Πώς δεν αιχμαλωτίσθηκε από τους αντάρτες ο στρατηγός Δ. Γιαντζής το 1947!!!

*Ο στρατηγός Δημήτριος Γιαντζής, στόχος των ανταρτών στη Γραβιά

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Η Γραβιά δοξάστηκε στις 8 Μαΐου του 1821, όταν ο Οδυσσέας Ανδρούτσος με 120 παλληκάρια,  ταμπουρωμένος στο γνωστό Χάνι, νίκησε την στρατιά του Ομέρ Βρυώνη. Μια μάχη με υψηλούς στόχους, οργανώθηκε και το 1947 κατά τη διάρκεια του εμφυλίου στο σιδηροδρομικό σταθμό της Γραβιάς, χωρίς να επιτύχει τον μέγιστο των στόχων της, αλλά μέρος  μόνο των στόχων.

                Κορυφαίο γεγονός του Ιανουαρίου 1947, όταν για δεύτερη χρονιά φούντωνε ο εμφύλιος πόλεμος, ήταν η μάχη της Γραβιάς. Ο «Ριζοσπάστης» που δεν είχε απαγορευθεί ακόμα η κυκλοφορία του και κάποιες άλλες εφημερίδες είχαν γράψει ότι η επίθεση στο σταθμό της Γραβιάς «επισκίασε όλες τις ειδήσεις του 48ώρου».

                Αξίζει να αναφέρουμε ότι στις 27 Δεκεμβρίου οι αντάρτες ανακοίνωσαν ότι το κίνημά τους παίρνει την ονομασία «Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας». Αυτό το γεγονός επέβαλε μια εντυπωσιακή νίκη, που να δείχνει ότι οι αντάρτες ακολουθούσαν πλέον νέα τακτική στις μάχες, ακόμα και σε μάχες εκ παρατάξεως, όταν ευνοούσαν οι συνθήκες. Από την πλευρά του η ηγεσία του εθνικού στρατού αγωνίζονταν να αυξήσει τη δύναμη των αξιωματικών και στρατιωτών από 100.000 σε 130.000, αλλά συναντούσε την απροθυμία της Αγγλικής Στρατιωτικής Αποστολής, η οποία δεν ήθελε να αυξήσει τις δαπάνες για την κατάσταση στην Ελλάδα, προσπαθώντας μάλιστα να απαγκιστρωθεί από τη χώρα μας.

                Ας δούμε όμως τα γεγονότα της μάχης της Γραβιάς του 1947, με τη σειρά:

*Ο καπετάν Διαμαντής (Γιάννης Αλεξάνδρου)

                Ήταν 12 Ιανουαρίου όταν ο παλαιός σύντροφος του Άρη Βελουχιώτη, ο καπετάν Διαμαντής επικεφαλής μεγάλης ομάδας ανταρτών στη Ρούμελη, επιτέθηκε στον σιδηροδρομικό σταθμό της Γραβιάς, σκοπεύοντας μάλιστα να απαγάγει και ένα στρατηγό του εθνικού στρατού!

                Η επιλογή του σταθμού εκτός από τα στρατηγικά πλεονεκτήματα, είχε και υψηλούς συμβολισμούς, αφού συνδέονταν με την μάχη της Γραβιάς στην Επανάσταση του 1821,  ήταν πολύ κοντά στην πρωτεύουσα και αποσκοπούσε στην απαγωγή στρατηγού! Ο προπάππος του Διαμαντή, ο Λουκάς Αλεξάνδρου ήταν συμπολεμιστής του Οδυσσέα Ανδρούτσου στο Χάνι της Γραβιάς. Ο Διαμαντής (Γιάννης Αλεξάνδρου, με σπουδές στη Νομική Θεσσαλονίκης) είχε πάρει μέρος στην Εθνική Αντίσταση από το 1942 με τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ, υπό τον Άρη Βελουχιώτη και αργότερα πήρε μέρος στον εμφύλιο, χάνοντας τη ζωή του στη Φθιώτιδα το 1949.

                Την εποχή εκείνη, δηλαδή στις αρχές του 1947, είχε παύσει η δίωξη του Διαμαντή, βάσει των μέτρων ειρήνευσης, που είχε λάβει η κυβέρνηση Θεμιστοκλή Σοφούλη. Το 1945, με την στήριξη των Βρετανών που ζητούσαν έναν μετριοπαθή πολιτικό ώστε να μετριασθούν τα πάθη, ο Σοφούλης ορκίστηκε εκ νέου πρωθυπουργός και διοργάνωσε τις εκλογές του Μαρτίου του 1946, προσπαθώντας να επιβάλλει έναν ομαλό πολιτικό βίο στην χώρα, με μέτρα κατευνασμού των παθών.

*Ο τίτλος από την εφημερίδα "Ελευθερία" με την συνήθη φρασεολογία της εποχής

Στόχος ο στρατηγός Δημ. Γιαντζής

                Η επιχείρηση του Διαμαντή στη Γραβιά, ήταν πολύ καλά οργανωμένη, αφού είχαν πληροφορίες ότι θα επέστρεφε σιδηροδρομικώς στην Αθήνα από τη Λαμία, ο διοικητής του Α΄ Σώματος Στρατού αντιστράτηγος Δημήτριος Γιαντζής, ο οποίος είχε επιθεωρήσει στρατιωτικές μονάδες της περιοχής και θα ταξίδευε μετά προς Αθήνα. Και αυτόν ήθελαν να απαγάγουν, επιτυγχάνοντας μια μεγάλη νίκη εντυπώσεων.

                Η προσβολή του σιδηροδρομικού σταθμού της Γραβιάς σχεδιάσθηκε να γίνει από δύναμη 70 επίλεκτων ανταρτών. Και επειδή όπως είπαμε υπήρχαν πληροφορίες για το συγκεκριμένο δρομολόγιο, άλλοι αντάρτες είχαν επιβιβασθεί στο τρένο από τη Λαμία, προσποιούμενοι τους αθώους ταξιδιώτες, ενώ επιπλέον «αυτοαμυνίτες» από την περιοχή της Γραβιάς, είχαν καταφτάσει έγκαιρα στο σταθμό, για τα ταξιδέψουν δήθεν προς Αθήνα. Βασικός στόχος ήταν η προσβολή αμαξοστοιχίας και σταθμού αλλά και η αιχμαλωσία του στρατηγού Δημητρίου Γιαντζή. Οι «αυτοαμυνίτες» φορούσαν βαριές ποιμενικές κάπες, κάτω από τις οποίες κουβαλούσαν όπλα. Ένας μάλιστα από αυτούς, όπως εγράφη στις εφημερίδες, περιέφερε ένα λαγό προς πώληση!

                Και εδώ ακριβώς, η τύχη ευνόησε τον ανύποπτο στρατηγό, ο οποίος μετά την επιθεώρηση των μονάδων άλλαξε ξαφνικά το πρόγραμμά του και αντί να ταξιδέψει σιδηροδρομικώς προς Αθήνα, προτίμησε να φύγει αμέσως με αυτοκίνητο.

                Στην αμαξοστοιχία επέβαινε από τη Λαμία ο ταξίαρχος στρατού Ασημάκης, διοικητής της φρουράς Λαμίας, που οι επιβαίνοντες συνεργάτες των ανταρτών βλέποντας την κόκκινη ταινία του πηλικίου θεώρησαν ότι είναι ο στρατηγός Διοικητής του Α΄ Σώματος Στρατού Δημήτριος Γιαντζής.  Στο ίδιο τρένο επέβαιναν διάφοροι άσχετοι πολίτες, 20 στρατιώτες άοπλοι, 4 λοχαγοί και 2 έφεδροι ανθυπολοχαγοί, αδειούχοι.

                Η επίθεση εκδηλώθηκε συντονισμένα στις 2 το μεσημέρι, μόλις το τρένο έφτασε στο σταθμό της Γραβιάς. Πυροβολούσε η δύναμη των 70 επίλεκτων ανταρτών, η οποία επιτέθηκε αλαλάζοντας, οι «αυτοαμυνίτες» και πίεζαν μέσα από τρένο οι καλυμμένοι  συνεργάτες των ανταρτών. Ειδικά οι «αυτοαμυνίτες» έσπευσαν αμέσως να καταστρέψουν τις τηλεφωνικές και τηλεγραφικές συσκευές του σταθμού.

*Η κηδεία των λοχαγών Σταθακόπουλου και Νικολόπουλου

Χάος και αίμα στη Γραβιά

                Στο σταθμό επικράτησε πανδαιμόνιο. Καταιγισμός πυρών. Πυροβολισμοί έπεφταν από παντού. Όσοι από τους στρατιωτικούς του τρένου, που ήταν άοπλοι, επιχείρησαν να αμυνθούν θερίστηκαν από τις ριπές των αυτομάτων των επιτιθέμενων. Πρώτοι έχασαν τη ζωή τους οι λοχαγοί Ιωάννης  Σταθακόπουλος και Γεώργιος Νικολόπουλος και ο χωροφύλακας Καστανάς. Μέσα σε λίγα λεπτά της ώρας άλλοι 18 φαντάροι, πολίτες και σιδηροδρομικοί έπεφταν νεκροί στο σταθμό και μέσα στην αμαξοστοιχία. Συνελήφθησαν αιχμάλωτοι 22, μεταξύ των οποίων 2 λοχαγοί Πυροβολικού οι Μάνος και Καρδουλάκης και 2 ανθυπολοχαγοί. Ένας επιβάτης από τη Λαμία ο έμπορος Βασίλειος Γιαννούκος έχασε τη ζωή του από συγκοπή.

                Ο ταξίαρχος και ένας συνοδός του οπλίτης ο Αϊβαλιώτης, με ένα αυτόματο που είχαν μαζί τους, αντιστάθηκαν και κατόρθωσαν να διαφύγουν.

*Ο φονευθείς λοχαγός Ιωάννης Σταθακόπουλος σε προπολεμική φωτογραφία

                Μετά από αυτό το μακελειό, οι αντάρτες κατέστρεψαν την ατμομηχανή βάζοντας νάρκη στην καπνοδόχο της και δύο βαγόνια, έβαλαν φωτιά στα οικήματα του σταθμού και σε αυτοκίνητα που ήταν παρκαρισμένα στο σταθμό, άρπαξαν λάφυρα και τους αιχμαλώτους και αναχώρησαν με ευκολία προς τα ορεινά της Οίτης. Ανάμεσα στα λάφυρά τους ήταν και τα λεφτά του ταμείου των ΣΕΚ, όπως έγραψε ο «Ριζοσπάστης». Επίσης έκαψαν τις εφημερίδες που βρέθηκαν στο τρένο.

                Προς καταδίωξή τους εστάλησαν από τη Λαμία και τη Λιβαδειά ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις, υπό τον ταξίαρχο Αντωνόπουλο, που καταδίωξαν τους αντάρτες, αλλά δεν κατάφεραν τίποτα.

*Πορεία ανταρτών στα βουνά

                Την επομένη, οι αντάρτες θέλοντας να ενισχύσουν  τις εντυπώσεις από την επιχείρηση αυτή, άφησαν ελεύθερους τους δύο ανθυπολοχαγούς και 15 από τους αιχμαλωτισθέντες στρατιώτες, οι οποίοι δήλωσαν ότι δεν κακοποιήθηκαν κατά την αιχμαλωσίας τους.

                Σύμφωνα με την μαρτυρία του αντάρτη Γεώργιου Κουτρούκη (Ριζοσπάστης 25/6/2006) το σχέδιο της επιχείρησης κατά του σταθμού της Γραβιάς, εκπονήθηκε στο χωριό Καλοσκοπή (Κουκουβίστα). Για τους δύο λοχαγούς που πιάστηκαν αιχμάλωτοι ανέφερε ότι ήταν ηλικιωμένοι, ότι βρέθηκαν χαρτιά επάνω τους ότι είχαν υπηρετήσει στα Τάγματα Ασφαλείας και ότι είχαν κατηγορηθεί για το φόνο ενός γραμματέα της Καισαριανής, κάτι που αρνήθηκαν οι ίδιοι. «Δεν ήταν δυνατόν να συγχωρεθούν- πρόσθεσε ο Κουτρούκης. Η ποινή του θανάτου δεν είχε καταργηθεί».

                Η μάχη της Γραβιάς το 1947, έληξε με πολύ αίμα χυμένο. Οι αντάρτες δεν είχαν απώλειες.

                Τον επόμενο μήνα ο Δημήτριος Γιαντζής προήχθη και ανέλαβε διοικητής Στρατιάς και τον Νοέμβριο του 1947 τοποθετήθηκε αρχηγός ΓΕΣ. Αυτή η εξέλιξη, δείχνει και την σπουδαιότητα του εγχειρήματος στο σταθμό της Γραβιάς, αλλά η τύχη βοήθησε τελικά τον στρατηγό.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης