κρήτης.

        Γιος του αγωνιστή και οπλαρχηγού των Κρητικών Επαναστάσεων Κωνσταντίνου Κριάρη, από νεαρή ηλικία ακολούθησε τον πατέρα του στην αγωνιστική του πορεία. Γεννήθηκε στο χωριό Αζωγυρές της επαρχίας Σελίνου. Πήρε ενεργό μέρος στις Κρητικές επαναστάσεις των τελών του 19^ου αιώνα. Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων τέθηκε επικεφαλής σώματος επίλεκτων εθελοντών από την Κρήτη και έδρασε κυρίως στον τομέα της Ηπείρου.    

        Αργότερα εξελέγη δήμαρχος στα Χανιά  και κατά τη διάρκεια της Κρητικής Πολιτείας διετέλεσε τρείς φορές υπουργός Εσωτερικών. Μετά την ένταξη της Κρήτης στον εθνικό κορμό της Ελλάδος, εξελέγη βουλευτής και διετέλεσε αντιπρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων. Τιμήθηκε με το Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος.

*Ένα από τα βιβλία του Αριστείδη Κριάρη. 
(Υπάρχει στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης)

        Είχε σημαντικό συγγραφικό έργο. Μεταξύ άλλων εξέδωσε τη Γεωγραφία της Κρήτης (1903) συλλογή Κρητικών τραγουδιών, παροιμιών, αινιγμάτων κ.λπ. (1920), την Ιστορία της Κρήτης από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς χρόνων (1935).

        Τιμήθηκε με το Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος για τις υπηρεσίες του στην πατρίδα.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, Νοέμβριος 1912

*Επίτομη Ιστορία των Βαλκανικών Πολέμων 1912-1913

*Για τη δράση του Κωνσταντίνου Κριάρη βλέπετε στη θέση http://sitalkisking.blogspot.gr/2013/07/60.html

*Για τον Σταμάτιο Μήτσα, διαβάστε στη θέση

http://sitalkisking.blogspot.gr/2013/08/blog-post_4.html