1943: Η AEΡΑΠΟΒΑΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΛΟΧΟΥ ΣΤΗ ΣΑΜΟ

*Αλεξιπτωτιστές ιερολοχίτες ετοιμάζονται για ρίψη στην κατεχόμενη Σάμο, το 1943. 

Ο πρώτος είναι ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, από την Αμμόχωστο της Κύπρου, 

αξιωματικός του ελληνικού στρατού

Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

                Η αεραποβατική ιδέα ή η κατακόρυφη υπερκέραση, όπως ονομάζεται στη στρατιωτική ορολογία, είναι αναμφισβήτητα μία από τις πιο εντυπωσιακές μορφές του επιθετικού ελιγμού, που επιβεβαίωσε κατά τρόπο σαφή και κατηγορηματικό αυτή τη θεμελιώδη αρχή, θέτοντας την σφραγίδα της στην έκβαση πολλών μαχών. Ο αιφνιδιασμός, η μεγάλη ταχύτητα και η εμβέλεια δράσης, η δυναμικότητα και η θεαματικότητα της μορφής αυτού του πολέμου είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του στοιχεία, που συνέβαλαν αποφασιστικά στην αλλαγή του ρου πολλών πολεμικών γεγονότων.

                Οι άνδρες των επίλεκτων αερομεταφερομένων μονάδων πέταξαν σε πολλές περιπτώσεις για χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τη βάση τους με τα εξαρτημένα από τις καιρικές συνθήκες αεροπορικά τους μεταφορικά μέσα (αεροσκάφη, ανεμόπτερα, ελικόπτερα) και έπεσαν ή προσγειώθηκαν σε άγνωστες και εχθρικές ή ελεγχόμενες από τον εχθρό περιοχές. Το ανεμόπτερο, το αλεξίπτωτο, το αεροσκάφος και τα τελευταία χρόνια το ελικόπτερο, που χρησιμοποιήθηκαν ή χρησιμοποιούνται για τις αεραποβατικές και αεροκίνητες επιχειρήσεις, πέρασαν από πολλά στάδια εξέλιξης από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά.

                Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου σε πολλές περιπτώσεις έγινε ευρεία χρήση των αεραποβατικών επιχειρήσεων, όπως στην Νορβηγία (Απρίλιος 1940), στην απόβαση στην Νορμανδία (Ιούνιος 1944), στην αντεπίθεση των Αρδεννών (Δεκέμβριος 1944 έως Ιανουάριο 1945) και αλλού. Στην Ελλάδα έλαβαν χώρα η γερμανική αεραποβατική έφοδος την 26η Απριλίου 1941 από το 2ο Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών της 7ης Αεραποβατικής Μεραρχίας στον Ισθμό της Κορίνθου, η αεραποβατική επιχείρηση της παραπάνω Μεραρχίας στην Κρήτη (20-31 Μαΐου 1941 ) και ορισμένες άλλες μικρότερης έκτασης.

*Ο Χριστόδουλος Τσιγάντες, διοικητής του Ιερού Λόχου.

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΡΙΨΗΣ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΩΝ 

ΙΕΡΟΥ  ΛΟΧΟΥ

                Κατά τη διάρκεια της κατοχής έλαβαν χώρα πολλές ρίψεις Βρετανών αλεξιπτωτιστών στα βουνά της Ελλάδας. Με αυτούς έπεσαν με αλεξίπτωτο ο πρώτος Έλληνας αλεξιπτωτιστής Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Πυροβολικού Θεμιστοκλής Μαρίνος και η πρώτη Ελληνίδα αλεξιπτωτίστρια Σόνια- Σοφία Στεφανίδου. Το πρώτο όμως οργανωμένο και επιχειρησιακά συγκροτημένο Ελληνικό τμήμα αλεξιπτωτιστών θεωρείται ο Ιερός Λόχος με δύναμη 200 ανδρών, με Διοικητή τον Συνταγματάρχη Χριστόδουλο Τσιγάντε.

                Οι Βρετανοί, επειδή αντιλαμβάνονταν ποια τύχη θα είχαν κυρίως οι νήσοι Σάμος και Λέρος, που είχαν στρατηγική σημασία, μετά την κατάληψη των περισσότερων νήσων από τα Γερμανικά στρατεύματα, επιτάχυναν ακόμα περισσότερο την προσπάθειά τους να τις ενισχύσουν και να διατηρήσουν τον έλεγχό τους. Γι αυτό αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν στο Αιγαίο Πέλαγος και στα Δωδεκάνησα τον Ιερό Λόχο των Ελλήνων, που μέχρι τότε κρατούσαν μακριά για λόγους διατήρησης ισορροπιών με τους Ιταλούς, που είχαν συνθηκολογήσει τον Σεπτέμβριο του 1943, και εξευμενισμού της Τουρκίας, που πάντα είχε βλέψεις στην περιοχή, αλλά και δεν ήθελαν να προεξοφλήσουν την παραχώρηση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα μετά την λήξη του πολέμου.

                Μετά την πολεμική δράση του στην Λιβύη και στην Τυνησία ο Ιερός Λόχος διατάχθηκε να επιστρέψει στην Αίγυπτο και από τον Μάιο του 1943 εντάχθηκε στις Βρετανικές Δυνάμεις Καταδρομών υπό τον Ταξίαρχο Τέρνμπουλ. Για να καταστεί όμως ικανός ο Ιερός Λόχος για εκτέλεση καταδρομικών επιχειρήσεων στο Αιγαίο, έπρεπε να αναδιοργανωθεί, να εφοδιασθεί με ειδικό οπλισμό και να υποστεί συμπληρωματική εκπαίδευση. Με τη νέα οργάνωσή του ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή του σε εξειδικευμένα αντικείμενα, όπως πλωτά μέσα, καταστροφές, δολιοφθορές, συλλογής πληροφοριών, του αλεξιπτωτιστού κ.ά. Από την 18η Οκτωβρίου 1943 ο Ιερός Λόχος, μετά την ολοκλήρωση της εκπαίδευσής του συγκεντρώθηκε στο στρατόπεδο Ας-Ζιμπ της Αιγύπτου, πανέτοιμος για επιχειρήσεις στο Αιγαίο και στα Δωδεκάνησα.

*Το ελληνικό κράτος τίμησε τον Ιερό Λόχο με έκδοση γραμματοσήμου το 1993

                Επειδή οι Βρετανοί καθυστερούσαν για τους αναφερθέντες πιο πάνω λόγους την εμπλοκή του Ιερού Λόχου σε επιχειρήσεις στο Αιγαίο Πέλαγος και στα Δωδεκάνησα, ο Διοικητής του Ιερού Λόχου κατόρθωσε μετά από πολύωρες συζητήσεις και διαβουλεύσεις να πείσει την αρμόδια Διοίκηση Δυνάμεων να διατάξει την αποστολή του Ιερού Λόχου στη Σάμο, η οποία μαζί με την νήσο Λέρο, ήταν την περίοδο εκείνη οι προφανείς κύριοι στόχοι των Γερμανών. Με διαταγή της 28ης Οκτωβρίου 1943 ο Ιερός Λόχος θα μεταφέρονταν στη Σάμο ατμοπλοϊκώς και αεροπορικώς για την ενίσχυση της άμυνάς της. Με αποβατικά πλοία 114 Ιερολοχίτες μη αλεξιπτωτιστές θα εκτελούσαν αμφίβια επιχείρηση και οι 200 συνάδελφοί τους αλεξιπτωτιστές με μεταγωγικά C-47 θα έπεφταν με αλεξίπτωτα για πρώτη φορά σε ζώνη επιχειρήσεων και μάλιστα την νύκτα. Επικεφαλής του αποβατικού συγκροτήματος τέθηκε ο Διοικητής του Ιερού Λόχου και του τμήματος Αλεξιπτωτιστών ο Αντισυνταγματάρχης Ανδρέας Καλλίνσκης.

*Ετοιμοπόλεμοι στη γη, τον αέρα και τη θάλασσα

ΤΟ ΑΛΜΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΛΟΧΟΥ ΣΤΗ ΣΑΜΟ

                Η νηοπομπή με τους 114 Ιερολοχίτες αναχώρησε την 28η Οκτωβρίου και ο Διοικητής του Ιερού Λόχου, απασχολημένος ακόμα στο Κάιρο με τη διευθέτηση των λεπτομερειών της αποστολής του, δεν κατόρθωσε να απεμπλακεί έγκαιρα από τις γραφειοκρατικές διαδικασίες των τυπικών Βρετανών και να ενσωματωθεί στο αποβατικό τμήμα, όπως είχε καθορισθεί, το οποίο τελικά αναχώρησε την καθορισμένη ώρα με τον Υποδιοικητή του Ιερού Λόχου Αντισυνταγματάρχη Φώτιο Μεσσηνόπουλο. Το αποβατικό τμήμα, λόγω των επιδρομών των Γερμανικών βομβαρδιστικών, αντιμετώπισε πολλά προβλήματα και τελικά αποβιβάσθηκε στο λιμάνι της Σάμου την 1η Νοεμβρίου, ενώ ήδη η Σάμος είχε καταληφθεί από τους Ιερολοχίτες αλεξιπτωτιστές και άλλα τμήματα των Συμμάχων.

                Ο Διοικητής του Ιερού Λόχου, ο γενναίος και τολμηρός Συνταγματάρχης Χριστόδουλος Τσιγάντες, αποφάσισε να ακολουθήσει τους αλεξιπτωτιστές και να πέσει με αλεξίπτωτο μαζί τους, παρότι δεν είχε υποστεί την σχετική εκπαίδευση του αλεξιπτωτιστού. Μία σύντομη εκπαίδευση επίδειξης του τρόπου προσαρμογής του αλεξιπτώτου και των κινήσεων του σώματος του κατά την πτώση και κυρίως κατά την προσγείωση, ήταν αρκετή για να ακολουθήσει τους αλεξιπτωτιστές στη Σάμο. Το παράδειγμά του ακολούθησε και ο Αντισυνταγματάρχης Τρύφωνας Τριανταφυλλάκος, επικεφαλής του τμήματος των Ιερολοχιτών της δεύτερης διαδρομής, που έπεσε και αυτός χωρίς να έχει υποστεί την βασική εκπαίδευση του αλεξιπτωτιστού.

                Οι 200 Ιερολοχίτες αλεξιπτωτιστές προγραμματίσθηκε να ριφθούν ανά 100, σε δύο διαδρομές κοντά στο Βαθύ, και μαζί με άλλα τμήματα των Βρετανών θα αναλάμβαναν την ασφάλεια της νήσου, βοηθούμενοι και από Ιταλικά τμήματα, εφόσον βέβαια διαπιστώνονταν η διάθεσή τους για συνεργασία. Την 21.55 ώρα της 30ης Οκτωβρίου είχε φθάσει στη Ζώνη Ρίψεων, στη Βλαμαρή Αγ. Κυριακής, 2-3 χιλιόμετρα Ανατολικά της πρωτεύουσας της νήσου, το πρώτο αεροσκάφος και άρχισε η ρίψη των αλεξιπτωτιστών απ’ αυτό και τα επόμενα αεροσκάφη. Οι Ιερολοχίτες αλεξιπτωτιστές πέφτοντας μέσα στο σκοτάδι διέκριναν από ψηλά τις φωτιές, που είχαν ανάψει οι οργανωτές της Ζώνης Ρίψεων, και προσπαθούσαν με κατάλληλους χειρισμούς στα αλεξίπτωτά τους να τις πλησιάσουν, αλλά οι δυνατοί άνεμοι τους προκάλεσαν πολλά προβλήματα, λαμβανομένου υπόψη και του ανωμάλου του εδάφους με τις διαχωριστικές και ανισόπεδες πεζούλες των αγρών. Αποτέλεσμα οι τραυματισμοί σε ποσοστό 12%.

                Την ίδια ώρα της 31ης Οκτωβρίου οι υπόλοιποι Ιερολοχίτες αλεξιπτωτιστές με επικεφαλής τον Αντισυνταγματάρχη Τρύφωνα Τριανταφυλλάκο έπεφταν στη Ζώνη Ρίψεων, που τώρα είχαν οργανώσει οι συνάδελφοί τους του πρώτου κύματος. Υπήρξαν και στην ρίψη αυτοί μικροτραυματισμοί, αλλά σε μικρότερο ποσοστό, στο 7%.Μ αυτόν τον τρόπο ολοκληρώθηκε το ιστορικό άλμα των Ιερολοχιτών αλεξιπτωτιστών και δεν πραγματοποιήθηκε άλλο μέχρι σήμερα από Ελληνικό στρατιωτικό τμήμα σε επιχειρήσεις. Μετά την προσγείωση και του δευτέρου τμήματος ο Διοικητής του Ιερού Λόχου συγκέντρωσε τους 200 Ιερολοχίτες αλεξιπτωτιστές και με τα Ιταλικά φορτηγά, που είχαν επιταχθεί, τους μετέφερε στο χωριό Μυτιληνιοί, όπου και εγκατέστησε τον Σταθμό Διοικήσεως. Την επομένη συνενώθηκε με το αποβατικό τμήμα των 114 Ιερολοχιτών και ολόκληρος ο Ιερός Λόχος μέχρι της 15ης Νοεμβρίου αποτέλεσε τον βασικό πυρήνα της άμυνας της νήσου. Την 19η Νοεμβρίου 1943 ο Ιερός Λόχος, μετά από σφοδρούς βομβαρδισμούς από Γερμανικά βομβαρδιστικά και για αποφυγή βομβαρδισμών των κατοικημένων περιοχών, όπως απειλούσαν οι Γερμανοί, με διαταγή του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής εκκένωσε την Σάμο και αναχώρησε με Ελληνικά ιστιοφόρα για την Τουρκία και από εκεί σιδηροδρομικώς για Μέση Ανατολή.

*Από την εκπαίδευση των αλεξιπτωτιστών

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

                Το πολεμικό άλμα των Ιερολοχιτών αλεξιπτωτιστών υπήρξε μία από τις πολλές και ριψοκίνδυνες ενέργειες και επιχειρήσεις του Ιερού Λόχου στο Αιγαίο Πέλαγος, στις Κυκλάδες και στα Δωδεκάνησα. Με τους αγώνες και τις θυσίες των Ιερολοχιτών απελευθερώθηκαν τα νησιά μας και παραχωρήθηκαν τα Δωδεκάνησα, μετά την λήξη του πολέμου, στην Ελλάδα, την στιγμή που αντιδρούσαν φανερά οι Ιταλοί και παρασκηνιακά οι Τούρκοι. Γιατί είναι αλήθεια ότι το αίμα των Ιερολοχιτών σφράγισε την ένωση της Δωδεκανήσου με την Μητέρα Ελλάδα.

Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

ΠΗΓΕΣ

1. «Ιερός Λόχος» του Στρατηγού Ι. Μανέτα.

2. «Κατακόρυφη Υπερκέραση» του Στρατηγού Γ. Αραμπατζή.