Τα τρένα, ο μεγάλος στόχος των ανταρτών 1946-49

 

*Ανατιναγμένο τρένο στη Θράκη, το 1947

*Ανατινάξεις, νάρκες

και ένοπλες επιθέσεις

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Ο σιδηρόδρομος στη χώρα μας, υπήρξε μεγάλο θύμα της εμφύλιας διαμάχης κατά τα έτη 1946-49. Τα τρένα, οι σιδηροδρομικές γεφυρούλες, και τα οικήματα των σταθμών, συχνά υπήρξαν στόχοι  ανατινάξεων και εμπρησμών. Ήταν εύκολος στόχος, ειδικά στη Βόρεια Ελλάδα, όπου οι αντάρτες είχαν ευκολία πρόσβασης στις συνήθως αφύλακτες γραμμές.

          Η λειτουργία των τρένων στη διάρκεια του Εμφυλίου ήταν μια πραγματική εποποιία των σιδηροδρομικών υπαλλήλων, οι οποίοι με πραγματική αυτοθυσία κινούσαν τους συρμούς πάνω στις συχνά υπονομευμένες με νάρκες γραμμές. Ή έπρεπε να αντέξουν τις ένοπλες επιθέσεις των ανταρτών, οι οποίοι χτυπούσαν με όποιο τρόπο μπορούσαν τις διερχόμενες αμαξοστοιχίες.

          Οι ζημιές που προκλήθηκαν στις υποδομές των σιδηροδρόμων ήταν τεράστιες. Τραύματα στο κορμί της χώρας μας, που επουλώθηκαν πολύ αργότερα.

          Σήμερα με βάση διασωθείσες αναφορές των ελληνικών σιδηροδρόμων προς τις στρατιωτικές αρχές, αλλά και δημοσιεύματα εφημερίδων, θα δούμε ένα πανόραμα των ανατινάξεων τρένων και υποδομών. Οι αναφορές αυτές, που υπογράφονταν κυρίως από τους  διευθυντές Σιδηροδρόμων Θεσσαλονίκης Βεκρή και Καβούρη και απευθύνονταν στο Γ΄ΣΣ (Α2 γραφείο), υπάρχουν στα Αρχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού. Οπωσδήποτε, δεν αποτελούν συνολική ιστορία των σιδηροδρόμων κατά τα έτη 1946-49. Αποτελούν όμως ένα μεγάλο ψηφιδωτό αρμολογημένο από τις μικρές ψηφίδες των κατά τόπους περιστατικών. Τα τρένα ήταν συνήθης στόχος των ανταρτών , γιατί αποτελούσαν πολύτιμο συνεργάτη του εθνικού στρατού (μεταφορά οπλιτών, πυρομαχικών κ.λπ.).

          Υπολογίζεται ότι κατά τα έτη 1946-49, πραγματοποιήθηκαν από τους αντάρτες 525 δολιοφθορές σε σιδηροδρομικές γραμμές. Καταστράφηκαν 330 σιδηροδρομικές γέφυρες.  

          Ας αρχίσουμε να βλέπουμε αυτές τις ψηφίδες με ημερολογιακή εξέλιξη, από το 1946.

*Αμαξοστοιχία, μετά την ανατίναξή της το 1947

1946, η πρώτη επίθεση κατά τρένου στην Κίρκη

          Στις 14 Νοεμβρίου 1946 έξω από το χωριό Κίρκη της Αλεξανδρούπολης, στα λιγνιτωρυχεία Δρακόπουλου ομάδα  ανταρτών είχε φράξει τη σιδηροδρομική γραμμή και απήγαγε τον ταγματάρχη Χωροφυλακής Παναγιώτη Κολιοβέτα, διοικητή της Διοικήσεως Χωροφυλακής Έβρου, που επέβαινε στο τρένο πηγαίνοντας στη Θεσσαλονίκη. Ο ταγματάρχης, που επιχείρησε να διαφύγει πυροβολώντας ανεπιτυχώς με ένα αυτόματο «Τόμσον», εκτελέστηκε από τους αντάρτες, κατά τις επίσημες πηγές. Αντίθετα, κατά τον καπετάν Κρίτωνα, υπέκυψε στα τραύματά του από αιμορραγία αν και οι αντάρτες του είχαν επιδέσει τα τραύματα. Το πτώμα του βρέθηκε σε δάσος του Άβαντα. Στην ημερήσια διαταγή του Αρχηγείου των ανταρτών του Έβρου με ημερομηνία 18-12-1946 αναφέρεται μεταξύ άλλων: «Η Διοίκηση του Αρχηγείου αφού έλαβε γνώση της πετυχημένης δράσης του ΙΙΙ Υπαρχηγείου το οποίο την 14-11-46 σταμάτησε την αμαξοστοιχία Δράμας- Αλεξ/πολης έπιασε και εξόντωσε τον εγκληματία διοικητή Χωρ/κής Έβρου Παναγιώτη Κολιοβέτα και επίταξε όλον τον ιματισμό που βρέθηκε στην αμαξοστοιχία από 130 στρατιωτικές στολές, 650 στρώματα κ.λπ. είδη». Τα εμπόδια, απομάκρυναν οι ίδιοι οι επιβάτες για να μπορέσει το τρένο να συνεχίσει το ταξίδι του.

          Η επίθεση αυτή χαρακτηρίζεται η πρώτη κατά σιδηροδρομικού συρμού από την έναρξη του εμφυλίου.

          Προς τα τέλη Νοεμβρίου 1946 μια επίθεση εναντίον του Πυθίου αποκρούσθηκε με επιτυχία. Από τις πρώτες ημέρες του Δεκεμβρίου ομάδες 30-50 ανταρτών επιχειρούσαν σαμποτάζ στις σιδηροδρομικές γραμμές, που βρίσκονταν κοντά στα ελληνοτουρκικά σύνορα.

