Ο «κουραμπιές» του θωρηκτού «Αβέρωφ» και οι άλλοι…. «κουραμπιέδες»!!!

*Ο Παύλος Κουντουριώτης στο κατάστρωμα του "Αβέρωφ" το 1913

                                                                            

*Η απαξίωση και η δόξα

των Βαλκανικών Πολέμων

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                «Ποιος ντιστεγκές, ποιος κουραμπιές, μπορεί να βγει μπροστά σε μένα;» ήταν στίχος από επικό τραγούδι, που ακούγονταν στην επιθεώρηση των Παναθηναίων κατά την διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. Το τραγούδι ήταν το «ευζωνικό γοργό» και εξυμνούσε τα κατορθώματα των γενναίων ευζώνων κυρίως εναντίον των Βουλγάρων. Το τραγούδι αυτό έγινε μεγάλη επιτυχία και στα κατοπινά χρόνια. Η λέξη κλειδί ήταν ο «κουραμπιές»!!!

                «Κουραμπιέδες» είχε ονομάσει ο λαός την εποχή εκείνη τους φυγόστρατους και κυρίως όσους μηχανεύονταν διάφορους τρόπους για να αποφύγουν να στρατευθούν στις γραμμές των μετώπων και με διάφορες προφάσεις υπηρετούσαν στην ασφάλεια των μετόπισθεν και κοντά στα σπίτια τους . Ο χαρακτηρισμός αυτός ήταν εντελώς απαξιωτικός, αφού ουσιαστικά χαρακτήριζε δειλούς όλους αυτούς.

*Ακόμα και σήμερα μπορεί κανείς στο Π. Φάληρο να δει τα "τραύματα τιμής" 

στα κανόνια του "Αβέρωφ"

                Τότε ακούστηκαν και άλλα τραγούδια που σατίριζαν τους «κουραμπιέδες» όπως ένα που τραγουδούσε η Μαρίκα Κοτοπούλη στα Παναθήναια, προφασιζόμενη αλβανούς που τραγουδούσαν ελληνικά:

«Στο Κουραμπιέδες είπανε να παν να πολεμήσουν

Και είπε το Κυβέρνηση πως νούκου το κουνήσουν.

Δεν πρέπει και το Κουραμπιέ να πάει στο Παγγαίο

Είν΄ εδώ πέρα χρήσιμο, εδέ και αναγκαίο …

Εδέ λαγούμια φκιάνανε εδέ και υπονόμους.

Να ρθούν και στην Ομόνοια, που ξέρουν και το τέχνη,

Υπόνομο παστρέψουνε, όπου βρωμάει και ζέχνει!»…

                Οι επιτυχίες του ελληνικού στρατού κατά των Βουλγάρων δημιούργησαν ατμόσφαιρα ενθουσιασμού στο λαό και αυτό φαίνονταν στις θεατρικές σκηνές, αλλά και στις κουβέντες της καθημερινότητας των απλών ανθρώπων. Οι αλλεπάλληλες νίκες κατά των Βουλγάρων και οι συνεχείς υποχωρήσεις τους από τα μέτωπα της Μακεδονίας και της Θράκης, τραγουδήθηκαν με ενθουσιασμό. Ένα από τα επιθεωρησιακά τραγούδια έλεγε παραστατικά για τα βουλγαρικά στρατεύματα, που έφευγαν κάτω από τις επελάσεις των ελληνικών στρατευμάτων:

«Τραβούν από τη Θράκη

Ράκη- ράκη- ράκη!!!

Και παν κατά τη Σόφια

Ψόφια- ψόφια- ψόφια!!!».

Η έννοια του φυγόστρατου «κουραμπιέ» φαίνεται ότι είχε γενικευθεί κατά την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων μεταξύ των πολιτών. Υπάρχει χρονογράφημα του Ιωάννη Κονδυλάκη, γραμμένο  το Μάιο του 1913, όπου περιγράφει διάλογο δύο «κουραμπιέδων»:

«-Διάβολε, πάλι βάσανα θα’ χομε!

