1822: Η νίκη στα Δερβενάκια και η χαρά των Ελλήνων...

 *Η μάχη των Δερβενακίων. Πίνακας του Θεόδ. Βρυζάκη

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Η Μάχη των Δερβενακίων, είναι μια από τις σημαντικότερες μάχες της Επανάστασης του 1821, γιατί έκρινε αποφασιστικά την πορεία του αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων και επέτρεψε να λάμψει ο στρατηγικός νους του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.

                Ήταν αρχές Ιουλίου του 1822, όταν ισχυρή τουρκική δύναμη υπό τον Μαχμούτ Πασά, γνωστότερο ως Δράμαλη (λόγω της καταγωγής του από τη Δράμα) άρχισε να κατεβαίνει προς την Πελοπόννησο για να καταπνίξει στο αίμα την εξέγερση των Ελλήνων.

                Η δύναμη αυτή εντυπωσίαζε και τρομοκρατούσε τους πάντες απ’ όπου περνούσε. Ο Καρλ Μέντελσον Μπαρτόλντι  στην «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως» μας έχει δώσει μια περιγραφή του πλήθους της εντυπωσιακής στρατιάς του Δράμαλη: «Είκοσι τέσσαρες χιλιάδες πεζοί, εξακισχίλιοι ιππείς και ισχυρόν πυροβολικόν απετέλουν αυτήν· από του έτους δε 1715, ότε ο Αλή Κουμουρτζής διέβη τον Σπερχειόν, απερχόμενος όπως ανακτήση Μωρέαν από τους Ενετούς, ουδέποτε είχεν ίδει η Ελλάς τοιαύτην στρατιωτικήν πομπήν...».

                Σύγκριση των εκστρατειών Κιουμουρτζή και Δράμαλη κάνει στη δική του «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως» ο Τζορτζ Φίνλεϋ (μετάφραση Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη) γράφοντας:  «Ο Αλής Κιουμουρτζής συνωδεύετο από σώμα στρατιωτικών μηχανικών, οίτινες ήνοιγον δρόμους δια το πυροβολικόν του και κατεσκεύαζαν γεφύρας δια τας πυριτιδοπομπίας του. Ο Δράμαλης επορεύετο μόνον με τοιαύτας αποσκευάς, οποίαι ηδύναντο να μετακομίζωνται δια τραχέων δύσβατων δρόμων επί των νώτων ημιόνων και καμήλων. Ο Αλής Κουμουρτζής επέβαλεν αυστηροτάτην πειθαρχίαν. Ο Δράμαλης δεν ηδύνατο να εμποδίση τον ελάχιστον Αλβανόν μπουλούκμπασήν του να ερημώνη την χώραν».

                Χωρίς να συναντήσει την αντίσταση στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα, ο Δράμαλης με 25.000 άνδρες προέλασε ταχύτατα και στις 6 Ιουλίου στρατοπέδευσε στην Κόρινθο καταλαμβάνοντας το κάστρο του Ακροκορίνθου, το οποία είχε περιέλθει στους επαναστατημένους Έλληνες. Ο Δράμαλης απέβλεπε στην ανακατάληψη της Τριπολιτσάς και στην κατάπνιξη της Επανάστασης στον Μοριά. Η άνετη κάθοδος του Δράμαλη κατά τον Φίνλεϋ έχει εξήγηση. «Αι άκαιροι έριδες της κεντρικής κυβερνήσεως με τον Οδυσσέα (Σ.Σ Ανδρούτσο) αφήκαν την Ανατολικήν Ελλάδα άνευ υπερασπίσεως».

                Ο Τούρκος πασάς έχοντας μεγάλη εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του, διέταξε τον στρατό του να προελάσει προς το Ναύπλιο για να λύσει την πολιορκία του. Έφθασε ανενόχλητος στο Άργος και στρατοπέδευσε έξω από την πόλη στις 12 Ιουλίου. Οι επαναστάτες αιφνιδιάστηκαν.

*Ο αδριάντας του πρωτεργάτη της νίκης στα Δερβενάκια

                Εκείνη τη δύσκολη αυτή στιγμή ανέλαβε πρωτοβουλίες ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Κήρυξε αμέσως πανστρατιά, ενώ με συντονισμένες ενέργειες κατόρθωσε να ματαιώσει την πορεία του Δράμαλη προς την Τριπολιτσά. Τα μέτρα του Κολοκοτρώνη εστιάστηκαν στην κατάληψη στρατηγικών θέσεων στην Αργολίδα και στην τακτική της «καμένης γης» που εφάρμοσε, δημιουργώντας οξύ επισιτιστικό πρόβλημα στους εισβολείς, που σύντομα αντιμετώπισαν το φάσμα της πείνας, αφού δεν μπορούσαν να τραφούν από επιτόπιους πόρους.

                Ο Δράμαλης έχασε πολύτιμο χρόνο με την πολυήμερη πολιορκία του φρουρίου του Άργους και οι άνδρες του εγκλωβίστηκαν εκεί, έχοντας εξαντλήσει τα αποθέματα τροφών τους και χωρίς να έχουν πλέον δυνατότητα ανεφοδιασμού. Έτσι, αποφάσισε να επιστρέψει στην Κόρινθο, ελπίζοντας σε βοήθεια από τον Χουρσίτ Πασά της Λάρισας, τον Γιουσούφ Πασά της Πάτρας ή από τον στόλο.

                Ο Κολοκοτρώνης αντιλήφθηκε τα σχέδια του Δράμαλη και έσπευσε να καταλάβει τις στρατηγικές στενές διαβάσεις που οδηγούσαν από το Άργος στην Κόρινθο, με 2.500 άνδρες.  Ένα από τα στρατηγήματα του Κολοκοτρώνη ήταν να δημιουργήσει μια πλαστή εικόνα μεγάλης δύναμης. Διέταξε τους στρατιώτες του να αφήσουν φέσια και κάπες στα κλαδιά της πλαγιάς και να διασπείρουν τα ζώα τους. Έτσι κατατρόπωσε τους Τούρκους αφού τους εγκλώβισε στα στενά των Δερβενακίων. Εικόνα της μάχης μας δίνει ο Καρλ Μπαρτόλντι Μέντελσον γράφοντας: «Από εκάστου λόφου ανεπήδων ένοπλοι Ελληνες και καπνός πυρίτιδος κατεκάλυψε όλας τας κλιτύς του όρους. Οι Τούρκοι ιππείς, υποχωρήσαντες τάχιστα, προσεπάθησαν να αναβώσι την δεξιάν όχθην του χειμάρρου, αφ' ης ανελίσσεται η ανωφέρεια του Αγίου Σώστη. Οι πεζοί παρηκολούθουν όπως ηδύναντο, τα όπλα δε και αι αποσκευαί και παν ό,τι παρεκώλυε την πορείαν απερρίφθησαν. Αλλ' οι Έλληνες έσπευδον διώκοντες τους φεύγοντες και το λαμπρόν όνειρον του Κολοκοτρώνη ήρχιζε να πραγματοποιήται».

*Τα στρατεύματα του Δράμαλη στην πεδιάδα του Άργους. Πίνακας του Αλέξανδρου Ησαΐα

                Στις 26 Ιουλίου 1822 στα στενά των Δερβενακίων, κοντά στη Νεμέα, οι Τούρκοι ηττήθηκαν αφήνοντας στο πεδίο της μάχης, πλέον των 3.000 ανδρών και άφθονα εφόδια, που πέρασαν ως λάφυρα στα χέρια των Ελλήνων.

                Στην ιστορική εκείνη μάχη εκτός του Κολοκοτρώνη, διακρίθηκαν ο Δημήτριος Υψηλάντης, ο Παπαφλέσσας και ιδιαιτέρως ο Νικήτας Σταματελόπουλος, γνωστότερος ως Νικηταράς, που έλαβε το προσωνύμιο Τουρκοφάγος. Ο Δράμαλης και οι εναπομείναντες άνδρες του προσπάθησαν να διαφύγουν την επομένη από την κλεισούρα του Αγιονορίου. Όμως, ο Νικηταράς, ο Υψηλάντης και ο Παπαφλέσσας ήταν κι εκεί για να προκαλέσουν νέες βαριές απώλειες στον Δράμαλη στις 28 Ιουλίου.

                Ο Δράμαλης με τα υπολείμματα του ηττημένου στρατού του έφθασε στην Κόρινθο, όπου στις 26 Οκτωβρίου πέθανε από την απογοήτευσή του σε ηλικία 42 ετών. Ο Κολοκοτρώνης ανακηρύχθηκε Αρχιστράτηγος της Πελοποννήσου.