          Στις 4 Δεκεμβρίου 1946 η εφημερίδα «Εμπρός» είχε γράψει ότι οι αντάρτες είχαν αφαιρέσει δύο σιδηροτροχιές από το σταθμό Πόταμου  Αλεξανδρούπολης με αποτέλεσμα η αμαξοστοιχία Θεσσαλονίκης-Αλεξανδρουπόλεως να εκτροχιασθεί. Θύματα δεν υπήρξαν.

Ένταση επιθέσεων το 1947

              Λήγοντος του Ιανουαρίου 1947 μια ομάδα σαμποτέρ ανταρτών, αφαίρεσε ένα τμήμα σιδηροτροχιάς μεταξύ Σουφλίου και Κορνοφωλιάς, που όμως αντικαταστάθηκε γρήγορα.

              Τα τρένα ήταν πάντα στους σχεδιασμούς των ανταρτών. Στις 2 Φεβρουαρίου 1947 μια ομάδα ανταρτών συνέλαβε αιφνιδιαστικά τους φύλακες της γραμμής Σουφλίου- Διδυμοτείχου και αφαίρεσε τους συνδετήρες μιας σιδηροτροχιάς. Μετά από λίγο πέρασε η αμαξοστοιχία που ερχόταν από Αλεξανδρούπολη και φυσικά εκτροχιάστηκε. Δεν υπήρξαν θύματα, αλλά η ατμομηχανή, δέκα βαγόνια και η σιδηροδρομική γραμμή σε μήκος 100 μέτρων καταστράφηκαν.

*Ανατίναξη αμαξοστοιχίας μεταξύ Πολυάνθου και Ιάσμου στο νομό Ροδόπης

              Στις 2 Μαρτίου 1947 χτυπήθηκε στην περιοχή της Κίρκης, η αμαξοστοιχία που πήγαινε στην Αλεξανδρούπολη. Σκοτώθηκε ένας συνοδός και τραυματίσθηκαν τρεις, αλλά το τρένο έφτασε στον προορισμό του κανονικά. Την ίδια μέρα μια άλλη ομάδα ανταρτών λεηλάτησε και έκαψε το σταθμό της Κίρκης και έκοψε τα καλώδια της τηλεφωνικής σύνδεσης Αλεξανδρούπολης- Κομοτηνής.

              Περί τα μέσα Μαρτίου 1947, ισχυρές δυνάμεις ανταρτών επιτέθηκαν στη θέση Μεταλλεία Κίρκης της περιοχής Αλεξανδρούπολης, εναντίον διερχόμενης αμαξοστοιχίας. Οι επιτιθέμενοι αποκρούσθηκαν τελικά από άνδρες της Χωροφυλακής που συνόδευαν την αμαξοστοιχία και από άλλους, που προσέτρεξαν σε ενίσχυση από την Κίρκη. Κατά τη συμπλοκή αυτή σκοτώθηκαν 15 αντάρτες. Από τους άνδρες της Χωροφυλακής σκοτώθηκαν συνολικά επτά, οι Παρτάλης Κωνσταντίνος και Τζώρτζης Γεώργιος και άλλοι πέντε από αυτούς που συνόδευσαν την αμαξοστοιχία .

          Στις 30 Ιουλίου 1947 στις 11 το βράδυ, περίπου 500 αντάρτες χτύπησαν με βαρύ οπλισμό το χωριό Λάβαρα Διδυμοτείχου. Οι χωροφύλακες του Σταθμού και ΜΑΥδες (Οι ΜΑΥ, ήταν οι Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου, επανδρωμένες από πολίτες, κατά κανόνα φιλοκαθεστωτικούς) αντιστάθηκαν με σθένος. Στις 3 τη νύχτα έφτασε στα Λάβαρα ο διοικητής της Υποδιοίκησης Χωροφυλακής Διδυμοτείχου με μικρή δύναμη και ανάγκασε τους αντάρτες να υποχωρήσουν. Κατά τη διάρκεια της μάχης οι αντάρτες που μπήκαν στο χωριό έκαψαν περίπου 40 σπίτια και το οίκημα του σιδηροδρομικού σταθμού. Στο αρχηγείο Χωροφυλακής αναφέρθηκε, ότι έκαψαν τη σύζυγο του χωροφύλακα Κατσαρού και τη γριά Αθανασία Τοκαμάνη, σκότωσαν άλλο ένα άτομο και απήγαγαν ένα ακόμα. Λεηλάτησαν διάφορα σπίτια. Επιπλέον ανατίναξαν τη σιδηροδρομική γραμμή Αμορίου- Λαβάρων και κατέστρεψαν τις τηλεφωνικές γραμμές.

          Και πάλι την ίδια μέρα 30 Ιουλίου στις 11 το βράδυ τάγμα των ανταρτών υπό τον αλεξανδρουπολίτη καπετάνιο Νίκο (Μεσσηνέζη) προσέβαλε από τρία σημεία την Αλεξανδρούπολη. Δύναμη στρατού, χωροφυλακής και ΜΑΥ απέκρουσε τους επιτεθέντες. Ομάδα ανταρτών σαμποτέρ έβαλε φωτιά στον κυλινδρόμυλο Μασούρα στις βόρειες παρυφές της πόλης. Μια περίπολος τους έτρεψε σε φυγή και έτσι αποφεύχθηκε η πυρπόληση των παρακείμενων αποθηκών της Αγροτικής Τράπεζας και των εγκαταστάσεων των Γαλλοελληνικών Σιδηροδρόμων. Από την ομάδα των σαμποτέρ σκοτώθηκε ο ένοπλος Ιωάννης Μαρουφίδης και ο οδηγός της Δημήτριος Κακάγκας.

                Εν τω μεταξύ στις 13 Οκτωβρίου 1947 μια ομάδα σαμποτέρ, έκοψαν περί τους 100 τηλεγραφικούς στύλους μεταξύ των χωριών Μάνη και Δελήτιο (σήμερα Ευγενικό), ενώ άλλοι ανατίναξαν μια σιδηροδρομική γέφυρα μεταξύ Μέστης και Βένας.     

          Στις 21 προς 22 Οκτωβρίου 1947, οι αντάρτες ανατίναξαν μερικώς μικρή σιδηροδρομική γέφυρα προς το χωριό Μάνδρα Σουφλίου και διέφυγαν.

          Συγκρότημα ανταρτών χτύπησε το πρωί της 28^ης Οκτωβρίου 1947, εμπορική αμαξοστοιχία που βρίσκονταν στο χωριό Μανδράκι, δυτικά του ποταμού Στρυμόνα. Τμήματα του 563 τάγματος πεζικού έσπευσαν ταχέως στο σταθμό και έγινε συμπλοκή. Έχασαν τη ζωή τους ένας οπλίτης και ένας από το προσωπικό της αμαξοστοιχίας. Τραυματίσθηκε επίσης ένας οπλίτης και δύο σιδηροδρομικοί υπάλληλοι.

          Στις 19 Νοεμβρίου 1947 οι αντάρτες χτύπησαν στο νομό Σερρών τα χωριά Γεφυρούδι, Νέα Τυρολόη και Σκοτούσα. Ειδικά στη Σκοτούσα έκαψαν το κτίριο του σιδηροδρομικού σταθμού και ανατίναξαν τμήμα μιας σιδηροδρομικής γέφυρας.

          Προς τα τέλη του Νοεμβρίου ομάδα σαμποτέρ κατέστρεψε σιδηροτροχιά κοντά στη Συκορράχη Αλεξανδρούπολης.

          Στις 10 Δεκεμβρίου 1947 μια περίπολος του 622 τάγματος ασφαλείας γραμμών συγκοινωνιών μαζί με σιδηροδρομικούς, πραγματοποιούσαν έλεγχο της γραμμής, όταν έπεσαν σε «παγίδα υπονομεύσεως»  ανατολικά της λίμνης Δοϊράνης. Από την έκρηξη σκοτώθηκαν δύο στρατιώτες και τραυματίσθηκε ένας. Σκοτώθηκε επίσης ένας σιδηροδρομικός και καταστράφηκε τμήμα της γραμμής.

          Στις 22 Δεκεμβρίου οι αντάρτες κατέκαψαν τον σιδηροδρομικό σταθμό Γαζώρου Σερρών

 *Επισκευή σιδηροδρομικής γέφυρας κατά τη διάρκεια του εμφυλίου

Ανατινάξεις γραμμών και συρμών το 1948

          Από ένα συνοπτικό εμπιστευτικό έγγραφο των Σιδηροδρόμων του Ελληνικού Κράτους προς το Γ΄ ΣΣ πληροφορούμαστε ότι από την 1^η του Ιουνίου έως τις 22 Ιουνίου 1948 έγιναν συνολικά 5 επιθέσεις των ανταρτών και υπονομεύσεις της γραμμής μεταξύ Δράμας και Νικηφόρου, οι οποίες ανακαλύφθηκαν έγκαιρα και δεν προκλήθηκαν ζημιές σε συρμούς. Ο διευθυντής σιδηροδρόμων της Θεσσαλονίκης Χ. Ι. Κανελλόπουλος ζητούσε τη λήψη μέτρων για την εξουδετέρωση των δολιοφθορέων.

          Ιανουάριος του 1948. Ο Εμφύλιος σε ένταση και σε κλίμα αβεβαιότητας.

          Την νύχτα της 3^ης Ιανουαρίου μεταξύ Βένας και Μέστης ανατινάχθηκαν 8 σιδηροτροχιές και ανοίχτηκαν ισάριθμοι λάκκοι.

          Εκείνη τη μέρα φύλακες της γραμμής ανακάλυψαν υπονόμευση της γραμμής μεταξύ Σκοτούσας και Σιδηροκάστρου. Στρατιωτικό συνεργείο απελευθέρωσε τη γραμμή αφαιρώντας 13 κιβώτια δυναμίτιδας συνολικού βάρους 39 κιλών. 

          Στις 4 Ιανουαρίου οι αντάρτες ανατίναξαν μεταξύ Βυρώνειας και Σιδηροκάστρου 8 σιδηροτροχιές και 12 στρωτήρες. Αποκαταστάθηκαν την ίδια μέρα.

          Κάρβουνο!!! Ναι κάρβουνο… Στις 5 Ιανουαρίου 1948 οι αντάρτες μεταξύ Γαλλικού και Κιλκίς ανατίναξαν την 521 αμαξοστοιχία, υπονομεύοντας τη γραμμή. Ανατινάχθηκε το πρώτο βαγόνι μετά την ατμομηχανή, γεμάτο με πετροκάρβουνο!!! Εκτροχιάσθηκαν άλλα τέσσερα φορτηγά βαγόνια.

          Οι φύλακες της σιδηροδρομικής γραμμής στις 6 Ιανουαρίου ανακάλυψαν μεταξύ Βένας και Μέστης τρείς μεγάλες νάρκες και μία μικρή. Τις παρέδωσαν στις στρατιωτικές αρχές.

          Εκείνο το βράδυ πάντως ανάμεσα στη Βένα και στη Μέστη οι αντάρτες μπόρεσαν να ανατινάξουν 32 σιδηροτροχιές και 30 μεταλλικούς στρωτήρες, μια μικρή θολωτή γέφυρα και ένα τηλεγραφικό στύλο.

          Στις 8 Ιανουαρίου 1948 ανακαλύφθηκε υπονόμευση της γραμμής μεταξύ Γαλλικού- Κιλκίς. Το υπονομευμένο τμήμα μη μπορώντας να το απελευθερώσουν το ανατίναξαν. Καταστράφηκαν 20 μέτρα της γραμμής.

          Το απόγευμα εκείνης της ημέρας εντοπίσθηκαν και αφαιρέθηκαν από τις γραμμές μεταξύ Παρανεστίου και Νεοχωρίου Δράμας 2 νάρκες συνδεδεμένες με 10 κιβώτια δυναμίτιδας.

          Από τις νάρκες πάντως κινδύνευαν όλοι… Το μεσημέρι εκείνης της μέρας συνεργεία εργατών δούλευαν σε εργασίες αποκατάστασης του δικτύου στο νομό Ροδόπης όταν έσκασε μια νάρκη, που σκότωσε τον οξυγονοκολλητή Ευάγγελο Ελευθερίου και τραυμάτισε τον εργοδηγό γραμμής Τερζούδη, τον τεχνίτη Πετειναρέλη και άλλους τέσσερις εργάτες, Μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο της Κομοτηνής.

          Την νύχτα οι αντάρτες ανατίναξαν και μια σιδηροδρομική γέφυρα ανοίγματος 2 μέτρων, μεταξύ Βένας και Μέστης.

          Εκείνο το βράδυ ανατινάχθηκαν 69 σιδηροτροχιές και 30 στρωτήρες ενώ αποκόπηκαν και τα τηλεγραφικά καλώδια μεταξύ Καλινδοίας και Δοϊράνης.

          Τη νύχτα της 9^ης Ιανουαρίου 1948 ανατινάχθηκε γέφυρα μεταξύ Σκοτούσας και Σιδηροκάστρου ανοίγματος 2Χ6 μέτρων.

          Επίσης ανατινάχθηκαν 18 σιδηροτροχιές και 25 στρωτήρες ανάμεσα σε Μανδράκι και Βυρώνεια νομού Σερρών. Αποκατάσταση εντός της ημέρας.

          Στις 10 Ιανουαρίου μεταξύ Τοξοτών και Ξάνθης ανακαλύφθηκε έγκαιρα υπονόμευση της γραμμής, που την εξουδετέρωσε στρατιωτικό συνεργείο.

          Μεταξύ 10 και 11 Ιανουαρίου 1948 ανατινάχθηκε μια γέφυρα ανοίγματος 4 μέτρων μεταξύ Βένας και Κομοτηνής.

          Το ίδιο βράδυ στο νομό Σερρών, οι αντάρτες ανατίναξαν τη σιδηροδρομική γραμμή ανάμεσα στο Μανδράκι και τη Βυρώνεια και μια γέφυρα μεταξύ Βυρώνειας και Σιδηροκάστρου.

          Δυτικότερα άλλοι αντάρτες ανατίναξαν μια γέφυρα ανοίγματος 3 μέτρων και μια γέφυρα ανοίγματος 2 μέτρων μεταξύ Καλινδοίας και Δοϊράνης. Οι βλάβες αποκαταστάθηκαν αυθημερόν.

*Φαντάροι στο σιδηροδρομικό σταθμό Διδυμοτείχου, 1948

          Μέσα στα μαύρα μεσάνυχτα της 12^ης προς 13^η Ιανουαρίου 1948 ανατινάχθηκαν 4 σιδηροτροχιές και 60 μέτρα τοίχου αντιστηρίγματος μεταξύ Μέστης και Κίρκης.

               Στα μέσα Φεβρουαρίου αντάρτες επιτέθηκαν εναντίον  του χωριού Κίρκη Αλεξανδρούπολης και μετά από σκληρή πεντάωρη μάχη μπήκαν μέσα, απήγαγαν 26 άνδρες και 13 γυναίκες, έκαψαν το οίκημα του σιδηροδρομικού σταθμού και πήραν μαζί τους μεγάλα ζώα. Μια άλλη ομάδα ανταρτών ανατίναξε κοντά στην Αλεξανδρούπολη, σιδηροδρομική γέφυρα, ενώ αποκρούσθηκε επίθεση εναντίον στρατιωτικού φυλακίου στη Μάνδρα Σουφλίου.

          Στις 9.30 το πρωί στις 14 Ιανουαρίου 1948 ανάμεσα στους σταθμούς Φιλαδέλφειας και Γαλλικού ανατινάχθηκε η 521 αμαξοστοιχία. Η ατμάμαξα και το βαγόνια προπορείας διήλθαν χωρίς ζημιές. Καταστράφηκε ένα φορτηγό βαγόνι και άλλα δύο εκτροχιάσθηκαν. Δεν υπήρξαν θύματα.

          Στις 8 Φεβρουαρίου 1948 στρατιωτικό απόσπασμα συνεπλάκη στο Δωρικό Αλεξανδρουπόλεως με 50μελή ανταρτική ομάδα, η οποία ανατίναξε στο 27ο χιλιόμετρο τη σιδηροδρομική γέφυρα Αλεξανδρούπολης- Φερών. Κατά την μάχη έχασαν τη ζωή τους δυο αντάρτες και τραυματίσθηκε ένας, όπως έγραψε η εφημερίδα «Εμπρός» στις 10-2-1948.
          Σύμφωνα με το "Δελτίο Ειδήσεων" του ΔΣΕ στις 8 Φεβρουαρίου επίσης, ένα τμήμα σαμποτέρ ανατίναξε μια σιδηροδρομική γέφυρα μήκους 20 μέτρων και σιδηροδρομική γραμμή 500 μέτρων στη θέση Τρανό Ρέμα Σουφλίου.

          Στις 25 Φεβρουαρίου 1948 άλλοι αντάρτες ανατίναξαν με δυναμίτιδα  γαλαρία του σιδηροδρόμου μεταξύ του χωριού Κίρκη και των λιγνιτωρυχείων της περιοχής . Η συγκοινωνία αποκαταστάθηκε μετά από 10 μέρες.

                Ο Μάρτιος μπήκε από την πρώτη μέρα, με μια ανατίναξη σιδηροδρομικής γέφυρας μεταξύ Σουφλίου και Αλεξανδρουπόλεως, όπως ανακοίνωσε το ΓΕΣ.