Βάσανα εννοούνται οι άγριες μάχες στο Παγγαίο και συνειρμικά οι προσπάθειες των «κουραμπιέδων» να παραμείνουν στα μετόπισθεν».

Πάντα υπάρχει το ερώτημα: Γιατί διάλεξε ο λαός τη λέξη «κουραμπιές» για να χαρακτηρίσει τον απόλεμο ή φυγόστρατο στρατιώτη ή αξιωματικό; Μια εξήγηση που δίνεται είναι ότι ο κουραμπιές ως γλύκισμα είναι  ευειδής στο δίσκο, πασπαλισμένος με άχνη ζάχαρη, αλλά  είναι εύθραυστος και δεν αντέχει καμιά πίεση.

*Το σχόλιο της "Εστίας" 

Ο «κουραμπιές» του θωρηκτού «Αβέρωφ»

                Η πλέον όμως βροντερή χρήση της λέξης «κουραμπιές» έγινε από το πλήρωμα του ένδοξου θωρηκτού «Αβέρωφ» μετά τις νικηφόρες ναυμαχίες στο Αιγαίο και τον τερματισμό του Α΄Βαλκανικού Πολέμου.

                Τι είχε συμβεί;

                Όταν άρχισε ο πόλεμος και απέπλευσε ο στόλος, μια βενζινάκατος του «Αβέρωφ» αφέθηκε στο Ναύσταθμο για να αποφευχθεί ένα ακόμα βάρος στο θρυλικό πλεούμενο, που είχε υπερφορτωθεί με πυρομαχικά και άλλα είδη επιμελητείας. Όταν όμως υπεγράφη η συνθήκη ειρήνης με την ηττημένη Οθωμανική Αυτοκρατορία, η βενζινάκατος αυτή εστάλη πλέον στον «Αβέρωφ» που έπλεε στα νερά του Μούδρου. Η βενζινάκατος παραδόθηκε κανονικά και φορτώθηκε στο θωρηκτό.

                Τα πληρώματα που είδαν την βενζινάκατο να παίρνει τη θέση της, με φωνή είπαν:

                -Ο «Κουραμπιές» του «Αβέρωφ»!!!

                Ο ναύαρχος Κουντουριώτης που παρακολουθούσε τη σκηνή κούνησε καταφατικά το κεφάλι του επικροτώντας το χαρακτηρισμό πού έδωσαν τα πληρώματα στην βενζινάκατο, η οποία… γλίτωσε όλη την ταλαιπωρία των ναυμαχιών. Και συνέχισε την υπηρεσία της στο πλοίο με κατακυρωμένο το νέο όνομα της. Έτσι ξεχώριζε από την άλλη βενζινάκατο του πλοίου, την εμπειροπόλεμη, που το πλήρωμα την είχε ονομάσει «Κίτσο»!

                Αυτός λοιπόν ο «Κίτσος», όπως είχε γράψει το 1913 η «Εστία» το τελευταίο οκτάμηνο είχε χτυπηθεί από εχθρικά πυρά τέσσερις ή πέντε φορές. Πάντα επισκευάζονταν και πάντα παρείχε τις υπηρεσίες του, πιστός στο καθήκον.

                Ο «Αβέρωφ» όμως εκτός από τον «Κουραμπιέ» και τους γάτους του, είχε τότε κατά την «Εστία» και το «Μονόκλ» του. Αυτή τελικά ήταν μια οπή στην καπνοδόχο του, από τουρκικό βλήμα!!!

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Υστερόγραφο: Η φίλη Άννα Φαλτάιτς, μου θυμίζει ότι στο βιβλίο του παππού της Κώστα Φαλτάιτς «Τα ανέκδοτα του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη- 1913» Τεύχος Β΄, Έκδοση της Ακροπόλεως του Βλάση Γαβριηλίδη, υπάρχει περιγραφή, πώς προέκυψε… ο κουραμπιές του Αβέρωφ. Εικόνα της περιγραφής δημοσιεύεται εδώ.