 *Η σφραγίδα της Πελοποννησιακής Γερουσίας

Μέγιστη εντύπωση, ανείπωτη χαρά

                Η θετική έκβαση της μάχης των Δερβενακίων προκάλεσε τεράστιες εντυπώσεις και αναπτέρωσε το ηθικό των Ελλήνων. Στα Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, που έχουν εκδοθεί από τη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, έχει διασωθεί ένα έγγραφο της Πελοποννησιακής Γερουσίας, που απευθύνεται  στους Εφόρους της επαρχίας της Καρύταινας. Είναι χαρακτηριστικό του ενθουσιασμού που προκάλεσε η νίκη των Ελλήνων και έδωσε ευκαιρία στις τοπικές ηγεσίες να καλούν τον κόσμο να στρατευθεί στον αγώνα. «Τώρα χρειάζονται περισσότερα στρατεύματα δια να στερεώσωμεν  την ανεξαρτησίαν μας» τόνιζε η ηγεσία της Πελοποννησιακής Γερουσίας με επικεφαλής τον Ασημάκη Φωτήλα.

                Το έγγραφο με τα καλά νέα, εστάλη την επομένη της περιφανούς νίκης και είναι το ακόλουθο:

*Η χαρά τους δεν κρυβόταν...

                Η λαϊκή μούσα τραγούδησε το κατόρθωμα των Ελλήνων στα Δερβενάκια, με ένα εξαίρετο στιχούργημα:

«Φύσα μαΐστρο δροσερέ κι αέρα του πελάγου,

να πας τα χαιρετίσματα στου Δράμαλη τη μάνα.

Της Ρούμελης οι μπέηδες, του Δράμαλη οι αγάδες

στο Δερβενάκι κείτονται, στο χώμα ξαπλωμένοι.

Στρώμα ’χουνε τη μαύρη γης, προσκέφαλο λιθάρια

και γι’ απανωσκεπάσματα του φεγγαριού τη λάμψη.

Κ’ ένα πουλάκι πέρασε και το συχνορωτάνε:

«Πουλί, πώς πάει ο πόλεμος, το κλέφτικο ντουφέκι;».

- Μπροστά πάει ο Νικηταράς, πίσω ο Κολοκοτρώνης

και παραπίσω οι Έλληνες με τα σπαθιά στα χέρια.

Γράμματα πάνε κ’ έρχονται στων μπέηδων τα σπίτια.

Κλαίνε τ’ αχούρια γι’ άλογα και τα τζαμιά για Τούρκους,

κλαίνε μανούλες για παιδιά, γυναίκες για τους άντρες».

*Η υπογραφή του Ασημάκη Φωτήλα

                Ένα άλλο δημιούργημα της λαϊκής μούσας, δίνει τις διαστάσεις της ήττας των Τούρκων με τα ακόλουθα λόγια:

«Ήταν ασκέρι τούρκικο, μιά  κοσαριά χιλιάδες.

Ήταν πασάδες ξακουστοί, πολλοί ντερεμπεήδες,

δέν ετηράξανε στρατό, μηδέ και παλληκάρια,

καί άλα- άλα κάνανε, στόν Αγιο Σώστη πάνε.

Μά ΄κει τούς καρτεράγανε με δυνατό ντουφέκι,

ο καπετάν Νικηταράς κ' οι Κολοκοτρωναίοι.

Δώστε φωτιά, μωρέ παιδιά, προσέχτε παλληκάρια.

Κ' ευθύς εξεσπαθώσανε, τούς έδωκαν ντουμάνι.

Της Ρούμελης οι μπέηδες και τού Μωριά οι λεβέντες

Στά Δερβενάκια κείτονται, κορμιά χωρίς κεφάλι,

στρώμα 'χουνε τη μαύρη γης, προσκέφαλο την πέτρα,

κ' έχουνε για παπλώματα τους πάγους και τα χιόνια.

                Τα Δερβενάκια με την περίλαμπρη νίκη, έγιναν σύμβολο του αγώνα για την εθνική απελευθέρωση, δικαίωσαν την στρατηγική ιδιοφυΐα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και εδραίωσαν την Επανάσταση, μαζί με τις άλλες νικηφόρες μάχες.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης