Ο ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΤΗΣ ΕΟΚΑ 1955-1959

*Από τον αγώνα της ΕΟΚΑ. Ο Γρίβας με Κύπριους μαχητές

Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

            Την 4η Ιουνίου 1878 υπογράφτηκε, μεταξύ Βρετανίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στην Κωνσταντινούπολη μυστική συνθήκη για την Κύπρο, η οποία προνοούσε Βρετανική βοήθεια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, εάν η Ρωσία, μετά τον Ρωσο-Τουρκικό Πόλεμο του 1877, διατηρούσε τα κεκτημένα του πολέμου ή προχωρούσε σε κατάληψη και άλλων εδαφών της.

            Σε αντάλλαγμα των υπηρεσιών αυτών παραχωρείτο η Κύπρος στην Βρετανία και στις 22 Ιουλίου ολοκληρωνόταν η κατάληψή της με την άφιξη του πρώτου Αρμοστή, του υποστρατήγου Garnet Wolseley. Με την Συνθήκη της Λωζάννης [1923] η Τουρκία αναγνώρισε την προσάρτηση της Κύπρου στην Βρετανία και το 1925 η Κύπρος ανακηρύχθηκε αποικία του Αγγλικού στέμματος.

            Οι σχέσεις Ελληνοκυπρίων και Αγγλικής Κυβέρνησης πολύ συχνά έφθαναν σε ένταση, η οποία οφείλονταν στην άρνηση των Άγγλων για παραχώρηση πραγματικών δημοκρατικών δικαιωμάτων και για πραγματοποίηση της επιδίωξης των Κυπρίων να ενωθούν με την Ελλάδα. Η πρώτη εξέγερση των Κυπρίων εναντίον της Αγγλίας έγινε το 1931 εξαιτίας, εκτός των παραπάνω λόγων, της φτώχειας και της δυστυχίας των, λόγω της οικονομικής κρίσης και της βαριάς φορολογίας.

            Τον Δεκέμβριο του 1946 Κυπριακή Αντιπροσωπεία μετέβη στο Λονδίνο, όπου αξίωσε την αυτοδιάθεση των Κυπρίων με αρνητική όμως απάντηση. Το 1950 η Εκκλησία της Κύπρου διοργάνωσε δημοψήφισμα, κατά το οποίο η συντριπτική πλειοψηφία του λαού της Κύπρου με ποσοστό 95,71 % ψήφισε για την ένωση. Μετά από διαβήματα και ενέργειες της Εθναρχούσας Κυπριακής Εκκλησίας η Ελλάδα άρχισε να παίρνει ενεργότερο ρόλο στις υποθέσεις της Κύπρου, προσέφυγε το 1954 στον ΟΗΕ και ζήτησε την αυτοδιάθεση της Κύπρου, πλην όμως αυτός έλαβε αρνητική θέση.

 *Βρετανικές βαρβαρότητες για να περιστείλουν την εξέγερση των Κυπρίων 

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ  ΤΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ  ΑΓΩΝΑ

            Η αποβίβαση του Γεωργίου Γρίβα, του επονομασθέντος Διγενή, έγινε στη Χλώρακα της Κύπρου τη 10η Νοεμβρίου 1954 και έτσι άρχισε η ουσιαστική προπαρασκευή του αγώνα, η οποία έλαβε την μορφή εκπαίδευσης των μαχητών. Μετά την αρνητική θέση του ΟΗΕ στο αίτημα της Ελλάδας της 14ης Δεκεμβρίου 1954 για αυτοδιάθεση της Κύπρου ο Γρίβας ανενόχλητος άρχισε να οργανώνει και τα διοικητικά του αγώνα, με αποτέλεσμα να καταχωρούνται στο χάρτη πιθανοί στόχοι για την προσβολή των με την έναρξη του αγώνα. Έτσι με απόλυτη μυστικότητα στις 20 Μαρτίου 1955 όλα ήταν έτοιμα και το κίνημα έλαβε την ονομασία ΕΟΚΑ [Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών], θέτοντας ως ημερομηνία έναρξης του αγώνα τη νύκτα της 31ης Μαρτίου προς την 1η Απριλίου 1955, μετά από συνεννόηση με τον Μακάριο. Από την προκήρυξη του αγώνα διαβάζουμε: «Με την βοήθεια του Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολόκληρου του Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα δια την αποτίναξιν του Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο, το οποίον μας κατέλιπαν οι πρόγονοί μας, ως ιεράν παρακαταθήκην:  Ή ταν ή επί τας...». Επίσης όλοι οι μυημένοι αγωνιστές έδωσαν όρκο στο όνομα της Αγίας Τριάδας, στον οποίο περιλαμβάνονταν εντολές δράσης κατά τη διεξαγωγή του αγώνα, η πειθαρχία, η υποταγή και η εχεμύθεια των αγωνιστών καθώς και άλλες λεπτομέρειες.

 *Τα "Φυλακισμένα Μνήματα" στη Λευκωσία

ΕΝΑΡΞΗ  ΤΟΥ  ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ  ΑΓΩΝΑ 

ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ  ΤΩΝ  ΑΓΓΛΩΝ

             Έτσι, οργανωμένα πια, άρχισε ο αγώνας τα μεσάνυκτα της 31ης Μαρτίου προς 1η Απριλίου 1955,στην Λευκωσία, Λάρνακα, Λεμεσό και σε στρατιωτικές θέσεις των Άγγλων, αιφνιδιάζοντας τόσο τους Κυπρίους και τους Βρετανούς κατακτητές, όσο και την Ελλάδα και τη Βρετανία. Αν και η πρώτη εντύπωση που δόθηκε στον πληθυσμό της Κύπρου υπήρξε άριστη, ο ραδιοφωνικός σταθμός των Αθηνών και μερίδα του ΑΚΕΛ καταδίκασαν την ενέργεια αυτή, χρησιμοποιώντας βαρείς χαρακτηρισμούς. Οι Άγγλοι δεν πίστευαν στις προκηρύξεις της ΕΟΚΑ, πιστεύοντας ότι ήταν ένα κακόγουστο ψέμα, ενώ η Αστυνομία προέβαινε σε σπασμωδικές κινήσεις.

            Οι μάχες συνεχίζονταν με κύριο άξονα την αναδιοργάνωση- ενίσχυση και εκπαίδευση των ανταρτικών ομάδων, την μύηση του πληθυσμού στον αγώνα και την συμμετοχή της νεολαίας. Η πρώτη οργανωμένη μαχητική διαδήλωση της νεολαίας έγινε στη Λευκωσία, στις 24 Μαΐου 1955. Παράλληλα η ΕΟΚΑ έδωσε σημασία στη συμβολή του Τύπου, της Εκκλησίας και στην παρακολούθηση των αντιπάλων με, ομολογουμένως, δόλιους πολλές φορές τρόπους. Για μερικές ημέρες καταλάγιαζε η δράση, για να εκτονωθεί η κατάσταση, και ξανάρχιζε τις επόμενες ημέρες.

            Στο διπλωματικό παρασκήνιο η Μεγάλη Βρετανία άρχισε να ελίσσεται διπλωματικά, με αποτέλεσμα στις 29 Αυγούστου 1955 την σύγκληση στο Λονδίνο Τριμερούς Διάσκεψης μεταξύ Βρετανίας, Ελλάδας και Τουρκίας για την εξεύρεση λύσης στο δημιουργηθέν πρόβλημα. Στην Κύπρο οι Άγγλοι άρχισαν να λαμβάνουν διάφορα μέτρα, όπως ο νυκτερινός αποκλεισμός διαφόρων περιοχών, η έρευνα σε σπίτια, δρόμους και πλατείες και άλλα σκληρά μέτρα. Ο ίδιος ο Γρίβας επικηρύχθηκε με μεγάλο ποσό από τους Άγγλους. Στις 3 Οκτωβρίου 1955 ανέλαβε κυβερνήτης της Κύπρου ο Στρατάρχης Sir John Harding,ο οποίος υπήρξε σύμφωνα με πολλούς ο χειρότερος Άγγλος Κυβερνήτης. Δεν άργησαν να φανούν οι πραγματικές προθέσεις του όταν οι εορτασμοί για την 28η Οκτωβρίου πνίγηκαν στο αίμα με την σύλληψη και τον βασανισμό μεγάλου αριθμού Κυπρίων. Παρά τη δήλωσή του στο ραδιοφωνικό διάγγελμά του  της 1ης Ιανουαρίου 1956 ότι οι ημέρες της ΕΟΚΑ είναι μετρημένες ο αγώνας των Κυπρίων συνεχίζονταν .

            Ο Γρίβας στις 29 Ιανουαρίου 1956 έδωσε εντολή για έπαρση Ελληνικών σημαιών στα σχολεία, γεγονός που ανησύχησε τους Βρετανούς. Στις 9 Μαρτίου 1956 συνελήφθηκε ο Μακάριος στο Αεροδρόμιο της Λευκωσίας και εξορίσθηκε στις Σεϋχέλλες, μένοντας η Κύπρος ορφανή διπλωματικά μέχρι την επάνοδό του στις 16 Αυγούστου του ιδίου έτους. Στο μεταξύ αύξανε η συμμετοχή του λαού στον αγώνα,  ενώ και το ΑΚΕΛ εγκατέλειψε τα παλαιά αδιάλλακτα συνθήματα και τάχθηκε υπέρ της επίλυσης  του προβλήματος μέσω διαπραγματεύσεων. Ο Harding άρχισε επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας σε ολόκληρη την Κύπρο, συμπεριλαμβανομένης και της καύσης δασών, όπου βρίσκονταν οι βάσεις των ανταρτικών τμημάτων.

            Επειδή άρχισε να γίνεται μια προπαγανδιστική εκστρατεία από μέρους των Βρετανών ότι το μόνο που εμπόδιζε την λύση του Κυπριακού ήταν ο ένοπλος αγώνας της ΕΟΚΑ, ο Γρίβας με προκήρυξη κήρυξε εκεχειρία το  βράδυ της 16ης Αυγούστου 1956. Οι κατακτητές, εκμεταλλευόμενοι το γεγονός, προέβησαν σε προκήρυξη εθελοντικής παράδοσης όσων συμμετείχαν στον αγώνα για να τους δοθεί αμνηστία. Στο διπλωματικό επίπεδο γίνονταν διάφορες συσκέψεις ,επαφές, συζητήσεις στον ΟΗΕ και υποβάλλονταν προτάσεις για την επίλυση του Κυπριακού, χωρίς αποτέλεσμα, ενώ παράλληλα οι Άγγλοι συνέχιζαν τις συλλήψεις, τις φυλακίσεις και τους βασανισμούς. Έτσι άρχισε πάλι η δράση της ΕΟΚΑ, μέχρι της 14ης Μαρτίου 1957,οπόταν και κηρύχθηκε η δεύτερη εκεχειρία, που ήταν επακόλουθο της συζήτησης του Κυπριακού στον ΟΗΕ.

            Τέλος στις 9 Μαρτίου 1959 ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας κήρυξε τη λήξη του ένοπλου αγώνα κυκλοφορώντας φυλλάδιο, το οποίο ανάμεσα σε άλλα ανέφερε: «...κατ εμέ είναι προτιμοτέρα η λύσις αυτή, έστω και αν δεν είναι εκείνη που αναμέναμεν και η οποία θα ικανοποίει τους πόθους μας, παρά ο εθνικός διχασμός, γιατί σ έναν τέτοιον διχασμόν ΘΑ ΤΑ ΧΑΣΩΜΕΝ ΟΛΑ...».

*Οι Βρετανοί έστησαν αγχόνες....

ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΘΕΝΤΕΣ ΚΑΙ ΦΟΝΕΥΘΕΝΤΕΣ ΣΕ ΜΑΧΕΣ

ΚΥΠΡΙΟΙ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ

            Την νύκτα της 9ης προς 10η Μαΐου 1956 πορεύθηκαν προς τα ικριώματα για απαγχονισμό και ενταφιάσθηκαν στα γνωστά σε όλους «Φυλακισμένα Μνήματα» της Λευκωσίας τα μυροβόλα και ακτινοβολούντα φως ανέσπερο  σκηνώματα των αγωνιστών της ΕΟΚΑ ηρώων Μιχαήλ Καραολή [23 ετών] και Ανδρέα Δημητρίου [22 ετών]. Την 9η Αυγούστου 1956 την θυσία για την ελευθερία ακολούθησαν οι Ανδρέας Ζάχος [24 ετών], Ιάκωβος Πατάτσος [22 ετών] και Χαρίλαος Μιχαήλ [22 ετών] και την 21η Σεπτεμβρίου 1956 οι Μιχαήλ Κουτσόφτας [22 ετών], Στέλιος Μαυρομάτης [20 ετών] και Ανδρέας Παναγίδης [22 ετών]. Τον κύκλο των απαγχονισθέντων έκλεισε στις 13 Μαρτίου 1957 ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης [19 ετών] τραγουδώντας ένα από τα αγαπημένα ποιήματά του:

                                                      Θα πάρω μιαν ανηφοριά

                                                      θα πάρω μονοπάτια

                                                      να βρω τα σκαλοπάτια

                                                      που πάν στη λευτεριά.

και έτσι μπήκε στα περιβόλια του παράδεισου, με το σώμα του σακατεμένο από τους βασανισμούς, αλλά τη ψυχή του αδούλωτη και ελεύθερη.

            Οι φονευθέντες στα διάφορα πεδία των μαχών, κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ, ήταν οι Γρηγόριος Αυξεντίου, Μάρκος Δράκος, Ανδρέας Κάρυος, Γεώργιος Κάρυος, Στυλιανός Λένας, Κυριάκος Μάτσης, Χρήστος Σαμαράς και πολλοί άλλοι, όλοι νεαρής ηλικίας.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

            Δυστυχώς ο ηρωικός απελευθερωτικός αγώνας των Κυπρίων αδελφών μας δεν κατέληξε σε αίσιο αποτέλεσμα. Από την αυτοδιάθεση για την εν συνεχεία ένωση της Κύπρου με την Μητέρα Ελλάδα φθάσαμε, μετά από σειρά λαθών και εσφαλμένων εκτιμήσεων, τόσον της Ελλάδας, όσον και της Κύπρου, μέσω των θνησιγενών Συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου στην ανεξαρτησία της μαρτυρικής Κύπρου. Το άφρον δε και εγκληματικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 επέτρεψε την εισβολή των Τουρκικών στρατευμάτων και επέφερε τη διχοτόμηση της Κύπρου.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

            Σήμερα,60 χρόνια, από την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ η Τουρκία συνεχίζει την στρατιωτική κατοχή της Κύπρου και τη συστηματική δημογραφική αλλοίωσή της, με Τούρκους εποίκους. Με τη δημιουργία του ψευδοκράτους επιδιώκει μία λύση του Κυπριακού, η οποία να νομιμοποιεί τα τετελεσμένα της κατοχής, να εξυπηρετεί τον μακροπρόθεσμο στόχο της για πολιτικό και στρατιωτικό έλεγχο της νήσου και να έχει υπό την κηδεμονία και τον έλεγχό της μια αφοπλισμένη και πολιτικά ανίσχυρη Κύπρο, όπου ο Ελληνισμός θα φθίνει, θα συρρικνώνεται και θα συμπιέζεται, μέχρι τον πλήρη αφανισμό του.

            Παρά τις επιδιώξεις της Τουρκίας στην Κύπρο και τα τεράστια προβλήματα, που επισώρευσε η εισβολή και η κατοχή, ο Κυπριακός Ελληνισμός ΔΕΝ ΞΕΧΝΑ και αγωνίζεται για να επιβιώσει στον τόπο του. Η μακραίωνη ιστορία της φυλής του, αλλά και η δική του ιδιαίτερη ιστορία στο άκρο αυτό της Ανατολικής Μεσογείου του επιβάλλουν για άλλη μια φορά να κάνει αυτό που ξέρει: Να διαφυλάξει την εθνική του κληρονομιά και την πολιτιστική του ταυτότητα περιμένοντας....Δίπλα η συμπαράταξη και η συμπαράσταση της Ελλάδας πρέπει να είναι παρούσες, ουσιαστικές και σταθερές.

Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

ΠΗΓΕΣ

1. «Η Τουρκική Απειλή» του Κύπριου Στρατηγού Φοίβου Κλόκαρη

2. «Εθνικές Επάλξεις» έκδοση του Συνδέσμου Επιτελών ΣΕΘΑ τεύχος 51ο

3. «Εθνικές Επάλξεις» έκδοση του Συνδέσμου Επιτελών ΣΕΘΑ τεύχος 85ο.