          Στις 7 Μαρτίου 1948 η νύχτα είχε δραματικά περιστατικά. Στη Συκορράχη Αλεξανδρούπολης ο λοχίας- αρχιφύλακας του 37ου Τάγματος Εθνοφρουράς, παρέσυρε τους 14 άνδρες όλης της φρουράς και προσχώρησαν στους αντάρτες. Οι προσχωρήσαντες συνενώθηκαν με μια μικροομάδα ανταρτών που υπήρχε εκεί κοντά, αφού πήραν τον ιματισμό και τον οπλισμό τους. Ο λοχίας, ακολουθούμενος από πέντε στρατιώτες πήγε στο φυλάκιο του 622 Τάγματος Ασφαλείας Σιδηροδρόμων στη γέφυρα της Συκορράχης, όπου με δόλο εξουδετέρωσε  τους δύο σκοπούς. Μπήκαν μέσα στο φυλάκιο και συνέλαβαν τον αξιωματικό και 25 στρατιώτες. Τους απήγαγαν και ενώ βάδιζαν προς τα αντάρτικα λημέρια, σε κάποια κατάλληλη ευκαιρία οι απαχθέντες επιτέθηκαν εναντίον των απαγωγέων τους. Σκότωσαν έναν αντάρτη και τραυμάτισαν άλλον έναν. Έφυγαν τρέχοντας και πυροβολούμενοι. Τελικά διασώθηκε ο αξιωματικός και 16 στρατιώτες.

               Στις 26 Μαρτίου  βρέθηκαν από τις κυβερνητικές δυνάμεις 16 κιβώτια δυναμίτιδας «εμπυρευματισμένα» επί της σιδηροδρομικής γραμμής Αλεξανδρουπόλεως- Σουφλίου.   

               Στις 8 Απριλίου 1948 μια αμαξοστοιχία που κατευθύνονταν από την Αλεξανδρούπολη στην Ορεστιάδα προσέκρουσε σε νάρκη και εκτροχιάστηκε. Η ατμομηχανή και 9 βαγόνια καταστράφηκαν.

          Κατά την εφημερίδα του Γενικού Αρχηγείου των ανταρτών, στις 7 Μαΐου, ανατινάχθηκε αμαξοστοιχία μεταξύ Λαβάρων και Διδυμοτείχου. Καταστράφηκαν δύο βαγόνια.

           Κατά την ίδια εφημερίδα στις 12 Μαΐου ανατίναξαν οι αντάρτες μια αμαξοστοιχία μεταξύ Αμορίου και Κισσαρίου Διδυμοτείχου. 

          Μια αμαξοστοιχία προσέκρουσε σε νάρκη και ανατινάχθηκε στις 15 Ιουνίου 1948 κοντά στο χωριό Λυκόφη Σουφλίου. Από την έκρηξη τραυματίσθηκε ο μηχανοδηγός και ο θερμαστής και υπέστησαν ζημιές η ατμομηχανή και 7 οχήματα. Ενεδρεύοντες αντάρτες επιτέθηκαν κατά της ανατιναχθείσης αμαξοστοιχίας, αλλά αποκρούσθηκαν από το τμήμα ασφαλείας αυτής και από τμήματα τα οποία έσπευσαν προς ενίσχυση. Οι αντάρτες τράπηκαν σε φυγή έχοντας μεγάλες απώλειες. Ένας αντάρτης παραδόθηκε όπως έγραψε η εφημερίδα «Εμπρός» στις 17-6-1948.

          Στις 4 Ιουλίου 1948 στο νομό Έβρου, οι αντάρτες υπονόμευσαν τη σιδηροδρομική γραμμή, σε μη κατονομαζόμενο από τις εφημερίδες σημείο. Από την έκρηξη σκοτώθηκε ο ανθυπολοχαγός Κωνσταντίνος Καραβάς του 622 Τάγματος Ασφαλείας Συγκοινωνιών.

Προς το τέλος του εφιάλτη

          Ξημέρωνε η πρωτοχρονιά 1949. Νύχτα παγωμένη, αλλά με ελπίδες να σταματήσει η αδελφοκτονία… Και όμως! Ανάμεσα σε Βένα και Μέστη μια μεγάλη έκρηξη ανατίναξε τη σιδηροδρομική γραμμή!!!

          Στις 8 Ιανουαρίου 1949 ανακαλύφθηκε υπονόμευση της γραμμής μεταξύ Γαλλικού- Κιλκίς. Το υπονομευμένο τμήμα μη μπορώντας να το απελευθερώσουν το ανατίναξαν. Καταστράφηκαν 20 μέτρα της γραμμής.

          Το απόγευμα εκείνης της ημέρας εντοπίσθηκαν και αφαιρέθηκαν από τις γραμμές μεταξύ Παρανεστίου και Νεοχωρίου Δράμας 2 νάρκες συνδεδεμένες με 10 κιβώτια δυναμίτιδας.

*Νεκρός από νάρκη ο οξυγονοκολλητής Ευάγγελος Ελευθερίου

          Από τις νάρκες πάντως κινδύνευαν όλοι… Το μεσημέρι εκείνης της μέρας συνεργεία εργατών δούλευαν σε εργασίες αποκατάστασης του δικτύου στο νομό Ροδόπης όταν έσκασε μια νάρκη, που σκότωσε τον οξυγονοκολλητή Ευάγγελο Ελευθερίου και τραυμάτισε τον εργοδηγό γραμμής Τερζούδη, τον τεχνίτη Πετειναρέλη και άλλους τέσσερις εργάτες, Μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο της Κομοτηνής.

          Ανάμεσα στο Πλατανίδι και το Παρανέστι Δράμας ανατινάχθηκε στις 15 Ιανουαρίου η αμαξοστοιχία 527. Καταστράφηκαν τα 3 οχήματα της προπορείας και εκτροχιάσθηκε η ατμάμαξα. Ευτυχώς δεν υπήρξαν θύματα.

          Στις 19 Ιανουαρίου 1949, εργάτες των σιδηροδρόμων δούλευαν για να αποκαταστήσουν μια ανατιναγμένη γέφυρα μεταξύ Κομοτηνής και Βένας. Μια νάρκη όμως που εξερράγη  τραυμάτισε σοβαρά τέσσερις εργάτες. Του ενός μάλιστα κόπηκαν και τα δύο πόδια του!!! 

          Την νύχτα της 20 Ιανουαρίου 1949 αντάρτες σαμποτέρ ανατίναξαν μια μικρή γέφυρα και σιδηροτροχιά στο 14ο χιλμ. της γραμμής Αλεξανδρούπολης- Ορεστιάδας.

          Στις 23 Ιανουαρίου ανατινάχθηκε μεταξύ Γαλλικού και Κιλκίς μια μικρή γέφυρα μέσα στην οποία έπεσε ένα φορτηγό όχημα. Τραυματίσθηκε ελαφρά ο θερμαστής. Πολύ κοντά στη σημείο, βρέθηκε και άλλη υπονόμευση που εξουδετερώθηκε.

*Νάρκες παντού....

          Μια νάρκη μεταξύ Γαζώρου και Μυρίνης Σερρών στις 25 Ιανουαρίου εκτροχίασε δύο οχήματα προπορείας της αμαξοστοιχίας 526.

          Ανάμεσα στην 27^η και 28^η Ιανουαρίου οι αντάρτες πέτυχαν να ανατινάξουν 7 σιδηροτροχιές και να υπονομεύσουν σε άλλο σημείο τη γραμμή μεταξύ Γαλλικού και Κιλκίς. 

          Δεν πέρασε λίγη ώρα και είχαμε άλλη ανατίναξη 6 σιδηροτροχιών ανάμεσα σε Μανδράκι και Βυρώνεια Σερρών.

          Την ίδια νύχτα οι αντάρτες κατέστρεψαν 4 σιδηροτροχιές και 5 στρωτήρες μεταξύ Καλινδοίας και Δοϊράνης.

           Άλλες 20 σιδηροτροχιές ανατινάχθηκαν στο τμήμα της γραμμής μεταξύ Μουριών και Ροδοπόλεως.

          Μεταξύ Κομοτηνής και Πολυάνθου τη νύχτα της 30^ης Ιανουαρίου 1949 οι αντάρτες ανατίναξαν μια αμαξοστοιχία. Εκτροχιάσθηκαν τα βαγόνια της προπορείας και η ατμομηχανή υπέστη μικρές ζημίες, Το προσωπικό της αμαξοστοιχίας, μωλωπίσθηκε. 

          Το ίδιο βράδυ μεταξύ Βένας και Μέστης, ανατινάχθηκαν 17 σιδηροτροχιές και δύο τηλεγραφικοί στύλοι, ενώ σχεδόν ένα χιλιόμετρο παρακάτω ανακαλύφθηκαν και αφαιρέθηκαν τέσσερις μεγάλες νάρκες και ένα χιλιόμετρα παραπέρα ανακαλύφθηκαν άλλες τρείς νάρκες κατά προσωπικού.                           

                            *Νέα σιδηροδρομική γέφυρα στο Μπράλλο. Απρίλιος 1949                          

          Στις 31 Ιανουαρίου 1949 τη νύχτα ανατινάχθηκε μια γέφυρα, 10 σιδηροτροχιές και 12 στρωτήρες μεταξύ των σταθμών Καλινδοίας- Δοϊράνης.

          Κάπου αλλού όμως εκείνη τη νύχτα, έγιναν χειρότερα. Οι αντάρτες επιτέθηκαν στο σταθμό του Χρυσού, όπου έκαναν κάποιες ανατινάξεις, έσπασαν τις πόρτες του κτιρίου, έσπασαν τα τζάμια του, σκόρπισαν εισιτήρια και έντυπα και αφαίρεσαν το τηλεγραφικό μηχάνημα. Απήγαγαν το σταθμάρχη και έναν υπαρχιεργάτη, αλλά αργότερα τους άφησαν ελεύθερους. Επίσης ανατίναξαν 4 γέφυρες προς την κατεύθυνση του Γαζώρου.

          Ο Φεβρουάριος του 1949 ήταν σκληρός για τους σιδηροδρομικούς και τα τρένα γενικώς.

          Την 1^η του μηνός οι σαμποτέρ των ανταρτών ανατίναξαν σε δύο σημεία μεταξύ Δοϊράνης και Μουριών 30 σιδηροτροχιές και 38 στρωτήρες.

          Το ίδιο βράδυ ανατινάχθηκαν άλλες 10 σιδηροτροχιές και 10 στρωτήρες μεταξύ Μέστης και Κίρκης.

          Τραγικό όμως ήταν το περιστατικό που συνέβη μεταξύ των σταθμών Χρυσού και Γαζώρου. Από νάρκη, κόπηκε το αριστερό πόδι ενός εργάτη της ομάδας εργασίας της γραμμής του Χρυσού! Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Σερρών…

          Δύο σιδηροδρομικές γέφυρες μεταξύ Πολυάνθου και Κομοτηνής ανατινάχθηκαν στις 3 Φεβρουαρίου.

          Δυτικότερα στο νομό Σερρών εκείνο το βράδυ οι αντάρτες έκαψαν το οίκημα του σταθμού Μυρρίνης και ανατίναξαν δύο γέφυρες μεταξύ Μυρρίνης και Αγγίστης.

          Τέσσερις σιδηροτροχιές ανατινάχθηκαν την νύχτα της 4^ης Φεβρουαρίου μεταξύ Μέστης και Κίρκης Αλεξανδρούπολης

          Στόχος των ανταρτών είχε γίνει και το κτίριο του σταθμού Χρυσού στο νομό Δράμας, που το έκαψαν τη νύχτα στις  5 Φεβρουαρίου. Επίσης ανατίναξαν δύο γέφυρες μεταξύ Χρυσού και Γαζώρου.

          Στις 7 Φεβρουαρίου ανατινάχθηκε άγνωστος αριθμός σιδηροτροχιών και ναρκοθετήθηκε η γραμμή μεταξύ Σιδηροκάστρου και Σκοτούσας. Αποκατάσταση ζημιών αυθημερόν.

          Το ίδιο βράδυ, οι αντάρτες ανατίναξαν έξω από τις Φέρες μια μικρή σιδηροδρομική γέφυρα.

          Στις 8 Φεβρουαρίου 1949 μεταξύ Δοϊράνης και Μουριών, ανατινάχθηκαν 30 σιδηροτροχιές. Οι ζημιές επισκευάσθηκαν την ίδια μέρα.

          Την νύχτα 10 προς 11 Φεβρουαρίου 1949, κοντά στην Αλεξανδρούπολη μεταξύ των χωριών Βέννα και Κίρκη οι αντάρτες ανατίναξαν γέφυρα ανοίγματος 4 μέτρων και παρακάτω 9 σιδηροτροχιές και 10 στρωτήρες. Οι βλάβες αποκαταστάθηκαν στις 13 του μηνός.

*Οι νάρκες σκότωναν και  ακρωτηριάζαν συνεχώς... Εδώ το θύμα ήταν ο εργάτης Βαξεβάνος

          Μια γέφυρα, που προφανώς είχε και πολλή ξυλεία, κάηκε τη νύχτα της 13^ης Φεβρουαρίου μεταξύ Καλινδοίας και Δοϊράνης, αλλά επισκευάσθηκε την ίδια μέρα.

          Μια άλλη ομάδα ανταρτών, ανατίναξε το ίδιο βράδυ 20 σιδηροτροχιές και 10 στρωτήρες μεταξύ Μέστης και Κίρκης.

          Και η συνέχεια: Μεταξύ Κιλκίς και Μεταλλικού οι αντάρτες ανατίναξαν 14 σιδηροτροχιές και 12 στρωτήρες. Αποκατάσταση αυθημερόν.

          Και μια νύχτα τρόμου στα τρένα. Το βράδυ της 15^ης προς 16^η Φεβρουαρίου 1949, οι αντάρτες ανατίναξαν 20 σιδηροτροχιές και 30 στρωτήρες μεταξύ Δοϊράνης και Μουριών. Οι βλάβες αποκαταστάθηκαν την ίδια μέρα.

          Όμως εκείνη τη νύχτα, είχαμε και άλλη ανατίναξη. Ανατινάχθηκε μια γέφυρα στο χιλιόμετρο 67,930 ανάμεσα σε Σκύδρα και Νάουσα.

          Την ίδια νύχτα άλλοι αντάρτες ανατίναξαν 69 σιδηροτροχιές και 68 στρωτήρες μεταξύ Μέστης και Κίρκης κοντά στην Αλεξανδρούπολη.                Εκείνο το βράδυ οι αντάρτες χτύπησαν με βαρέα όπλα, το χωρίο Κίρκη Αλεξανδρούπολης. Παρά την αντίσταση των δυνάμεων ασφαλείας, οι αντάρτες κατόρθωσαν να εισέλθουν στο χωριό, όπου πυρπόλησαν το σιδηροδρομικό σταθμό και φεύγοντας στις 3 το πρωί  απήγαγαν 26 άνδρες και 13 γυναίκες.
         Νάρκες υπήρχαν παντού. Σκότωναν, ακρωτηρίαζαν και τραυμάτιζαν ανθρώπους. Στις 16 Φεβρουαρίου 1949, ένας εργάτης ονόματι Βαξεβάνος, που δούλευε στις γραμμές του τρένου μεταξύ Φιλαδελφείας και Γαλλικού πάτησε νάρκη και τραυματίσθηκε. Μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης.

          Στις 11 τη νύχτα της 19^ης Φεβρουαρίου 1949 μια έκρηξη μεταξύ των χωριών Μέστη και Κίρκη της Αλεξανδρούπολη ανατίναξε μια αμαξοστοιχία, που ένα όχημα της εκτροχιάσθηκε. Η συγκοινωνία αποκαταστάθηκε ταχύτατα.

          Στις 20 Φεβρουαρίου μια αμαξοστοιχία ταξίδευε από Αλεξανδρούπολη προς Θεσσαλονίκη. Η γραμμή όμως είχε υπονομευθεί από τους σαμποτέρ των ανταρτών σε τοποθεσία μεταξύ Δοβά Τεπέ και Ροδοπόλεως στο νομό Σερρών. Η υπονόμευση ήταν συνδεδεμένη με καλώδιο. Εκτροχιάσθηκαν τα 8 φορτηγά βαγόνια, που ήταν αμέσως μετά την ατμομηχανή. Από αυτά τα πέντε βαγόνια αποτεφρώθηκαν από τη φωτιά που ξέσπασε. Στο περιστατικό αυτό έχασε τη ζωή του ένας οπλίτης και ένας ιδιώτης. Τραυματίσθηκαν πέντε οπλίτες από τους οποίους οι τρεις σοβαρά και μεταφέρθηκαν όλοι στην Ροδόπολη.

*Μια νάρκη έκοψε τα δύο πόδια του εργάτη...

          Η βραδιά της 21^ης προς 22^α Φεβρουαρίου ήταν εκρηκτική. Οι αντάρτες ανατίναξαν 48 σιδηροτροχιές και 30 στρωτήρες μεταξύ Καλινδοίας και Μουριών. Η αποκατάσταση των ζημιών έγινε την ίδια μέρα. Από το προσωπικό της αμαξοστοιχίας τραυματίσθηκε ελαφρά ο μηχανοδηγός.

          Η βραδιά εκείνη είχε και άλλη ανατίναξη. Στόχος αυτή τη φορά ήταν μια σιδηροδρομική γέφυρα μεταξύ Νάουσας και Σκύδρας. Ευτυχώς η συγκοινωνία αποκαταστάθηκε αυθημερόν.

          Στις 22 προς 23 Φεβρουαρίου ανατινάχθηκαν 16 σιδηροτροχιές στο 84.700 μέχρι το 84916 χιλιόμετρο μεταξύ Νάουσας-Σκύδρας. Οι ζημιές αποκαταστάθηκαν αυθημερόν.

          Ανήσυχη ήταν η βραδιά της 25ης Φεβρουαρίου 1949, στο νομό Έβρου. Στόχος των ανταρτών έγινε το Διδυμότειχο, από τις 7 έως τις μ.μ. Με πυροβόλο και βαρείς όλμους από τη θέση μοναστήρι Ζωοδόχου Πηγής χτύπησαν το νοτιοδυτικό τμήμα της πόλης και το εξωτερικό φυλάκιο. Έριξαν περί τα 50 βλήματα Πυροβολικού, τραυματίζοντας 4 ιδιώτες. Ταυτόχρονα άλλοι αντάρτες ανατίναξαν κοντά στο χωριό Αμόριο σιδηροδρομική γέφυρα. Επίσης στην υπ αριθμ. 24 σήραγγα μεταξύ Κίρκης και λιγνιτωρυχείων τοποθέτησαν δύο τόνους εκρηκτικών. Από την ανατίναξη προξενήθηκαν μεγάλες ζημιές και η συγκοινωνία με τα τρένα διεκόπη για περίπου 10 μέρες

          Μια αμαξοστοιχία, που μετέφερε δύο διλοχίες στρατιωτών από την Αλεξανδρούπολη στην Κομοτηνή προσβλήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου από ανταρτική δύναμη με όλμους και οπλοπολυβόλα, την ώρα που στάθμευε στο χωριό Κίρκη Αλεξανδρούπολης. Οι στρατιώτες κατέβηκαν αμέσως από το τρένο, συνεπλάκησαν με τους επιτιθέμενους και τους καταδίωξαν. Από τα βλήματα των όλμων από τη μία διλοχία έχασαν τη ζωή τους 3 οπλίτες και τραυματίσθηκαν ένας αξιωματικός και 27 οπλίτες. Από την άλλη διλοχία  υπήρξαν 2  οπλίτες νεκροί και 3 τραυματίες.

          Την νύχτα της 26^ης προς 27^η Φεβρουαρίου 1949 ανατινάχθηκαν 30 σιδηροτροχιές 30 μεταλλικοί στρωτήρες και  ανοίχθηκαν 14 μεγάλοι λάκκοι από τις ανατινάξεις στο τμήμα μεταξύ Δοϊράνης και Μουριών. Η αποκατάσταση έγινε αυθημερόν.

          Την ίδια νύχτα ανατινάχθηκαν δύο γέφυρες στο 72-73 χιλιόμετρο και 36 σιδηροτροχιές με 18 στρωτήρες γραμμής μεταξύ Βέροιας και Νάουσας. Η αποκατάσταση έγινε την επομένη 28 Φεβρουαρίου 1949.

*Μάρτιος 1949. Συλληφθέντες αντάρτες στην περιοχή των Κερδυλίων ("Εμπρός")

          Στις 22 Απριλίου 1949 συγκρότημα ανταρτών χτύπησε την αμαξοστοιχία που περνούσε κοντά από το χωριό Κοπτερό, ανατολικά της Ξάνθης, προκαλώντας εκτροχιασμό της. Η φρουρά της αμαξοστοιχίας αμύνθηκε σθεναρά ενώ έσπευσαν ενισχύσεις από Ξάνθη και Κομοτηνή. Οι αντάρτες απωθήθηκαν τελικά εγκαταλείποντας  έξι νεκρούς. Άλλοι δύο αντάρτες παραδόθηκαν. Από τους επιβάτες σκοτώθηκε ένας ιδιώτης και τραυματίσθηκαν πέντε. Από τα στρατιωτικά τμήματα τραυματίσθηκε ένας υπολοχαγός.  

          Την νύχτα της 12^ης Ιουνίου 1949 οι αντάρτες επιτέθηκαν με ισχυρές δυνάμεις κατά των φυλακίων ασφαλείας της σιδηροδρομικής γραμμής μεταξύ Βυρώνειας και Θρακικού στο νομό Σερρών. Κατόρθωσαν μάλιστα να κάμψουν την αντίσταση της φρουράς του φυλακίου στα νότια του Ακριτοχωρίου. Κατέλαβαν το φυλάκιο που το ανατίναξαν όπως και την παρακείμενη σιδηροδρομική γέφυρα.

          Στις 20 Ιουνίου χτυπήθηκε μια αμαξοστοιχία δυτικά της Ροδόπολης Σερρών κοντά στην τοποθεσία Δοβά Τεπέ. Η αμαξοστοιχία επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη χωρίς να πάθεις ζημιές.

          Στις 29 του ίδιου μήνα του 1949 ενεδρεύοντες αντάρτες χτύπησαν κοντά στο χωριό Θρακικό αμαξοστοιχία, προξενώντας μικρή βλάβη στην ατμομηχανή της. Η φρουρά της αμαξοστοιχίας αντεπετέθηκε ενώ ήρθαν σε ενίσχυση τμήματα του 556 τάγματος πεζικού και τεθωρακισμένα υποστηριζόμενα από πυροβολικά και αεροπορία, που απώθησαν τους επιτιθέμενους προς Βορράν. Στη συμπλοκή αυτή σκοτώθηκαν 2 στρατιώτες και δύο ιδιώτες και τραυματίσθηκε ένας στρατιώτης.

          Η εποποιία των τρένων, έχει αμέτρητα περιστατικά από εκείνη τη δύσκολη εποχή.

          Το 1949, τον Αύγουστο, πήρε τέλος ο εφιάλτης του ανταρτοπολέμου. Το αίμα που χύθηκε ήταν δυσανάλογα πολύ … Τα τρένα έπαψαν πλέον να είναι στόχος. Ο σιδηρόδρομος άρχισε πάλι να κινείται συμμετέχοντας στην ανάπτυξη της χώρας που τόσο είχε καθυστερήσει εξαιτίας των πολεμικών γεγονότων. Μερικά χρόνια ακόμα, θυμάμαι, όταν ταξιδεύαμε  στον νομό Έβρου, βλέπαμε δίπλα στις γραμμές να σκουριάζουν ανατιναγμένες αμαξοστοιχίες και βαγόνια. Ήταν ό,τι απέμεινε, μαζί με τα άλλα τραύματα ψυχικά και σωματικά, στους ανθρώπους αυτής της χώρας…

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης